Mendacium

Mendacium prohibe tur in quinto praecepto secunde tabule vt dicit ma gister in. iii. disti. xxxvii. Ubi nota quod secundum Alex. de ales in. iii parte summe. In isto praecepto Non lo¬ quaris falsum testionium contra poxim: prohibetur omne genus mendacii quod est peccatum mortale. non autem illud quod est veniale. et hoc large quia stricte solum mendacium in iudicio prohibetur etiam falsitas aperte dicentis et taciturnitas veritatis¶ Sed contra dicta arguitur quod praedicta hoc in isto praecepto non prohibeatur. quia qui falsu testionium fert non solum peccat contra proximsed et con seipsum. Et quando ad vtilitatem proximi fert falsum testino nium sine dubio peccat. et non contra proxim s iset contra deum ergo prohi pitio falsi testionii non spectat ad hoc praeccptum: sed ad prae ceptum prime tabule. Respondetur secudum scilicet Bona. in. iii. di. xxxvii. in expositione litterali quod in hoc praecepto prohibetur falsitas oris. praecipuc prout ordinatur ad nocumtum proximi. per consequens nihilominus iquantum ordinatur ad nocumentum sui. verbum enim ad alterum est. et qui fal sum alteri loquitur quodammodo et si non noceat aliquid auferendo: fallit tamen decipiendo

¶ Ad arguutum mentum patet ex dictis. et quia mendacium est contra deum: seipet: et qundo que contra proxim. Et ideo inquantum est contra deum poest prohiberi in se cundo praecepto prime tabule. et inquantum est contra proxim magister declarauit fore prohibitum in quinto praecepto secunde tabule di. Non loquaris coutra poxim etc. vbi crimem mendacii et periurii prohibetur

¶ Queritur quid sit mendacium: Rt.secndm Aug. et allegat magister i littera li. iii. di. xxxviii. quod est falsa significatio vocis cum intentione fallendi

¶ Sed contra hanc diffinitionem arguitur sic. Abstracti et concreti eadem est diffinitio. sed men tiri potest quis sine vocis falsa sercatione. secundum quod dicit magister. videlicet cum quis intendens dicere falsum dicit verum. Similiter mendacium it fieri sine voce. quia mendacium praet esse sicut in verbis ita et in factis ergo non tantum debet dici falsa sercatio vocis: sed etiam operis Confirmatur: quia qui mentitur mendacio officioso vel iocoso non intendit fallere: sed prodesse aute delectari ergo praedicta diffinitio non conuenit omni mendacio Responde scilicet Bona. di. qua supra in exposi tione litte. quod ad completum esse mendacii duo concurrunt. videlicet falsa vocis sercatio sicut materiale. et fallendi intentio sicut formale. ideo recte est assigrnata notifica tio mendacii

¶ Ad argumentum autem dicendum quod mendacium non tantum dicit comparationem ad mentientem: sed est ad ipsam rem de qua fit secundo. Mentiri vero proprie dicit comparationem ad ipset mentientem. et ideo plus claudit in se mendatium quam mentiri. Et ideo mendacium proprie est in verbis quae sercant mentis conceptum. licet est dicatur esse medacium in aliis aliquo moanalogice. et per posterius repariatur.

¶ Ad confirmationem dicendum quod ista notificatio per priu huenit mendacio pernicioso. iocoso et officioso conuenit quodammodo quasi per posterius Unde vocabusum fallendi in notificatione mendacii non tantum importat deci pere sed etiam falsum dicere. quod est commue et generale omni mendacio

¶ Que differentia est inter mentiri: falsum dicere: et dicet mendacium: Respondetur quod mentiri est contra mentem re Unde ille qui dicit quod praeutat aliud siue illud sit verum siue falsum mentitur. Falsum vero potest quis dicere sine mendacio cum scilicet credit verum cum tamen non est. et si debitam adhibuit dili gentiam non peccat. quod si non: peccat venialiter. vtque. xxii. q. ii. homines. nisi in casu tenerentur diligentiam adhibere. puta in actu testificandi. vbi imminet damnum notabile proximo. vel in iudicio. quia sic esset mortale. vel cum vult iurare. xxii. q. ii animaduertendum.

¶ Quot sunt genera mendaciorum Respndetur secundum Aug. et habtu. xxiii. q. ii quod sunt octo

¶ Primum in doctrina christiane religionis. Et secundum Alexam. religio hic accipitur ne dum pro eo quod nos ligat ad ea quae sunt fidetetra etiam prout ligat ad bonos mores. quia in his duobs consistit religionischristiane summa

¶ Secundum est vt aliquem ledat iniuste in corporalibus cum nullius vtilitate. sicut falsus testis in causa criminali

¶ Tertium est quod alicui nocet sed tamen alteri prodest. vt testimonium in causa pecuniaria.

¶ Quartum est quod fit sola mentiendi vel falledi libidine. vt cum delo ctanlis in astuta mendaciorum compositione non habens respectum nec ad nocendum nec ad adiuuandum alicui. sed solum quia placet sibi

¶ Quitum est quod fit placendi cupiditate. vt mendacium adulationis

¶ Sextum est quod nulli nocet sedt alicui prodest scilicetne pecunla sibi auferatur indehite: vel iniuste ledatur

¶ Septimum est quod similiter alicui est vtile ad corpus vt scilicet mortem euandat

¶ Pctauum est quod similiter prodest alteri vt virginitatem seruet. Sed secundum Alexam. vbi supra scntum Bonanem. et Rich. i. iii. dist. xxxviii. mendacium habet prosuo formali completiuo intentionem fallendi. Et ideo secundum intentionem mentientis diuersum erit mendacium in specieSi enim intendit solum prodesse: sic erit mendacium officiosum. Si delectare: sic erit iocosum Si ledere: sic erit perniciosum. Perniciosum tenet tres primas differenti as. quia aut in spiritualibust et sic est primum. aut in corporalibus: et sic est secundum. aut in temporalibus et sic est tertium. Officiosum continet tres vltimas specie scilicet Si in temporalibus: sic est sextum. si in corporalibus sic est septimum. si in spiritualibus: sic est octa uum. Ociosum continet quartam et quinta specitum. quia aut vult delectare seipsum: et sic est quartum. autm alterum: et sic est quintamum Primum istorum est grauius et vltimum leuius.

¶ Utrum essentiale sit mendacio esse. peccatum: Et arguitur quod non. per exempla.

¶ Prio sic Gen. xxii. Abraam cum intenderet filium immolare dixit se cum puero reuersurum ad suos. Et Isaac vxorem suam dixit esse sororem suam. Gen. xxvi. Et exemplum habetur de Iudith et aliis nonnull. Si ergo factam patriarcharum narrat scriptura non sicut rprehendenda sed sicut imitanda. et ipsi mentiti fuerit. vidicitur quod mentiri possit aliquis sine peccato

¶ Preterea in scripturis prponuntur multe locutiones quae secundum itentionem litte false si sicut illud Iudicum. ix. Ierunt ligna vt facerent sibi regenet disputantes proponunt multa quae sciunt ese falsa Cum ergo sacra scriptura absque peccato sit data scripta inspirata et disputatio eius sit laudabilis et meritoria videtur quod aliqua mendacia dici possint sine vlla culpa ergo etc.

¶ Item dicit Amb. quod mendacium non est solum in verbis sed etiam in actis si mulatis. Sed facere potest aliquis opera simulata sine peccato. sicut fecit Iosue qui simulauit se fugere ante habitatores Hai. Et Dauid qui simulauit se stultum ante achis regenm. et Iehum qui simulauit se cultorem Baal. ergo pari ratiovidetur quod mendacium possit fieri in verbis sine peccato e Confirmatur: quia maius malum est homicidium et furtum quam sit mendacium. Sed furtum: et homicidium potest fieri sine peccato ergo etc.

¶ In contrarium tamen dicit Augis. liro de mendacio. Quisquis aliquod genus mendacii pecnta no esse puta uerit semetipet turpiter hocipit. Respondet scilicet Bona. i. iii. dixxxviii. ar. i. q. ii quod absque dubio omne mendacium est peccatum. et adeo et ipsi mendacio essentiale esse peccatum vt nullo pacto: nullo fine: nlla dispensatione nec diuina nec humana possit fieri bene. et in hoconcordant doc. Sed rationem. huius difficile est assignare. Et post diuersorum dicta subdit idem. quod dupliciter dicitur aliquid esse malum. Aut ex gne. actus. vtpote cum actus transit super indebitam materiam. autm ex malicia intentionis. Cum autem transit actus super indebitam materiam hoc praet esse dupliciter. Uel respectu dei vel respectu proximi. Si respectu dei: sic est malum in se et secundum se. nec vllo modo potest bene fieri sicut est odire vel blasphemare deum Si respectu proximi: sic est nocumentum inferre in persona vel in rebus. sic est malum in se: et potest aliquo fine bene fieri. quia potest recta intentio superuenire et dispensatione. Cum autem aliquid est malum ex malicia intentionis: tunc siue sit respectu dei siue respectu proximi simpliciter malum est et nullo fine potest bene fieri. quia dicit priuationem debiti simpliciter

¶ Unde facere hoc malum esse bonum: nihil aliud est facere quam allquid esse bonum et malum. tale autem e menda cium. Nam mendacium non solummodo dicit malum ex hoc quod actus transit super materiam indebitam: sed etiam intentione indirecta. Quoniam adesse mendacium ista duo concurrunt. videlicet dicere falsum: et intentio fallendi Et primum est malum in se: et potest bene fieri ab eo qui ignorantur dicit falsum

¶ Ratione vero secndi est malum secundum se et nullo fine potest bene fieri. nec circa ipst potest dispensari. sicut nullo mo pot fieri quod aliquis cogscat aliena intentione adulterandi sine improbitate voluntatis.

¶ Dicendum ergo est ad primum argumentum: quod nullus sanctorum illorum patrum mentitus est. Nam etsi Abraam vellet filium suum immolare credebat tantum ex magnitudine fidei sue (sicut dicit apostolus quod dominus eum suscitarm Sciebat enim quod firma erat promissio quae ei dictum fuerat. In Isaac vocabitur tibi semen. Similiter nec Isaac menti tus fuerat. quia Rebecca soror erat et vxor. et dicendo ipsam esse suam sororem vtique non tacuit tamten falsitatem non dicit. Similiter nec Ioseph mentitus est cum dicebat frens suosexploratores esse non affirmando sed potius tentando. Unde potius intelligenda sunt interrogatiue quam affirmatiue Similiter quod dixit se peritum in augurandi scientia large accipitur verbum augurandi pro futurorum prouisione. quos bene excusant licet Bona. et Tho. Scotus tamen i. iii. di. xxxviii. q. iii. Et Lyra in postilla non excusant a peccato veniali. Non enim qer magnum si dicamus eos in hoc venialiter peccasse. Cum etiam de apostolis post spiritus sancti missionem non negemus illud. sicut Gal. ii de Petro dicit apostolus. In faciem ei restiti quia repraehensibilis erat. De mendacio vero obstetricum egyptiorum diuersa videtur opinio. Unde in eis tria sunt considerare. Primum pietas. quia parcere vite puerorum hebreorum voluerit. Et ideo dicit Hiero. quod meruerit. et quod edificauit dominseis domos spirituales

¶ Secundum fuit amor vite proprie ne interficerentur dicendo veritatem. Et sic loquitur Gre. i glo. super Exo. quod merces carum commutata est in temporale bonum. et fuit peccatum veniale.

¶ Tertium consideratur omissio confessionis diuine virtutis quam non sunt confesse vbi et quando debebant. ideo earum peccatum fuit mortale si sic fecerunt. Des Iudith autem difficilius potest ipsa a mortali excusari: non tamen a veniali. Dicit eim Lyst. super ix. c. Iudith quod a mortali excusetur. patet per hoc quod dicitur. eius compositio non ex libidine erat. et ideo dominus illi pulcritudinem ampliauit. Intendebat enim Iudith vt Holofernes vellet eam habere in vxorem quamuis illa nullo modo vellet ei copulari. sed per hoc familiaritatem talem haberet vt ipsum posset interficere: nec talis interfectio insidiosa peccatum erat. Nam in bello iusto licitum est vti insidiis. vt patet Iosue. viii. vbi de praecepto domini Iosue posuit insidias post vrbem hanc

¶ Bellum autem filiorum israel conra Holofernem erat iustissimum. ergo non peccauit.

¶ Ad secundum dicendum quod ea quae transumptiue dicuntur referuntur ad consequentem intellectum: et quoniam pro illo habent veritatem nullum est ibi mendacium. et hoc est quod dicit Augustinus. libro de mendacio. Quicquid figuratiue fit autdicitur non est mendacium. Omnis enim enuciatio ad illuo quod enunciat referenda est. Omne autem figuratiue factum vel dictum significat illis quibus probatum est. In disputationibus vero propositiones magis sunt dubie quam veritatis assertiones. ideo dicitur frequenter videtur.

¶ Ad Tertium de simulatione in facto dicendum. quod est simulatio cautele: instructionis: et duplicitatis

¶ Simulatio cautele fuit in Iehum et Dauid et Iosue.

¶ Simulatio eruditionis fuit in christo qui finxit se longius ire. in quo erudiuit discipulos et omnes fideles. quod cogendi sunt hospites: non tantum recipiendi ad hospitium

¶ Simulatio duplicitatis est in hypocritis qui exterius ostendunt se bonos qui interius sunt mali. Prime due simulationes non tenent rationem mali. sed Tertia rationem mendacii tenet. ideo non est sine peccato. Preterea noest similie de verbo et facto. quia factum non est principaliter institutum ad significandum mentis conceptum. sicut verbum quod est tanquam nucius et interpstens apud loquentem et audientem.

¶ Ad illud vero quod dicebatur. quod furtum et homicidium est maius peccatum quam mendacium. Dicendum. quod quamuis grauius sit vtrumque eorum quando fit mala intentione et malo fine. quia tantum contingit illa a malo fine separari. ideo possunt bene fieri. Non sic autem est de mendatio quod nominat obliquitatem mentis semper. vnde sicut ex charitate non potest scienter committi malum vt inde eueniat bonum. sic no potest quis dicere ex charitate falsum vt inde sequatur verum autem bonum. Hee san. Bonanem.

¶ Utrum mendacium sit peccatum mortale ratione sui generis: et quod sic videtur. Primo per illud Psalmus Perdes omnes qui loquuntur mendacium. Gloi. plus est perdere quam odire. Sed deus neminem odit nisi propter peccatum mortale. ergo omne mendacium est peccatum mortale

¶ Confirmatur per illud Sap. i. Os quod mentitur occidit animam. Sed non occiditur aliquis nisi per mortale. ergo est mortale

¶ In contrarium dicit Greg. de mendacio obstetricum. Hoc peccati genus facile credimus relaxari. sed quod facile relaxatur inter venialia numeratur. ergo non semper est peccatum mortule mendacium. quia tunc sequeretur: omnis homo mendax: et omnis mendax damnabitur. ergo omnis homo damnabitur. Respondet sa. Bona. vbi supra et concor. sa. Tho. Rich. et omnrea doct. quod non omne mendacium est peccatum mortle. imo de ratione sui generis indifferens est peccatum. et ad mortule et ad veniale. Et ratio hust est. quia ligua posita est in lubrico: et facilius est loquiquam facere. ideo no semper ponderari potest actus lingue faciliter. propter quod dicitur Iat. iii. Qui non offendit in verbo hoc perfectus est vir. propter quod etiam peccatum mendacii non est generaliter mortale. sed fit mortule ratione materie circa quam: et ratione conteptus: et ratenotument: et rae libidis quaefacuntmen¬ dacium est perniciosum et mortal.

¶ Primo est peccatum mox tale ratione materie de qua loquitur scilicetcontra veritatem diuinam Secundo ratione contemptus id est cum quis pro nihilo habet dicere mendacia iocosa sicut vera: sicut faciunt ioculatores et similes. Ar. xxv. di. §. Alis ea demum. Sed hoc est verum quando etiamsi esset mortale nollet abstiere. aliter non. Tertio ratione nocumenti: cum quis mentiendo nocet proximo nota biliter. Unde secundum theologos in. iii. di. xxxviii. Cum mendacium dicitur in iudicio: omne mendacium praeter iocosum dicere de his quae ad iudicium pertinent est mortale. quia subuertit veritate iudicii: quod cedit in perniciem vniuersitatis Quarto ratione libidinis: vt quando mentiens tanta libidine pucitur quod licet aduertat ex hoc scandalizare aliquos: non tamen curat notabiliter scandalizare.

¶ Ad argumta vero dicitur quod ille autoritates intelligluntur de mendacio pernicioso. Ideo dicitur perdes. et non dicit propter omnia mendacia. quia ibi omnes distribuit pro mendacibus non pro mendacio.

¶ Utrum omne mendacium sit mortale viris perfectis Respondet Bona. di. qua supra. q. iiii. quod in viris perfectis mendacium quodlibet arguit peccatum mortale cum sint velunt exempla in populis. Et ideo si mentiantur nullide certo crederetur: maxime cum eorum perfectio in aperto est. C tamen oppositum set merito stenent ta Sco. qua scilicet Tho. di. praefata. Non enim videtur quod perfectus magis peccat mortaliter quam alius exquo est in statu perfectionis: nisi ex suo menda cio videret iminere pusilis scandalum nec se abstineret. Aut etiam fidei detrintum: ratione quorum possit peccare mortaliter. Uerumtamen viris perfectis vt religiosus et praelatis grauius veniale est mendacium quam ceteris.

¶ Utrum predicator vel doctor seper elcet mortaliter mentiendo: Respondetur secundum Pe. in. iii. dist. xxxviii. quod non: nisi scandalum vel contemptus doctrine sit an nexus. quia si hoc sciens mentitur: peccat mortaliter. Similiter si diceret contra id quod est faciendum ex mente. secus si ex consilionisi ratione scandali: vt dictum est. Sed di. An liceat pro alterius vita conseruanda mentiri: Respondetur quod non tvt patet. xxii. q. ii per totum. quia qualitercumque dicatur mendacium semper est pec catum: saltem veniale. Quidam excipiunt iocosum quod propienon videtur mendacium. quia vt dicitur. xxii. q. ii c. Ne quis. non fallit. quia nouit ille cui dicitur iocandi causa fuisse dictum

¶ Utrum grauius sit peccatum mentiri audando aut vituperando se: Et videtur quod grauius sit vituperando se. quia dicitur Ecci. xiiii. Qui sibi nequam est: cui alii bonus erit. ergo magis peccat homo sibi malum faciendo quam alii. Sed magis peccat homo mendaciter vituperando aliu quam mendaciter laudando. Preterea secundum phlosophum. iiii. Eth. peior est qui non dignificat se quibus dignus est quam qui dignificat se maioribus quam dignus sit. quia peior est pusillanimitas quam caymatus: vt dicit Philosophus. iiii. Eth. Respondet Rich. i. iiii. di. xxxviii. ar. i. q. iiii. quod aliqui dicunt quod grauius est mentiri vituperando se quam laudando Quia primo modo magis ledit se homo quam secundo modo. quia se vituperando ledit se in fama: quae est lesio magrga valde Non sic autem ledit se laudando. Nam vituperando se facit homines credere seipsum esse peiorem quam sit. Laudando autem se mendaciter facit credere se meliorem quam sit. Peius asit