Voluntas

UOluntas secudo. scilicet diuina: de qua queritur.

¶ Utrum in deo sit vere voluntas Ratio hus quaestionis est. quia dicitur. iii. de Anima. Quod volun tas est mouens et motum: quia mouetur a volito. Et eoipso quod est voluntas: est libera ac vertibilis ad oppo sita. Deus autem est immobilis. ergo non est voluntas in eo.

¶ Sed in oppositum est sacra scriptura in multis locis: quibus fatetur voluntatem in deo

¶ Respondetur ergo secundum Tho. in scrip. primi e. di. xl v. q. i. art. i. simulque Bon. Ibidem. et Scotor. di. xxxv. primi. Ex in omni natura vbi inuenitur intellectus cognitio: inuenitur etiam voluntas et delectatio. sed in do es formaliter intellectualis cogni tio. ergo et voluntas. Maior patet. quia omne quod habet virtu tem cognoscitiuam: potest diiudicare sibi conueniens et repugnans. Et quod apprehendit vt conueniens: oportet esse volitum vel appetitu. Cum ergo in deo sit intellectua is cognitio: oportet necessario in eo esse voluntatem et delectationem beatissimam. Beatitudo enim consistit in cognitione et voluntate vel delectatione. Hec autem si in deo: secundum quod vna et simplici operatione deus gaudet: Nam vt dicitur. vii. Ethi. In omni natura cognoscen te: operatio perfecta et naturalis delectabilis est. Itaquae patet quod in deo est vere voluntas et magis proprie ac perfectius quam in nobis. quia in nobis voluntas est mo bilis: et mouetur a fine et appetitu: et est variabilis. Nam et in ea cadit tristicia et leticia et malicia: et huiusmodi. In deo autem cum sit fini coniuncta omnino. eo quod finis voluntatis divine est ipsa sue essentie bonit tas. que idem est secundum rem quod voluntas divina. Ideo non mouetur. Nec habet appetitum deus. cum appetitus proprie est rei non habite: sed habende. secundum August. Deus autem omne et totum bonum in seipo habet sine omni varia bilitate tristicie vel malicie. ergo etc. Et sic soluitur obie ctio. supra. que procedit de voluntatis create motu et etc.

¶ Utrum deus velit aliuda se: et an ab eterno voluit:

¶ Et arguitur quod non. Quia quicquid vult aliud a se est imperfectu. eo quod appetit aliquid a se aliud. sed deus non est imperfectus. ergo nihil vult aliud a se. Sed in oppositum est scriptura. dicit. Omnia quecunque voluit dominus fecit in celo et in terra. etc. Proinde dicendum per conclusioem. quod deus vult et voluit ab eterno alia a se

¶ Ad argumentum autem dicit Scotor. e. dist. xlv. q. i. quod Maior illa. videlicet. quicquid vult aliud a se est imperfectum. habet veritatem in agentibus creatis sed non in deo. quia deus vult alia a se: vt communicet eis suam perfectionem. et non vt recipiat perfectionem ab eis. sicut procedit argumentum de hoc. ergo non concludit.

¶ Sed quomodo deus voluit ab eterno aliud a se. Notandum secundum e. Scotor. Ibidem. art. ii et Guil. e. di. concor. Rich. Bona. et Tho. di. e. etc recolligendo. Quod sicut deus videndo essentiam suam: cognoscit per eam omnia que sunt ab eo facta vel fienda. Ita etiam volendo vel amando essentiam suam: vult omnia que sunt vel erunt ab eo: propter bonita tem suam. non vt per illa aliquid bonitatis adquirat quia nullius indiget. quia ipse sufficit sibi. Sed ex abundantia bonitatis sue vult: vt de bonitate sua infinita aliquid creaturis largiatur et communicet. Ideo Augu. dicit quod ipse deus vtitur nobis ad bonitatem suam: et ad vtilitatem nostram. non autem suam vtilitatem. Sed quoniam deus quicquid vult: ab eter no voluit. alioquin esset mutatio in deo. Idcirco omnes creature habuerunt esse volitum ab eterno in deo. Ita tamen quod deus noluit eas producere in esse pro eterno. sed pro certo tempore. Sicut tu homo potes velle ab ista hora pro cras ire ad missam: non mutata voluntate

¶ Nota ergo secundum. e. Scotor. quod cre ature habent considerari dupliciter. Uno modo inquantum sunt obiecta praecognita et volita ab eterno in do. et sic deus ab eterno esse voluit eas necessario in sua cognitione: vt volita ab eterno. sed non pro eterno. Alio modo inquantum sunt extra contingenter producte ex parte rei. et fic voluit ea esse in tempore non necessario: sed contingenter etc. Unde deus voluit ab eterno aliud a se etc.

Si queratur an istud esse volitum sit ens rationis tantummodo vel reale. Et arguitur quod reale. quia producitur per voluntatem. Ens autem rationis solum est ens intellectus. vt patet. ergo videtur per consequens. quod ex quo ens reale est: referatur deus relatione reali ista ab eterno ad creaturam quae ab eterno est volita

¶ Respondet secundum Guil. e. dis. xl v. primi. quod Ens rationis sumitur tripliciter Uno modo pro ratione quiditatiua. et sic entia volita si entiam rationis. quia habent propriam quiditatem. Alio modo dicitu ens rationis pro ente solum fabricato opere intellectus et sic non ster entiam rationis. Tertio modo dicitur ens rationis pro producto secundum quid: virtute cuiussibet potentie collatiue vt innuit Scotus hac. e. di. Et isto modo tam volun tas quam imaginatiua potentia producunt ens rationis. Ex quo infert idem. quod illa diuisio entis: aliud reale aliud rationis non est bona. capiendo rationis ens pro ente fabricato opere intellectus. quia isto modo ens volitum formaliter. nec est hoc. nec est illud. Hec Guil.

¶ Utrum voluntas in deo et potentia et scientia sint equalia Dicendum secundum Bona. ea. dixlv. q. ii in fi. quod quantum ad actum loquendo est ibi omnimoda equalitas et circumincessio. Quicquid enim scit et potest deus: vult scire et posse. et econuersoquia nil efficit deus nisi per scitam. potentiam. et volun tatem. Sed quantum ad obiectum siue connotatum sunt inequalia. Nam scicenta est in plus. quia in scitum be num et malum. Sed potentia est in minus quam scientia. quia ad possibile tantum et bonum. tam futurum quam non futurum. Uoluntas autem adhuc in minus. quia in volitum bonum et futurum tantum. et non in possibile: quod nunquam fuit nec erit nec est. Hec Bona.

¶ An deus dicatur omni volens sicuti dicitur omnipotens et omnisciens; Respondetur secundum Bona. ea. di. xlv. q. ii Et Guil. similis ac Rich. Ibidem. ar. i. q. v. quoe deus bene dicitur omnipotens et omnisciens. sed non conce ditur vel non dicitur esse omni volens. Nam dicitur omnisciens quia scit omne scibile increatum et creatum. bonum et ma lum. et possibilia multa: que numquam fient. Et dum dico omnisciens. pono omnia esse scita actu a deo. Item deus etiam dicitur omnipotens. quia potest omne possibile. Et dum dico omnipotens. pono omnia posse deum actu. Sed tanmn deus non dicitur omni volens. licet velit omnia bomoa esse quae sunt et fieri que erunt. quia cum dico: omni volens. pono vo litum actu: aut in dispositione ad essendum. sed hoc est flunum. quia multa sunt in potentia dei quae sunt volibilia fieri et possibilia deo: qua tamen non vult facere actu. nec sunt in dispositione voluntatis dei ad essendum. puta aureos montes esse vel fieri. et lapidem. facere stellam. et hominem esse spiritum seraphicum et huiusmodi. Ideo hec non conceditur quod deus est omni volens. Item quauis mala esse vel fieri sit volibile creature: qua tamen deus permittere vult. sed tamen non vult deus fieri vel facere malum. ergo non vult omne volibile. et per consequens deus non vere dicitur omnivolens etc.

¶ Utrum deus eo quod vult et amat se ipsum: ideo est bonus. an ecouerso. De hoc vide vbi Bonitas. §. xviii.

¶ Utrum voluntas diuina sit prima regula vel ratio omnium contingentium. Respondetur colligendo similis secundum Fran. maro. in Confla. primi. dis. xl vt et Guil. e. dicit quod varii sunt modi dicendi.

¶ Pri¬ mus quod tam necessariorum et incorruptibilium prima regula: quam contingentium etiam omnim est divina intelligentia vel sapientia Iuxta illud psalmus. Omnia in sapientia fe cisti domine. Quia sicut voluntas nostra regula tur ab intellectu nostro practico: ipsum in agibilibudirigente. Etamum. Ideo facio sanctanum vel vas talequia intellectus meus sic intelligit faciendum. Ita consi militer isti dicunt etiam de deo: quod sicut divina intelli gentia cognoscit esse aliqua facienda. ita divina volun tas exequitur. Sed iste modus dicendi non potest stare quia intellectus est potentra mere naturalis. et mere agi ex se necessario. cum natura semper est determinata ad vnum: et non est ad opposita. ergo sic nil fieret contingenter. Item alii dixerunt quod prima regula omnium: tam contingentium quam necessariorum ad extra est divina volutas. Iuxta illud psalmus. Omnia quacumque voluit dominus fecit in celo et in ter. Quia secundum Aug. de trini. Divina voluntas est omnium qua fiunt prima causa et summa. sed prima causa esse vetr prima regula et prima ratio. ergo etc. Sed nec hoc valet dici: quia cognitio praecedit volitionem. Nihil enim volitum nisi praecognitum. vt dicit philosophus et Aug. ergo praecedit regu la cognitionis id est intellectus voluntate.

¶ Melius ergo repon ad quesitum secundum doc. subti. quod prima regula omnim con tingentium: est praecise voluntas divina. licet necessaria ali unde regulentur. videlicet per intellectum.

¶ Et patet primo. quia vt dicitur. ix. Metap. per philosophum. Ratio perfecta causalitatis in his qua non agunt ex necessitate nature inuenitur primo in voluntate. Unde et. vi. Metap. dicitur quod omnium artificiatorum principium est voluntas artificis. u ad propositum de deo: qui est artifex omnium consimiliter.

¶ Secundo patet ratione secundum Guil. quia secundum Magistrum li.o ii vt etiam Tho. primi parte. q. xix. art. iiii. dicit. Necesse est dicere quod causa rerum est dei voluntas: et intellectus et potentia. Et etiam in nobis videmus quod vnius et eiusdem effectus causa puta faciendo vas: est sceita vt dirigens qua concipitur forma operis. Et secundo voluntas est cau la vt imperans. quia forma vt in intelligendo est: non determinatur ad hoc quod sit in effectu vel non sit: nisi per voluntatem. Et tertio potentia est causa vt exequens. Hec autem tria omnia in deo vnum sunt. Sed quia in tellectus cum sit potentia mere naturalis necessario agens: nequit esse prima regula contingentium. Denique nec potentia diuina executiua potest esse primi regula contingentium. quia non agit nisi voluntate de preuia: ex vi vocabuli. Exequitur enim quod preiudica tum est. Relinquitur ergo quod voluntas est prima regula contingentium ex sufficienti diuisione trii attributorum diuinorum ad id concurrentium. videlico voluntatis intellectus siue scientie et potentie. vt di etum est. Ita quod sit iste ordo secundum Guil. supra It primo signo offert diuinus intellectus sancissime voluntati sue omnia cognita necessaria et contingen tium complexiones neutras. In secundo signo diuina voluntas dat esse volitum omnibus necessariis. Et intertio signo determinat contingenter vnam partem harum contingentium veritatum. Hec Guil. Ad idem. §. subsequen.

¶ Sed quare magis conuenit poni voluntatem diuinam esse primam regulam omnium con tingentium: Idem Fran. Ibidem clariorem dat rationem. Quia inquit constat quod diuina voluntas non pos test obliquari. sed alia possunt extendi etiam ad obliquaid est ad mala. Ideo secundum voluntatem omnia habet regulari conuenientius: que est regula omnino recta inobliquabilis: quam secundum alia obliquabilia. De clarat sic Nam primo aliqua sunt prohibita: quia ma la. vt deum blasphemare. peierare et huiusmodi. Aliqua au tem econuerso sunt mala: quia prohibita. vt vsuras accipere. et carnes in ieiunio comedere. et huiusmodi. quae ex se non essent mala sed ex prohibitione. Si ergo in talibus fiat resolutio ad voluntatem dei scilicet dicendo. Cur talia prohibuit deus. Et respondendo quia voluit. tunc habetur intentum. Sed si ad intellectum: dicendo. Quia sie intellexit prohibendum. sequitur quod cum necessa rio deus intelligat talia. ergo necessario essent mala. et non ideo quia prohibita tantum. quod est falsum etc.

¶ Item secundo aliqua sunt bona ideo: quia precepta sunt. scilic que non essent bona ex se nisi preciperentur. vt de Circuncisione. de praecepto facto abrahe. quod scilicet imola ret vnigenitum suum. Et de praecepto facto filiis israel vt spoliarent egyptum. et huiusmodi. Alia autem econuerso. scilicet ideo sunt praecepta: quia bona sunt ex se. vt praecepta decalogi. Si ergo fiat resolutio ad voluntatem. scilicet quod ideo praecepit deus talia: quia voluit. habetur intentum Si autem ad intellectum scilicet quia sic intellexit faciendum cum deus necessario intelligit omnia Ferunt necessario bona ex se. quod est falsum etc.

¶ Si adhuc obiicia tur. quia Ars est prima regula agibilium. vi. Ethi. Sed deus agit per modum artis secundum Anlms. Monol. Unde Sapr. vii. dicitur. Quod omnim est artifex: omnem habens sctiam: omnia prospiciens. ergo intellectus dei est prima regula. Dicendum secundum eun. Fran. quod Ars non regulat voluntatem: sed sequitur voluntatis determinatie nem. praesertim in deo. Unde Praxis: quae est contin gentium: regulatur ab intellectum sequente actum voluntatis. quamuis illa praxis quae est necessariorum: illa regulatur per intellectum precedente omnem actum voluntatis. Hec omnia Fran. Examen secundum. e. Si queratur quare deus fecit solem esse rotundum: et non triangularem. Dicendum quod ideo: quia sic voluit. et sic de aliis contingentibus. Sed in necessariis. vtpote duo contradictoria necessario esse incompossibilia. et omne totum necessario esse maius sua parte. Item diligere deum esse bonum. et malum: odire deu. et huiusmodi. et incorruptibilia semper stare in esse. et sic de aliis. Quare videlicet hec sic se habent. Dicendum est quod ideo. quia intellectus diui nus sic fore intellexit vel iudicauit. et propterea sic vo luit et decreuit.

¶ Quid ergo esse dicitur prima regu la necessariorum. Respondetur secundum Guil. e. dis. xl v. conclusioe. i. in fi. quod prima regula omnim necessariorum ad extra et ad intra: est diuina essentia virtualiter. et diuinus intellectus formaliter

¶ Ex quo patet quod regula in di uinis habet tria signa. Prima enim regula est diuina essentia: et est solum virtualis. Secunda regula est diuinus intellectus. et est regula necessariorum. Ter¬ tia regula est diuina voluntas. et est regula contin gentium formaliter. Hec Guil.

¶ Unde patet vt idem infert ibi. quod sanctus Tho. in suo scripu. primi. dist. xxxviii. q. iii. defecit. Salua reuerentia tanti doc. vbi po iuit intellectum diuinum nosse per ideas omnia. siue con tingentia siue necessaria. Sic enim sequeretur diuinum intellectum esse primam regulam contingentium. quod improbatum est in praecedentibus.

¶ Quomodo voluntas diuina dicitur esse prima causa omnium creaturarum. cum intelligere vel scire prius sit quam velle. Nil enim volitum: nisi praecogni tum. Ut est Aucoritas famosa Aug. et philosophi. li.o de Anima. Et ita oportet quod prima determinatio creandi veniat ex intellectu diuino: dante esse cognitum. Alioquin voluntas ferretur in incognitum. Respondetur secundum Guill. supra. quod hec auctoritas intelligenda est quo ad obiectum primarium: non quo ad creaturam productam ipsa vo luntate. Sicut exuntum a simili. Cum diligo petrum: non oportet prenosse dilectionem quam produco. sed sufficit prenosse petrum quem diligo: vt obiectum. Ita dile ctioni diuine essentie quae est obiectum primarium: beni praesuponitur eius cognitio sed non cognitio esse vo liti istorum obiectorum secundariorum productorum a divina vo luntate. Aliter dicit Rich. e. di. xl v. art. ii q. i. concor Bona. quod quamuis sancia praecedit voluntatem secundumronem intelligendi. Tamen scia et potentia in deo non habent rationem actualis determinationis ad operandum: nisi per voluntatem. licet habeant per modum cause habitualis. Unde voluntas facit vt scia disponat. et vt poten tia exequatur. Nam ideo disponit et exequitur opera tionem: quia vult. Ideo quia in voluntate primo inuenitur ratio actualis causalitatis. ergo ei attribuitur magis quam aliis operatio vt cause prime. Propterea Hilarius li. de synodis dicit Omnibus creaturis substantiam voluntas dedit

¶ Itaque conclusio ponitur. quod voluntas dei est prima causa creaturarum. Et patet primo auctoritate Au gu. iii. de trini. c. iiii. dicentis sic. Uoluntas dei est pris mia et summa causa omnim specierum atque motionum. Nihi enim fit visibiliter atque intelligibiliter: quod non de interic ri aula summi imperatoris. aut iubeatur. aut permit tatur secundum ineffabilem iusticiam. Hec ille. Et allegatur per Magistrum in primi. dist. xl v.

¶ Item secundo patet ratione: pter iam dicta. secundum Rich. supra et Bona. sic. Quia constat quod deus ipse est omnium creatorum bonorum prima causa: per voluntatem imperantem. et per sapientiam suam dirigentem. et per potentiam exequentem. Unde Hug. primi lib. de Sacramentis. part. ii. c. vl. dicit Cum sint tria in deo inquit. sapientia. voluntas. et potentia. primordiales cause: in esse: omnia a voluntate divina quasi proficiscum tur. et per sapientiam diriguntur. et per potentiam exequuntur. Uoluntas enim mouet. sapientia disponit. potestas exequitur. Hec sunt eterna fundamenta creaturarum omnium et primum principium etc. Sed quoniam voluntas est que determinat. tam sapientiam quam potentiam. ad hoc vel illud determinate faciendum. Ideo actuals productio creature: magis debet attribui voluntati quam aliis etc. Hec secundum praedictos.

¶ Utrum diuina volunias possit ali §u quid praeter vel contra praeiudicatum vel praedeterminatum a ratione. Respondetur secundum Fran. e. di. xl v. q. ii per conclusioes

¶ prima conclusio. quod voluntas divina non potest contra piudi catum ab intellectu diuino: prout intellectus comparat bonum simpliciter ad malum simpliciter. Probatio. Quia cum intellectus diuinus vel ratio eius iudicat: quod bonum est diligere deum. et simpliciter malum: odire deum. tunc voluntas non potest in oppositum. quia alias esset obliquaOmnis enim potentia que non est conformis iudicio re cto est obliqua. et talis esset voluntas si vellet ma lum simpliciter. ergo etc.

¶ Confirmatur. Quia quandocunque intellectus diuinus iudicat hoc esse malum simpliciter. et hoc esse bonum simpliciter illud necessario iudicat sic esse: quia sic omnino determinat. sed in iudicio necessariorum intellectus est regula voluntatis. vt patuit. supra § xii. In necessariis enim intellectus praecedit voluntatem: et est eius regula et ratio. Ideo enim vult deus hoc esse bo num scilicet diligere deum. quia sic intelligit et determinat per intellectum scilicet quod hoc sit bonum. et odire deum sit malum. Ergo patet conclusio. quod intellectum comparante bonum simpliciter: ad malum simpliciter. voluntas non potest contra tale preiudicatum etc.

¶ Secunda conclusio. quod intel lectus diuinus prout comparant bonum ad melius: sic voluntas diuina potest contra preiudicatum a ratione id est ab intellectu. Exemplum. Elementa sic esse ordinata vt sunt: non est simpliciter necessarium. sed possent ordi nari alio modo. videlicet: vt aquae esset sub terra. et aer supra ignem etc. Et tamen dicimus probando. quod melius est sic fore vt nunc sunt. videlicet quod aer sit sub igne: et terra sub aqua. quia intellectus diuinus hoc iudi cat et decreuit. eo quod voluntas diuina sic voluit Si enim voluisset deus aliter hec fieri: bene potuisset. ast adhuc vellet: posset. Similiter quod sol potuisser fore quadratus demonstrari potest per intellectum. quia partes eius sunt eiusdem rationis. ergo nulli parti eius repugnat esse in oppositum alteri in directa linea. Et tamen demonstrabile est hoc fore melius. quo scilicet est sphe rice figure. quia deus sic voluit. et sic congruit pro mundo spherico etc.

¶ Tertia conclusio quod simpliciter concedendum est: quoniam diuina voluntas potest aliquid preter praeiudicatum a ratione vel intellectu. Proba tio. quia voluntas diuina voluit preordiare vnum ad beatitudinem et non alium. In ista praeordinationis determinatione non occurrit ratio intellectui diui no: quare hunc et non illum. quia tunc predestinatio non esset ex mera gratia. ergo sequitur quod voluntas po test preter preiudicatum scilicet in contingentibus. Similitr de pena dani non potest assignari causa. licet de sena fensus bene posset. Unde concludit idem Fran. Quod quamus voluntas nostra non possit aliquid nisi sit predeterminatum a ratione: vt dicunt aliqui. Tamen in diuna voluntate non possunt hoc dicere: iuin proposits duobus omnino equalibus: vnum predestinet. nin alium. Nec est ibi. scilicet in diuinis aliqua prdeterminatio a ratione discursiue. etc. Hec Franciscus.

¶ Utrum velle diuini sit aliqua ra tio motiua: Arguitur quod sic. quia Anselm. libro dici casu diaboli dicit. Quod omnis voluntas sicut habet quid: ita habet cur. ergo rationem habet quare deus velit hoc vel illud

¶ Sed adhuc Fran. maro. dicit quod intelligendum est de voluntate creata: non de diuina. quia Aug. li. lxxxiii. quaestio. q. xxviii. et cum eo Magister. dist. xl v. primi. dicit. Qui querit inquit Quare voluerit deus mundum facere: causam querit voluntatis dei. Omnis autem causa efficiens maior est eo quod efficitur. sed nihil est ma lus voluntate dei. non ergo eius causa quaerenda est. Uide vbi Predestinatio. §. xviii. Ad quaesitum igitur rantm secundum Ric. e. di. xl v. art. ii. q. iiii. Quod ipsius actus diui ni velle: vel voluntatis divine. nulla est ratio motiua: nec alia causa querenda. vt dicit Aug. quia ipsum diuinum velle idem est realiter quod deus: qui est prima omnium causa. nul lam habens causam

¶ Unde quando queritur quare deus feci hoc scilicet mundum etc. Bnde respondetur: quia voluit. Stultum est autem querere quare voluit. quia indisciplinati est querere causam vbi non est causa: sed pro ratione sufficiat diui na voluntas. Iuxta illud Iuuenalis. Sic volo sic iubeo: sit pro rone voluntas. Uerumtamen vt idem Ric supra dicit Ordinationis quae est inter ipsum diuinum velle: et ipsum volitum. bene est ratio aliqua respectu alicuius voli ti. sicut huius. quod vult me esse saluandum. Ratio est quia decendo in finali gratia. et sic vult deus me decede re. et ista ratione saluari. Non est tamen hoc verum respectu cuiuscunque voliti signati. Uerbi gratia respectu hi voliti: Cur deus ab eterno istum eligit vt decedat in finali gratia. et sic saluetur scilicet Petrum. alium non elegit. se Iudam. et sic quo ad omnes effectus electionis coniunctim: non fuit alia ratio. nisi quia deus sic voluit. coipso quod sic voluit: iustum et rationabile fuit. Et ideo Anlus. primi. li. Cur deus homo c. viii. ad hunc sensum in telligendo dicit sic. Satiffacere debet nobis ad rationem voluntas dei: cum aliquid facit. licet non videamus cur velit. Uoluntas enim dei nunquam est irrationabilis. et. c. xii. Si deus hoc vult: iustum est. quia deus non potest velle inconueniens etc.

¶ Ad idem latius. vbi Predestinatio. §. xvii. et sequentibus.

¶ Si queratur. Quare ergo sancti inuestigant rationem diuine incarnationis. et huiusmodi dei factorum. si nulla est alia ratio nisi dei voluntas. Sicut fecit Anselmus. inquirendo lib. Cur deus homo et plures sancti libris suis. Respondetur secundum. e. Fran. ma ro. supra. ea. dist. xlv. Quod sancti non querunt talium cat sam et rationem. nisi quo ad nos. Simpliciter au tem deus aliter facere potuisset redemptionem ho minis. vt dicit Aug. Et dato quod aliter fuisset redemptio nostra a deo: Nihilo minus causa fuisset diuin voluntas: et rationes congrue ad idem concurrerenit ex potentia dei. sicut et nunc. scilicet que nobis pronunc sunt ignote. Nam in contingentibus potentia dei est ad opposita: in sensu diuisionis loquendo. non in sensu compositionis. Hec ex Fran. Item ex dictis etiam patet. Quod sanctorum studia et philosophorum doctrina: que preter dei voluntatem exquirunt alias rationes de his que fiunt in mundo a deo: non sunt superuacua nec frustra. imo summe vtilia. quia preter illam primam causam que est dei voluntas: exquirunt proprias et particulares cauias et rationes congruttatis vtiliter. quas tandem resoluendo vsque ad causam primam: oportet stare in voluntate dei. et hoc est ad laudem dei: qui sic voluit et disposuit. Unde et philosophus. i. Meth. dicit. Quod aqua est existens ex aere. et aer est existens ex aqua. per hoc quod disponit vtraque sic deus gloriosus. Hoc vltimum ex Richar. etc.

¶ Utrum voluntas diuina sit causa immediata omnium bonorum creatorum.

¶ Arguitur quod non. quia in causis efficientibus prima causa est me diatior quam secunda. sicut abauus est plus mediata cau sa prolis quam auus. et auus plus quam pater. Sed vo luntas dei est causa prima cuiuscumque boni effectus ergo non est immediata etc.

¶ Sed ad hoc Rich. e. dis xlv. dicit. Quod quamuis causa prima sit mediatior quam secunda. tamen huiusmodi mediatio non semper excludit immediationem: sed solum in creaturis. non autem in dei actione.

¶ Ad quesitum ergo dicendum secundum Bona. et Rich. ea dist. xlv. quod loquendo quantum ad intimitatem: causa prima scilicet deus: magis influit in effectum quam quecumque causa secunda. Tum quia est intimior creature: quam creatura aliqua sibiipsi. et per consequens est intimior etiam cause scde: quam ipsa sibiipsi. Tum quia agens praeor est: et ipsa mouet etiam causam secundam. ergo effectus egrediens a causa secunda: immediatius egreditur a causa prima: que est deus. Sed loquendo quantum ad actualitatem. et quantum ad ea que sunt propria rei: Inter causas creatas secundas et particulares: illa causa per ticularis que est proximior: plus influit formam spe cialem inducendo: quam remotior causa creata. Aliter tamen est de deo: qui est causa prima et increata. quia licet sit causa vniuersalissima et mediata omnium etiam causarum secundarum: cuius virtute agunt omnes cause secunde. Et quia est actualissima. et omnbus causis secundis et etiam effectibus rebus intimissima: plus quam res vel causa secunda sibiipsi

¶ Ideo po test in totam causam secundam. et in totum effectum. et in totam rei substantiam: etiam sine adminiculo alterius cause. Nec aliqua causa potest aliquid omnis no etiam modicum: sine ipsa. Ideo necesse est ponere quod ipsa est causa veracius immediata in omni actione et re. Hec praecedenti. Ad idem infra. §. xxiii.

¶ Utrum voluntas dei sit causa neces saria bonorum creatorum. Respondetur secundum Rich. supra. q. iii. quod exquo necessarium accipitur variis modis. Ionque si primo accipiamus pro necessitate immutabilitatis. de qua philosophus. v. Metaphy. dicit. Quod videlicet potissimus modus necessitatis est necessitas immuta bilitatis. sic bene conceditur quod deus vel voluntas diuina est bonorum creatorum causa immutabilis. ergo est causa necessaria. Si secundo autem necessarium accipitur pro coactione. Similiter tertio si accipitu pro ineuitabilitate: vel pro impossibili aliter fieri Istis modis non conuenit deo esse causam rerum ne tessariam. Dicere enim quod deus necessario produxit cre aturas: et quod non potuerit aliter facere. falsissimum est. Unde Anslm. lib. ii Cur deus homo c. xvii. dicit quod deum aut velle aut nolle aliquid propter necessitate aut impossibilitatem: alienum est a veritate. Proinde et dominus Stephanus eprius parius. excommunicauit arti culum istum. videlicet. Deum necesse est facere quicquio immediate fit ab eo. Error. Hec ille.

¶ Ad quaesitum ergo dicendum. quod voluntas dei non est rerum necessa ria causa sed contingens. loquendo simpliciter. quis et si velle diuinum secundum id quod est sit necessarium. tamen ordinatio productionis rerum ad ipsum velle diuinum est contingens. quia productio creature non est necessario volita a deo. Unde quamuis hec consequentia si necessaria scilicet Deus vult hoc esse futurum. puta Antichristum. ergo hoc erit. Tamen ibi non est necessitas consequentis. quia consimiliter hec consequentia est necessaria. videlicet. Deus vult hoc esse futurum contingenter. puta Antichristum. ergo hoc erit contingenter. Hec omnia Richar.

Voluntas divina. III ¶ videlicet vt solet a theologis diuidi.

¶ Utrum voluntas diuina sit vnica tantum an diuersa: Ad hoc Magister in littera. dis. xl v. dicit. Quod sacra scriptura de voluntate dei variis modis l qui consueuit. quia nomine voluntatis diuersa acci pit. licet voluntas dei non sit diuersa sed vnica. Nam voluntas dei vere et proprie dicitur que in ipso deo est: et vere essentia ipsius est. Et hec vna est: nec multi plicitatem recipit nec mutabilitatem: que inexpleta esse non potest. de qua A plus. Uoluntati eius quis resistet. Et hec voluntas recte appellatur beneplaci tum dei. siue dispositio id est ordinatio dei. Aliquando vero voluntas dei vocatur signum eius. Sicui enim signa ire dei dicuntur ira dei. Et dicitur deus tunc iratus cum signa illa ostendit. puta punit. Sic signa dilectionis dilectio appellantur. et voluntatis signa voluntas dicuntur. Ideoque pluraliter aliquando scriptura voluntates dei pronunciat. Unde psalmus Magna opera domini exquisita in omnes voluntates eius. cum non sit nisi vna voluntas dei que ipse deus est. Hec omnia ex Magistro

¶ Unde secundum Guill. Conclusio ponitur ibidem talis. Quod perfecta voluntas signi cum voluntate beneplaciti quo ad principale ex parte rei est eadem. licet ratione sola sit diffe rens. Declaratur exemplo Ibidem. Sit inquit ali quis princeps: qui quantum potest laboret ad fa ciendum pacem in regno suo. Tunc dicimus videlicet. quod illud vult voluntate efficaci et beneplaciti (quod idem est Rursus idem princeps leges ponati huiusmodi: dicendo officialibus. Facite hoc. puta pacifi cationes hominum. sed tamen non prosequitur hoc vt fiat toto posse. Hec est voluntas signi. Exquo enim precipit hoc. signum est quod vult. sed quia id non prosequitur toto posse: non vult efficaciter. Sic in deo illa que deus actu facit: vult volun tate beneplaci ti. Id autem quod precipit aut prohibet aut consulit aut permittit vult voluntate signi. Signum enim velle ipsius: est dare precepta et consilia et huiusmodi. Et ita eadem est in deo voluntas que distinguitur in vo untatem beneplaciti et signi Ita quod iste voluntates scilicet Beneplaciti et signi sola disterunt ratione secundum diuersa volita. Hec ex Guil.

¶ Quomodo ergo distinguitur voluntas dei in voluntatem bemplaciti et signi:

¶ Nota secundum Fran. aup scilicet di. xlv. q. iii. Quod voluntas benemplaciti dicitu voluntas dei efficax respectu cuiuscunque effectus producibilis vel producti. Sed voluntas signi est voluntas dei non efficax respectu eiusdem. Et sic pa tet quod distinguuntur solam ratione quia illa est effitax et semper impletur. hec autem non est efficax nec semper impletur quia sepe leges a deo statutas quas deus vult ser uari et precipit: homines transgrediuntur.

¶ Item distin guntur etiam quia voluntas besmplaciti dicitur proprie vo luntas. Signi autem voluntas non dicitur proprie voluntas. sed tantum signum diuine voluntatis. Sicut enim circulus est signum propinationis vini. non tamen est vi num. sic in proposito Ideoque magister. e. di. xl v. dicit quod signa voluntatis dei diuersa. Puta praeceptio: prohibitio consilium: permissio: operatio: dicuntur diuerse voluntates dei figuratiue per figuram que dicitur tropos. De qua Rich. de medi. vil. ibi circa lit. ait Tropos inquit vt Donatus dicit est dictio translata a pros pria significatione ad non propriam Tropos emim Grece conuersio dicitur latine quia dictio conuertitur a propria significatione ad non propriam. et sic signa ire vt punire. vel signa dilectionis vt praemiare etc. dicuntur de deo scilicet quod deus est iratus. vel gaudens et huiusmodi per figu ram Anthropospatos. quia tales passiones non sunt proprie in deo sed ei attribuuntur. propter signa talium passionum que deus in effectu ostendit Similiter secundum Tho. e. di. deus dicitur velle proprie illud cuius voluntas proprie est in deo vt quod sibi complacet Et hec voluntas est besmplaciti Sed metaphorice dicitur velle quando ad modum volentis se habet in quantum precipit vel consulit etc. Nam communi vsu loquendi consueuimus preceptum nostrum vel consilium appellare nostram voluntatem. sic dicendo¬

¶ Tertio preterea distinguuntur quia voluntas beneplaciti est immutabilis. Et adhuc distinguitur in voluntatem antecedentem et in voluntatem consequentem. Sed voluntas signi est mutabilis vt patebit in sequentibus Et diuiditur in. v. signa secundum magistrum vt infra patebit. §. xxxiiii.

¶ Utrum voluntas beneplaciti dei possit superari vel impediri:

¶ Respondetur secundum Guil. ea. di. xl v. Primo notando quod voluntas benepla citi in diuinis potest capi tripliciter. Uno modo pro amore cuiuscunque in deo siue sit essentiale liue nocio nale. seu inesse simpliciter seu inesse secundum quid: sicut esse cognitum operatione intellectus et esse volitum operatione voluntatis. In his nempe iocundisfi ma extat felicitas dei vt dicit Rich. de sanc. vic. lib. de trinitate que non fit sine beneplacito voluntatis dei.

¶ Secundo modo voluntas bnplaciti in deo ca pitur pro voluntate quae deus extra se vult efficaciter aliquid scilicet creationem mundi. aut saluationem Petri: et dam nationem Iude etc. et hoc modo distinguitur contra voluntatem signi. De voluntate benmplaciti hoc modo accepta: Apostolus Rho. xii. dicit. Reformami in nouitate sensus vestri. vt probetis scilicet experimento spiritus sanci in vobis existentis. que sit voluntas dei bona scilicet vt boni sitis et bemplacens scilicet quantum ad bona gratiae et perfecta quo ad bona glori scilicet quo dabitur voluntatem dei facientibus. Hec expon Lyre

¶ Tertio modo dicitur voluntas besmplaciti omne illud quod in mundo agi solet. et hoc modo voluntas beneplaciti: comprehendit etiam voluntatem signi. quia omne quod agitur fit voluntate divina. aut operante. aut permittente. Unde Aug. in Enchirid. dicit. Non fit aliquid nisi omnipotens fieri velit. vel sinendo vt fiat. vel ipse faciendo Hec ille.

¶ Secundo dicendum conclusionem ponendo secundum eun. Guui. supra. similis Ric. di. xl vii. q. i. et Bona. quod vo luntas besmplaciti dei tante est perfectionis et insuperabi lis vigoris. vt nullo modo vinci vel impediri possit. Patet ex scriptura Sen. vl. Num dici possumus resiste re voluntati: et Rho. ix. Uoluntati eius quis resistet etc. Item ratione Guil. quia si posset impediri vel superari: Aut hoc esset a superiori. aut ab equali. aut ab inferiori. Sed deo nil est superius. cum sit ens summum et rex omnium. Nec etiam deo est equale aliquid: cum sit vnicus deus. Nec etiam inferior aliquis potest superare vel impedire voluntatem summi dei. ergo etc. Unde Aug. in Enchirid. c. lxi. Omnipotens voluntas dei semper est inuicta etc

¶ Tertio difficultates soluendo. Nam si obiicitur. quia deus vult homines facere bonum et non peccatum. Homines autem peccant ergo videtur quod superant et impediunt voluntatem dei. quia vt Aug. xii. de ciui. dei dicit. Uicium est contrarium deo id est dei volutati. non natura. Respondetur secundum Guil. supra et Rich. ac Bon. quod voluntas quae deus vult homines facere bonum est voluntas signi: quae sepe non impletur: sed potest impedi ri. vt ptunit. Similiter vicium contrarium est voluntati dei. non quidem voluntati besmplaciti: sed voluntati signi. hoc est precepto vel imperio dei. ergo non concludit obiectio de voluntate beneplaciti.

¶ Sed an voluntas diuina aliquatenus possit mutari vel cassari.

¶ Et arguitur quod sic per dictu Esa. xxxviii. vbi ex dei voluntate praedixit Exechie regis mortem. et tantum postea adiecit illi deus. xv annos vite. Item quando homo est in peccato: deus vult eum damnare. sicut et Niniue voluit summergere: et praedixit per Ionam prophetam. sed cum conuerterentur ad praesnentam: non voluit eos perdere. Et sic videtur voluntas dei fo re mutata vel cassata id est effectu privata. In oppositum est. quia deus est immutabilis etc.

¶ Respondetur secundum Scotor. di. xl vi. primi q. i. simlque Bon. dist. xl vii. et ThoRich. et Guil. colligendo. Quod si loquimur de voluntate signi: mutabilis est. Et patet per multa in vereri testamento sub praecepto imposita: quae hodie non ste sub praecepto. vt sunt Circumcisio. sacrificia. et huiusmodi. Si militer patet de his qua in praemissis obiectionibus in¬ ducuntur. Ille enim praenunciationes Esaie et Ione fuerunt prophetie comminationis: qua non semper implentur. vt dicit ibi Lyra. Nam comminatio ad voluntatem signi pertinet. vt patebit infra. §. xxxiiii. Sed prophetia praedestina tionis vel praeordinationis et praescientie. est voluntatis beneplaciti: quae est efficax et semper impletur. Et sic soluuntur obiecta praedicta.

¶ Si ergo soquimur de voluntate beneplaciti: in deo est immutabilis. et non potest cassari id est prinari effectu: ad quem est proprie. Ratio secundum Scotor. quia quicquid est in deo intrinsecum est immutabile. sed vo untas besmplaciti est in deo intrinseca. ergo est omnino immutabilis in se. tamen inquantum connotat volitum ad extra: potest dici mutabilis secundum rationem: ex parte voliti. Et sic dicimus quod deus vult aliquem saluare pro vno nunc: in quo est in gratia vere praeseine. et pro alio non scilicet in quo est in peccato. licet sit vna et eadem voluntas in deo. Hec Scotorlis. Si obiiciter quod voluntas dei antece dens qua deus vult omnes homines saluos fieri: potest non impleri. vt patet. Et est voluntas beneplaciti: quae diuiditur in an tecedentem et consequentem voluntatem. ergo voluntas benmplaci ti potest non impleri. et per consequens potest mutari et cassari et superari.

¶ Ad hec respondetur secundum Bon. Tho. et Rich. upra. concor. Guil. quod quamuis voluntas benmplaciti antece dens potest non impleri ab homine. consequens autem necessario smper impletur. Uerumtamen neutra potest vnquam superari: nec etiam cassari. Ratio. quia si homo non implet voluntatem dei: de ipso impletur voluntas dei. Cadit enim peccatus ab ordine misercordie: in ordinem iusticie dei. et sic facit deus de ipso homine quod vult voluntate consequente. nec potest hom a facie voluntatis dei fugere. vt dicit Anselu. lib i. Cur deus homo dans exitum. Siquis ab oriente versus occi dentem fugiat. licet ordinem celi mutat. tamen non potest fu gere caelum: quod omnia continet. sed quanto ab vna parte celi elongatur. tanto opposite parti appropinquat. Ita quamuis homo vel diabolus divine ordinationi subiacere noluerit: non tamen eam fugere valet. sed si vult fuge re de sub voluntate iubente: currit sub voluntatem punientem. Hec Anselm. Et ita patet quod scilicet voluntas dei semper impletur: vel ab homine vel de homine. et per consequens numquam superatur. Nec etiam cassatur proprie loquendo. quia non priua tur effectum ad que est voluntas etiam antecedens: quae non importat nisi ordinationem nature humane ad sa lutem. Ita quod cum dico. Deus vult voluntate antecedente omnes homines saluari. non plus est dicere quam quod deo placuit dare omnibus homnibus naturam qua possint peruenire ad salutem. Et deus est paratus iuuare quemlibet. sic quod nullus est defectus a parte dei. et hunc effectum voluntas antecedens habet in omnibus homnibus ergo non cassatur. licet ab homine non semper hec volun tas impleatur etc.

¶ An ergo voluntas dei ex omni parte superat omnia: Ad hoc Aug. contra Manicheum expsse dicit quod sic. Declaratur secundum Rich. e. di. xl vii. q. ii et Bo na. Ibidem. Omne enim quod fit contra voluntatem etiam signi: obsequitur voluntati bemplaciti. et si non ex intentione tacientis illud id est hominis. tamen ex ordinatione dei per accisens. quia cum deus praecipit aliquid vel prohibet. Tunc secundum intellectum dei praecipientis non solum signum est quod deus velit illud impleri. sed etiam signum es quod deus velit voluntate consequenti transgressores praecepti huiusmodi punire etc. Et hoc patet per Grego. etiam. vi. lib. morals. dit. Omnipotentis dei consilie dum mali resistere nituntur: obsequuntur. quia sepehoc eius dispositioni aperte militat: quod deo per humanum studium friuole insultat. Hec ille. Unde claret quod voluntas dei ex omni parte superat et vincit omnia. vt dicit Augu. supra. quia tam ex pai te voluntatis beneplaciti absolute. tam ex parte voluntatis antecedetis: quam etiam consequentis. Tan denique ex parte voluntatis signi. et sic de aliis.

¶ An voluntas beneplaciti dei sit causa sufficiens ad omnia. Nam si dicas quod non. eo quod alie etiam cause particulares et secundarie deben concurrere. sequitur quod deus erit insufficiens causa. et per consequens deficit ab omnipotentia. quoc est absurdum. Si autem dicas quod sic: quia ipsa facit omnia. sequitur quod ergo cetere cause erunt ociose vel frustra. Respondetur secundum Guil. ea. dist. il v. Quod cau satio diuine voluntatis non impedit aliarum causationem causarum. quia causat in suo ordine. et aliin suo. Unde August. super Gene. dicit. Sic deus res quas condidit administrat: vt eos propos motus agere sinat

¶ Si petas quomodo hoc cum Auctor lib. de causis propositione prima dicat. Omnis causa prima plus est influens super cau satum suum quam causa secunda. et per consequens ten tum causat. et ita cetere cause nihil videntur causa re. Dicendum inquit idem Guil. quod totum cau sat. et tamen cetere etiam cause causant. Imagi natur enim hoc argumentum quod causatio ista sit sud cessiua. Ita quod causa prima causet primo in vno instanti. et cause alie in alio instanti. Sed non est sic. imo omnes in eodem instanti causant: sic quod sunt singule permanentes.

Sed an diuina voluntas aliquo modo concurrat: etiam ad peccatum: Respondent Guil. Ibidem. Quod si sit peccatum commissionis: concurrit ad substratum peccati: et non ad deformitatem. Imo ipsa deformitas peccati est a sola voluntate creata. vt etiam de hoc latius et clarius tactun est. vbi Potentia. §. x. Sed quomodo possit dei voli tas concurrere ad substratum peccati sinc huius deformitate. Cum dicat Aristo. ii Ethicorum. quod aliqua sunt: que mox nominata habent annexa ma liciam. sicut Mentiri. et in theologia est odire de um. Hic dicit Guil. ochan in suo Centilogio. Quod posset quis meritorie odire deum: si deus precipi ret seipsum odire. Sed contra hoc Guill. vbi. supra dicit. Quod istud dicere est piarum aurium in tantum offensiuum vt impugnari non debeat. In pri ma enim tabula decalogi non cadit dispensatio. ergo illud dictum non est verum

¶ Unde dicendum est. Quod est deus ad totum tunc concurrat. non ta¬ men peccat. quia peccati deformitas est ex parte solius voluntatis create: et non ex parte dei. Hec Guil.

¶ Utrum voluntatis dei est fieri mala. Uide vbi De Malo. §. Pluribus.

¶ Item de voluntate dei qua permittit malum. vbi Permissio. per totum.

¶ Item an voluntas diuina posfit precipere mala. vbi Precipere. §. iii.

¶ Quomodo ponitur in deo voluntatis beneplaciti diuisio. videlicet in ipsam voluntatem an tecedentem et in consequentem. vt patet per Damasce. ii. sententiarum. c. penul. et communiter doc.

¶ Nota secundum Bo na. in primo. q. xlvi. simulque Rich. et Tho. quod hec distinctio non est intelligenda ex parte diuine volunta tis: quasi ipsa esset diuersa. quia est omnino vnica in se diuina voluntas. Sed propter diuersas conditiones ipsius voliti: sic distinguitur voluntas divina. Unde ista antecedentia voluntatis et consequeutia: non est accipienda ex parte volentis dei: sed ex parte volito rum. Exemplum. Exquo Apistolus scribit. i. Timoth. ii. Quod deus vult omnes homines saluari et ad agnitionem veritatis venire. Istud necesse habemus concedere tanquam veritatem a spiritu sancto dictam. Sed quia hoc dictum non potest verificari de voluntate signi. quae non semper impletur. necesse habemus exponere de voluntate be neplaciti. Scimus autem quod non omnes homines saluantur. quia dicente christo Math. xx. Multi sunt vocati: pau ci vero electi. Constat etiam quod dei voluntas non potest frustrari. vt patuit ex praedictis. Ideo vt hec scriptura verificetur. necesse est voluntate dei distingue re in voluntatem antecedentem: que est condicionata. et in voluntatem consequentem: que est determinata vt Scotorlis. dicit. e. dist. xl vi. et Bona. Ita quod sit sensus. Deus vult omns homines saluos fieri. lub ista conditione: si non ponunt obicem gratie dei. quia quantum est in se: deus vult bona omnibus hominibus ex chari tate. Omnis enim habens charitatem: vult salutem hominum. sed deus habet summam charitatem. ergo etc. Ad idem in sequentibus

¶ Quomodo ergo voluntas diuina ex beneplacito vult omnens homines saluari. cum tamen non vult omnes homines eligere vel praedestinare. Saluatio autem praesuponit electionem. Iuxta illud Apostolis. Quos elegit: hos et praedestinauit. et quis praedestinauit: hos et vocauit etc. Et magnificaui scilicet per gratiam et gloram etc. Si ergo non elegit omnes sed paucos. Math. xxii. ergo etc.

¶ Respondetur secundum Guil. e. dist. xl vi. et Scotor. Ibidem. q. ii quod auctoritas illa Apostolis tripliciter solet exponi

¶ Prima expositio est Iobienis Damasce. ii suarum sententiarum. c. penul. qui ad saluandum illam auctoritatem: adinuenit voluntatis divine distinctionem: in voluntatem antecedentem et consequentem. Et dicit sic. Oportet sciri quoniam deus vult autecedentat: omns homines saluos fiexi: et regno suo potiri. Non enim ad puniendum plasmauit nos deus: sed ad participandum bonitatem eius vt bonus. Deus enim bona nostra antecedenter vult. Sed peccantes vuli puniri vt iustus. et hec est voluntas consequens ex nostra causa. Hec Damasce. Et sic patet secundum eundem quod intelligi debet sic. quod deus voluntate antecedete vult omns saluari: inquantum dat omnibus hominibus leges bonas dirigentes ad salutem. sed voluntate consequenti qua pensat merita et demerita. non vult omnes saluari. imo vult iuste malos puniri.

¶ Secunda expositio est Augu. libro de vocatione sanctorum. quod ibi est distributio accommoda. scilicet pro his homnibus qui saluantur. et sic sensus est. Deus vult omnes homines saluari. id est omnes qui saluantur voluntate dei: saluantur. sicut etiam Ioprimo. Qui illuminat omnem hominem venientem in mundum.

¶ Tertia expositio est Augusti. in Enchirid. vt fiat distributio pro generibus singulorum. non psingulis generum. sicut in illo sophismate Oe animal fuit inarca None. sensus est De qualibet genere vel statu hominum aliquos saluari vult deus. Expositio tamen praeualuit prima apud magistros nostros.

¶ Sed an ista simul stare possint. videlicet Deus vult omnes homines saluos fieri. et tamen non omnes saluabuntur: sed paucos vult deus eligerevt vtrumque ponit scriptura. sicut. supra. est argutum. Dicendum secundum Guil. e. di. xl vi. in solum. argumenti. iii. quod sic. quia voluntas antecedens semper est condicionata inquit. hoc est. vult omnens homines saluos fieri: si faciant ad quod tenentur. et sic non currit argumentum tale. Hec Guil. Si petas quali voluntate eligit deus hunc vel illum ad salutem. Dicendum est quod voluntate consequente quae est voluntas determinata: et non ancedente quae est conditionata. secundum Scotor. Patet in sequentibus.

¶ Quomodo in deo dicitur voluntas antecedens. Nota secundum Guill. supra quod voluntas ancedens dicitur abante et cedens id est prius cedens. Et tripliciter dicitur. Uno modo dicitur voluntas ancedens ipsa divina volun tas in illo priori signo nature qua intelligitur praecederesuam volitionem. et cetera quae in diuinitate post eum intelliguntur. et tunc ly ante capitur large: vt se extendit ad ante nature et temporis. Exanmen de ante nature. sicut dicitur quod ante productionem sancti spiritus completur filii gignitio. sed de ante temporis Exntum. Sicut dicitur quod ante creaturam ancedit voluntas dei.

¶ Secundo modo ergo dicitur voluntas antecedens respectu cuiuslibet cre ature. quia voluntas dei est ab eterno: sed creatura ineuo vel tempore. De ista loquitur Aug. ad Orosium cont eos qui ponebant voluntatem antecedere in deo sapientiam. vbi dicit. Uoluntate genuit pater filium vel ne cessitate. Nec voluntate nec necessitate. quia necessitas in deo non est. Et praeire sapientiam voluntas non potest. videlicet praecessione temporis. sicut praecedit creaturam.

¶ Tertio modo dicitur voluntas ancedens. vt opponitur voluntati consequenti. Et hec est respectu angelorum et hominum quod scilicet eorum non consideratis propriis meri¬ tis aut demeritis vult deus eorum salutem Et ideo dicitur ancedens voluntas quia acceptat naturam que prae cedit merita et demerita. et sic hac voluntate deus vult omnes angelos: et omnes homines saluos fieri iuxta illud Sap. xi. Diligis omnia et misereris omnim et nihil odisti eorum que fecisti domine. Hec Guil.

¶ Quomodo autem dicitur in deo voluntas plequens nota secundum e. Guil. e. di. xl vi. quod tripliciter dicitur.

¶ Uno modo ipsa diuina volitio que ordine na ture consequitur voluntate diuinam. que dicitur volitio quia est actus voluntatis divine. Et dicitur voluntas consequens. Quod autem volitio dicatur voluntas patet per Aug. primo retracta. c. xxii. dicit. Nihil est tam in pontante voluntatis quam ipsa voluntas id est volitio.

¶ Se tundo dicitur voluntas consequens ipsa complacentia dei in esse rerum actuali iuxta illud prouer. viii. Delicie mee esse cum filiis hominim. Et hec voluntas dicitur consequens quia ista complacentia ex modo loquendi quasi consequitur esse rerum actuale licet non a parte rei.

¶ Tertious dicitur voluntas consequens vt opponi tur voluntati antecedenti. Et secundum Damascenum est illa voluntas diuina que pensat aut penam aut glo riam secundum merita vel demerita. Et ideo dicitur consequens quia quasi consequitur merita vt puniat aut premiet

¶ Ad hec Exemplum secundum doc. subti. eadem di. xl vi primi et etiam Rich. sit Rex qui dat regno suo optimas leges pro conseruanda pace. Tunc dicimus quod rex iste voluntate antecedente id est quantum est ex se vult pacem omnim et iusticiam in regno suo degentium Sint aliqui qui latro cinia et furta faciant Tunc rex istas voluntate consequente vult occidi et non habere pa cem. quia enim turbarunt pacem aliorum vult eos pumiri volunta te consequente quae consequitur legis positionem Sic in proposito de deo applica etc.

¶ Notam tamen secundum Bona. ea. di. et Tho. quod consequens voluntas in deo non est sic intelligenda quod sequatur merita et demerita hominim. Cum sit in deo eterna voluntas consequens: qua deus vult aliqua secundum presciam meritorum vel demeritorum. Sed intelligendum est quod dicitur voluntas consequens eo quod presupponit praesnciam operum non tanque causam voluntatis dei sed quasi rationem voliti consecutiuam quia ex mera gratia est electio diuine praedestinationis.

¶ Qualiter itaque voluntas diui na antecedens differat a consequente etc.

¶ Nota secundum varios doc. Primo secundum Fran. maro. in confla. primi di. xl v. q. iii. ar. ii quod Uoluntas ancedens icitur prout refertur super rlas iusticie in vniuersali. Uoluntas vero consequens dicitur eadem voluntas prout refertur uper huiusmodi regula in particulari et efficientur Exm Uolunta te ancedente deus omnes vult saluari quantum est de se per re gulas iusticie in veli datas omnibus. Sed quia praesciuit ab eterno quod particulares muilti peccabunt et non faciunt ea quae beberent ad salutem. vult tales consequenter damnare

¶ Secundo secundum Bon. Uoluntas aneas est respectu eorum velr quae deus quantum in se est vult hominibona propter quie deus fecit hominem id ist propter eternam salutem consequendam quam potest adi pisci si faciat quod debet. Unde et a magistris vocatur voluntas condicionalis. Sed voluntas consequens est respectu pa sancie meritorum et operum vel demeritorum Nec talis di stinctio est in deo secundum diuersitatem affectionis siue modi volendi: sed secundum rationem connotandi et intellig di a nobis

¶ Tertio distinguitur voluntas Antec dens a Consequente per Effectus secundum Guil. Tho. Bo nauentis et communiter Doc. Nam ex voluntate ancedente de us voluit efficere vt homo habeat naturam talem qua possit deum congnoscere. quarere. et amare. ac obtinere per gratiam et tandem gloriam. Eadem etiam voluntate voluit leges et mandata dare. et christum omnibus redemptionis prar cium offerre. Et quemlibet hominem deus semper praesto est ad salutem adiuuare voluntate ancedente. Sed ex voluntate consequente vult deus efficere vt iste vel ille qui non vult seruare dei statuta: damnetur iusto iudicio. Unde voluntas consequens est voluntas absoluta quae deus abso lute vult finaliter damnare peccatorem obstinatum. et saluare finaliter: bonos qui perseuerant. Sed voluntas ancedens est condicionata scilicet si homo bene viuat et decedat in gratia

¶ Exnten ex Lyra. i. Corum. vii. Non vul omnes merces suas seruare. voluntate ancedente. sed imminente tempestate maris: in periculum sui non vult seruare: sed in mare proiicere. Sic etc.

¶ Quali voluntate vult deus et di ligit omnia An voluntate ancedente vel consequente: Respondet secundum Guil. e. distin. xl vi. quod deus voluntate ancedente vult et diligit omnia bona

¶ Probatur primo Similitudine. quia artifex in opere suo complacentiam habet: relegato malo: quae non habet complacentiam. Unde et Aris in Ethi. dicit quod quilibet poeta: sua diligit poemata. Sed deus est omnim artifex. ergo etc. Nam voluntas ancedens est qui fertur in rem quamlibet vt est creatura dei in se considerata. non in consequens rem.

¶ Secundo probatur ratione. Si enim quero Quare deus voluntate ancedente non dilige ret omnia: Nequit dari: nisi Ulis quia aliqua a deo non essent condita. Sicut dicit Simon magus et Menandus eius discipulus. quae rerum creatione quibusdam vir tutibus angelicis tribuerut Uel quia in rebus conditis ex natura sua esset malum: quod deus non diligit. Sed vtrunque falsum est. ergo etc Maior patet ex sufficienti di uisione. Mior patet quia articulus fidei est: Credere de um creatorem celi et terre. Et Gen iest dicitur Quod cuncta quae fecit deus sunt bona

¶ Si obiicitur quod Aliqua creata sunt de natura sua peccantia sicut homines et ange li mali Alia de fectiua: sicut cetere creature que in nihil tenderent nisi manutenentia dei retinerens Non videtur autem quod feratur diuina voluntas in tale peccabilitatem seu defectum. ergo etc Respondetur secundum eun dem Guill. Ibidem quod diuina voluntas solum fer tur supra positiuum. cui annectitur defectus. et non super defectum. sed super substratum vt patuit. § xxiiii.

¶ Si queratur Quare ergo non voluit de us condere talem rem sine defectu et peccabilita te. Dico inquit Guill. Ibidem quod hoc: querere est: Quare deus non fecit quod creatura non esset creatura. Creatura enim ex eo ipso quod creatura est: di fectibilis est. Etsi non haberet ex se defectibilita¬ tem: esset deus: aut non creatura. Unde non po test fieri quod creatura ex se non sit defectibilis. potest tamen hoc fieri vt nunquam creatura deficiat: vel numquam sit peccabilis. vel per gratiam vnionis. vt in christo. vel per gloriam. vt in beatis etc. Hec ex Guil

¶ An voluntas antecedens et consequens sint idem quod potentia absoluta et ordinata: Fran. de maro. di. xl v. q. ii vt inducit Guil. supra dicit quod non. Imo tam voluntas antecedens quam consequens sunt ordinata potentia. quia funt de his que deus ordinauit. Item quia vt idem Guil. di. xl vii. dicit Uoluntas amtecedens et voluntas consequens: sunt eadem voluntas divina. Sed in hoc differunt. quia voluntas antecedens respicit rem. puta salutem hominis. non considerando circumstantias. videlicet merita vel demerita etc. Sed voluntas consequens attendit et rem et rei circumstantias: vt ipsm hominem: et eius merita et demerita. Hec ex Guil.

¶ An voluntas antecedens dicatur etiam voluntas signi: Respondetur secundum quod Guil. supra. insinua in primo argumento et eius solutione. quod voluntas dei antecedens et consequens: videntur esse specens voluntatis beneplaciti. Tamen voluntas antecedens potest dici etiam voluntas signi: inquantum in ea dantur signa. quia antece denti voluntati deus dat praecepta et prohibitiones. et consilia ac leges: quas custodiens saluari possit. ergo etc.

¶ Utrum contra dei voluntatem signi qu possit quis facere: Respondetur secundum Bon. in prim. dist. xl vii. e Rich. Ibidem. q. ii quod signa voluntatis dei. aliqua sunt respectu praesentis vel mali: vt permissio et comminatio. vel boni: vt operatio. Et contra hoc nil potest fieri. quia. ii Periherm. Omne quod est: quando est. necesse est esse. Et omne quod non est: quando non est. necesse est non esse. ergo etc Alia autem signa sunt respectu futuri. sicut praeceptio. prohibitio. consilium. etc. et contra huiusmodi bene potest aliquis facere etc.

¶ Que sunt signa voluntatis diui ne. In que distinguitur voluntas signi. Dicendum secundum Scotorlis. et latius Guill. dist. xlv. primi. suut opiniones famose de hoc: et praecipue

¶ Una Magistri sententiarum. qui distinguit in signa quinquam. videlicet in praeceptum. prohibitionem. consilium. permissionem. et operationem. Unde v. Precipit et prohibet permittit consulit implet. Hec autem dicuntur diuine voluntatis signa. quia quando nobis deus aliquid praecipit de bono faciendo. aut prohibet de malo non faciendo. aut consulit de aliquo indifferenti vel meliori bono. semper est signum quod talia vult deus. Similiter quando deus permittit aliquid malum fieri. vel quando operatur in nobis bonum promouendo. signum est quod talia vult deus. Idcirco conuenienter hec signa diuine voluntatis esse dicuntur.

¶ Alia ad idem famosa opinio Fran. marionis. qui eadem distinc. q. iii. enumerat plura signa. Ueruntam omnia talia secundum quod Ric. de meud. vil. reducuntur ad praedcam quinque. sicut st. monitio. promissio. comminatio. punitio. remuneratio. Nam monitio et promissio ac remuneratio reducitur ad praeceptum vel consilium. comminatio et prunitio: ad prohibitionem. Et sa tis claret. Ideo partranseo de horum signorum sufficientia causa brevitatis

¶ Quis et ordo inter signa divine voluntatis praedicta: Nota secundum. e Guil. dist. xl vii. pim Quod loquendo absolute: prius natura in deo intelligitur. non velle mala fieri: quam velle bona fieri. quia absolute: negatio actus scilicet non velle: prior est quam ipse actus scilicet velle. Nam secundum nostrum modum intelligedi de non volente fit volens. cum voluntas mouetur ad volendum etc. Sed loquendo comperatiue ad bonum et malum. prius dicitur deus velle bona quam non velle mala. Et hous ratio. quia quanida potentia aspicit duo opposita. vnum per seteliquum per acciuns. Prius respicit obiectum per se qua peraccidens. sed huiusmodi est malum et bonum respectu vo luntatis. Bonum enim est obiectum per se voluntatis. et malum per accisens. vt bonum eliciatur. Patuit. supra. Permissio. §. v. Ex qua sequitur. quod inter signa divine voluntatis: ea quae sunt de bono sunt prieora. videlicet consi lium. praeceptio. et impletio siue operatio. Ea autem signa quaest de malo vt permissio et prohibitio: sunt posterio raordine nature. Item inter hec permissio prior est quam prohibitio. quia nisi deus permitteret mala fieri: non esse opus prohibitione. Data vero prohibitione: adhu oportet esse permissionem: que praeintelligitur semper prohibitioni etc. Hec Guil.

¶ Utrum preter dei voluntatem eueniant in vniuerso aliqua bona vel mala: Respondetur secundum Guil. e. di. xl vii. quod licet praeter antecedentem dei volunt: te: et contra eam multa eueniant. nihil tamen praeter voluntati consequentem et permissionem venire noscitur. Patet prima pars huius conclusiois. quia voluntate ancedente: deus vult omnes homines saluos fieri. i. Timoth. ii Et tantum multi non saluantur contra huiusmodi voluntatem antecedentem. Item secunda pars patet. quia voluntas consequens: est voluntas dei efficax: cui non potest resisti. Rho. ix. ergo omnia in modo qui eueniunt in mundo: fiunt aut dei voluntate consequente. aut permissione eius. sicut mala quae deus perm ittit. vt patuit latius. vbi Prouidentia. §. v. et sequentibus. Ex qua patet error Commentatoris. xi. Metap. dicit quod de istis vilibus pu ta quod aranea faciat telam et huiusmodi. deus non se intromittit: nisi quantum participant in natura communi. Patet flim.

¶ An ergo mala etiam que sunt con traria volutati divine: fiant secundum voluntatem dei. aut prae ter vel contra voluntatem dei: Nota secundum Guil. e. di. xl vii. concor. Scotor. Ibidem. quod ista tria differunt. praeter vo luntatem. contra voluntatem. et supra voluntatem. sicut et ista tria. praeter naturam. contra naturam. et supra naturam

¶ Nam praester voluntatem dicitur aliquid fieri: quando id fit quoo a voluntate praeordinatum non fuit. Sicut et pter naturam aliquid fieri dicitur: quod non habet vsus nature. prout secundum glofuit conuersio virgarum magorum in serpentes. Exo. vi Isto modo praeter dei praecepta fit aliquid: non tamen praeter permissionem: quia etiam mala ex consequenti ordinantur.

¶ Item contra voluntatem dici fieri dicitur. quando voluntati directe contrariatur. Sicut aliquid dicitur fieri contra naturam quod eust cursui con trariatur. prout dum cetus illuminatur. quia per naturam a priuatione impossibilis est regressus in habitum. Et sic licet contra dei voluntatem ancedentem multa fiant. nihil tamen contra dei voluntratem consequentem. vt ptunit in. § praecedenti Denique supra voluntatem aliquid fieri dicitur. quandio id efficitur ad quod voluntas nequit se extendere. Sicut et supre naturam fit: quando facultas nature non sufficit. et sic cum voluntas divina sit infinita et summa supra eam nil potest fie ri etc.

¶ Ad quesitum ergo dicendum secundum doc. primissos. quod licet nullum bonum eueniat in mundo praeter dei voluntatem. Tamen malum culpe euenit praeter et contra bemplaciti voluntatem. Prima pars patet. quia in deo idem est scientia et voluntas besmplaciti in re. et deus per sceitam nouit omniam quorum est ipse causa effectiua. Et quia obiectum voluntat divine est bonum simpliciter. et illud extendit se ad omne bodum quod efficit. ergo nullum bonum euenit praeter dei voluntatem. Secunda pars patet. Quia illud ad quod voluntas neutraliter se habet. si euenit: non euenit secundum voluntatem illam. sed voluntas diuina neutralitet se habet ad malum culpe. ergo etc. Item iustus iudex non punit aliquem de eo quod eueuit secundum voluntatem eius. sed deus punit hominem de malo culpe. ergo etc.

¶ An demones possint et faciant omnia mala quae voluntas dici non prohibet. vbi Angelus. §. xiii.

¶ An deus possit aliquid praecipere quod non velit fieri. vbi Precipere. §. vi

¶ Utrum omnia mala qua voluntate dei non prohibentur eueniant. Respondetur secundum Rich. in primi. dist. xlvi. q. iiii. Quod omnia mala quae a deo non prohibentur: tueniunt large extendendo: non prohibitionem. Declaratur. quia Primo prohibet deus malum fieri: non damndo po testatem creature vnquam quod aliquid malum facere possit et sic prohibet nequis vnquam possit odire finem suum naturalem. sicut beatitudinem. Alio modo deus prohibet multa mala: non dando potestatem creature faciendi talia pro aliquo tempore. et sic prohibet a dormiente ne peccet dum dormit. et amentes et pueros ante vsum rationis. Tertio prohibet per aliqua impedimenta accidenta lia: quae impediunt vel auertunt voluntatem creature a ma lo faciendo. vt per infirmitates vel alios casus. sic ergo large extendendo non prohibitionem. potest dici. quod si nullo modo prohibetur a deo: eueniunt omnia mala. quia malum est defectus boni debiti. sed creatura ex se deficiens est ab omni bono debito. Si ergo deus non mouet ad faciendum bonum: non prohibet creaturam a defectu boni. et sic de ficienti totaliter: omnia mala euenient. Sed non prohibitionem: accipiendo minus large: pro aliqua permissione. Sic Augustinus. iii. de trinita. c. viii. dicit. Homo potest ambulare: si tamen permittatur. sed volare non potest: etiamsi permittatur. ergo nec potest aliqua mala facem re. etiamsi non prohibetur etc.

UOiuntas diuina iiii. prout conformari demus sibi. Quid sit conformitas voluntatis create cum diuina: Nota secundum Guil. in p. dist. xl viii. quod Conformitas proprie est quedam relatio actualis equiparantie rerum adinuicem.

¶ Nota eti am quod voluntas creata potest habere conformitate ad diui nam pluribus modis. Primo communi modo in obiecto. quando vi delicet vult idem creata voluntas quod diuina Si quando deus vult salutem alicuius: et hoc idem vult homo Secundo modo in causa efficiente dicitur conformitas quando homo vult quod deus vult ipsum velle. Etamum. Deus licet velit mortem patris mei: tamen vult Me velle vitam patris mei. et sic discordia in volito. est tamen conformitas in causa efficien te. quia id volo quod deus vult me velle scilicet vitam patris mei. licet deus velit mortem eiusdem. Tertio Conform tas dicitur in causa finali: quando omnia quae vult et facit homo: in lau dem dei refert. Sicut legitur de beato Francisco. Et deus hoc vult finaliter. ergo etc Quarto Conformitas dicitur per respe ctum ad causam formalem. Et tunc est vera conformitas quando id quod vult homo: vult ex charitate. Sicut Deus quicquid vult: ex charitate vult. Unde Perfecta conformi tas voluntatis divine et create ista praedicta exigit et requirit. Hec ex Guil.

In quo fundatur proprie ista con ormitas. et quis est terminus eius; Respondetur secundum eundem Guil. Ibid quod huiusmodi conformitatis fundamentum primarium est creata voluntas Sed immediatum est habitus charitatis. Terminus autem exemplaris hous conformitatis est diuina voluntas: quae est regula nostra. Sed terminus vt obiectum est ipsum volitum propter deum. Unde secundum euntu Guil. di. xl v. difficltate. iii primo omnium: voluntas signi diuina in celo apparuit vt creatura angelica sibi conformaretur: dum in mente angulorum lux creata fu it dictans deo obediendum per omnia Aqua recessit Lum cifer et angeli eius qui noluerunt subesse deo. nec conformari in voluntate diligendo deum. Se cundo apparuit in paradiso terrestri. vbi a volun tate diuini precepti recesserunt primi parentes Tertio in hac valle miserie: qua recedunt a dei praeceptis et voluntate peccatores. Hec Guill.

¶ Quomodo Uoluntas creata possit conformari voluntati increate: cum sint distantes in infinitum sine proportione aliqua:

¶ Nota de hoc secundum Rich. in primo distis. xl viii. q. i. et Bonauenturam Ibidem quod vnam rem conformari alteri est du pliciter. Uno modo per participationem equalitatis. Et sic voluntas creata non potest conformari divine. quod non potest equalis esse: cum sint distantes in infinitum Alio modo per participationem alicuius similitudinis et Imitationis. Nam Conformitas est conuenientia in forma consimili. et sic idem est quod simi litudo Similia autem sunt quorum qualitas vna. v. metaphys. Unde Ignis et sol conformantur in luci ditate licet lux solis excedat improportionabiliter Secundum hanc similitudinem Imitationis: voluntas hominis conformatur divine voluntati in quantum imitatur illa in rectitudine Nam rectitudo quae est formaliter in vo luntate hominis est quidam imitatio exemplata a divine vo luntatis recitudine. ergo etc Unde ad huiusmodi conformationem in¬ uitat nos christus. Math. xii. dicit. Omnis qui facit v tem patris mei: ipse meus frater soro prpinquitatem sanguis: sed per propinquitatem voluntatis confor mis et dilectionis

¶ An at in esse quo possint. patet infra. §. lx.

¶ Predictis addo et pro euidentia. Quod voluntas nostra quae ad quatuor det formari divine. Primo quo ad obit sicut et deus vult boa. Secundo quo ad oppositum. vt sicu deus non vult vllum malum culpe vt malum nolit mala. Tertio quae ad modum. vt sicut deus libe et ex charitate vult. sic et nos omne bonum: et nolimus malum. Quarto quo ad finem in tentum. vt sicut deus omnia vult ad suam gloram et lat homo velit eodem fine. Hec Bona.

¶ Quali voluntati dei tenetur vt tas creata conformari scilicet An voluntati signi vel beat placiti antecedenti vel consequenti

¶ Nota secundum Fran ro. in Confla. primi. di. xlv. q. fina. quaesi pro regula tene aliquas conclusiones.

¶ Prima est quod voluntas creata tenes conformari voluntati dei quantum ad voluntaten Ratio. quia voluntas nostra est obligata divine legi et eius pri ceptis: quae sten sieugo etc.

¶ Si obiicitur. Consilium et vo signi: et tamen non obligat. Dicendum secundum. e. Fran. et Scotu. quod licet non obligamur ad seruandum consilia. put yerginitatem. paupartatem. et huiusmodi. Tamen obligamur ac non contemnendum. Et si quis vouerit obligatur ad implendi Secunda conclusio vel regula est. quod non tenetur quis volti besmplaciti divini consequenti semper conformari. Patet. quia deus voluntate consequenti vult et permittit mala fieri in modo scandala. et tantum nullus homo dicitur hoc velle. Item deus vult volun tate consequenti damnationem reproborum. et tantum nullus homo tenetur sibi velle damnationem. vt i. patebit. Item poeatur casus quod deus vult mori et interfici iusto iudicio per iudicen aliquem patrem tuum. An ergo tu tencris id velle. Dicendum secundum e. Fran. quod filius numquam tenetur absolute et simpliciter velle mortem patris sui. quia hoc sibi velle non conuenit. nec deus vult te velle morte tui patris. licet deus ipse velit per iudicem interfici. Unde filius potest et dicitet operam dare vt non in terficiatur pater suus. dum tamen licitis modis fiat. puta redimendo. secus si non potest fieri licitis modis etc.

¶ Tertia conclusio est. quod voluntas nostra tenetur conformari voluta ti divine quantum ad voluntatem ancedentem: qua vult omns homines saluari. Ita quod et nos velimus omns saluari

¶ Si obiicitur. Deus pater voluntate ancedente nullum malum vult fieri. et per consequens noluit mortem innocentis christi. et tamen nobis est amabilis. ergo non tenet hec conclusio. Respondet idem Fran. quod deus mortem christi nolebat quantum ad malum culpe. quod fuit in eius occisione. sed tamen quantum ad bonum redemptionis humane voluit ancedenter et et connter. et hoc modo e nobis amabilis. vt patebit. i. §

¶ plures conclusioes vel regule ad idem prant accipi ex sequentibus;

¶ An ad conformitate nostre voluntatis debitam: sufficiat conformari voluntati dici tantum in volito: Respondetur secundum Guil. et Scotor. e. di. xl viii. seu ultio primi. li. quod non sufficit: quia sepe mali volunt idem volitum quod deus vult. Nam eandem christi passionem volebat deus pater: quam volebant et iudei crucifixores christi. Sed deus pater volebat id iusta voluntate: iudei autem peruersa. Unde et Aug. ac magister di. xl viii. primi. dicit quod sepe voluntas dei bona per hominim voluntates malas impletur vt in crucifixione christi factum est et etc.

¶ Que ergo requiruntur ad debiam et iustam conformitatem voluntatis nostre cum diui na voluntate. Respondetur secundum e. Guil et Scotorlis. ac Bo nauen. supra. quod requiritur conformitas non solum in volito bono. sed etiam in ratione volendi et modo imitan do ipsam diuinam voluntatem per modum praecepti vt est regula et ratio volendi. Unde hic Ratio volendi vocatur actus volendi cum suis circumstantiis debitis.

¶ Pro batur primo auctorite. Nam super illud psalmos. Rectos decet collaudatio dicit glo. "Recti sunt qui dirigunt cor suum secundum diuinam voluntatem quae recta est" scilicet omnino inobliquabilis etc. Item Mat. xii. christus ait. Qui non est mecum con me est. Qui inquam non est mecunconformiter volens. Item deutero. xvii. Iuste quod iustum est exequaris ed conformatio voluntatis nostre ad diuinam in volitobono non fit iuste nisi fiat conformis etiam in forma et ratione volendi. ergo patet propositum.

¶ Denique hoc dem probatur. Secundo casus moralis declaratione. Si ponatur quod deus vult vindicare se de iniuria iniusteillata alicui. puta tibi. Quero an tu possis iute velle te vindicare de tali iniuria tibi illata eo quod d vult deus. Si dicas quod licet deus vult se vindi care de tali iniuria. Sed non vult quod ego ipse vindi cemme de illa: hoc non soluit. quia tunc sequitur quod saltem liceret homini appetere quod deus vindicaret ipsius ho minis iniuria. quod est falsum quia non licet

¶ Dicendum ergo secundum Bonauen. e. di. xl viii. q. ii et Guil. quod ta lis vindicans se. vel appetens vindictam a deo fie ris peccat. quia licet velit id quod deus vul id est vindictam et sic conformat se in volito. Tamen non in modo vel rati ne volendi. Nam deus iustus iudex hanc vindi ctam vult telo iusticie. Sed qui appetit vltionem. sue iuiurie vult vt plurimum libidine vindicte Quod si aliquis ad illam vindictam moueretur solomelo iusti cie. Sicut deus ipse qui est elotes et ex charitate. nec hoc faceret nisi iuris et iusticie ordine. tunc bene talis haberet iustam conformitatem ad dei voluntatem tam in volito quam in volendi modo. et sic non peccaret. Hec ex Bonauen. et Guil. et sic patet propositum.

¶ Tertio probatur ratione. quia secundum Scotorlis. rectitudo in voluntate dependet non tantum ex subiecto volito. Sed etiam cum hoc ex circumstantiis debitis quarum circumstantiarum nobilissima est finis et forme circunstantia scilicet vt sit in dei charitate et ad deum et secundum deum etc.

¶ Sed vnde est hoc quod omne quod devult eoipso est bonum quod deus vult sed non sic est de voluntate creata. Cum tamen obiectum voluntatis etiam create est bonum. Respondetur secundum Scotorlis. e. dis. xl viii. quasi pro regula generali tenendo. Quod voluntas diuina est causa bonitatis in obiecto volito. Ionquem quicquid creatum vult deus: est bonum ex hoc ipso quod deus vult Sed econuerso est de voluntate creata scilicet quod voluntas creata non est causa bonitatis in obiecto volitor et econuerso. Quoniam obiectum est bonum. ideo illud vult voluntas creata. Hec Scotorlis. et sic bona dicitur. eo quod bonum vult nostra voluntas. Unde super illud psalmus. Non adhesit mihi cor prauum. glo. dicit Cor prauum: tortumque habet homo qui non vult omnia quae deus vult scilicet bona. quia quelibet voluntas vt sit recta et bona: tenetur velle quod iustum est. si cadit illud sub praecepto. Hec ex Bona. Et ad idem in sequi.

¶ Utrum semper et in omni volito abso lute teneatur conformari diuine voluntati nostra volun tas; Respondetur secundum Bon. e. di. xl viii. art. ii q. ii Et Richar. q. i. ea. di. Quod licet aliqui dixerint quod solum in praeceptis et prohibitis necessario tenetur homo conformari voluntati divine. In aliis autem non de necessitate: sed est perfectionis. Quia tamen Aug. dicit quod Impius est: cur non placet diuina prouidentia. ergo tenetur homo etiam in operatione dei et permissione scilicet penalium malorum con formari.

¶ Aliter ergo dicendum est. et pro generali re gula ponit Bona. quod in omnibus que scimus deum velle absolute. tenemur voluntate absoluta velle ea: dum tamen nobis congruat illud velle. quia deus non vult nos velle illud: quod non congruit nos vel le. licet dominus illud velit. Exemplu ponit Aug. Quod cum deus vult patrem meum mori. non tamen vult quod ego velim mori eum. Unde non tenemur semper necessario conformari: nisi quantum ad illa volita que exprimuntur signo praecepti. Sed in aliis solum sub conditionibus istis. Prio si innotescit nobis explicite vel implicite hoc deum velle. Secundo si con gruit nobis illud velle. alias non tenemur. vt prtunit.

¶ Nota ergo secundum. e. Bona. quod Primo aliquid est quod deus ondit velle se absolute: et quantum in se est. vt sunt omnia bona que deus facit. Et hoc tenemur etiam nos velle simpliciter et absoluta voluntate quan tum in nobis est.

¶ Secundo aliquid ostendit deus velle voluntate absoluta. sed tamen vellet quantum in se est op positum. vt sunt omnia scilicet mala pene que infligit. vi delicet tribulationes iustorum. destructionem gentis nostre. Talia tenemur et nos velle voluntate absolu ta rationis. Ita quod non remurmuremus contra deum. Tamen in talibus possumus oppositum velle quantum in nobis est. et voluntate sensualitatis. et voluntate pietatis. et hec condicionaliter si deo placeret. Sic enim christus dominus orauit. dicit. Pater: si possibi e est transfer a me calicem etc. tamen tua voluntas fiat.

¶ Tertio aliquid ostendit se deus velle quantum in se est tanquam necessarium ad salutem. propter quod talia praecipit vel prohibet non facienda. et in talibus omnio tenemur conformari necessario etc.

¶ Quarto aliquid ondit deus velle quantum in se est. non quidem vt necessaria sed expedientia ad salutem. vt sunt ea quae consulit. et ad taliu non vult obligare. quia vult aliquos saluari: etiam via latiore. Hec ex Bona.

¶ Quali voluntate potest quis iuste velle id quod non vult deus; Nota quod sicut distinguit Hug. de sanc. vic. Triplex est in nobis voluntas. Una dicitur Uoluntas rationis. Alia pietatis Tertia charitatis. de quibus ptuit. supra § ii. Preterea quarta ess voluntas sensualitatis. Proinde secundum Guil. e. dist xlviii. et Tho. ac Bonauem. etc Ddnecum quod secundum volun tatem pietatis: possumus velle opponitum illius quod deus vult. quia Auguli. in Enchiris. c. ix. dicit Aliquando homo bona voluntate vult quod deus non vult. Hoc est intelligen dum de voluntate pietatis: praecipue. Unde Hieremias li. Thren dolebat ex pietate destructionem Hierti salem. quam tamen deus volebat. Et dominus Iesus ex pa etate humanitatis flebat super hierltum. quam tamen vo luntate deitatis destrui volebat. Isto etiam modo San cti aliquotiens inter se volunt opposita. Nam Actl xxi. Paulus volebat in Hierltum alligari pro noin Iesu: et discipuli nolebant. Ergo vel ille: vel isti non erant conformes deo. Isto modo etiam Beata vergo nolebat et flebat morte filii sui: quam deus volebat

¶ Item secundum voluntate rationis deliberatiue tenmur velle quod deus vult. quia Ratio recta dictat vi deo subiiciamur. Similiter voluntate charitatis id est cha rtate informata tenemur conformari. Istis modis christus mortem suam volebat. Sic et Mater eius. licet vo luntate sensualitatis opponitum volebant Si tamen deus vellet. Et sic debemus et nos.

¶ Sed quid de his qui cum tristicia et non leto animo volunt id quod deus vult. puta aduersa pati. vel mortem subire: vt putant deum velle: Respondetu secundum Tho. Ibidem quod in talibus sufficit non recalcitrare diuine ordinationi. sed voluntate Rationis et Charitatis se subiicere voluntati diuine. Nec opo tet affectum vel gaudium experiri de hoc quod fit secundum talem voluntatem. quia. iii Ethi. dicitur quod sufficit ad virtutem Fortitudis: non nimis tristari in periculis mortis quauis non gaudeat. Hec ex Tho.¬

¶ Quid de voluntate praelati: cum sit persona dei: An ergo tenetur Subditus velle omne illud quid scit suum Prelatum velle: sicut et diuinum velle: Ad hoc Bon. supra dicit quod differentia est de dei voluntate et de Prelati voluntate. quia hoc ipso quod deus praecepta dedit a principio scimus deum velle illud quod praecepit io tenemur conformari diuine voluntati in eo quod cepit. etiamsi de nouo non praecipiat. nec loquatur no bis deus. Sed sufficit quod scio dei voluntatem: eti am per signa quecumque. In praelato non est simile. quia nescimus Prelati voluntatem nisi per mandatum eius Idcirco Prelati voluntati dum expresse scio quod vult hoc me velle: tunc teneor sibi in voluntate mea conforma ri. alias non

¶ Item Rich. ibidem dicit quod Tenexi ten tione necessitatis durum videtur. nisi scirem quod in volunta te sua intenderet hoc mihi praecipere Prelatus per obedientiam mentaliter. eo quod praeceptum verbo tenus aliqua de causa explicare non auderet. Nam et Tho. ii. ii. quoe Ciiii. dicit quod in his quae partinent ad interiorem motum voluntatis: non tenetur homo homini obedire. Quod limi ta verum nisi opus extrinsecum non posset perfecte per fici sine applicatione: animi. quia tunc teneretur obedire applicando animum ad perficiendum quod praecipitur Exnaten de odio interiori quod deponere tenetur: si praecipit prelatus quod missam dicat etc.

¶ An teneamur conformare volun tatem nostram voluntati divine: etiam in modo et forma seu ratione volendi. Alex. de Al. in i. di. xl viii. quod non. absolute loquendo. quia si homo honorat pa trem suum non ex charitate: sed ex beniuolentia. non eccat. Sed tenemur loquendo condicionaliter. vide licet si volumus mereri vitam eternam. sic debemus conformari in modo etc. Item sanctus Bon. e. dis. dicit. quod tenemur conformare voluntatem nostram voluntati diuine in modo volendi affirmatiue. Nam confor mari deo in volendo: est praeceptum affirmatiuum. Similiter charitatem habere et ex charitate operari: est de prae cepto affirmatiuo. vt dicit etiam Guil. Ticet autem precepta negatiua obligent ad semper et pro semper. vt non furtum facies. et huiusmodi. Tamen praecepta affirmatiua obligant ad semper sed non pro semper. Obligant enim tantum pro loco et tempore. Ideoque non tenemur in quolibet opere operari ex charitate: sicut nec habere charitatem. et ita nec conformari ex charitate: sed tantum pro loco et tempore. Alio quin semper de nouo peccaremus pro qualibet hora: quandiu in peccato mortali staremus. et nulla essentis opera indifferentia. sicut leuare festucam. quod fecum est.

¶ Ex quo patent plura.

¶ Primo quod homo tenetur conformari voluntati divine. non solum in vo lito: sed etiam in forma volendi. vt sicut deus vult ex cha ritate omnia: ita et nos sub eadem ratione charitatis velimus scilicet ex charitate. et nunquam ex libidine velimus contraria deo. Nam charitas est forma virtutum et finis praecepti: ad quam intendit deus nos obligare

¶ Sed posset quis arguere. Nullus tenetur ad id quod non est in sua potestate. sed habere charitatem non est in pteatate hominis: sicut nec habere gratiam. ergo etc. Dicendum vt ex dictis patet.

¶ Secundo quod si homo non habet charitatem: non excusatur: quia tenetur facere quod in se est: vt eam habeat pro loco et tempore. et sic velit dine voluntati conformari in modo. Deus enim semper praesto est dare charitatem et gratiam homin facienti quod in se e. ergo non excusatur homo

¶ Ex si quaratur. quando est hoc tempus et locus licet pro quo homo obligatur habere charitatem. et sic conformari divine voluntati. Bon. Ibidem dicit quod est quando deus visitat talem interiori locutione vel exteriori. scilicet praedicatione. vel ex scripture lectione. vel aliquo tali in quo est oportunitas redeundi ad cor. Unde tunc si negligat incidit in nouum peccatum contemptus et omnissionis. Item Alex. de Al. secunda secunde. de negligentia. q. viii. dicit. quod quando gratia dei excitat peccatorem ad conuertendum: faciens recognoscere peccatum suum. tunc tenetur conteri vel dolere actu de peccatis. alias nouo peccato peccat. Unde secundum Guil. supra. hoc plus docet spiritus sancti vnctio quam homo ¶ Tertio ergo patet quod homo quadiu stat in peccato: non est conformis divine voluntati. etiamsi velit facere aliquod bonum de genere scilicet ieiunare. elemosynam dare. et huiusmodi quae deus vult. nec tamen pro qualibet hora de nouo pecat. quia non tenetur pro semper sed pro loco et tempore. quando videlicet tenetur exire in actum charitatis. vt patuit

¶ An homo qui no conformat voluntatem suam divine voluntati pecilicut dupliciter faciendo aliquod mor talse peccatum. puta adulterium. furtum. et huiusmodi. Et vet quod sic. quia vnum pecatum est illud quod committit. Aliud est quod omitti scilicet nolle conformari Respondetur secundum Tho. ea. disxlviii. quod non eo ipso talis peccat dupliciter vel duobus pecatis quia tiomune non ponit in numerum cum proprio. sicut homo et petrus in eodem supposito sunt vnum numero. Ita ad propositum quia non conformari est commune ad omnia peccata.

Sed an homo peccando veniiliter facit cotra conformitate voluntatis diuine si enim sic. ergo veniale erit mortale. Si autem dicis quae non. ergo sequitur quod in actu venialis culpe conforma tur homo volutati diuine quod est absurdum et falsissimum Respondetur secundum Guil. et Tho. ibidem et Rich. quod exe non tenemur vt semper actu in omnibus simus deo conformis voluntatis sed sufficit quod semper in habintu simus comformes. In actu autem quandoque scilicet pro loco et tempore. Ideo qui venialiter peccat licet faciat pter huiusmodi conformitatem sicut praeter legem. tamen non facit directe contraconformitatem quam tenetur habere. ergo non sequitur quod peccatum vt niale sit mortale. quia talis homo venialiter peccat vel neutrum facit actum sicut leuare festucam. stante tamen con formitate tali in habitu. licet in peccato veniali non sit in actu conformitas. sicut enim veniale peccatum non est contra charitatem sed contra feruorem eius quem minuit. sta nec est conrra conformitatem. licet sit contra eius in tensionem. nec exigit diuina conformitas ita intense et perfecte velle bonum volitum a creata voluntate sicu est velle diuinum quod est in infinitum perfectius. ergo creature impossibile sed sufficit intendere finem id est deum sicut deus intendit ipsum. Unde et doctur. subti. dicit ea di. xl viii. quod sicut in moralibus Agens variat opus virtutis ita et hic Nam opus quod regi: esset magnifi cum militi est vanansia seu excessus. Hec ex Guil

¶ Utrum possit esse vera conformitas voluntatis nostre cum diuina voluntate sine respectu et intentione finis: Respondetur secundum e. Guil. ibi dem per conclionem quod non. Quia sicut in moralibus actibus finis dat nomen operi vt dicatur opus vir tuosum ex fine bono intento. vel viciosum ex fine ma lo vt patet. ii Topicorum et physicorum Proinde. et. v. ethicorum idem philosophus dicit quod siquis furetur vt fornicetur non debet censeri fur sed fornicator ex intentione finis Ita etiam divine conformitati nomen imponit intentio finis quae est principalior in diuina conformitate quia signum maxie subiectionis est ad deum omnia propter ipsum velle. Unde patet quod si deus velit mori patrem tuum propter depitam causam. et tu velis idem propter indehitam causam scilicet vt he reditatem possideas. non est conformitas vera

¶ Si queratur An dum quis furatur a diuite auaro. vt det elemosynam pauperi sit conformis voluntati dei eo quod finem bonum intendit quem vult deus. Respondent Guil. ibidem quod non est vera conformitas eo quod habet circumstantiam viciosam adiunctam talis actus quod non debet fieri in debita et vera conformitate. nec deus vult quod elemosyna fiat de furto vel rapina. Unde scribitur Esa. xi. Ego dominus amans iudicium et odio habens rapinam. in holocausto etc.

¶ An debeat quis conformari volun tati divine in casu. Si deus tali reuelaret certitudialiter ex praescientia divina ipsius iustam damnationem propi peccata sua. Ad hoc Guil. dicit. e. dis. xl viii. quod talis casus non est admittendus. quia sic fieret homo extra sta tum vie existens in via: et incurreret desperationem. Similiter et Bon. in quaestio. circa lit. Ibidem. et Tho. q. vl dicunt quod talis casus est impossibilis vel quasi impossibilis scilicet quod alicui reueletur sua damnatio. si tamen reuela retur: adhuc posset secundum comminationem. et non secundum praescientiam hoc sibi dictum. Reuelatio autem comminatoria non semper impletur sicut et prophetia commina tionis. Patet de Niniuitis. Et de isto casu habi tum est Ubi Prescientia diuina. §. xxii. latius. Ex si quis dicat quod admitti debet: quia non est omino impossibile In tali ergo casu Quid esset per fectius. aut quid faciendum foret. Ad hoc Ric. Ibidem. arti. ii q. i. dicit. quod nullus tenetur velle damnari. quia non congruit homini hoc velle. et sic nec deus vult quod homo id velit. Alii tamen in quit dicunt. sicut et Tho. id dicit. quod in hoc casu quamuis non teneatur velle per se culpam et suam damnationem absolute: tamen teneretur velle damnari sub hac conditione: si decederet in peccato mortali: secundum quod est ordo iusticie quem deus vult: et non damnationem per se neque culpam. Unde tali consulendum esset Iuxta illud Aug. super Io. Si non traheris: ora vt traharis. si non es predestinatus fac vt praedestineris scilicet agendo praesentiam etc.

¶ Tamen secundum Guil. supra cum Bona. in quaestio. circa lit. e. di. xl viii. Dicendum melius. quod in danatione perpetua tria sunt praecipua. Primum est separari a deo in perpetuis. et hoc nulla anima dicitur recte velle. Secundum est odire et blasphemare deum in perpetuum. nec istud debet quis velle. Imo dicitet semper velle contraria horum vsque ad mortem infinities. Tertium est pena eterna. et de ista dicit idem. quod dicitur velle propter amorem dei et iusticie eius. Nam quilibet plus debet diligere recto ordine deum quam seipsum. ergo etc. Unde et Fran. mat. xl. di. primi. q. iii. Intro gatione. ii dicit. Quod si damnati essent boni: laudarent creatorem de hoc quod ei placet vt sint obiectum sue iusti cie. Oremus tamen deum ne hoc nobis eueniat dicit Guil. Nam voluntate condicionata licet contrarium velle. vt in sequi. patet.

¶ Exemplum bonum de quodam sancto nomine Fortu nato. Uide vbi Predestinatio. §. xxv

¶ An peccator teneatur sic conforma ri voluntati divine: vt velit sibi subtrahi gratiam dei. eoipso quod peccat mortaliter contra deum: Cum enim hoc sit iustum et deus sic velit et sic statuit. ergo sequitur quod debet homo velle id

¶ Ad hec Rich. supra dicit quod non tenetur. quia non congruit hoc homini velle: nisi vt aliqui dicunt sub hac conditione. Si peccat mortaliter. iustu est subtrahi gratiam dici. Sed Bon. Ibidem dicit. Quod gratiam subtrahi contingit alicui Uno modo simpliciter. Alio modo ad tempus. Et hac potest considerari dupliciter. Ali in se secundum quod est priuatio gratiae Uel prout habet rationem iuste pene. Et hoc vltimo modo vult deus subtrahere gratiam. Isto modo ergo debet peccats velle vt eum deus puniat. Et licet teneatur homo in omnibus velle voluntate absoluta: quae deus vult absolute: verum tamen homo potest velle rium voluntate condicionata siue quantum in eo est. quia hoc congruit nobis. Unde Augti in Enchiris dic Multum inter est quid velle homoni quid ve deo congruat Potest enim deus velle aliquid bonum et iustum: quod non congruit homon velle Unde licet velit deus et reuelaret alicui quod iusto iu dicio vult damnare ipsum pro peccatis: potest ille homo velle crium: voluntate condicionata: siue quantum in ipso est. quia sibi non congruit id velle. vt in praeced. ptuit

¶ An ex quo deus vult penas damnatorum. tenentur velle et sancti. et nos conformiter teneamur velle:

¶ Arguitur quod sic. Quia dicit Psalmus Te tabitur iustus cum viderit vindictam etc. Sed in oppositum est. Quia letari de malo proximi est contra charitatem. ergo etc

¶ Respondetur secundum Rich. supra. q. vltis quod Sci sicut et deus vo lunt penas reproborum non ex odio nature vel inui dia. sed amore iusticie. quae exigit eos puniri perpetueergo sic non est velle contra charitatem

¶ Unde notat Idem quod in Sancis Quidam sunt adhuc viatores. et isti habencompassionis affectum quo condolent damnatis ex pietate quamuis voluntate deliberata velint et velle debent quod deus vult. puta damnationem eorum qui iam sunt in infer no. et etiam eorum quai se in via si reprobatio illorum esset eis reuelata. Tamen eis compati possunt ex pietase. Et nos compati possumus damnatis ex pietate. Sicut legitur. ii Reg. xviii. quod Dauid defleuit mortem damnabilem Abialon. Sed velle debemus deliberatiua ratione amore iusticie. Et sic Augis dicit. Si scirencinquit) pa trem meum esse in inferno non plus vellem orare pro eo quam pro diabolo. Sancus autem Gregorius orauit ex pietate pro Traiano Imperatore. et eum liberauit a damnatio ne Quidam vero Sci se iam in celo beati. et in istis non habet locum compassio secundum quod includit passionem. ergo isti damnatis nec compatiuntur. nec subuenire volunt. quia sciunt quod deus non vult vt orent pro damnatis. Et sic in telligenda est auctoritas illa psalmus Tetabitur iustus scilicet amo re iusticie dei: quam laudat cum viderit vindictam scilicet pene infernalis in reprobis. Hec Rich.

¶ An ex quo deus voluit christum pati et mori: debent velle et Sancti. vel placuit eis. Et nos conformiter debemus velle christi mor tem:

¶ Arguitur quod sic Quia Matth. xvi. legitur qod Petrus qui nolebat christut pati: appellatus est sathanas. et redargutus est a christo. ergo hoc velle fu it laudabile. In oppos est quia summe innocens erat christus. ergo eius pena et mors contra iusticiam non erat volibilis. Similiter Nec actio impia Iudeorum christum crucifigentium poterat esse volibilis vlli hoe mini recte voluntatis. ergo etc

¶ Respondetur secundum Richard. supra. artis. iii. q. i. simul et Bonauentis Quod pas sionem christi contingit Tripliciter considerare Uno modo sub ratione quia erat afflictio et cru ciatus Innocentis christi: et sic nullus debuit velle christi passionem. quia erat contra iusticiam pati innocentem. Alio modo in comparatione ad inferentes. scilicet it ideos. demones. proditorem. et omiodoi. et sic iudi catur malum propter illorum malam voluntatem. Ideo nec sic erat passio chri volibilis cuicunque homini

¶ Tertio modo inquantum per illam passionem deus ordinauit genus humanum redimendum. et sic homines sancti et alii qui sciuerunt hoc mysterium: debuerunt velle christi passionem. Unde et multi vereris testamenti patres: qui hoc mysterium de scripturis vel dei reuelatione cogno erunt: vehenteter desiderauerunt christum pati et mori pro liberatione hominis. non tamen inti illius cruciatus christi: de quo dolebant. sed intui tu liberationis hominis quam desiderabant. et sci ebant quod aliter non posset homo redimi: nisi eius passionem. Ideoque Petrus qui noleba christum pati: quia nondum intelligebat hoc myst rium redargutus est: quia voluntate rationis con trarium volebat deliberate. licet ex ignorantia et humano affectu ad christum. Et ergo patet quod isto modo vltimo: passio christi est a nobis amabi lis: Sicut et deus isto modo voluit. vt dicit Magister ea. dist. xl viii. Non enim volebat inquit deus actionem iudeorum: que mala erat. et peccatum occisinis Innocetis. sed volebat passionem bonam. scilicet pro redemptione hominis. et sic voluntas dei bona per malas voluntates iudeorum impleta est. vt etiam dicit August. in Enchirid. Hec Magiter Si obiicitur. Quia eadem actio est voluntatis divine et iudeorum. et idem volitum. scilicet christum oc cidere. Tho. iii. parte. q. xl vii. dicit. Quod eadem actio diuersimode iudicatur bona vel mala: secundum quod ex di uersa radice procedit. videlicet voluntatis. Unde quia deus ex charitate voluit christum occidi pro nostra salute: fuit bonum. Sed iudei ex inuidia id voluerunt: fuit malum. ergo vt sic: nec deo pla citum. Unde ver. ponit Rich. Actio non placuit: passio grata fuit.

¶ An ex quo deus voluit passiones sanctorum martyrum: tencamur et nos velle eas. Mg ea. di. xl viii. seu vl. li.o primi. dicit sic. Dicimus differentiam inter passionem capitis et membrorum. Christi namque passio est causa nostre salutis: quod non est passio ali cuius sancti. Nullius enim passione redempti sumus nisi christi. licet et nobis profuerunt illorum passiones aliquo mo. Christi ergo passionem pie metes optauerunt et vt luerunt fieri. Passiones vero sanctorum possumus velle et nolle. Et vtrumque bona voluntate: si rectos nobis proponamus fines. Hec Magister. Ex quibus patet quod passiones sanctorum. inquantum sunt cruciatus eorum iustorum nolle et dolere debemus ex pietate etc. Tamen inquantum talia deus ordiauit: et voluit vt sint ad glorie premium eis. et nobis ad suffragium. debemus velle voluntate rationis: et soleniare letanter ad honorem martyrii et patientie ipsorum. et ad laudam dum deum in ipsis suis sanctis. psalms. Taudate dominum in sanctis suis. laudate etc.

¶ An teneamur conformari christo matri eimus in tristicia et dolore super christi passione quam deus voluit ex besmplacito iocundo voluntatis sue. Et tamen christus dominus dicit. Tristis est anima mea vsque ad mortem. Et matris christi animam gladius doloris partransiuit Luc. ii An ergo nos debemus iocundo animo velle. aut cum dolore et tristicia re colere christi passionem:

¶ Respondetur secundum Bona. supra circa lit. concor. Tho. quod dolere de aliquo est dupliciter. Uno modo sic quod dolens velit contrarium vono tate absoluta deliberate rationis. et sic na christus nec beata vergo mater eius doluit chai passionem. nec vlli iustorum licuit nec licet dolere sic. Nam et Petrus qui nolebat christumpati redargutus est a chri sto. Alio modo est doiere de aliquo sic quod feratur voluntas ad contrarium non voluntate absoluta rationis deliberate sed voluntate pietatis vel na turalis sensualitatis dissentiente cum nihilo miuus hoc velit voluntate absoluta. Et sic bonum est condolere christo passo et pie affici ad ipsum. Et sic afi ficiuntur viri sancti qui gratias agunt de passione. thristi et commouentur ad dolorem et fsetum compassionis in consideratione vulnerum et dolorum christi. Sic etiam piissima anima beate Marie virginis compatiebatur filio patienti cum maximo dolore cordis. Non est tamen dubitandum quin ratio constantissima vellet eundem pati pro salute generis humani vt mater per omnia conformiter vellet deo patri. Et in hoc mito modo debet amari et laudari ac super omnia veerari post consequenum iesum. quia licet maximum dolotem compassionis habuit. tamen voluntati sue summe placuit vt suus vnigenitus pro salute hominim offer retur in cruce etc. Hec Bonauen. Plura lib. iii. de istis.

¶ Sed que est perfectior volitio: An velle: rationis voluntate id quod deus vult puta christum mori vel fore mortuum. Aut velle voluntate pietatis oppositum eius. puta christum non mori. Respondet Guil. eadem dist. xl viii. quod loquendo simpliciter velle id quod deus vult voluntate rati onis est perfectius. quia aspicit obiectum sub ratio ne nobiliori scilicet vt a deo volitum. Et quia vt in praecedem tibus sepe dictum est perfecta conformitas ad deum ex tribus consurgit. quando scilicet quis vult quod deus vult et ex charitate illud vult. et propter finem vltimum vult voluntate rationis. Ideo honorans parentes ex so la pietate non ex dei charitate vel non propter deum licet habet actum moralem sed non perfectum eo quod virtu tutes morales theologicis perficiuntur. Unde quamuis velle quod deus vult voluntate rationis. puta christum mori sit simpliciter perfectius. Uerumtamen aliquotiens ex consequenti ex primo scilicet obiecto nobilior nascitur in mente dulcor et affectio amoris et lachrymarum flumen. mortem christi cogitando et dolendo prae pietate. Ex quo efficitur dispositio ad ampliorem gratiam etc. Hec ex Guil.

¶ Utrum in esse quiditatiuo voluntatis seu ratione formali voluntas creata conforma tur cum diuina voluntate. Hant questionem hic postremo Scotis. sequens posui ne propter contro uersias opinionum indiscassa tacite transeat hec ve ritas sed pateat pro atificatione

¶ Nimirum sanctus Tho. et eius sequices in scripto primi e. di. xl viii. q. i. dicit quod voluntas creata in esse quiditatiuo non potest conforari diuine voluntati. Ad id est ratio. quia ila que in infinitum. distant non possunt conformari. atet per philosophum. viii. Phy. Sed diuina voluntas est infinita et humana est finita. ergo etc. vnde Isa. lii. dicit ominus. Sicut exaltantur celi a tera sic exaltate sunt vie mee a viis vestris et cogitationes mee a cogita. vestris etc.

¶ Sed ad hec Respondet Guil. e. di. xl viii. quod tri lex est proportio. Una virtutis: huiusmodi nulla potest esse proportio in deum et creaturam vt probat ratio ista Et de hac loquitur philosophus ibi. Alia est proportio entita tis. et sic deus et creatura conueniunt in transcendentipus quiditatiue. Sicut emim deus est ens quiditatiue et res etc. sic et creatura. Et isto modo conformes sunt in esse quiditatiuo voluntas diuina et creata. Tertia est proportio imitationis. et sic etiam est conformitas in habitu et actu create voluntatis ad diuinam sicut habitum est supra. §. xli. et sic non concludit tatio praedicta.

¶ Melius ergo dicendum est cum Scotistis quod quelibet creata voluntas in esse quiditatiuo voluntatis seu ratione formali conformatur cum diuina voluntate. Probatio. quia omnia illa eandem quiditatiue dicunt rationem formalem que ita se habent quod quicquid competit vni inquantum ta le competit et alteri. Et hec patet. Sed quia diuina voluntas et creata sunt huiusmodi inquantum voluntas: ergo in esse quiditatiuo conformantur. Declaratur mi nor. quia sicut diuine voluntati inquantum voluntas est: repugnat operari per modum nature: sic et create inquantum voluntas est. Item sicut illa est proosterior intellectu ita et ista. Item sicut illa ita et ista est do mina sui actus et sic de aliis. ergo est ibi conformi tas in proportionabilitate. et hec est vtriusque considerata libertate et excessu in diuina voluntate super creatam voluntatem. vnde patet quod ibi est conformitas in esse quiditatiuo ambarum voluntatum. Hec ex Guil.

¶ An esse volitum in deo sit idea vide vbi perdea. §. iii.