Table of Contents
Aureum Rosarium Theologiae
Liber 1
Angeli ad trinitatem et ad ea quae sunt fidei mysteria
Anima humana est ad dei imaginem
Apparere scilicet Deum in creatura
Appropriata divina ubi proprie
Argumentalis processus an liceat in theologia
Ars artis habitus quomodo differet ab aliis habitibus vicem
Distinctio quales habet modos vel quot
Esse essentiae et esse existentiae
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Lignum
1
¶ Aigna primo communiter: et de lignis incultis vel agrestibus specialius Quomodo oriuntur ligrona Nota secundum Isid. li. Cyynm. et Aristo. lio de anima libus: ac Plinium libroxvii. Arhores proueniunt: aut ex semine naturali: aut ex casu vel fortuitu de terra putrefacta: aut ex radice plante vel propaginem: aut etiam surculo id est trunco vel ramo ab arbore abciso: aut insito et confecto arboris trunco. Aliqua autem serumcur foliis suis. Nam folia palmarum apud Babylonios seruntur atque ita in arborem proueniunt. Alique hac cis seruntur et plerumque propagine: vt laurus et omnia myrti genera. Aliqui glande etc.
¶ Dei autem bonitas multipliciter vestiuit et decorauit arbores. Nam secundum Aristo. libro de vegeta. planta figitur et viuit radice. et radix inquit similis est ori animalis. quia ipsa cibum. plantis et causam vite adducit. Item Secundo deus dedit arbori corticem quae est ad similitudinem cutis animalis: vt dicit idem Aristotr. Tertio dedit ramos inquit de arboris radice et robore manant. Quarto folia: quasi foilia grece secundum Isid. quia fouent flores quando primum prorumpunt. Et secundum Arist. supra Folia sunt cooperimentum fructuum et florum a solis vehementia Sicut sunt plume in auibus: et pili in bestiis vel animalibus. Quinto dedit frondes quae nominantur a ferendo. quia ferunt virgulta et vmbras secundum Isido. Sexto aliquibus pro folio dedit spinas: vt patet de iunipero et aliis aculeatis: vt dicit Plinius. Septimo dedit deus arboribus fructus: ita quod secundum e. Plinium. liro xvi. quedam arbores semel: quaedam autem bis in anno ferunt fructus: vt patet de malo id est pomo siluestri: et piris arboribus quae sunt bifere: sicut et praecoces. Et quaeda ferunt fructus ter in anno: et dicuntur trifare: insaneque eoquod in his quaedam maturescunt: alie florent: alie tur gescunt. Nam et cypressus trifera est. et huiusmodi ferti litas ei inest. Ex omnibus istis dei bonitas et sapienia commendatur.
2
¶ Nota quod Primo in arboribus est mirum quod sicut glo. super epistolam Eph. iii. dicit In charitate (inquit apostolus estote radicati. hoc est: state firmiter ad similitudinem arboris plantate: que quanto plus terre radices infigit: tanto plus trahit humorem ac crescit et vberius fructum reddit. Item glo. super Osee. xiiii. dicit: quod arbores libani excelse quantum in auras id est in aera verticem extollunt: tantum radices ad ima dirigunt vt nulla tempestate moueantur. Unde ibidem scriptum est. Erumpet radix eius vt libani: et ibunt rami eius. Lyra exponit hoc de christo et ecclesia. Raydix enim ecclesie (inquit) christus est: secundum Aug. super psalmo. Ista radix erupit quando protulit in ecclesia apostolos et fideles alios. Ibunt id est excrescent rami eius id est sancti multi etc. Et ita spiritualiter docetur mysterium hoc: quod quanto quis excrescit in meritis sanctitatis: tanto debet esse profundatus in radice humilitatis: vt nulla tentatione moueatur excidendo a gratia dei etc.
¶ Secundo vt dicit Ambro. in Hexamerio In arboribus mira est diuersitas foliorum. nec explicari possunt singulorum proprietates et cause latentes tante diuersitatis quare scilicet alia rotundiora: alia longiora: alia defluentia: alia nullis ventis labentia sunt Alia semer suam viriditatem etiam in hyemis frigoribus: vt laurus: olea: pinus etc. que tamen foliasua sepe commutant. Alia sunt semper virentia nec folia mutant: vt palma. nam folia que primo germinat ea sine vlla successione conseruat. Hec Ambrosius. Item Plinius libro. xiii. dicit: quod Prunus etiam Egyptia non dimittit folia. Idem libro. xvi. dicit de cypresso: myrto etc. Sic dei bonitas innumerabiles a principio comdidit successiue sanctos variis virtutibus etc.
3
¶ Qualia mirabilia fecit deus in naturis et proprietatibus lignorum aliquorum. Nota pluraPrimum mirabile in ligno sethimu. de quo Hiero. super Exo. xxvii. Facies (inquit dominus altare de lignis sethim. Dicit et etiam Lyra quod sunt ligna imputribilia. et incremabilia. Et vt dicitur in Cathol. li. Lignesethim quanto accenduntur tanto puriora efficiuntur Est autem arbor similis albe spine in foliis et omnium leuissimum lignorum secundum Hiero. Ecce ergo mirabilis dicit operatio in huiusmodi ligni proprietate. patet. Item libro de narerum dicitur. quod lignum sethim est album et altius crescens quam spina alba. nec humore nec antiquitate corruptibile quod adhuc patet in arca Noc: quae est super montes Armenie
¶ Secundm mirabile in ligno Amithon. de quo ibidem Hiero. dicit. quod quanto plus arserit mundius erit
¶ Tertium in lignis Tinis. de quibus glo. super. iii. Reg. x. vbi habetur. Attulit ex ophir ligna tina: Dicit quod sunt iputribilia et spinosa in similitudinem albe spine. rotunda quoque et candida: ex quibus facta sunt omnia musicorum instrumenta in templum domini. Item libro de natu. re. Beda dicit. Tinus est arbor orientis nobilissima: cuius generis ligna Salomoni a ttulit regina SabaSunt autem imputribilia. spinosa et alba fulgentia. nimis polita scilicet et ad instar eboris relucentia. Arbor at ipsa quasi pinus rotunda. Ecce mira etc.
¶ Quartum mirabile quod sunt quaedam ligna ex quibus ignis per collisionem sicut ex lapide excut.tr. vt morlaurus: hedera: secundum Plinium.
¶ Quintum vt dicitur libro de na. rerum quod arbores in oriente sunt quae poma pulcerria ferunt citrina colore in quibus tamen morsus hominis cum des tibus apparet manifeste. Idcirco poma Adam ab ocmnibus appellantur. Et hoc mirum est quod deus voluit per hoprimi hominis scelus demonstrare.
¶ Sextum in arbore solis et lune. De qua Moyses benedicendo Ioseph. Deut. xxxiii. dicit. Terra eius de pomis fructuum solet lune. quod non intelligitur de illis arboribus ad itteram sed metaphorice. et secundum Lyam effectiue. quia sol et luna magnam habent virtutem producendi fructus. Ue rumtamen in historiis legitur. et in epistola Alexandri ad Ari stotelem. quod he arbores in oriente sunt: in regionibus Indie cetum cubitos habentes in altitudine. Harum pomis sacerdotes earum vescebantur. et vsque ad annos trecentos viuebanti( vt dicitur nec cuiquam licebat in gredi animo leui existente et immundo de contactu mulierum ad ambitum istarum arborum et quibus responsa de sutu ris dabantur. vnde et Alexander accedes eas arbores consuluit et responsum accepit. quod. xii. annis dominaretur et veneno interiret a pincerna suo etc. Nec dubium quin id factum sit a malignis spiritibus deo permittente. aut fortasse a bono angelo deo volente quod etiam in effigie pontificis sudeorum ei apparuit Ecce ergo patent mira in huiusmodi
¶ Septimum est in arboribus supra ripas maris mortui: secundum dicta Iosephi et Augustini. de quibus vbi Fons di¬
4
¶ Quid de singulorum lignorum siluaticorum vel incultorum proprietatibus etc. Notandum quod de omnibus non possumus pertractare: ideo saltem de aliquibus prosequemur ordine alphabetico secundum physicos sepe nominatos et alios.
¶ Abies secundum Bedam libro de nat. re. arbor est que pifficulter cedit putredini: vermibus autem nunquam. Et secundum glo. super Ezech. xxvii. ex abietibus tabulata ceduntur quibus nauis texitur. Item secundum Palladium libro. xii. perdurabilis est siccis in locis. Lyra. iii. Regum. v. Iram dabat Salomoni ligna cedrina et abiegna. dicit: quod abiegna sunt de genere abientis. et est arbor alta: recta: leuis: et odorifera: nocens animalibus venenosis. Et vulgo nominatur Ieghenefa.
¶ Agnocastus siue Aligos est frutex secundum Platearium et Diascor et Isaac in dietis. a castitate nominatur quia lectus ex eo ligno factus libidinem reprimit Similiter si iacenti substernatur: aut ciho vel potusumatur: castum reddit. Serpentes sub lecto positos arcet longius. similiter facit fumigatio eius. Semen eius bibitum hydropicis ac spleneticis confert.
5
¶ Bdellium secundum Plinium et Bedam supra est arbor nigra: lachrymas nigras habens: lapidem frangit: et reptilium morsum curat.
¶ Buxus semper viret et folia seruat: et humilis arbor est. De qua Esa. lx. Gloria libani ad te veniet: abies et buxus et pinus simul etc. Lyra. Per huiusmodi arbores significantur notabiles sancti in ec
¶ Caprificus: est ficus agrestis: cu¬ (clesia. ius ficus nunquam maturescunt. culices generat fi¬
¶ Cedrus lignum iocundi odoris est: diu scarias. durans et procere altitudinis: nec onerosa parietibus: vt dicit Amb. Ideo ecclesia in Can. dicit. Tigna domorum nostrarum cedrina. Unde secundum Pli. li. xiii. trabes cedrine. cccc. annis durant: nisi humore tangantur. Et lixvi. Cedrus non tenet clauum in se infixum: nec capit sponte rimam vel fissuram. Item secundum Bedam de nat. re. et glo. super Ecci. xxiiii. videlicet Quasi credrus exal. sum in lib. etc. Cedrus est arbor altitudinis quasi vsque ad nubes: cuius podor serpentes fugat et interimit. Libri quoque qui resina eius liniti sunt nec tinea nec senectute deficiunt. Item eius sucus corpora mortuorum a tabe conseruat Unde ecclesia bene canit in figura de beata virginie Maria quae est exaltata super choros angelorum: cuius sanctitatis odor demones et quie que vicia fugat et ad vitam perpetuam incorruptibilemque corporis gloriam perducit suos deuotos etc.
¶ Cinus. de qua Dan. xiii. habetur quod Susanna falso dicebatur sub cino peccasse. vt dicit Lyra. Eadem arbor est quae vocatur Lentiscus. Uide ergo ibi. §. viii.
¶ Cypressus. lignum est: cedro pene proximam. habens virtute trabibus aptum Et vt et glo. super illud Eccli. xxiii. Et sicut cypressus in monte sion. dicit. Altitudinis et odoris est praecipui: foliorum coronam nullis impulsibus deponit. Item secundum Plinium lib. xiiii. Diasco. et Platearium Bacca vel lignum recens aut puluis ligni et foliorum cypressi in musto decoquitur: et fit vinum quod praeseruat ab iliaca passione prodestque disintericis. delet morpheam. folia trita serpentum ictibus imponuntur. In aceto cocta et infusa capillos denigrant et dolorem dentium sedant. Succus mixto oleo caliginem oculorum curat etc.
6
¶ Ebenus secundum Bedam de natu. re. est arbor nigra: cuius lignum durissimum et imputrile non facile cedens igni lapidem in vesica frangit. in egypto nascitur secundum Plinium.
¶ Fagus arbor est glandifera lignum eius viride in aquis positum longo tempore in lapidem dure scit. Hec Beda.
¶ Fraxinus. vulgo kerusfa. ligni huius folia iumentis quae non ruminant nociua sunt secundum Plinium. li. xvi. sed succo expresso valet. contra serpentes quos sola vmbra eius etiam fugat. Item secundum Auicennam. et Constantinum libro graduum Cortex fraxini cum aqua vel vino potatus expellit phlegma Cum aceto morpheam a cute mundificat et scabies. fracturam ossium cortex superpositus ac percussiones celerius consolidat etc. Laudetur ergo deus in omnibus. Item cortex fraxini si ponatur in aqua vt bibant pulli cecitatem cauent. vide vbi Gallina.
7
¶ Harundo secundum Isido. ponitur inter arbores. quia alibi sunt tam magne vt naues ex eis et edificia fabricentur. Et quia secundum Plinium harundo est frutex ideo tanquam media pertinet ad arbores vel ad herbas indifferenter. Unde de arundine vide vbi Herba. §. viii. de Calamo
¶ Hedera dicitur secundum Isido. eo quod arboribus reptando hereat. et sunt plurla eius genera scilicet alba et nigra. cuius succus si bibatur amentes homines facit. vt dicit Diascori. Lachryma eius pediculos occidit. folia cum vino combustionibus medentur. De hedera habetur in scripturaIone. iiii.
¶ Lex est arbor glandifera et vmbrosa. quae melius fructificat in senectute quam iuuentute secundum Arist. libro de plantis.
¶ Iuniperus habet spinas pro foliis. eandem virtutem habet sicut cedrus et cypressus. licet praecellant iste suo odore iuniperum. Item vetustatem non sentit. accensa serpentes fugat. Fructus eius secundum Auicen. vtilis est doloribus peccatoris et tussi et inflatione stomachi. et contra puncturas venenosorum.
8
¶ Lentiscus arbor est: de qua glo. super Dan. xiii. dicit. Cinum latini dicunt Lentiscum quem greci Cinum vocant. concor Lyra. et est arbor humilis non multum alta: cuius foliorum sucus solidat scissuras labiorum vel manuum: et dentes commotos confirmat si sepius ore teneatur. ligno eius viridi dentes candidantur confricati: vt dicit etiam Diascor. Ad hec vbi de Oleo masticis. §. iiii.
¶ Mirica quam latini Tamaricam vocant: vulgus genistam: apud nos dicitur hanga. Decoctio foliorum ad dolorem dentium et aurium salubris est secundum Diasco. et Plini. li. xxiiii. Pediculos ac lendes perimit. cinis eius similiter menstrua stringit. De hac Hiere. 17 Erunt quasi mirice in deserto. Nam secundum Isid. gustus mirice amarus est. et ex ea malefici odia concitant.
¶ Mirabolanus est arbor magna in India. Aqua foliorum eius interficit pediculos et prolongat capillos secundum Auicen. De fructibus eius patuit vbi Fructus. §. 1.2.
¶ Myrtus arbor in littore maris. vel frutex paruus potius: cuius flos est odoris iocundi. calores nimios ac frigora corporis temparat. Et secundum glo. super Esa. xli. fessa membra reparat.
¶ Pinus arbor: vt Lyra dicit super Dan. xiii. idem est quod prinus: vt dicitur li. de proprieta. re. Et secundum Isid. pinus creditur prodesse cunctis quae sub ea seruntur. sicut ficus nocere omnibus. non durat nisi in siccitate. Et secundum Auicen. corticis eius puluerizatio confert adustioni aquae calide. similiter et eius foliorum puluerizatio facit. ventrem retinet si bibantur: et conferunt dolori epatis.
9
¶ Platanus est arbor: de qua Ecci. xxiiii. Quasi platanus exaltata sum iuxta aquas. Habet folia mollia: lata: et ampla similia vitium foliis. quae viridia trita et imposita tumores reprimunt. semen eius cum vino bibitum: morsibus venenatis occurrit. cortex cum sepo vel adipe commiscendo combustionibus medetur. cortex etiam (in aceto dentium remedium est.
¶ Populus arbor: altera alba: altera nigra. in foliis bicolor est. quia vna parte alba: altera viridis. quae vicem folia eius cum aceto cataplasmata podagricis medentur. Semen vero cum aceto bibitum: epilenticos curat. Et secundum Constan. Populus prodest eis qui dolorem habent in capite aut apostema vel hydropisim et constipationem ventris.
10
¶ Quercus est arbor multum annosa. sicut legitur ( inquit Isid. ) d quarcu Mambre sub qua habitauit Abraam quae fertur vsque ad Constantini regis imperium perdurasse. Quantum autem quaercus duret habentur v. de quibus vide vbi Etas. §. iii. Sed de illis versibus dubium est meo iudicio. quia iuxta ista dicta Isi. illa quartus mambre miraculo durasse videtur. Item illi v. vbi dicitur ita quod ceruus tres superat coruos. ceruorumque trium quarcus habet spacium: etiam a quo editi sint ignoratur. ergo dubietatem habent. Plus ergo credo dictis Isidori quam talibus versibus minore autoritate et experientia clarescentibus. Item secundum Plinium liro xvi. et praedictos: Quercus glandes fert sicut Esculus. et habet galla. De hac Esa. i. Cum fueritis inquit vt quercus defluentibus foliis erit fortitudo vestra vt fauilla etc. Lyra et etiam glo. dicit Quercui ariditate concusse defluunt folia et glandes quae porcorum est cibus. Sic peccatori in hora mortis decident opera et bona mundi: et applicabitur debite pene ignis inferni: et erit cibus demonum immundorum vt porcorum. Item secundum Diascor. Lixinia ex cinere quercus valent vulneribus longo tempore sordidis et fistulis lauando: et disponunt ad sanitatem.
11
Rhamnus et genus rubi asperum et nimis spinosum. Et secundum Plinium li. xxiiii. inter genera ruborum Rhamnus est candidior frutex. Ite secundum Constan. ventris dolorem bibita curat et lapidem renum frangit. De hac psalmo lvii. scribitur. Postquam intelligerent spine vre rhamnum sicut viuentes sic in ira absorbet eos. Nam secundum Aug. Rhamnus prodiens mollis est et tenerrimus sed crescens habebit tandem spinas asperimas. Et sic secundum Lyram sensus est quod fi lii iniquorum tyrannorum designati per spinas: antequanm intelligerent rhamnum id est maliciam spinosam: lesiuam sclicet aliorum iustorum per tyrannidem parentes imitando in adulta etate: antea in tenera etate ira dei absorhet eos per mortem etc. Rosmarinum est frutex qui medius videtur interherbas et arbores. Si ex ea lauetur caput: capitus los cadere prohibet: secundum Diasco. Item secundum Plinium Sucus radicis et fruticis valet contra regium morbum etc. Ecce ergo mirabilis dei bonitas in singulis.
12
¶ Galix dicitur eo quod saliat id est crescat celeriter secundum Isid. Cuius semis (inquit idem hanc dicunt esse natura: vt si quis in poculis illud hause cit: infecundus erit. Unde secundum Constan. sucus frondium et pomorum vel granorum quae sunt in foliis eius: potatus: mulieri concipere non permittit. Et secundum Plinium liro xxiiii. ac Diasco. Si folia eius vel flores conterantur et cum aqua bibantur: intemporantiam libidinis coercent. et sepius sumpta: in totum auferunt vsum libidinis. Sucus eius vulnera solidat. Et secundum Aui gen. eius gumi valde confert visui debili etc.
¶ Sambucus licet ipsa feteat: tamen flores habet odoriferos. v. Sambuci flores sambuco sunt meliores. Et est arbor mollis et parua. secundum Auicen. et Constan. oleum eius confert senibus mollitque neruos Et secundum Plinium li. xxiiii. Radix eius decocta ac pota hydropicos exinanit. Item stomachum mollit: vomitum prouocat: lumbricos excludit. Foliorum eius decoctio in vino: serpentum ictibus resistit. Sed si in aqua decoquantur eius folia et locus spargatur: pulices et musce necantur. Ecce dei opera etc.
¶ Sethim est arbor orientis nobilissima similis albe spine: sed maior et altior. De quo supra. §. iii.
15
¶ Taxus est arbor venenata vnde et toxica venena dicuntur. Nam fumus eius secundum Plin. li. xxiiii. mures necat. Et in Calabria taxus nascens tantam habet vim vt quisquis sub ea dormierit aut sederit: periculum vite sustineat. vnde illic sibi negant transeuntes viam. Repartum est autem innoxiam fieri si in arbore ipsa clauus ereus addicatur. secundum e. Pli. li. iqio Item de hoc ligno scribitur Hiere. xi. Mittamus lignum in panem eius: et eradamus eum de terra viuencium. Lyra id est de ligno taxi. vel toxi: a mutata in o: mittamus in cibum Hieremie vt eius veneno moriatur.
¶ Terebinthus secundum Isid. et glo. super. i. Regum. xvii. est arbor generans resinam prestantissimam quae omnibus resinis vtilior est: vt dicit etiam Diascor. nascitur in Sy ria. Semen bibitum confert capitis dolori: secundum Pli. Tilia id est telo vtilia propter leuitatem iaculandi vulgo hassa) hoc mirum habet secundum Pli. lib. xvi. quod fructum vel granum eius nullum animal attingit: tamen dulc est sucus corticis et folii. Item Tilia vulnus suum claudit et ob id contumacius ferum infixum sibi excludit: lepras sedat: et aluum purgat.
14
Ignu. 1. dicicet de signis cultis et fructiferis arboribus desibus ordine alphabetico prosequemur Ex dictis Isid. Plinii. Diascor. et aliorum quorum nomina per singula particulatim dicta describere prolixum esset Sufficiat ergo praetitulasse. Ea autem quae alibi descripsi quta de fructibus vel floribus aut foliis earundem arborum non est opus hoc repetere. sed sufficiat illuc vbi scriptum est remittere causa brevitatis
¶ Amygdali lignum vel arbor quoddam genus gumi exprimit quod valet sanguinem reiicientibus: tussimque mitigat cum mero datum. Radixque cum vino pota la¬
¶ Auellane radix secundum Auicem. pota. (pidem frangit. a valet ad pleuresim et sputum sanguis. De lignihuiusmodi valore contra ranas vbi (lulat. Castanea arbor si excisa fuerit postea expulCerasus vt dicit Plinius facit fructus praecoces qui coguntur maturescere ordeacea stiplula radicibus admota. De fructibus eius plura vbi Fructus. Ecce dei mi¬
¶ Citrus est arbor cui non eadem virtus est in omnibus (ra operapartibus suis. quia semini inest virtus acida et stiptica: et valet iecoris passioni. Cortici est austerior natura: et odor testatur. Estque digestionis operatiua et purgatiua ventris. Item ex citro fit antidotum nobile quod eximie pectus exonerat: et diapasion itaut.
¶ Esculuo dicitur ab esca. quia glandifera. cuius fructi bus olim vixerunt homines. Et vt Plinius dicit lib. xvi. Si Uirgilio inquit credimus quantum esculeminet corpore tantum descendit radice. et est oneris quantilibet patiens. ideo apta edificiis.
¶ Ficus est arbor a fecunditate dicta. quia fertilior: est ceteris arboribus. Nam ter et quater per singulos annos generat fructum. et altero maturescente al ter aboritur. Et secundum Solinum atque Isidorum fic egyptiaca fecundior est. adeo vt vno anno septies fructificet. Et cum vnus decerpitur fructus eius alter profertur. Lignum eius in aqua missum ilico mergitur. et cum diu in sundo aque iacuerit: leuior facta susto llitur. Hec arbor similis est moro. in folio. ficus eius praedulcis sine granis interioribus vt dicit Plinius. Item Isidorus dicit. quod tauri ferocissimi ad arborem ficus colligati repente feruntur mansuescere. Talia itaque mira dei bonitas ad laudem sui fecit in arboribus huiusmodi. De valore patuit vbi Fructus.
15
¶ Laurus a laude dicta. vnde et olium laudea dicebatur Hac enim cum laude coronabantur victores. Sola hec fulmen non timet. Nun quam autem viriditatem deponit. velociter senescit. secd es radicibus repullulat. Succus eius surditati sub uenit. Corium eiusdem arboris tritum et bibitum calculos frangit. Aborsum excludit. et interficit fetum propter sui amaritudinem. Ideo cauendum est grauidis. Item decoctio praesertim foliorum eius et illita: vesparum et serpentium venenis resistit Cum vino bibita puncture confert scorpionis ac dolori neruorum. Si laurus apponatur capiti: facum non falsa sed vera somnia.
¶ Malus velocius senescit. sed et radicibus repullulat. Et secundum Aristo de vegeta. Inserere eam scilicet malum in pirum optimum est: et econuerso. sic enim dicitur produci bonabruta. Item gloss. super Can. dicit Malus ligna siluestria antecedit. visu: gustu: et odore. Unde scribitur. Sicut malus inter ligna siluarum. etc. Succus eiusdem arboris cum vino bibitus et cataplasmatus: venenatis occurrit morsibus. Corium eius combustum et aque mixtum lepras mundat. e Malusgranata. feminim generis. arbor est. pomu vo scilicet malogranatum: neutrius generis Et idem est quod malus punicus vel malumpunicum. De hac Ioe lis i. vbi habetur Malogranatum et palma et malum et omnia ligna agri aruerunt. quoniam confusum est gaudium hominum. Ibi glos. dicit. Malogranatum est arbor medicinalis sic dicta. quia fructus eius multitudinem granorum habet. cuius poma rubea sunt Eius cortici comparantur ecclesie gene. quae sunt sancti patres. lib. Can. vbi dicit sponsus ad sponsam Sicut cortex malipunici gene tue. absque oc cultis tuis. Hec ibi. Nam secundum Grego. Fides sercatur per faciem et genas. quia per has cognoscitur homo. Similiter per fidem anima cognoscitur a deo quae debet habere multa grana id est opera bona rubeaper charitatem etc. Item secundum Plinium rami punicorum in manibus portati fugant serpentes. Cortex fumo fugat culices. Et secundum Isaac in dietis Cortex malogranati cum radice in vino coctus et potatus: lunbricos de ventre eiicit etc.
¶ Morus secundum Isid. siluestri qua in deserto pastores famen temporant: huius folia superiacta serpenti interimunt illum. Radix cum aqua cocta et potata lum bricos extinguit. nux arbor secundum Plinium li xvii facit vmbram noxiam capiti hominis: omnibusque satis. Plura vbi Fructus.
¶ Item pro mystica significatione cuiuscunque arporis iuxta proprietatem sua potes applicare de homine secundum varias differentias status et condicionis et huiusmodi. quia secundum Pap. homo dicitur antropos greceab ana quod est sursum: et tropos versio: quasi sursum versa arbor: eo quod os superius pro radice habet
16
¶ Palma dicitur quia expassis est ramis in modum palme hominis. Fructus eius sunt dactyli: a digitorum similitudine nuncupati. Et pro signo victorie dabatur in manus. Hec arbor tarde proficit vt crescat in altum: centenaria facit fructum Et secundum Plinium li. xxiii. terram diligit sabulosam maiori in parte. Et rigua id est aliquantum madida terra gaudet: fimoque leditur: folia eius non decidunt: et tarde senescunt. Unde glo. super illud Iob. xxix. Sicut palma multiplicabo dies etc. Et etiam Amb. li. iii Hexa. dicunt. Palma in viriditate diu subsistit conseruando folia. Et contra naturam aliarum arborum in imo gracilior existit. superius iuxta fructus grossescit. et inferius quidem aspera. superius vero tactu et visu pulcra. Hec ibi. Ideo Iob. supra prosperitatem suanm in deo palme comparauit: designando prosperitatem bonorum hominum in spiritualibus et celestibus per logitudinem dierum vite etc. Item secundum praedictos et Plinium li. xiii. Sicut in omnibus fere terrenascentibus sexus discet nitur: manifestius tamen in palma videtur. Nam vt dicit Beda libro de nat. re. palme mas et femina nunquam fructificant nisi pares ita vicine sint quod ramis superioribus per ventum seinuicem inclinatis amplectantur etc. Plura vbi Fructus. §. iiii.
¶ Persicus arbor vite breuis est: eius folia sicca et in puluerem tusa: recentas plagas et cruenta vulnera claudunt. Gumi eius cum vino mixto lapillos vesice frangit. Sucus foliorum persici in aurem instillatus interficit vrmes secundum Auicen. Mir ergo dei bonitas. Pirus secundum Arist. libro de vegeta. melius fructificat ino senectute quam in iuuentute. Folia eius secundum Aui cennam conferunt ventris fluxui cholerico. vulneribus admota feruorem mitigant. Plura vbi Fructus Pomus arbor. Uide de hoc supra. vbi Malus et vbi Fructus. Prunus secundum Diascor. habet fructus iocundos: qui siccati et cocti conferunt stomacho. Gumi¬ quod fluit ex pruno: cum vino bibitum: lapides vesice frangit. Plura vbi fructus. §. 1o.
17
¶ AUitis dicitur eo quod habet vim citiuis radicandi. Et est inter ligna fructu abundartior. Uite autem vel palmite eius infructuosa nil inutilius. quia ad nil aliud valet nisi ad ignem. Sic est de malis hominibus: vt patet Ioan. xv. ex dictis christi de vite et palmite. Et consimiliter dicitur Ezech. xv. Item secundum Plinium liro xvii. vites nouelle copiosius dant vinised vetustioribus melius vinum est. Item vitis est arborexterius deformis quasi scabiosa: sed fructum facit dulcissimum et vinum sapidissimum. Indiget autem vi. tis vt bene fructificet multis laboribus circa eam scilicet rec sione: purgatione: fossione: appodiatione ligni alicuius ne decidat: pampinatione: et vindemiatione etc. Item vitibus plurima sunt nociua ne bene fructificent. de quibus supra patuit vbi Flos. §. v. Item vitium vinde miatio debet tempus obseruare secundum Pe. de crescen. li. iiii. de rura. con. videlicet vt non vindemientur antequam vue sint mature. quia sic fit vinum infirmum et non stabile. Nec vindemientur multo postquam sunt mature. quia fit vinum minus durabile resolutis viribus: et vinca leditur. Sed cum cognoscuntur esse mature scilicet tempus debitum: et etiam visum ac gustum: sex solum diebs et non pluribus vua plene matura debet in vite manere.
¶ Auice. et Rani in Almasore. videlicet quod vitis folia vt pampinus: capitis dolore et inflationes corporum mitigat. et pampini triti et impositi tumorem omnem siccant. cortex et folia arida: vulnerum sanguinem sistunt et vulnera conglutinant. Uitium cinis cum axumgeiam veteri vt let tumoribus et fistulas purgat: et neruorum. dolores ex frigore ortos contractiones quae sanat. Lachrma vitium que velut gumi est bibita cum vino lapdem frangit: et ventris scabiem ac lepram remouet. Cinis corticis per se combustus pilos reddit. Item de vitis
¶ Uitis siluestris quae labru vino proprio capitulo. scta vocatur hanc habet virtutem quod radix eius cum aqua aut vino bibita confert hydropisi et surditati. Cortex eiusdem cum melle sanat ginginam sanguineam: secundum Plinium li. xxiii. Hec sufficiant casa brevitatis
¶ Nota quod de significatione vitis possunt deri. uari et applicari plurime harum proprietatum: iuxta significatum. quia potest accipi vt: significet christum vel fideles in christo: vel ecclesiam totam: sicuti in sermonibus plurima huiusmodi tractauimus de quibus nunc petranseo. Laudetur ergo dei bonitas in omnibus.
¶ Sed generaliter arbor quaecumque: significat in scriptura hominem scilicet bona iustum: et mala peccatorem Matth. vii. quia illa facit fructus boni operis. ista malos et in ignem excidetur. Item vt Bedalibro de temporibus dicit Ligna pro edificio cedi debent a xv. die lune vsque ad. xxii. quia reliquis diebus praecisa: a vermibus corrodentur eodem anno. etiam cedenda sunt post solstitum scilicet post mensem Iulium et Au gustum vsque ad Ral. Ianuarii. quia tunc arescente humore sicciora et fortiora sunt ligna. Hec Beda. Ita spiritualiter homo pro edificio celesti ceditur per mortem in plenilunio operum bonorum: siccus ab humore viciorum.
18
¶. Dicut de lignis aromaticis et premedicinailibus Nota Primo Aromata dicuntur quaecunque fragrantiam sui odoris diffundunt: secundum Isi do. siue ex eo quod aris diuinis imponi sunt apta: siue quod aeri miscentur in suo odore. Item secundum Arist libro de vegeta. Arborum aromaticarum: quarundam radix amara aromatica est: quarumdam cortex: quarundam flores: quarumndam lignum: aliquarum partes
¶ Iam itaque post ar (omnes aromatice sunt. bores communes ac frugiferas superest vt ad laudem dei de arboribus huiusmodi aromaticis prosequamur breuius: saltem aliquas earum que ha bentur in scripturis et vsu communi ordine alphabetico: cum omnia non sufficiamus exprimere. Hec autem excerpendo ex dictis physicorum: Aristotelis: Plinii: Auicene: Constantini: Isidori: Diascoridis: et aliorum etiam interim sanctorum prosequemur.
19
¶ Aloe est arbor aromatica nascenes in India et Arabia: odoris suauissimi: vniuersaliter melius est quod magis summergitur in aqua. natans vero malum est priuatum vita. vnde probatur melius esse quod ponderosum valde est et nodo. sum ac odoriferum valde: saporisque subamari: dum commasticatur statim odor cerebrum videtur attingere: coloris subnigri vel surrubei: contritioni dentium non omnino resistens
¶ Item confert valde cerebro confortando per nares recepta. Cor: sensus: neruos: stomachum: epar: et omnia interiora: ac omnia membra debilitata confortat: calefacit: et digestionem procurat: remouet superfluitates humiditatum putrefactas e stomacho cum bibitum fuerit: et prohibet iram. quia letiticat cor etc. Ecce dei bonitas in huiusmodi
¶ Amomum est arbor aromatica quae odore bone etiam bonos somnos suauificat: tumores cataplasmis adhibita sedat: maturat apostemata: perleuresi confert
¶ Balsamus arbor est aromatica et humilis: super terram vnius brachii vel paulo plus mensura. ex ramorum eius fissuris quolibet anno in diebus canicularibus sucus egreditur quasi lac: confert visceribus grossis et vlceribus capitis: et epilensie ac vertigini: debilitati quoque digestionis aperit pppilationes: mundificat caput et vlcera: et extrahit fracturas ossium: bibitur eius decoctio pro pter spasmum etc. Abstergit pamnum id est tenebrositatem. resistit venenis: et confert morsui vipere. Et liquo balsami super omnes liquores vim penetratiuam habet: vt dicitur libro de nat. re. intantum: vt cum sol¬ incanduerit: eius gutta in manu infusa sustineris non possit: sed statie penetrat.
20
¶ Calamus aromaticus in India melior nascitur quam alibi: a similitudine calami vsualis sic vocatus. Colore rufus est optimus: propinquos habens nodos: qui in plurima frusta frangitur vel rumpitur digitis constrictus: odoris suauis: quo statim et longinquo inuitat. valet ad dolorem stomachi potui datus: ac veteri tussiro valet etiam ad tumore. apostemata resoluit. abstergit visum etc.
¶ Casia nascitur in Arabia frutex. hec dicitur etiam fifula: infra. Melior est illa quae est rubei coloris: pura: plana: longi ligni: boni odoris: que mordicat linguam et constringit. sed nigra non valet. Item confert pectori. Stomachu: epar: et omnia principalia membra confortat. et est contra synco pim valens et contra passiones capitis ac epilensiam et contra fetorem oris: ac contra cordiacam asiont.
¶ Cinnamomum frutice breui duorum tantum cubitoru in India et Ethiopia gignitur: cum eius arborviret et floret siccitate gaudet. Eligendum est quod est boni odoris: dulcis et acuti saporis sine mordi catione: et surrufum. Nam id quod est subalbidum vel nigrum abiicitur. puluis eius valet ad nouas scisi suras labiorum vel aliorum vlcerum contra syncopim et cordiacam. rectificat omnem putrefactionem corruptorum humorum. stomachum confortat: confert tussi: panno: et tenebrositati oculorum: et hydropisi: rigori quoque febrium: et morsui vermium venenosorum. En dei opera etc.
¶ Cyprus. vt Glosa super cant. i. vbi habetur Botrus cypri in vineis Engaddi dilectus meus etc. di tit. Cyprus est arbor aromatica in Egypto: semine candido et odorifero: qui coquitur in oleo et exprimitur ac fit vnguentum regale: cuius natura secundum Pli. excalefacit neruos et emollit. Et odor huius floris somnum facit delectabiliter. Unde significat christum qui est sponsus ecclesie: semine candido id est virgineo: puro: et odorifero: virtutibus et oleo misericordie coctus igne charitatis: et excalefacit suos fideles in amore et emollit pietate et soporat in dei contemplatione.
¶ Fistula que et Casia est arbor aromatica: valet ad curandum viscera: prout iam dictum est de Casia supra hoc eodem. §. De hac intelligenda est glosa super Cantur. et super Psalmus vbi Fistula dicitur esse idem quod Casia que in aquosis excrescit in immensum etc Unde vt dicit de vita christiCudolphus significat proficientes in bono qui nunquam debent profectui ponere terminum: sed semper crescere: vt docet Bernardus et Leo Papa di. quod in via dei stare et non proficere: est retrocedere. Galbanum de quo scribitur Ecci. xxiiii. inter alias species etiam libani. vide vbi Gumi. §. x. de hoc.
21
¶ Libanus arbor est in Arabia §¬ vt dicit glo. super Ecclsiasticum. cortice et folio similis lauro: thurifera in regione Saba. vnde arbor ipsa sic nominatur scilicet et libanus et thus: eo quod etiam in liba no monte nascitur huiusmodi arbor thurifera. Gutti vero eius nominatur et thus et olibanum. de quibus vide vbi de Myrrha. et vbi Thus in sequentibus. g vbi Gumi.
¶ Myrrha est arbor aromatica Arabie: altitudinis quinque cubitorum. Et secundum glo. super Exo. huus arboris gumi proprie vocatur stacte. sed abusiut myrrha. Item vt dicitur librode nat. re. Myrrha est arborspinosa et aculeata: a radice durior quam reliquo parte: eius collecti frondes et flores et ad solem desicca ti confortant et constringunt fluxum ventris ac vomi tus et sanguinis. De eius gumi vide vbi Gumi vlGutta myrrhe. quia eius fumus est vt fumus olibani¬
¶ Piperis arbor. De hac sati patuit sura vbi Frgus §. x. ibidem de pipere. Thus est arbor Arabie: dicta a tulendo. nam in immensum tollitur: ramosa: aromaticum sucum fundens et album. Dicitur autem thus idem quod et libanum et monte arabie vbi sunt sabbei quorum mons libanus dicitur: vbi thura colliguntur. Naturalis eius vindemia est circa canis ortum estu flagrantissimo. Tunc itaque eius cortex minuto vulnere laxatur et exinde prosilit spirituma pinguis que concreta densatur et obduratur. Alia vel Secuda vindemia est in initio hyemis. sed quod tunc exit rufum est: nec priori comporandum: vt hec habentur libro de nat. re. Plura alibi.
22
¶ Ignum. N. scic prde lignis paradisi Queritur Qualia ligna erant in paradiso: Respondet ma gister sententiarum dist. xvii. dict quod erant in paradiso ligua diuersi generis: inter que vnum erat lignum vite vocatum. Alterum vero lignum scientie boni et mali. Lsgnum autem vite dictum est: sicut docent Bedae Strabus: quia diuinitus accepit hanc vim vt qui ex eius fructu comederet: corpus eius stabili sanitate et perpetua soliditate firmaretur: nec vlla infirmitate vel eta tis imbecillitate in deterius vel in occasum laberetur. Lignum autem scientie boni et mali non a natura hoc nomen accepit: sed ab occasione rei posttasecute. Arbor enim illa non erat mala. sed ideo scient poni et mali dicta est: quia post prohibitionem in illa crat transgressio futura quae homo experiendo diste ret quid esset inter obedientie bonum et inter inobedientie malum Hec Magister.
¶ Notandum ergo secundum Bonauen. circa litteram istam quod vniuersi gnorum paraditsr in tribus differentiis comprhenditur ad triplicem hominis vtilitatem ordinata. quia Primo ent parte corporis humani erant ibi quaedam ligna fructi fera que prebebant alimenta homini ad sustentatione corporis. de quibus Gen. ii Produxit deus in paradiso omne lignum pulcrum visu et suaue ad vescendum etc. Secundo ex parte anime erat ibi lignum scientie boni et malquod ordinabatur ad obedientie probationem propter ado rendum meritum. Tertio ex parte coniucti erat ligntir vite ordinatum ad perpetuationem vite humane. Sed duo ex omnibus specialius nominantur propter speciales effectus scilicet Lignum scientie etc. et Lignum vite.
23
¶ Si autem queratur vbi et quomo crant ista duo ligna collocata in paradiso: Respondetur secundum Bonauen. e. di. xvii. circa lit. quod exquo erant specialius nominata propter speciales effectus: ideo erant ista duo collocata in medio paradisi: ita quod vnum esset prope alterum vel iuxta: vt ex vno conciperet hemo affectum amoris: et ex alio affectum timo ris. Et vt quasi opposita iuxta se posita magis elucescerent. Et hec patent ex verbis Augusti de ci¬
¶ Quod si obiicitur Lignum vite non fuisse ne. pei cessarium in paradiso: cum haberent ibi homines omne lignum pulcrum visu et suaue ad vescendum semper. ergo etc. Respondetur secundum Bonauen. supra. et Lyram ex dictis Augu stini. xiiii. de clui. dei: quod non fuit frustra lignum vite praeter alia ligna. tum quia valebat ad conseruandam vitam sine senectutis defectu. Ideo ibi Augustinus dicit quod cibus scilicet aliorum fructuum aderat homini ne esuriret. potus fontium ne si tiret. lignum vite autem ne senectus dissolueret. Tum quia dato quod primi homines ex ipso non acciperent refectionem: tamen eorum posteri recipiebant instructionem: dum per illud lignum intelligebant christum significatum:.
¶ Sed Unde habuit lignum vite praeseruandi a senectute virtutem: Respondetur secundum e. Bonauen. e. di. art. vl. q. i. quod hec non fuerunt ex conditione naturali ligni illius. sed ex beneficio et dono dei: vt dicit etiam Augustinus. Sicut Adam habuit aptitudinem fieri immortale quidem a natura: et impassibilitatem: tamen complementum horum fuit a gratia et dono dei. sicut patuit etiam vbi Ho. §. v. quod filii israel dei dono habuerunt ne calciamenta eorum rumperentur.
24
¶ Quare voluit deus prohibere homini lignum scientie boni et mali: Cum enim illud ex se non erat malum sed bonum. ergo iure naturalis rationis poterat homo ex illo vti: nisi deus prohibuisset. Item deus fecerat illud lignum sicut et alia propter hominem. ergo homini fecit iniuriam prohibendo illud quod erat suum etc. Respondetur secundum Bonauen. e. di. xvii. supra. quod deus prohibuit lignum scientie homini non quia esset malum: nec quia pre aliis esset melius: nec in hoiniuriam fecit homini quod prohibuit. sed vt esset homini ada vtilitatem tale praeceptum: videlicet ad hominis eruditionem et meriti ampliationem ex obedientia. Quod autem contra. rium euenit: culpa hominis fecit. Itaque deus bonus prohibuit Primo propter obedientie meritum adquirendum homini ideo prohibuit a re bona quae potuisset alas bene vrti. Scundo ad ostendendum sue iurisditionis dominium in quacumque re. vnde illud fuit mandatum disci pline. quia ad hoc non obligabatur nisi sola dei praeceptione. Tertio vt homo erudiretur et per hoc disceret deo esse subiectus et quantum malum sit deo non obe dire: et quamoptimum obedire ad promerendum eternam beatitudinem.
25
¶ uius generis fuit illud lignum vel arbor sceie: Respondet Guill. i. ii. di. xxii. difficutate prima. Uidetur inquit Augustinus in hyponosticon respondere quod fuerit ficus. Unde et de illa arbore sub qua tunc erant fecerunt mox sibi perizomata: vt dicitur Gen. iii. Et hoc innuit etiam dictum christi Nathanaeli Ioa. i. Uidi inquit te sub ficu. Glo. dicit id est in potentia generatiua. Sed Lyra hoc exponit sic id est vidi secreta cordis tui quae habuisti in mente dum esses sub ficu etc. Item Magister historiarum etiam dicit quod arbor illa scientie fuit ficus. Sed quoniam in scri. ptura omnis fructus generaliter pomum dicitur. ergo non obstat quod nominatur pomum vetitum scilicet generaliter.. x¬.
26
¶ Cur deus preuidens hominem casurum per lignum scientie: voluit illud facere pulctrum visu et delectabile ac suaue ad vescendum eius fructibus: cum sic magis dedit occasionem appetendim vt patet ex Gen. iii. ca. vbi habetur. Uidit inquit mulier quod bonum esset lignum ad vescendum et pulcrum oculis: aspectuque delectabile: et tulit de fructu eius. etc. Melius ergo fuisset illud creari non delectabile sed noxium
¶ Respondetur dicendo Primo secundum Aug. super Gen. liro viii. vbi dicit. Tale pomum credendum est fuisse in illa arbore cuius genetis poma iam in aliis arboribus innoxia senserant: videlicet saltem per rationis cognitionem etsi non experientia gustus fructuum etiam in aliis. Unde concendendum est quod hoc lignum non est factum noxium a deo: imo bonu et ad finem ordinatum optimum: quoniam secundum Diony. Optimi dei est optima facere per omnia: non decuit ergo tale arborem facere noxiam aut turpen non delectabilem.
¶ Secundo dicendum: quod si quis quaereret Ad quid valebat talis arbor in paradiso: cum non comederent homines ex eo: videntes quod esset delectabilis et non noxia. Ad hoc quamuis aliqui dixerint vt Iosephus ii. li. antiquitatum: quod fructus illius arboris habebat virtutem accelerandi et acuendi vsum rationis. Sed secundum Lyram hoc est falsum. quia ad hoc se non extendit virtus corporalis. Item non est verisimile quod deus bonus arborem tambonam ad vsum rationis prohibuisset homini quem fecit rationalem Ideoque doc. catholici dicunt cum Aug. xiiii. dici ci. dici: quod valebat et ordinabatur ad obedientie meritum adquirendum et probationem: praesertim cum esset lignum non noxium: sed concupiscibile: et per consequens alliciendo tanto plus meriti afferret obedientia abstinendi ab eo. Unde glo. super psalm. lxx. dicit. Si inquit res mala esset arborilla quae prohiberetur: videretur etiam sine prohibitione esse vitanda: nec ex sola inobedientia pena secuta esse: sed ex re mala non vitata. Nunc vero cum arbor bona sit vitata propter dei prohibitionem: solam obedientiam palmam meruisse: et solam inobedientiam penam incurrisse manifestum est.
¶ Tertio quoque dicendum cum Augustino super Gen. liro viii. quod n ideo factum est lignum llud scientie boni et mali: quod inde contra preceptum madutarent homines vel quod manducauerunt. Sed etiam si obedientes fuissent et ni lcontra praeceptum vsurpassent: facta fuisset illa arbor. et sic vocata fuisset: quemadmodum si vocaretur arbor saturitati seo quod inde possent homines saturari: etiamsi nemo accederet ad saturandum ex ea. Ex dictis patet quod occasio appetendi de fructu huius arboris non fuit a deo inquantum aum huiusndo scilicet peccandi. sed ex culpa hominis decepti verbis serpentis.
27
¶ An huius ligni scitientie prohibi tus fuerit non solum gustus sed etiam tactus: Respondet Lyra quod deus solum gustum eius prohibuerit: non tactum Nec habetur ex littera vel eius circumstantia plus. Sed quod mulier dixit serpenti Deus praecepit ne comedere. mus et ne tangeremus illud. hoc de tactus prohibitione addidit ex suo ad displicentiam precepti. quia ille cui displicet praeceptum impositum in ferendo illud libent
¶ Mystice secundum Aug. super Gen. li. (aggrauat. viii. et Hugo de arca. li. ii lignum vite significatr christum et dei sapientiam quae est cibus beatorum. de quo Proueriii. Lignum vite est his qui appreh. e. et hoc intellexit Adam. Item lignum scientie significauit crucis christi mysterium. de quo libro. iii. agemus.
