Praxis

PRaxis del practicum est nomen grecum et secundum Fran. ma ro. in primo di. xl viii. Idem est quod operatio in latino.

¶ Quid ergo sit praxis ad quam practica cognitio dicitur extendi Scotorlis. in prolo. sententiarum. q. iii diffinit sic Praxis est alterius potentie quam intellectus: naturaliter posterior intellectione: natus elici conformiter rationi recte vt sit re ctus.

¶ Huius diffinitionis prima particula est quod praxis est alterius potentie quam intellectus quia sisten do precise in actibus intellectus non est extra se tensio aliqua sed praxis dicit quandam extensionem. videlicet extra se ad operandum

¶ Si dicas. actus intellectus est discursiuus. ergo ibi est extensio hoc non valet quia tunc sequeretur quod logica esset scetia practi ca cum sit de actibus discursiuis. Nam primus actus logice est rationcinari. Secundus est discurrere. Ticet ergo discursus dirigatur per rationcinationem. non propter hoc logica est practica sed rationalis quia posterior actus intellectus numquam habet rationem praxis: licet dirigatur a praeori actu intellectus. ergo actus discursiuus intellectus non ex tenditur extra se etc.

¶ Secunda particula quod praxis na turaliter est posterior intellectione quia est actus voluntatis elicitus vel imparatus et omnis talis naturaliter est posteriorintellectione. Unde operatio vegetatia vl sensitiua licet sit alterius potentie quam intellectie. tamen non est praxis. Tum quia ille operationes praecedunt actum in tellectus. tum quia communes sunt nobis et brutis ergo non sunt volitiue tantummodo. Si autem aliquo modo dicantur pratis in nobis: hoc est inquantum moderantur ab intellectione et sunt ea posteriores.

¶ Tertia particu la diffinitionis est quod pratis est nata elici conformit rationi recte vt sit recta Nam. vi. ethico. dicitur quod electon re cta indiget raectam ratione vt sit rctam. Electio autem est quidam praexis quia est actus voluntatis requirens rationem rectam cui conformatur. Hec secundum mentem Scoti.

¶ Quomodo differunt scientia practica et speculatiua: Respondetur colligendo ex dictis magistrorum scholasticorum in i. et vi. meta. quod diffeunt tam ex parte obiecti quam ex parte finis.

¶ Nam primo ex parte obiecti quia speculatiua est qua considerat res non operabiles a sciente. sed praectica operabiles vel inquantum ta les considerat Et hec praectica diuiditur. quia quaedam est praectica factiua quae considrat de operabilibustranseuntibus i manm exteriorem sicut sunt mechanice artes. Quedam autem est prae ctiea actiua quae considerat operationes manentes in agem te sicut est sctia moralis

¶ Secundo differunt ex parte finis: quia finis praectice est opus: sed speculatiue finis est icire. ii de anima. vnde metaphyca plhsopyca et matheatica unt partes speculatiue non pecctice. Et differenter se habent quia phsophca considerat ea quae sunt coniuncta cum materia et motu sensibili tam secundum esse quam secundum rationem. sicut simum put est in naso recuruato sursum secundum Catholicon Sed metaphyca ea quae sunt separata a materia secundum esse et secundum rationem vt sunt substantie immateriales. Mathema tica vero coniuncta materie secundum esse sed non secundum rationem

¶ Utrum intellectus diuinus sit practicus Respondet Rich. super. iiii. di. xlix. ar. i. q. viii in solutione primi argumenti etc. Quod intellectus diuinus primo intelligit essentiam suam: et secundo per essentiam suam itelligit creaturas. Et dicit quod diuinus intellectus respectu creaturarum practicus est: non tamen eo modo quo ntur intellectus respectu effectuum: quia intellectus nostur determinat voluntatem non necessitando sed inclinando Ideo enim artifex disponit partes domus taliter vel taliter. Quia dictamen sui intellectus inclinat ipsum ad sic faciendum. Non sic est de intellectu di uino respectu voluntatis sue. Non enim ideo deus voluit creare mundum: quia intellectus suus dictabat bonum esse mundum creari. sed econuerso.

¶ Decla rat. Quero inquit quare fuit bonum mundum creari: Si dicas quia deus voluit. habeo propositum. Si autem dicas quod ideo: Quia diuinus intellectus dictabat bonum esse mundum creari. Contra. Non enim ideo fuit bonum mundum creari: quia diuinus in tellectus dictabat bonum esse mundum creari. sed econuerso hoc est quia bonum erat mundum cre ari: ideo diuinus intellectus hoc dictabat. vt vo luntas ponatur pro causa creationis cuius ob iectum est bonum. Et sic videtur sentire etiam Magister in. ii di i. c. iii. dicit quod res ex dei voluntate et bo nitate existunt. Nam in contingentibus voluntas dei est prima regula. Uide de Predestinatione §. xxii.

¶ Si dicas Mundum creari erat bonum absolute non in comperatione ad diuinum intellectum vel voluntatem. Tunc sequitur quod non poterat non esse bonum: ergo diuinus intellectus non poterat hoc non dictare. Et quia diuina voluntas non potest discorda re a dictamine sui intellectus. ergo si deus ideo mundum creare voluit: quia intellectus dictabat bonum esse mun dum creari sequitur quod deus non potuisset non velle creare mundum quod falsum est. Et est in contraium articulus excommunicatus a domino Stephanmo epo Parisien.

¶ Sed an respectu essentie sue di uinus intellectus sit practicus: Dicit idem Rich. quod licet non sit practicus secundum quod praxis dicitur ab exterio ri operatione. Tame extendendo praxim ad dilectionem practicus est et affectiuus inquantum se perfecte intel ligit vt se perfecte diligat Speculatiuus autem est respectum essentie sue inquantum essentia sua per eum operabilis non est nec etiam per alium Hec omnia Rich

¶ Et in hoc concorditer Fran. maro. in confla. primi. dis. xl viii. q. i. dici per conclusioem. Quod scaia dei quam habet de sua essentia est practica Probatio quia sicut deus se cognoscit di igendum ita se diligit Etsi per impossibile non sic se diligeret haberet actum inordinatum ergo illa cognitio est practica. Item quia omnis cognitio est practica quae prius or est actu voluntatis et cui actus voluntatis si est rectus necessario conformatur. sed cognitio dei de essentia sua et aliis necessariis est huiusmodi. Nam si se vteretur esset inordinata quia praecognoscit se esse subiectum fruitionis ergo etc

¶ Sed. d. Ubi est naturalis inclinaton mere ibi non est necessaria regula sed deus naturaliter e diligit ex toto impetu ergo etc. Respondet Franc. quod lec in deo nulla sit contingentia. tamen necessario est confor mitas dilectionis ad cognitionem Et illa talis confor mitas necessaria sufficit ad ponendum cognitionem practicam. Unde si deus aliter quam cognoscit se diligeret peccaret quod est impossibile Hec Fran.

¶ Sed an scientia quam deus in se formaliter habet de aliis sit praectica vel speculatia Idem Fran. maro. e. di. xl viii. q. i. ponit plures conclusiones

¶ Pri ma Quod sacia quam habet deus de naturalibus est speculatiua quia est de obiecto speculabili. sicut nostra sctia ergo spe culatiua.

¶ Sed. dit. Ois sancia factiua est praectica. sed sctita de naturalibus in deo est factiua quia deus naturalia per modum artis producit ergo est praectica. Respondet idem Fran. quod deus de naturalibus habet scetiam et artem. Et ista differunt quia secentia tractat de passionibus vniuersalibus sicut quod caelum est mobile et non de particularibus. Ars autem considerat de eis vt sunt producibiles in esse et per artem nouit quomodo debeant produci in esse particulari etc. Sicut exemplum mathematicus habet sctiam speculati uam de sphera. vidlet quod sphera est cuius omnes linee du cte a centro vsque ad circumferentiam sunt equales. Et tantum mathematicus si faciat spheram hoc erit per artem non per scentiam mathematicam. sic in proposito de deo

¶ Se cunda conclusio quod scaia quam habet deus de moralibus est speculatiuam. quia est sui gratia et non ordinatur ad aliquio aliud regulandum vel dirigendum. Non enim potest regu are actum voluntatis divine eo quod in contingentibus actus voluntatis praecedit actum intellectus. omne autem quod ordinatur in aliud vt in regulandum ab eo. est priu eo quod regulatur.

¶ Si dicas Scita moralis in nobis est practica vel in creaturis. Dicit idem Franc. quod verum est quia in nobis et creaturis habet qualitatem annexam ratione cuius in nobis est practica. scilicet quia applicabilis est ad opus directiuum in nobis sed non in deo. ergo non sequitur quod in deo sit praectica

¶ Ter tia conclusio quod scientia quam habet deus de mathematicis est speculatiua. Ratio: quia est circa obie¬ ctum circa quod non potest voluntas errare vt opor teat dirigi eam vtpote quod triangulus habeat tres angulos certum est. et sic de singulis ergo etc.

¶ Quar ta conclusio quod scientia de metaphysicis est specula tiua. Quia quiditates metaphysice considerationis: non sunt tales res circa quas voluntas possit errare eo quod non habet circa ipas nisi actum simpli cis complacentie qui necessario rectus est. Hec Fran.

¶ Sed an deus de angelis vel intelligentiis habeat scientiam practicam: Exquo enim voluntas diuina sic causat angelos sicut intelle ctus diuinus dictat eos diligendos. puta vt deus plus diligat eos in maioribus bonis naturalibus et plus glorificet. Ac minus diligat in minoribus etc. Sequitur est quod scia de illis sit practica et per consequens metaphyca de quiditatibus eorum est practica. Respondet ibidem Fran. quod licet metaphyca proprie vt est de entitate et quiditatibus abstractis non sit directiua voluntatis: quia circa talia voluntas non habet nisi actum simplicis complacentie: veruntamen de ingelis possunt cum hoc alie proprietates sciri vtpo te quod sic debent causari et sic sunt diligendi. Et vt sic de talibus non est proprie metaphyca sed ars prout sunt factibiles. Et moralis prout sunt diligibiles. Hec ex Francisco.

¶ An scientia quam habet deus de futuris contingentibus sit practica: Respondet ibidem Fran. uod de contingentibus futuris. puta de incarnatione dei et passione Item de antichristi aduentu. De iudicio et resurrectione et huiusmodi non est sceita praectica in deo Propatur quia intellectus regulat et dirigit determiate id quod dictat. sed voluntas potest ad opposita. ergo tunc volun tas non esset recta cum non esset conformis actui intellectus. Unde posito quod intellectus praecognoscat adentum antichristi futurum et quod hec cognitio sit practi ta. puta propter finem operabilem vtpote probentur iusti et mereantur et huiusmodi. Tamen certum est quod voluntas di uina potest oppositum et sine sui obliquitate ergo illa praecognitio non est regula: quia tunc voluntas non posset op positum. Hec sufficiant ex Fran.

¶ An scia quam habent angeli sit practica Uide vbi Angelica theologia.

¶ De scientia practica etiam in prologo. §. xxvii.

¶ Utrum beatitudo consistat in intel lectu pratico magis quam speculatiuo: Respondetur secundum Rich. supra vicem li.o iiii. di. xlix. ar. i. q. viii. quod beatitudo principalius consistit in actu intellectus praecctici quam speculatiui. extenden do nomen praexis ad praexim qua dicitur dilecton. Sed si proprie quois loquatur de praexi secundum quod dicitur ab exteriori operatione sic non stat beatitudo in intellectu praectico sed speculatiuo. Nam intellectus beatus quamuis speculetur bonum summum quod non est operabile per nos non tantum speculatur ipsum propter scire tantummodo sed propter scire in ordine ad perfectam eius dilectionem. Unde et principalius speculatur rationem bonitatis quam veritatis non sic intelligendo quod clarius videat vnam quam aliam sed quia vnam in ordine ad aliam spo culatur et sic patet propositum etc. Hinc est quod tbeologita scia dicitur principalius esse practica quam speculatiua. vt patuit in quaestionibus prologi. §. xxxiii. et. xxxiiii.

¶ Sed d. Auc i. lib. de trinitate. c. x. dicit quod in conteplatione dei est finis omnium bonarum actionum et re quies. Sed contemplatio dei est actus intellectus speculatiui: ergo beatitudo magis consistit in intellectu spe culatiuo. Respondet Rich. ibidem quod Aug. ibi accipit contemplationem pro vita contemplatiua quae principalius consistit in dilectione quam in cognitione quia vita anime dilectio est vnde cognitio ad dilectionem ordinatur. Et sicno procedit obiectio. Hec ex Rich.

¶ An practica scientia nobilior sit quam speculatiua: Et videtur quod sic quia theologia cum sit nobilissima est practica ergo etc. Sed in oppositum est quod dicitur in prologo. meta. Speculatiua scien tia nobilior est quam practica. Quia Speculatiua est gratia sui. Practica autem gratia vsus. Item. vi. eth. Sapeinia est capunt inter omnes alias scatitas. Sapien tia autem est speculatiua. Respondet Scotorelis. in prolo go primi. q. iii. quod dicta philosophi praeallegata intelligenda sunt sic quod speculatiua bene est nobilior quam practica hum anitus inuenta quia huiusmodi est respectu eorum quae sunt ad finem. Sed practica vt est theologia quoe est respectu finis vltimi est nobilior etc.