Table of Contents
Aureum Rosarium Theologiae
Liber 1
Angeli ad trinitatem et ad ea quae sunt fidei mysteria
Anima humana est ad dei imaginem
Apparere scilicet Deum in creatura
Appropriata divina ubi proprie
Argumentalis processus an liceat in theologia
Ars artis habitus quomodo differet ab aliis habitibus vicem
Distinctio quales habet modos vel quot
Esse essentiae et esse existentiae
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Animal
1
Animal. Queritur. Utrum omnia etiam minuta animalia sint condita in prima rerum mundi creati lone a deo An postea ex rebus corrum ptis sint orta. Respondetur secundum Aug. super Gen. li. iii. et Magistrum in. ii dist. xv. quod ea que ex aquis vel ex terra oriuntur et creata fuerunt: tunc in prima rerum conditione creata fuerunt. In quibus etiam non absurde intelliguntur quae nascuntur ex his quae terra germinante orta sunt quia praecesserunt conditionem non solum animalium sed etiam luminarium. Cetera vero quae nascuntur ab animalium mortuorum corruptis corporibus vel tabe cadauerum aut lignorum herbarum vel fructuum: Similiter quae nascuntur ex purga mentis vel exhalationibus corporum viuorum vt sunt pediculi in corporibus hominum pulicesque. et musce ex equis et huiusmodi non sunt in principio creata nisi potentialiter materialiter
2
¶ Utrum animalia minora minus faclant ad laudandum deum creatorem qua maiora. Responde tur secundum Aug. contra faustum libr i. quod in hoc inquit ineffabiliter moueor laude creatoris qui prorsus ita magnus est in operibus magnis vt minor non sit in minimis. Ars eim vel sapientia diuina in omnibus operibus celestibus et terrenis omnia congruenter suis locis et ordibus faciens omnibus particulariter et vniuersaliter congrua tribuit volatilibus nata tilibus gressibilibus et reptilibus quae omnia in commune conferuit vniuerso et indicant artificem suum decunum verumqui omnia in mensura numero et pondere disposuit. Et tammira varieta te qualitates rebus indidit: vt dicit idem Aug. xxi. lib. de ciui. dei. quod miramur etiam in his rebus quas videmus multitudinem scilicet generum et specierum et proprietatum. nec sufficimus rationem reddere etiam de minimis. vt quare magnes stipulam non mouet: et ferrum rapit Quare palea in est ate ne fluescat niuemn tenet sua frigiditate. et estate calens poma maturescere facit. Oleum et argentum splendent: et tamen nigras maculas faciunt vel lineas. Et plura ibidem inducit Augusg. Item deus incomprehensibiliter laudabilis etiam in mimis. claret ex hoc. quod etiam minimarum rationes omnes rerum non sufficimus capere. Unde Ecclesiastes. i. Cum cte res difficiles. Lyra scilicet ad intelligendum. non potest homo eas explicare secundone scilicet ad plenum nisi valde inperfecte. vt patet de fructu vel folio arboris vel virme minimo etc. de quibus nullus quantumcumque studuerit potest ad plenum veritatem dicere. videlicet Quare est tante quantitatis praecise vel talis figure. saporis aut virtu tis ad sanandum talem infirmitatem. Sed dicitur communiter quod hoc habet a tota specie id est ab aliquam proprietate speciem consequente. vt in pluribus que tamen non nominatur. eo quod ignoratur. Hec Lyra et
3
¶ Quo omnia animalia in principio creata sint ad Adam adducta vt videret quid vocaret ea. vt habetur Gen. ii Nunquid in paradisum terrestrem potuerunt conuenire omnia animalia vbi fuit Adam. Respondetur secundum Aug. super Gen. lib. ix. quod deus adduxit animalia ac Ada non per venationem aut aucupium: vel per retia. sed angelico ministerio vel diuino imperio. sic intelligendo quod adduxit non quidem carnaliter sed secundum in telligentie conspectum. quia intellectui Ade demostrauit omnia: vt sciret proprietates eorum. et iuxta proprietates sciret singulis nomina imponere congrua. Unde scriptura ibidem subdit. Omne quod vocauit Adam anime viuentis ipsum est nomen eius. Lyra scilicet secundum veritatem proprietatis qua nomen eis imposuit in principio. Itaque talis ad ductio fuit non ad sensum sed ad intellectum secundum doc.
¶ An aut hoc factum sit ante formationem Eue. Am bro. in lib. de paradiso videtur dicere quod fuit antequamEua sit creata. vt dum Adam in omnibus animalibus videre vtroque sexu naturam constare. eo exemplo cognoscera necessarium sibi fore consortium mulieri ad gignendum et educandum prolem: vt sic impleretur patria celestis.
4
¶ Quare cum alis animalibus Adam nomina imposuerit: de piscibus et natatilibus non dicit scriptura quod eis nomina imposuerit. Patet Gen. ii. Respondntur secundum Aug. super Gen. li. ix. quod Adam loquebatur illa ligua que fuit vnica ante turris babylonis constructionem. In illa ergo ligua imposuit nomina animalibus terrestribus et volatilibus. Etsi illa lingua manet vt que modo sunt in ea eedem voces articulate in eadem liguaquacumque fuerit illa. Nomina autem piscium fore pro tunc ab homine imposita: non videtur inquit credibile in illa prima lingua. sed fuerunt diuinitus instituta quae deo docente homo postea disceret. Et sic credendum est quod paulatim cognitis piscium generibus postea nomina sunt eis imposita
5
¶ Quid de venenosis animalibus An a principio sint creata venenosa. an innoxia Sed post peccatum hominis noxia esse ceperint: Respondetur secundum magistrum cum Augustinus. li. ii. di. xv. et Bona. ac Ric. quod fuerit creata innoxia. sed propter peccatum facta sunt postea noxia: causa viciorum purgandorum vel puniendorum et deterrendo ac probando ad exercitium virtutum. Sicut enim oculus sanus non leditur a sole. sed cum fit lippus iam leditur Sic in proposito. nam Daniel inter leones famelicos sanumamsit Et vipera apostoli manui inherens eum non lesit sic homo si non peccasset a nullo lederetur. Unde quia homo peccauit venenosis mendaciis et dictis serpentis persua sus. ideo iuste a deo punitur venenosis animalibus et quia peccauit homo in magno inobedientie: ideo praesidentiam super magna animalia iusto perdidit iudicio dei. Item quia homo peccauit superbiendo contra summum deum. ideo iustepunitur a minimis pulicibus et huiusmodi pro confundenda eius superbia
6
¶ Unde quaerendo pro quanto perdidit homo posidentiam super animalibus Respondetur secundum theologos. docto. quod perdidit in duobus extremis. videlicet in maxis animalibus vt patet in elephantis: leonibus et etiam draconibus et huiusmodi. Perdidit etiam in minimis. vt patet de muscipulicibus: ranis et huiusmodi punientibus. In mediis autem deus permisit homini adhuc habere praesidentiam. vt per hec sciatetiam illa animalia extrema sibi fuisse subiecta antequam peccauit. Et propter hoc etiam concessit vt homo possit plurima ex illis maioribus et minoribus vel arte vincere vel bomesticare vel occidere pro voluntate etc.
7
¶ Quare animalia plura noxia hoin terris: sunt innoxia in aquis vel minus noxia. Nam Amb. in hexam. dicit quod animalia noxia in terris vt angues sunt in aquis innoxia et sine veneno. Et leo terribilis in terris: dulcis est in fluctibus Rana horens paludibus. in aquis praestat cibum hominibus. Hec et plura ibi Amb.
¶ Respondetur quod pretr rationem philosophiam potest assignari hec ratio theologica. quia homo peccauit in terra de fructibus tere comededo no in aquis. Unde et deus non aquis eugo terre maledixit dic. Maledicta tera in opere tuo. propter ea et in diluuio terrestria animalia non aquatica pericrunt. Quia ergo homo peccauit in terra non in aqua ideo plus sibi nocent animalia noxia in terra vt docet cut Aug. li. i. de mirabi. sacrescrip. ca. iii. Unde mira est dei sapientia:
8
¶ Quali ex materia produxit deus animalia et quoto die a principio. Respondetur quod ex quo vt Amb. dicit lib. hexam. Tria sunt genera animantium videlicet Primo quaedam sunt terrena. secundo quaedam aquatilia. tertio quaedam volatilia. secundum hoc ergo distinguendum est. Nam iuxta scripturam Gen. ilicet de terenis animalibus dicitur sic. Dixit deus producat terra animam viuentem in genere suo. iumenta et reptilia et bestias tere secundum species suas etc. Unde claret quod deus de terrafecit quattuor genera animalium. Primo iumenta quae sic dicuntur quasi iuuamenta hominis pro vsu vehendi vel arandi et huius modi secundum Lyram. Item secundo reptilia tere quae sic dicuntur. quia repare videtur super terram. Nam etsi hebeant pedes tantum breues. propterea se trahunt sune teram vt lacerte et huiusmodi.
9
¶ Sed quare deus animalia terrena cum homine fecit eodem die. Respondetursecundum doc praesertim Bona. Fram. maro. ac Commestor. quod ideo. quia huiusmodi animalia fibant ad ornamentum terre. Et quia homo corpore similis est bestiis: licet anima praestet omnibus. ideo eodem die in corpore homo formatus est quo et bestie. Sed quoniam homo erat finis omnium propterquem facta sunt alia animalia omnia. ideo homo licet eodem diesexto: tamen postremo omnium factus est. vt patet e. c. i. Gen
10
¶ Quid de animalibus aliis: videlicet aquatilibus et volatilibus. Respondetur quod scriptura dicit de illis sic. Dixit deus. producant aquae reptile anime viuentis et volatile super terram sub firmamento celi. Creauitque deus cete grandia etc. Ex quo habetur quod ex aqua deus fecit tria alia genera animalium. Primo reptilia. Et secundum Lyram ac doc. f. ioquitur non de illis reptilibus quae repare et viuere habent in cera. quia in praecedenti dictum est quod reptilia terre facta sunt de terra: non de aqua. Sed hoc loquitur scriptura de illis reptilibus quae habitant in aquis. vt piscium genera quae dicutur reptilia quia non habent pedes nisi forte breues. Talia eni facta sunt de aqua non de terra. Secundo ex aqua fecit deus animalia natatilia: vt pisces. Tertio volatilia vt sunt aues secundum Bona. et omnes communiter. Hec autem omnia fecit deus die quinta pro ornamento aque et aeris. Ergo laudetur.
11
Seund an animalia aquatilia et volatilia sint facta de sola aqua. Respondetur secundum Bonauen. in. ii. di. xv. ar. ii. q. ii concor. Lyram. super Gen. supra quod non est sic intelligendum quod aues et pisces sini de sola aqua facti sed de quattuor elementis. licet sola aqua exprimatur propter conuenientiam aliorum cum talibus
¶ Nimi rum vt idem Bonauen. dicit. Aqua communiter capitur tam humore quam pro vapore secundum Augu. iii. super Gen. ac litteram. quia aqua dicitur in duplici drnoentia scilicet humoris fluitantis: et vaporis exhalantis. Ideo aqua est principi um materiale duplicis generis animalium. ita quod natati lia sunt ex aqua et ideo in eis manent et delectaur scilicet pisces. Uolatilia autem sunt ex vapore aqueo: qui vapor fertur sursum et commiscetur aeri. ideo volatilia in aere subleuantur et delectantur. Hinc et olfatum deus dedit auibus pro explorandis vaporibus. Et dedit piscibus gustum et branceam pro explorandis aquis
¶ Similiter de animalibus terrenis intelligendum est quod no sunt de sola terra sed de quattu or elementis scilicet in scriptura sola terra exprimatur propter conue nientiam maiorem cum talibus quo ad elemetum terre. Cum enim omnia huiusmodi corpora siue aquatilium vel volatilium siue terrenorum sint corpora mixta ex corporibus simplicibus. ergo opertet esse ex quattuor elementorum commixtione.
12
¶ Item cur fecit etiam animalia quae suis corruptionibus et exhalationibus aerem inficiunt. vt draciones flatu aeremorbidantes. et serpentes et bufones et huiusmodi. Cum enim talia dehonestare videantur destruendo mundi decorem et ornatum: videtur quod non debuerit fieri in mundo. Respondetur secundum Bona. super. ii di. xv. ar. ii. q. i. cum Aug. li. iii. super Gen. concor. Guill. di. xix. Animalia sicut vita sua mundum honestant. ita et morte ex successio ne faciunt ad decorem vniuersi. et ad commendandum sapientiam dei. ac homini faciunt ad excogitandum prudenter vel sapienter de remedio huiusmodi infectionis. et ad peccatum purgandum vel puniendum. nec non ad peccatores de terrendum et a peccato retrahendum. Cum enim homo recogitat quod deus talibus et tot miseriis puniuit vnum peccatum Ade in mundo. quid putas faciet puniendo pro mult peccatis actualibus in inferno: Denique in talibus deus misericorditer etiam nos docet: cum non sinit talia veneno sa animalia et rapacia. puta lupos leones et huiusmodi in tantum multiplicari in mundo sicut multiplicantur innoxia Unde Philosophus. in proble. inuestigat Cur lupi et leiones et huiusmodi. qui licet deuorare habeant oues et boues et pomodi. nihilo minus pauciores sunt in mundo quam sint oues et boues. cum tamen etiam homines mactent oues et boues multos quotidie. Et rationem naturalem ponit. quia lupi rarius generant. Sed melior est ratio theologica quod hoc fit deo disponente ex mina ne nociua animalia multiplicentur in terra. Et in hoc docet homines cauere rapinas et iniquitates scilicet vt deus multiplicet eos in prole. Unde Sap. iiii. Multigena impiorum non erit vtilis. et adulterine plantationes non dabunt radices altas sed eradicabuntur. Laudabilis ergo dei iusticia.
13
¶ An animalia mutuo se deuorassent si homo non peccasset. Ad hoc raseunt Raba. sinet Gen. dicit. sic. Ante reatum hominis nil noxium terra protulit. nullam herbam venenatam. nullam arborem sterile. Cum manifeste dictum sit in Gen. quod omnis herba et vniuersa ligna data sunt hominibus et volatilibus et cunctis animantibus in escam. Patet ergo inquit quod nec ipse aues raptu inferiorum animalium viuebant. nec lupus isidiabatur ouibus. nec serpenti puluis panis eius erat. sed vniuersa concorditer herbis virentibus ac fructu ve scebantur. Hec Raba. vt habetur liro origi. in c. Terra. Sed commuiter doc. sequuntur Aug. li. iii. sitet Gen. ad itteram di. quod etiamsi homo perstitisset nihilo minus quaidam animalia de rapina viuere haberent mordendo alia animalia ex nature in stitutione a deo facta ad decorem vniuersi. vt patuit in praecedenti. Nam decor mundi et docunntum hominis est quod ac cipiter vel falco sic factus est a deo rapax vngulis arma ta vt dicit Amb. in hexam. habens aduersus proprios fe tus tantam inclementiam quod quinta die dum eos aduerterit tentari volatus primordia: nidis a suis eiicit et praecipi tat: verberat alis vt cogat audere quod trepidat. hoc est vt ad praedam volitent. nec eis postea deferunt alimoni am. et sic instruunt ad praedam pro pastu ne in tenera etate pigrescant. In talibus autem et nos homines docemur ne ocio marcescamus aut foluamur delitiis sed labore victum quaeramus. Similiter quod lupus sic a deo factus est vt idem Amb. e. li. dicit quod lupus si prius hominem viderit quam videatur vocem eripit. quod si praeuisum ab homine se senserit. deponit ferociam: nec potest bene currere. Si in te surre xerit: petram id est lapidem manu cape et fugit. Quibus in struimur vt praeuideamus insidias diaboli et christum quae se petram dicit capiamus. et sic diabolum fugamus Consimiliter ad decorem et docternam hominum est quod lemionis rugitum vt idem Amb. dicit ibidem: omnia animantia sic contremiscant vt se mouere non possint a gradu. Sic nos rugitum christi in iudicio formidare demmus Unde Amos. iii dicitur. Leo rugiet id est christus clamabit in iudicio. quis non timebit cum sit rex omnium etc. Ex his et innumeris aliis proprietatibus animalium quorumcumque patet quod omnia sunt ad vtilitatem modi et hominis. et per consequens facta potuerit bene a principio tlia fore secundum se puta rapacia naturaliter. et quaedam naturaliter venenosa in se. quia venenum serpenti vel draconi non est ve nenum sed vita. secundum Amb. Uerumtamen non fuissent noxia homini quacumque huiusmodi. nc est alicui animalico voluntatem homintis si homo non peccasse. sed magis herbas et fructus comedisent: vt dicit supra Rab. quam deuorassent aliquod animal cotr voluntatem hominis.
14
¶ Utrum omnia animalia irrationalia et etiam omnia sensibilia sint facta a deo propter rationale animal. idest propter hominem.
¶ Arguitur quod non. quia omnia facta sunt pro pter honitatem dei. Iuxta illud prouer. xvi. Uniuerso propter semetipsum operatus est dominus. ergo etc.
¶ In oppositum i. Cor. iii. Omnia nostra sunt id est propter nos homines facta. Et ii. Phys. Aris. dicit. Utimur tamquam propter nos omnibus quae sunt. sumus ei quodammodo finis omnium eorum quae sunt.
¶ Respondetur ad hec secundum Bona. super. ii di. xv. ar. ii. q. i. simili et Ricsuper e. ii di. i. ar. v. q. iii concor. Tho. e. di.
¶ Et primo notando quod cuiuslibet creature finis vltimus est deus vel diuina bonitas vt arguebatur supra. sed finis subulti mus est homo vt arguebatur in oppositum. vnde Gen i. Faciamus ho. ad ima. etc. Et praesit piscibus maris etc. Declaratur in exemplo. Uideus eim quod rex vel princeps aliquando facit aliqua immediate propter semetipsum vel propt honorem proprium: puta coronam regni vel vestem regiam. Aliquando autem facit aliquo propter seruos suos. et principalius propter seipsum. puta arma bellica. currus. conuiuia magrga: domos amplas et huiusmodi. Sic in proposito deus fecut quasdam creaturas propter se immediate respicientes ipsummet deum vt finem vltimum: non mediante altero fine. Et tales sunt creature rationales: puta homines et angeli. Quasdam at e fecit et ordinauit in seipsum vt in finem vltimum et principalem tamen mediante etiam alio fine. vt irrationalia et sensibilia fecit propter hominem tamquam propter finem subultimum: et etiam propter se.
¶ Secundo ergo concluditur quod finis omnium propter quem fasunt est homo vel creatura rationalis. Et patet declarando. quia elementa facta sunt propter mixta corpora vel elementata. non enim praesent esse mixta nisi ex elementis ex quibus habent componi. Sed mixta sunt facta propter vegetatiua. puta propter plantas: herbas: semina: fruges fructus etc Uegetatiua autem fcata sunt propter sensitiua. puta propter animalia scilicet vt nutri antur. Sensitiua vero facta sunt propter naturam rationalem. et natura rationalis facta est immediate propter deum. Secditur ergo quod omnis creatura sensibilis et irrationalis. etiam celum quia mitur strat nobis Deutur. iiii propter hominem est: qui est propter deum immediate vt coniungatur ipsi deo per cognitionem et amorem. Et sic omnia reducuntur in dei bonitate vt in finem vltimum: tam mediate scilicet per hominem quam etiam immediate. inquantum in eis est aliqualis participatio bonitatis dei. quamuis non coniungantur deo per cognitionem et amorem. Sed hoc est solius nature ratio nalis. Hec secundum praedictos docto. Deus ergo laudabilis
15
¶ Ite quo dicutur omnia animalia facta esse propter hominem. cum videamus quaedam animalia valere homini solum ad esum. vt pisces communes. Quedam autem solum acd vestitum. vt vulpes et huiusmodi. Sed si homo stetisset in paradiso: tali cibo vel vestitu scilicet ex animalibus non indiguisset. ergo talia autm tunc frustra essent scacta: autem non propter hominem. Si dicatur quod talia fecut deus propter hoc quia praeuidit hominem lapsurum: hoc non valet. quia sic sequeretur quod in voluntate hominis et peccato consisteret talia animalia fieri vel non frustra ficri. quod est falsum.
¶ Preterea ar. Illud quod est ad alique fine natu raliter no aduersatur illi fini. sed videmus mul ta irrationalia animalia quae non sunt homini vtilia. sed potius ad uersantia homini et in nocumentum: vt basiliscus. scorpio bufo. regulus et huiusmodi. ergo non omnia facta sunt propter hominem Item non videtur in quo desuiuissent huiusmodi venenosa homini nec idiguisset talibus si homo perstitisset in innocentia. ergo tunc frustra fuissent.
¶ Respondetur secundum Rich. similque Bona et concor. Tho. vbi supra colligendo. quod quamuis omnia sint propter hominem facta vt dictum est. tamen aliter ordinabantur ad hominem in statu nature institute. et aliter in statu na ture lapse. Esto ergo quod non laberetur homo: nihilo minus adhuc talia animalia n essent frustra. quia etsi non ordinabantur tunc ad hominis indigentiam: tamen adhuc essent vtilia homini in statu innocentie quo ad quattuor. Primo ad manifestandum hominis imperium. quia omnia obediuissent ei ad nutum. Secundo ad contemplandum scilicet multiplicibus natu ris dei sapientiam mirabile. Tertio ad deum diligendum quod tanta fecut propter hominem. Quarto ad solacium. quia talis multitudo animalium sicut et diuersitas florum: pulcrum red dit mundum ad hominis solacium. Item in statu nature lapse omnia sunt ad vtilit atem hominis quattuor modis. Primo releuando indigentam scilicet cibi vestitus vel obsequii in subus hendo onera. vt sunt asinus equus et huiusmodi. Secundo solaciando. vt simia et auicule: et catuli et similia. Tertio qudam corrigendo vel ledendo propter culpam salubriter probanm do patiam: vt nociua. Quarto quaedam exercendo ingenium ex suis naturalibus proprietatibus. vnde Aug. iii. super Gen dicit quod animalia nociua homines viuos aut peia liter ledunt. aut salubriter exercent. aut vtiliter probant. aut goranter docent. Hec ille. Unde in omnibus deus est laudabilis
16
Ai ero quaratur. an sit aliquod animal. §a quod nihil conferat homini. Damas. li. ii sententiarum suarum dicit quo nullum est tale. quia omne animal aus est ad escam hominis inquit. aut ad aliquod ministerium. autm ad iocunditatem vel so lacium. sicut ad id sunt etiam plate fructifice et herbe floride vt rose. aut ad egritudines sanandas. Et dici Non est enim neque animal neque planta in quam non operaii onem quandam hominum vtilitati vel vsui conferentem conditor iposuerit. Hec ille Unde saltem puniendo conferunt.
