Excommunicatio

Excommunicatio primo quantum ad ipsius esse quid sit: nam excommunicatio dicitur quasi extra communionem positio. Habet autem tria nomina: excommunicatio: anathema: et separatio

¶ Dicitur excommunicatio eo quod vt dictum est ponat enir alioum communionem. Et est triplex. Prima dicitur maior: quia a pluribus separat. separat enim a communione fidelium et ca perceptione sacramentorum. et est pena grauissima: quam ecclesia potest inferre. vnde. xi. q. iii. nemo. Anathema est eterne mortis damnatio. Et. xxiiii. q. iii. corripiam tur. dicitur: quod excommunicatione nulla est pena maior in ecclesia. Secunda excommunicatio dicitur minor a iure: quia sclicet non separat a tot sicut maior separat. solum enim separat a perceptione sacramentorum: non a communione fidelium. et sepius a iure incurritur per participationem cum excommunicato maiori excommunicatione. vt dicitur extra de sen. excommunici. nuper¶ Tertia dicitur excommunicatio minor ab homine: quae non contrahitur a iure: sed infligitur ah homine tantum: et separat a communione fidelium aliquorum et non sacramentorum. v. q. ii praesenti. quamuis etiam prima minor excommunicatio que separat a sacramentis tantum aliquando infligatur ab homine: vt. v. q. i. c. ii. Unde excommunicatio secundum Panor. super rubrica eiusdem tituli est censura a canone vel a iudice ecclesiastico prolata: priuans communione sacramentorum et quando que hominum Facit ad hoc. xi. q. iii. c. audi. Ex quo infertur quod praelatus qui tantum habet temporalem iurisdicionem: non potest excommunicare. extra de offi. ordi. c. dilectus.

¶ Utrum aliquis possit vel debeas excommunicari: Arguitur quod no: quia excommunicatio est separatio a communione. sed communio est per charitatem. sed extra charitatem nemo potest aut debet aliquem eiicere. ergo nec ex communicare. Quod nemo possit auferre charitate videtur: quia nemo amittit charitatem inuitus.

¶ Item a sacramentis nullus est separandus nec prohibendus. ergo nullest excommunicandus. Quod probatur sic: Omnis fidelis aut est iustus et sanus: aut peccator et infirmus. Si iustus: non est arcendus a sacramentis. Si peccator et indigens medicinis spiritualibus: magis est attrahendus quam arcendus. ergo etc. Item excommunicatio aut est morbus aut medicina. si morbus ergo nulli est infligenda: quia omnis salus est desideranda. si medicina. ergo cum medicina sit omnibus optanda: et non prosit nisi ei qui vult in eam per liberum arbitrium consentire. ergo nullus est excommunicandus nisi volens: et quilibet debet velle se excommunicari: quorum vtrum. que falsum est.

¶ Confirmatur: quia ipse excommunicatus in excommunicatione traditur sathane. sicut patet in excommunicationem ipsius apostoli. i. Cor. v. vbi fornicatorem tradidit sathane. aut ergo quantum ad animam aut quantum ad corpus sed quantum ad corpus non videmus ad litteram. quantum vero ad animam nec potest nec debet. ergo nullo modo videtur aliquis excommunicandus.

¶ In contrarium arguitur per auctoritatem domini Matth. xviii. dicentis: Si peccauerit in te frater tuus etc. vsque ibi: quod si ecclesiam non audierit: sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Et post: Amen dico vobis: quodcumque ligaueritis super ter. etc. sed ethnici et publicani extra communionem reputantur. et go et talis frater. et hoc secundum iudicium ecclesie. ergo etc.

¶ Item probatur etiam exemplo apostoli: qui. i. Timo i. dicit: ec quibus est himeneus et alexander quos tradidi sathane. et Gal. i. Si quis vobis euangelizauerit preter id quod accepistis anathema sit. Et i. Coru. ultimo. Si quis non amat dominum iesum christum anat hema sit. Si ergo paulus ecclesie administrator subiectos excommunicauit: videtur quod illud sit licitum. Sicut paterfamilias filium inobedientem eiicit de domo. Et sicut medicus membrum putridum amputat: sic ecclesie praelati inobedientes excommunicant et mals moribus corruptos: ne alios inficiant amputant. Respondet sanctus Bona in. iiii. di. xviii. art. i. q. i. quod sicut in disciplinis est modus instruendi: et duplex modus arguendi scilicet ostensiuus et per impossibile. Et in medicinalibus duplex est modus curand scilicet per medicamenta lenientia: et medicamina asperantia. Curatur enim aliquis per emplastri appositionem: aliquis per sectionem. Sic in moralibus est duplex modus corrigendi. Unus per dulces monitiones. Alter per asperas increpationes. et hoc secundum duo genera hominum. quia quidam sunt tractabiles et plicabiles. quidam duri et rebelles. Sic in diuinis et ecclesiasticis iudiciis in quibus est instructio: curatio et correctio duplex requiritur modus instruendi et corrigendi et etiam curandi. Quemadmodum nolentibus acceptare rationem ostensiuam: fit argumentatio ducens ad ipossibile. Et morbis qui no curantur per emplastrum apponitur vulnus et cauterium. et inuitis et incorrigibilibus fit curatio per flagellum. Sic esse oportuit in ecclesie rectoribus. et ideo dominus fundam tor ecclesie eidem non tantum dedit medicamenta sacramentorum ad curandum accedentes: sed etiam gladium spiritus: quod est verbum dei: et potestatem amputandi contenptores et rebelles: et tales licitum est excommunicari: sicut ostensum est auctoritate et exemplo.

¶ Ad primum dicendum: quod communio triplex est. Quedam omnino spiritualis: et hecc est quantum ad dilectionem interiorem. Quedam corporalis et hec est ad exteriorem conuersationem. Quedam medio modo: et hec est quantum ad sacramentorum susciptionem: et praecipue quantum ad sacramentum altaris. Dicendum ergo quod a prima nullus debet nec potest excludi quamdiu est viator: nec excommunicatio dicit priua tionem illius communionis. Quantum ad sacramentalem excluditur quilibet qui dicitur excommunicatus siue maiori siue minori. Quantum ad conuersationem exteriorem attenditur excommunicatio maior: in qua communicatio negatur secundum actus egitimos: qui attenduntur in quiniim scilicet in osculo: in colloquio: in couiuio: in oratorio: et in valefaciendo. vndo versus: Os: orare: vale: conuiuia: mensa negatur.

¶ Ad secundum dicendum: quod aliqui separandi sunt a sacramentis. quoniam etsi sacramenta sint medicine tantum non prosunt nisi dispositis. Unde sicut bonus medicus prohibet infirmum non tantum a cibis sed etiam a medicinis propter indispositionem. Sic in proposito est intelligendum quod vtilius est subtrahere indispositis sacramenta quam conferre

¶ Ad tertium quod obiicitur. vtrum excommunicatio sit morbus vel medicina. Dicendum quod sicut sectio de prima sua ratione plaga est. et causat dolorem: tamen in comparatione ad vulnus apostematis est medicina. Sic ipsa separatio dicit ma lum et damnum et penam. In comparatione tantum ad rebellem medicina est vt illius contumacia frangatur. Unde sicut ille qui syllogizat per impossibile ad impossibile deducit. non vt ibi sistat sed vt redeat ad veri tatem Sic ecclesia separat per excommunicationem non vt redeuntem cum humilitate non recipiat sed vt confusus redeat. Et sic patet quod quamuis excommunicatio sit medicina: quia curat morbum rebellionis. nullus tamen hanc medicinam debet appetere: nec debet dari nisi querenti non contemnenti.

¶ Ad vltimum quod obiiciebatur quod excommunicare est tradere sathane Dicendum quod sathan est tortor non tantum animarum verum etiam corporum Tradere vero tortori est dupliciter. Aut cessando a protectione torquandi: aut iubendo tortori vt affligat Excommunicare autem est protectionem subtrahere. Subtra hit ergo ecclesia suffragia et sacramenta per que contra hostis munimur insidias. In primitiua enim ecclesiaquia demones apostolis subiiciebantur et manifestanda erat fides per miracula non tantum exponebantur excommuuicati sed etiam corporaliter vexabantur: vt praedictum est. et pro tanto dicuntur tradi sathane

¶ Utrum aliquis debeat excommunicari pro solo mortali peccato: Et arguitur quod non. quia quandoque excommunicatur innocens cum probatur crimen contummacie contra ipsum in foro iudicii. nec tamen iudex hoc faciens reprehenditur quamuis in sua conscientia sciat illuinnocentem. ergo aliquando debet homo excommunicari non pro peccato mortali.

¶ Item medicina non tantum est ad curam dum morbum sed ad praeseruandum a morbo. ergo cum excommunicatio sit medicina: vt habetur extra desen. excommuni. Cum medicinalis. non tantun debet ferri ad curandum peccatum mortale sed etiam propter occasionem peccati morta lis quae est veniale.

¶ In contrarium dicitur extra de v. signi. ex parte. in glosi Nemo excommunicatur nisi pro mortali: quia aliter corrigi non potest. Respondet Rich. in. iiii. di. xviii. ar. iii. q. ii quod cum excommunicatio sit grauissima pena: ideo non est infligenda pro leuibus crimibus. Unde iudex nullum debet excommunicare nisi pro peccato mortalinec pro quocumque mortali: sed pro peccato contumacie vel cui contumacia est annexa. xi. q. iii. absit. Quadrupliciter autem homo peccatum contumacie incurrit scilicet Aut quando sufficienter ad iudicium vocatus non venit: nec remanendi habet legitimam causam. xxiiii. q. iii. de illicita. Aut veniens respondere contemnit. et ratione praetendere quare respondere non debet. aut antequam debeat discedit. xi. q. iii. certum est. Aut sententie non obedit. ii q. vi. Quisquis probatus. Ille autem qui impedit vel procurat fraudulenter: ne ad ipsum citar tio perueniat: pro citato debet haberi. Ille etiam qui vel niens se non repraesentat iudici sed se occultat: reputandus est quasi non venisset.

¶ Ad primum dicedum quod si ille qui excommunicatur in praedicto casu non sit in mortali peccato cum iudex fert sententiam: quia iudex in foro contentioso non debet ferre sententiam secundum propriam conscientiam: sed secundum allegata. iii. q. vii. iudicet. vbi dicitur quod bonus iudex nihil ex arbitrio suo facit. Sed contrarium tenet Lyra sup Matth. vt est visum li. iii. titulo. homicidium.

¶ Ad secundm dicendum: quod leniori medicina praeseruandum est a morbo quam illa sit quae requiritur ad curationem iam habiti morbi.

¶ Utrum vxor debeat excommunicari pro peccato mariti: Arguitur quod sic: quia pro eius. peccato debet interdici. ergo a simili et excommunicari.

¶ Item si vir impignorauit terram et insuper debitis obligatus absentet se de terra: et assignata fuerit vxori aliqua portio terre pro suo victum: poterit conueniri a creditoribus mariti: et nisi pro posse satiffaciat: poterit excommunicari. ergo in hoc casu poterit vxor excommunicari pro peccato mariti qui bona sua dissipauit.

¶ In contrarium. xxiiii. q. iii. §. ii dicitur: Non pro alicuius peccato tota familia excommunicanda est. ergo a simili nec vxor. Respondet Rich. vbi. supra. q. iii. quod non est excommunicanda vxor pro peccato mariti nisi esset particeps criminis: sed tuc non esset excommunicanda pro mariti peccato: sed pro suoSimiliter filius non est excommunicandus pro peccato patris: nec seruls pro peccato domini: vt patet. xxiiii. q. iii si heres. Et infra dicitur quod illicite excommunicatur quis pro peccato alterius. nisi committedo vel omittendo sit causa peccati alterius

¶ Ad primum dicendum: quod non est simile de interdicto et excommunicatione. longe enim maior pena est excommunicatio e quam interdictio.

¶ Ad secundum dicendum: quod si in illo casu vxor monita nollet satisfacere: si talis est comsuetudo quod satisfacere debeat: excommunicaretur pro peccato pro prio. Frater autem Hugo de nouo castro circa hoc tres ponit conclusiones in. iiii. di. xix. q. scilicet Prima est quod ecclesia non potest excommunicare nisi pro peccato mortali. quod potest bene et male intelligi. quia in excommunicationo sunt tria. Primo enim excommunicatio excludit a perceptione salamentorum. Secundo a communione fidelium. Tertio est quasi intrusio inter demones. Modo licet quo ad tertium non debeat ferri nisi propter peccatum mortale: tamen non videtur quo ad primum et secundum quin possit ferripro aliquo peccato mortali. Sic prelatus in aliqua religione posset suspendere a communione fratrum ad tempus aliquem sine peccato mortali. Item in excommunicatio ne debet fieri conformitas diuine voluntati. sed deus nullum intrudit inter demones nisi pro peccato mortali

¶ Dicendum secundo quod hunc non potest ab soluere et in particulari excommunicare sine accusatione sui vel alterius: quia non potest ferre excommunicationem nisi pro peccato euidenti aliquo modo.

¶ Dicendum tertio: quod ecclesia in generali et sub conditione potest ferre excommunicationem maiorem nulla denunciatione priuata: vtputa: excommunico omnem furem vel homi¬ cidam. et sic excommunicatur aliquis sub si scilicet si fecerit hoc excommunicetur

¶ Ratio huius est. quia quicunque separat se ab elclesia triumphante potesi sub si separari ab ecclesia militante: dicendo Si tu fecisti.

Excommunicatio se cundo quantum ad excommunicantem: quis scilicet possit excommunicari. Ideo quaeritur: Utrum sacerdotes parochiales possint excommunicare: Arguitur quod non. quia xvi. q. ii visis e in fine dicitur excommunicatio episcopi mucro. ergo videtur quod sacerdotes inferiores excomunicare non possunt. Item. xi. q. i. peruenit. dicitur. quod siquis contra quemlibet clericum causam habuerit episcoum ipsius adeat. ergo videtur quod inferior episcopo non it iudex in foro exteriori ecclesiastico: ergo per consequens nec possit excommunicare.

¶ In contrarium dicitur extra de officio ordinarii. cum ab ecclesia. quod plebani possunt excommunicare: sed plebani sunt parochiales: ergo etc. Respondetur secundum Rich. vbi supra. ar. iiii. q. i. quod aliqui dixerunt quod omnes prelati ecclesiarum de iure communi excommunicare possunt licet episcopi contra multos praescripserint. Presbyteri autem parochiales praelati sunt suorum subditorum: vnde a communi iure excommunicare possunt subditos suos nisi inquantum contra eos episcopi praescripserint. Alii autem dixerunt solum episcopum non praelatum inferiorem esse iudicem ordina rium in foro exteriori. Et secundum hoc dicendum est simis plices sacerdotes non posse excommunicare nisi in iliquibus casibus ratione consuetudinis approbate. quod credo esse verum: quia ille qui excommunicat debet iurisdicionem habere in foro exteriori. Quia sicut dicitur ii. q. i. nemo. Nullus debet excommunicare antequam causa probetur propter quam ecclesiastici canones hoc fieri iubent. Consuetudo autem dat iurisdicionem. ix. q. iii. conquestus. et extra de arbitris dilecti. Consuetum est autem quod excommunicant parochianos suos committentes furtum vel rapinam in generali dicendo sic. Excommunico illum qui talem rem furatus est. vel rapuit. Abbates autenpotestate ordinaria excommunicare possunt subditos: quia eorum sunt ordinarii iudices in vtroque foro. Priores etiam excommunicare possunt. extra de maio. et obedien. cum in ecclesiis.

¶ Ad argum menta dicendum quod procedunt de excommunicatione quae fertur potestate ordinarii de iure communi. Sanctus tamen Bonauen. aliter dicit vbi supra. q. iii. quod cum aliquis in ecclesia habeat potestatem ab ipso christo qui potestatem contulit apostolis: et pcipue ipsi Petro vtramque contulit potestatem: et ligandi et soluendi in foro penitentiali. et ligandi et soluendi in foro iudiciali. Prima potestas respicit ordinem. secunda prelationem. Unde secundum primam par potest absoluere parem. secundum secundam non potest par ligare parem: nec superiorem. Huius ratio est: quia illa est ordinis: hec autem prelationis: scilicet potestas excommunicandi. Prima potestas ligandi et soluendi in foro poenitentiali aditum celi aperit: et ideo recte dicitur clauis. Secunda per censuram iudicum subditos coercet. et ideo dicitur gladius Prima potestas dicitur arbitrandi inter deum et hominem: secunda vero inter hominem et hominem. et ideo prima respicit ordinem: secunda plationem. Sed hoc dictum non placet Scoto: qui vtramque potestatem appellat claue scilicet potestatis et scientie.

¶ Utrum sacerdos suspensus vel excommunicatus possit excommunicare: Arguitur quod sic: quia talis retinet potestatem et iurisdicionem. quia vt prcdictum est potest conficere corpus christi: quod maius est: ergo quod minus.

¶ In contrarium dicitur. xxiiii. i. i. audiuimus. Excommunicatus te excommunicare non potuit. Respondetur secundum Rich. vbi. supra. q. ii quod ad excommunicandum et absoluendum requiritur potestas iurisdicionis libera. Excommunicatus autem et si potestatem iurisdicionis habeat: non tamen habet eam liberam sed ligatam: quia non habet executionem: et excommunicare non potest nec absoluere. De suspenso autem distinguendum est secundum glo. xxiiii. q. i. audiuimus. quia aut est suspenus ab officio: sed non ab executione iurisdicionis: aut econuerso: aut ab vtraque. Primo modo non potest celebrare diuina: et tamen posset excommunicare. Secundo modo non posset excommunicare: sed posset celebrare. Tertio modo suspensus neutrum potest de iure. Ad irgumentum patet responsio

Utrum non sacerdos possit aliquem excommunicare: Arguitur quod non: quia non habet potestatem clauium. sed ligare et soluere est actus potestatis clauium. Cum ergo excommunicatio sit ligatio quedam: non sacerdos non potest excommunicare.

¶ In contrarium dicitur extra de ele. c. tramsmissa. electus in episcutum et confirmatus antequam sit sacerdos potest excommunicare: suspendere et interdicere. ergo etc. Respondet Rich. vbi. supra. q. iii. quod excommunicare actus est potestatis lurisdicionis in exteriori foro. vnde omni habenti talem iurisdicionem ordinariam vel delegatam inest poestas excommunicandi. Potestatem autm praedicte iurisditionis potest habere non sacerdos. et ideo non sacerdos excommunicare potest.

¶ Ad argumentum dicendum quod potestas ligandi et soluedi in foro exteriori non est potestas clauium proprie loquendo de potestate clauium que a domino datur in ordine sacerdotali: sed sibi accidit: vnde potestatem clauium possunt habere sacerdotes sine potestate iurisdicionis: et econuerso. Et ideo aliqui sunt sacerdotes qui non possunt excommunicare. et aliqui sunt non sacerdotes qui possunt excommunicare.

¶ Utrum irregularis possit excommunicare: Arguitur quod non: quia illud quod deiicit hominem a statu plationis prohibet eum posse exequita que sunt iurisdicionis: quia omnis habens super aliquem iurisdicionem aliquo modo quo ad hoc eius praelatus est. sed excommunicatio praesupponit in excommunicante iurisdicionem super. illum excommunicat. Cum ergo irregularitas deiiciat hominem a statum praelationis: vt habetur extra de eta. et qua lita. ordi. c. i. et de electione. Cum in cunctis. ergo videtur quod irregularis excommunicare non potest

¶ Contra hoc arguiAbbas excommunicare potest. sed irregularis potest assumi in abbatem tempore necessitatis. extra de eta. et quali. ordi. tuam. ergo irregularis excommunicare potest. Respondetur secundum Rich. vbi supra. q. iiii. quod praelatus factus irregularis aut factus est sine culpa aut cum sua culpa. Si primo modo talis irregularitas non debet ipsum deiicere a praelationis statu. extra de etate et quali. ordi. c. i. in glo. et extra de cleri. egro. ca. illud. Afflictio enim afflicto addenda non est: et praelatus sic factus irregularis exequi potest ea quae sunt iurisdicionis vnde excommunicare potest. sed non debet exequi ea que sunt ordinis. Unde nec celebrare nec absoluere in foro penitentie debet: nec alia sacramen ta ministrare excepto baptismo quod licitum est in necessitate non tamen debet solemniter: quia sic baptizare non pertinet nisi ad sacerdotes potentes libe re exequi sacramentorum administrationem. Si autem factus est irregularis per culpam suam deiicidebet a prelationis statu. quia tamen ab illo statu non est deiectus ipso iure antequam deiiclatur per senrentiam potest excommunicare. Cum enim suspensio sit pena magna extendenda non est nisi ad casus expressos in iure vel ad similles: non autem inucnitur in iure positum tales esse suspensos ab his que sunt iurisdicionis. Irregularitas enim non videtur suspendere irregularem nisi ab executionem eorum que sunt ordinis nisi sit contracta per talem casum quo priuatur irregularis priuilegio clercali vel quo factus est infamis. Clericus enim non ordinatus si sit officialis excommunicare potest. similiter bigamus officialis. Sed praelatus postquam est deuictus excommunicare non potest.

¶ Ad e mum dicendum: quod ille decretales sunt intelligende de illo qui factus est irregularis per culpam suam.

¶ Sed diceres. vtrum iudex delegatus posreuocutionem commissionis sibi facte possit aliquem ex communicare antequam reuocatio ad eum perueniat Respondetur quod sic. quia antequam sciat reuocationem potestas remanet apud ipsum: vt patet extra de ¬ cura. auditis. in glo. et extra de appellatur. vt debit honor. vbi dicitur. quod siquis coram idoneo iudice conuenerit aduersarium: et ille dicat quod ad superiorem iudicem nuncium destinauerit aut litte ras impetrauerit ab eodem. nihilominus iudex ille in causa potest procedere antequam ille littere fucrint delegato assignate: et per hanc decretalem reuocata sunt alia iura¬

¶ Utrum superior possit excommunicari ab inferiore: Arguitur quod sic. Quia dicit apostolus Gala i. Licet nos aut angelus de eelo euangelizet vobis preter quam euangelizauimus vobis anathema sit. Sed apostolus erat inferior quo libet angelo. quia de Ioanne baptista dicitur. Mat. xi. Qui minor est in regno caelorum maior est illo. er go superior potest excomunicari ab infcriori.

¶ In contrarium dictum est in praecedenti questione quod ex communicare est actus potestatis iurisditionis sed inferior ad superiorem talem potestatem non habet. Respondetur secundum Rich. vbi. supra ar. v. q. i. quod qu cunque habet potestatem iurisdicionis super alium: in hoc superior est illo. sed nullus est superior sibi equali: nec sibi superiori. ergo nullus habet potestatem iurisdicionis cuius actus est excommunicare super sibi equalem nec super suum superiorem. et ideo quamuis homo possit facere quare debeat excommunicari: tamen nullus potest excommunicare sibi equal est nec suum superiorem.

¶ Ad argumentum dicendum: quod apostolis perillud verbum non intedebat excommunicare angelumabsolute: nec etiam sub hac conditione: si euangelizaret contrarium huic quod apostolus euangelizabat. quia si angelus qui non peccauit: peccaret: non subesset foro ecclesie militantis. sicut nec illi qui peccaueruit sed intendebat dicere apostolus: quod si euangelizaret contra illud quod euangelizauerat non crederet ei sed malediceret. vnde ibi accipitur anathema pro maledi ctione. Anathematizare vno modo idem est quod maledicere. et apostolo licuit maledicere angelo sub illa condicione quam apposuit: quia si ponatur per impossibile quod angelus bonus peccaret dignus esset maledictione.

¶ Utrum excommunicatus possit excommunicari: Arguitur quod non: quia Apostols. i. Cor. v. dicit: Quid ad nos de his qui foris sunt iudicare. Sed excommunicatus iam est extra ecclesiam. ergo ecclesia non potest illum iudicare: et ex conscquenti nec ext communicare.

¶ In contrarium dicitur extra de sen. excon. cum pro causa. quod excommunicatus pro vna causa porest adhuc excommunicari pro alia. quod verum non esset nisi excommunicatus iterum possit excommunicari. Respondet Rich. vbi supra. q. ii quod excommunicatus potest excommunicari. Sicut enim christianus per primum peccatum mortale a deo separatur: et per secundum plus elongatur et sic deinceps. sic homo per excommunicationem primam a communione separatur: et per sequen¬m tes amplius elongatur.

¶ Ad argumentum dicendum quod apostolus ibi loquitur de his qui ita foris sunt: quod nunquam intrauerunt: vt pagani et iudei: qui nunquam sacramentum baptismi per quod intratur ad ecclesiam sumpserunt sibi.

¶ Utrum mortuus possit excommunicari: Arguitur quod non: quia extra de sen. excom. cum medicinalis. dicitur: quod excommunicatio debet esse medicinalis: sed non potest esse medicinalis mortuo. ergo etc.

¶ Item. xxiiii. q. ii danationis. dicitur: quod viuentes non mortuos soluere possumus vel ligare.

¶ In contrarium dicitur ibidem. xxiiii. q. ii sane profertur. quod hefetici et scismatici illi quorum scripta heresim continent: post mortem sunt excommunicandi. Respondet Richar vbi supra. q. iiii. quod excommunicari possunt post mortem homines id est heretici scismatici: et qui hereticum constituunt heredem: vt patet. xxiiii. q. ii Sane. Et illi qui seipsos voluntarie occidunt. xxiii. q. v. Placuit. Et hi excommunicantur: non quia illa excommunicatio sit illis pena vel medicina: sed in detestationem criminis ad terrorem aliorum. Unde huiusmo di quo ad hoc sunt aliis medicina: ex quibus patet responsio ad argumentum.

¶ Ad secundum dicendum quod solutio patet per illud quod in eodem decreto subiungitur vbi dicitur. Uerum hoc non est de omni crimine intelligendum. Sunt enim quaedam de quibus etiam possunt post mortem accusari vel damnari veluti heresis

¶ Ad argumentum ad se cundam partem dicunt aliqusi quod verum concludit. Alii dicunt quod talis excommunicatus non est. et tamensi peccatum suum fuit notorium et in fine signa penitentie non apparuerint non debet sepeliri in terra sacra. quia si signa penitentie non ostendit praesumitur decessisse in sue voluntatis damnabili peruersione.

¶ Utrum communitas possit excommunicari: Arguitur quod sic. quia si caput potest excommunicari multo fortius et corpus cum caput praemineat corpori. Sed princeps qui est caput communitatis potest excommunicari. Dicitur enim ecvi. dist. duo. quod beatus Ambrosius Theodosium magnum imperatorem excommunicans ab ecclesia exclusit: ergo etc. Item tota communitas potest esse in culpa proqua excommunicatio fiendaest. sed quos attingere potest causa attingere potest effectus: ergo communitas potest excommunicari

¶ In contrarium dicitur dist. xliiii. Comesationes. Leuissimis et instantissimis admonitionibus multitudo tangatur. sed excommunicatio non est admonitio leuissima sed grauissima: ergo multitudo non est excommunicanda. Respondetur secundum Richar. vbi supra. q. iii quod communitatem non debere excommunicari certum est. extra de senten. excom. Rhomana ecclesia. vbi dicitur. In vniuersitatem vel collegium proferri excommunicationis sententiam penitus prohibemus volentes animarum vita re periculum quod exinde sequi posset cum nonnunquam contingeret innoxios etiam huiusmodi sententia irretiri.

¶ Sed vtrum si feratur sententia teneat. dixerunt quidam quod sic. quia multa contraprohibitiones fiut que facta tenent: quamuis contraprohibitiones faciens grauiter peccet. Alii respicientes non tantum ad verba sed etiam principaliter ad intentionem constituentis que principalius est consideranda. C. de legibus. l. ii. dicunt et bene: quod sententia si feratur in communitatem non tenet. si enim teneret per hanc constitutionem non caueretur animarum periculo quod institutio vitare intendit.

¶ Ad primum argumentum dicendum quod quamuis princeps sit caput comunitatis tamen magis potest caueri periculum ligationis: in noxiorum cum sous princeps excommunicatur quam si excomunicaretur comunitas.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis possibile sit omnlils de vna communitate commisisse crimen: pro quo ferenda est excommunicatio. hoc tamen raro contingit ad ea vero que frequenter contingunt. iufam aptantur.

¶ Utrum habens priuilegium quod non possit excommunicari ab ordinario possit ab eo ex communicari: Respondet Richar. vbi supra. q. v. quod aut habens tale priuilegium allegat ipsum in suidefensionem: anteque contra eum feratur sententia: autem non. Si primo modo: non valet sententia contrapsum lata ab ordinario. Si secundo modo: aut illud priuilegium est publicatum: autem non. Si publicatum: non tenet sententia contra ipsum lata. Si non publicatum: aut est notum iudici: aut non. Si notum credo quod non valet sententia ab ipso contra priuilegium lata. argu. ad hoc extra de appella. Si duo bus. in textum et clarius in gloria. Si autem non est iudici notum nec priuilegiatus fuit longo tenore libertatis illius: tunc tenet sententia contra eum lata. quod credo esse intelligendum si iudex in ferendo sententiam obseruauerit formam iuris: et ferat sententiam non sub condicione sed absolute: et si non continetur in priuilegio: quod dominus papa omnes sententias si quas in posterum contra ipsum promulgare contigerit: ex tunc decreuit irritas et inanes: et eas penitus non tenere. Si etiam priuilegiatus allegat priuilegi am non publicatum nec iudici notum: nec fuit in longo tenore libertatis illius: et iudici petenti priuile gium sibi ostendi non vult ostendere: nec clausuram continentem suam libertatem: tenebit sententia: si feratur contra eum. extra de priui. quia personeNec propter ostensionem priuilegii sequentem iudica bitur sententia fuisse nulla nec etiam reuocanda. argi. ad hoc extra de sen. et re iudica. suborta. vbi dicitur: quod si priuilegium ante sententiam non fuerit exhibitum pretextu priuilegii de nouo reperti non debet sententia reuocari scilicet nisi papa aliter faceret ex gratia. Unde sola consuetudo approbata per bapam vel alium prelatum quo ad suos subditos reddit aliquem excommunicatum. quia proinde est ac si esset statutum. alias si non approbatur non ligat quantumcunque sit longa.

¶ Sed di. An prelatus possit excommunicare non suum subditum

¶ Respondetur secundum communiter doctores: quod non: dumodo ratione delicti vel contractus seu rei de qua agitur non sit effectus de eius iurisdicione. vt patet extra de priuil. c. i. li. vi. Immo plus dico quod proprius prelatis non potest ratam habere excommunicatione contrasuum subditum latam per alium prelatum. quia quod nullum fuit non potest ratificari: et excommunicatio aut est nulla: aut statim ligat. extra de appel. c. pastoralis. nisi feratur sub condicione.

¶ Quid si archiepiscopus participat in crimine excommunicati ab episcopo suo suffraganeo: Respond etur quod ligatur sacntentia iuris et erit absoluendus ab episcopo suo suffraganeo. extra de senten. excommuni. c. nuper.

¶ Sed diceres. qui ligantur sententiis excommunicationis quorumcumque prelatorum prolatis per modum statuti. Respondetur secundum Panor. extra de senten. excommuni. ca. a nobis et Gemi. c. autem animarum. distinguendo sic. quod autem fit contra statutum ab existentibus in territorio statuentis siue sint subditi siue forenses et sciunt statutum. et sic sunt excommunicati. quod est verum quando statutum est aptum comprehendere tam subditos quam non subditos. Si vero sunt ignorantes sic non ligantur nisi ignorantia sit crassa vel supina. Si vero sit contra statutum extra diocesim statuentis sic non ligantur forenses. Subditi vero statuentis ligantur in quattuor casibus. Primo si statutum agit originare causam in territorio proprio ex facto negatiuo commisso in limitibus alterius territorii. Exemplum. Statuto cauetur quod quicumque fecerit vbicunque furtum nisi infra mensem a die commissi criminis compareat coram iudice delicti vel coram nobis sit excommunicatus. Iste faciens furtum ligatur non ratione furti non fiendi: quia iam est factum negatiuum in territorio alieno sed ex ea parte quod non compareat: quod comparere est factum affirmatiuum contrarium faciendum in territorio statuentis. Ratio. quia per edictum ad hoc potuit artari: vt patet extra de cleri. non resi. c. ex tue. Secundo ligantur quando statutum principaliter concernit rem subiectam statuenti: puta episcopus excommunicat per statutum clericos non residentes: etiam extra diocesim residentes: vt patet extra de foro compe. ca. fin. Tertio vbi quis tenetur ad aliquid faciendum et illud non facit videtur vbi illud facere debeat

¶ Quarto ligantur quando factum est principiatum in territorio licet sit completum alibi Facit quod notat Ioan. an. de priuile. li. vi. de sagitt ante in loco non exempto licet ipse sit exemptus vt efficiatur subditus vtriusque iudicis. Et per hoc patet quod religiosus faciens contra statutum quod ex communicat quemcunque qui assentit prelationi extra ordinem nisi prius restitutis libris est excommunicatus si assentit. quia originatione facti fit in subiectione praelati statuetis: licet efficiatur exemptus ab eo post prestitum consensum. et sic determinant domini de rota.

¶ Sed quereres. qui ligantur quando sententia profertur non per viam statuti: sed per viam sententie hominis

¶ Respondetur secundum Panor. et Gemi. vbi supra. quod aut profertur generaliter pro praeterita culpa: et sic non ligat eum qui eam commisit extra territorium sententiantis: sed bene ligat subditum qui eam commisit in territorio quamuis sit extra territorium in tempore sententie: sed eum qui non est subditus licet ibi deliquerit siue proferatur generaliter siue spiritualiter contra eum non ligat eum extra territorium nisi fuerit citatione praeuentus antequam recederet. vel nisi ad requisitionem iudex proprius in territorio quo degit ipsum citaret prout tenetur requisitus vt iret ad respondendum. quia si non faceret posset excommunicari. Aut profert specialiter pro propria culpa: et sic ligat subditum qui deliquit extra territorium et ibi existentem.

¶ Sed di. An ignorantes ligentur statuto excommunicante factum damnatum. vide. i.

¶ Dubitatur an ignorans possit excommunicari: Respondetur quod sic. extra de cle. excomc. apostolicem. et si excommunicator voluit quod statim esset excommunicatus quando littera scribebatur tunc statim fuit: tamen quicquid facit antequam sciat se excommunicatum non imputatur ei nisi esset ignorantia crassa.

¶ Queritur: quid si episcopus in subditum sententiam excommunicationis ferat sub condicione vel in diem certum: sed antequam conditio existat subditus eius esse desinat. puta: quia alibi transfert domicilium: Respondet Hostien. extra de appel. ca. preterea. quod tenet sententia: nisi pendente condicione appelletur.

¶ Sed occurrit difficultas: vtrum sententia excommunicationis edicta in fauorem alicuius liget: si ille cuius fauore agitur consentit: vt non faciat quod ei praecipitur. puta: mandatur ticio sub excommunicationis late sententie pena: vt soluat sempronio centum infra pasca: sempronius prorogat terminum vsque adpentecosten: erit excommunicatus titius non soluens vsque pasca: erit ne excommunicatus ticius non soluens infra pasca. Respondetur quod non secundum Pe. in. c. i. de loca.

¶ Sed pone quod termino prorogato ticius non soluit in termino prorogato exit ne excommunicatus: Respondetur quod non: si prorogatio erit sine auctoritate iudicis: secus si fieret cum auctoritate iudicis: quia sic ligaretur: alias non: quia excommunicatio non potest nasci ex pacto.

¶ Excommunicatio tertio quantum ad modum et quomodo scilicet debeat fieri excommunicatio: Et ad hoc vt feratur iuste multa requiruntur. Primo requiritur triplex monitio vel vna pro tribus coram personis idoneis facta cum interuallo dierum nisi necessitas aliud suadeat. alias excommunicans fine monitione per mensem vnum est interdictus ab ingressum ecclesie ipso facto. extra de sen. excom. c. sacro. nisi sit episcopus vel superior. Aduerte tamen hic quod quando prelatus praecipit sub excommunicationis late sententie pena subdito ne faciat tale crimen: tunc non requiritur alia monitio. sed faciens contra: statim excommunicatus est cum habeat annexam contumaciam: secundum Ioan. de lig. in tracta. de censu. Secundo excommunicatio debet fieri in scriptis causam illius continentibus expresse. et exemplum huiusmodi scripture requisitus tenetur tradere infra mensem excomunicator quilibet aliter per mensem vnum ab ingressum ecclesie et a diuinis officiis est suspeusus si est inferior episcopo. vt patet in. c. cum medicinalis. li. vi. Similiter in sententia suspensionis et interdicti est seruanda sub dicta pena. Sed secundum Gemi. in dicto. c. cum medicinalis. praelati re¬ ligiosorum non cadunt in dictam si praemissa non seruant: eo quod continne habeant monere et corrigere subditos: et sic oporteret semper habere calamum. Quod quidem dictum credo verum in tribus casibus

¶ Primo quam do periculum esset in mora vt non possit seruare prodicta secundum Ioan. and. Secundo quando statuta suiordinis aliam formam darent et illam seruarent licet non istam. quia vt notatur extra de accu. c. qualiter et quando prdo iuris non seruatur in regularibus.

¶ Tertio si ex ignorantia contrafacerent: quia faciliter religiosi ignotant iura. extra de simo. c. veniens. Et sic intelligendum est dictum Ioannis and. ibidem qui ternet quod ligantur ista pena si non seruant.

¶ Tertio ad excommunicationem requiruntur certa verba vel scripta: non tamen oportet quod vtatur talibus verbis quae ex primunt consensum iudicis de praesenti excommi nicantis. Sicut in simili dicitur extra de spon. caSi inter virum. non autem de praeterito vel futuro. Unde si iudex dicat: Denunciamus talem excommunica tum quem tamen prius non excommunicauit non erit excommunicatus. Similiter si dicat: volo quod sit ext communicatus vnus de istis duobus neuter erit excommunicatus. Et licet quidam dicant quod si intentio sit excommunicandi qualitercunque loquatur eriexcommunicatus. sed hoc non est credendum: quia in ex communicatione vltra intentionem requiritur expressio certa secundum Hostien. vt patet extra de senten. excommuni. Cum desideres. et idem dicendum est de absolutione.

¶ Quarto ad excommunicandum requiritur iusta causa. Quinto animus bonus iudicis. vnde istis existentibus prelatus potest subditum suum excommunicare etiam ad tempus. Nam Panorin ca. veniens. dicit. quod potest absolui vt testimons um det et postea reincidat. Sed non potest suspendi: sed oportet quod aut totaliter liget aut totaliter tollatur secundum glo. extra de senten. excommuni. ca. praesenti. lir. vi. Similiter potest sententia ferri condicionalitr et deficiente conditione non ligabit. Sed absolutio non potest fieri condicionaliter: quod intelligede conditione propria quae suspendit actum. Sed de conditione praeterita que proprie non est conditio bene potest fieri: vtputa si fecisti sic ego te absoluo. sicut dicimus: Si tu non es baptizatus ego te baptizovt patuit supra: absolutio. Unde si platus dicaHabeo te pro excommunicato: erit excommunicat ar. extra de spon. ex parte

¶ Notandum. Ad discernendum quando excommunicatio sit late sententie vel ferende dicit Panor. extra de foro compe. c. Si diligenti. quod quando profertur sententia in iure per participium praeteriti temporis: vtputa Excommunica tus sit vel interdictus: tunc ipse regulariter ligat. et hoc verum nisi alio iure appareat quod sint ferende sententie: vt patet extra de foro compe. ca. ii et. xxx. dist. per totum: vbi dicitur. anathema sit scilicet per sententiam ferendam. Si vero verba non respectu praeteriti tem poris: tunc si sunt declaratoria sic ipso iure ligant vt si dicat: Decernimus excommunicationi subiacere vel iuribus carere et huiusmodi. extra de his que fiunt a prelatis. capitulo: nouit. cum glosa. Si autem verba sunt dispositiua tunc si sonant in futu rum vt priuetur: excommunicetur et huiusmodi: sic est canon ferende sententie: nisi addatur aliquod verbum: quod ostendat quod ipso facto. de hoc etiam verbo subiaceat: tenetur communiter quod sit late sententie: licet sonet in futurum. Similiter verbum habeatur: vt patet. xvii. q. iiii. si quis suadente.

¶ Sed di. Utrum cum dicitur siue a iure siue ab homine: precipio sub pena excommunicationis: sit lata sententia: Respon detur quod non: nisi aliud appareat ex communiecturis: vt dicit Glo. extra de sagitta. c. vnico.

¶ Sciendum etiam quod vbicumque fit mentio de excommunicatione: de bet intelligi de maiore. Ratio: quia verba debent intelligi secundum communem consuetudinem. vt patet extra de spon. ex litteris. quia communis vsus habet vt accipiatur pro maiore excommunicatione: nisi aliud appareat. Hoc quoque est sciendum quod in duobus casibus solummodo incurritur minor excommunicatio ipso iure. Primus quotiemscunque peccat mortaliter: vt patet. xi. q. iii. c. audi. et hec excommunicatio minor solum est quo ad deum: si est occultum. si vero est notorium tunc etiam excommunicatus quo ad ecclesiam. extra de coha. cle. et mulie. c. vestra. Secundus casus est cum quis participat cum excommunicato mae iori excommunicatione in locutione: oratione: salutatione: comestione et similibus.

xcommunicatio quarto quantum ad iniusticiam. nam secundum Richardum in. iiii. dist. xix. arti. viii. q. i Iniuste excommunicans excommunicato tenetur ad interesse: quia omnis iniuste alium damnificans damnum restituere tenetur. aut tenetur ad interesse Qui autem alium iniuste excommunicat ipsum iniuste damnificat. vnde extra de sen. excom. cum medicina lis. de illo qui excommunicat indebite quod superior ad quem recurritur sententiam ipsam sine difficultate relaxans latorem excommunicato ad expensas et ad omne interesse condennet: et alias puniat animaduersione condigna: vt pena docente discant iudices quam graue sit excommunicationum sententias sine maturitate debita fulminare. Et hec eadem in suspensionis et interdicti sententiis volumus obseruari.

¶ Utrum iniuste excommunican tes sint digni pena eterna: Respondet Rich. vbi supra. q. iiii. quod excommunicatio potest esse iniusta aut ex animo excommunicantis: aut cum mala intentione vel ex odio excommunicat: aut ex ordine: immovt proprius loquar ex ordinis corruptione: cum scilicet fertur non seruato iuris ordine: aut ex defectu cause: quando scilicet non est excommunicationis legitima causa: vt habetur. xi. q. iii. si episcopus. in gloria Et quocunque istorum modorum iniuste excommunicans scienter mortaliter peccat. quia proximum iniuste et grauiter ledit. quia ledit ipsum in fama: et contra pro¬ hibitionem ecclesie facit: vt patet. ii. q. i. nemo episcotus. Si autem hoc faciat ex ignoratia crassa et supina adhuc mortaliter peccat quamuis non ita grauiter: si hoc faceret scienter. Si aut hoc faciat ex probabili ignorantia non peccat morta liter. Cum autem peccatum mortale obligat ad penam eternam patet quod iniuste excommunicans obligatur ad penam eternam a qua tamen liberari potest per vel ram penitentiam.

¶ Sed diceres. vtrum malori pena dignus sit iniuste excommunicans pauperem quam diuitem. Respondet

¶ Richar. vbi supraq. v. quod sic. ceteris paribus. quiamagis est compatiendum pauperibus quam diuitibus quamuis neutris sit compatiendum in preiudicium iusticie. Preter ea iura magis detestantur addere afflictionem afflicto quam non afflicto. Paupertas autem quedam afflictio corporis est seu multarum afflictionum causa. et hoc ceteris paribus. quia posset esse diuitis per sona tante reuerentie et dignitatis quod ex eius iniusta excommunicatione tot mala et scandala prouenirent quod multo grauius esset illum excommunica re iniuste quam pauperem.

¶ Utrum excommunicatus iniustedebeat excommunicatus reputari:. Arguitur quod non. quia dicitur. xxiiii. q. iii. Crimen. Illicita excommunicatio no ledit eum qui notatur: sed illum a qc notatur. sed omnis excommunicatio iniusta est illicita: ergo non ledit eum in quem fertur.

¶ Pretrea. xi. q. iii. Cui illicita. Si sententia iniusta est tamto curare eam non debet: quanto apud dominum et apud eius ecclesiam neminem potest grauare iniqua sententia. ita ergo ea se no absolui desideret qua se nullatenus prospicit obligatum

¶ In contrarium dicitur. xi. q. iii ca. i. Sententia pastoris siue iusta siue iniusta fuerit timenda est. Item eadem quaestione Qui iustus est. dicitur. Iniuste sententie homo parere debet ne ex superbia ligetur qui prius ex puritate conscientie absolutus tenebatur. Respondet Richar. vbi supra dist. xviii. art. iii. q. v. quod sicut dicitur. xi. q. iii. episcopus. §. Si ergo. Sententia aliquando iniusta est ex animo proferentis. iusta vero ex ordine et causa. Aliquando est iusta ex animo et causa sed non ex ordine. Aliquando est iusta ex animo et ex ordine sed non ex causa Iniusta est ex causa quando omnino nullum desictum subest in eo fertur excommunicatio quod fit excommunicatione dignum. Ex animo iniustaest sententia quando non fertur amore iusticie sed liuore odii vel precio aut fauore aduersariorum Ex ordine iniusta est quando fertur iudiciali ordine non seruato. eadem quaestione ca. seruetur. In his omnibus casibus sententia excommunicationis iniusta timenda est et tenenda quousque per eum qui eam tulit vel per superiorem fuerit reuocata: et ceptis tribus casibus. Unus est quando excommuncans non habet potestatem excommunicandi. Secundo quando fertur excommunicationis sententia post appellationem. Tertius est quando intolerabilis error patenter continetur in causa.

¶ Ad primum arguenum mentum dicendum: quod illud verbum intelligendum est de lesione quo ad deum et de illo qui excommunica. tionem non contemnit: et quando excommunicatio est in iusta ex causa.

¶ Ad secundum dicendum: quod illud de cretum est intelligendum vel de grauamine apud deum vel quando intolerabilis error continetur in causa etsi est causa iniusta: non tamen est intolerabilis error. Illud verbum: se non absolui desideret: intelligendum est quantum ad reatum: non quantum ad sui reconciliationem cum militante ecclesia in qua viuit.

¶ Unde de vt predicta clarius intelligantur sciendum: quod secundum communiter doct. in capitulo: solet. et in capr. presenti. eodem lib. v. in quindecim casibus excommunicatio ab homine lata non tenet nec est timenda.

¶ Primus quando est a non suo iudice. extra de consue. cap. ad nostram. et hoc verum est quando ex certa scientia quis consensisset in eum tanquam in iudicemproprium.

¶ Secundus quando est a suo iudice: sed excommunnicato. xxiiii. q. i. capitulo: audiuimus. et capitulo: aperte. ab ex communicato occulto: tamen non debet publice celebrare vel se immiscere diuinis: quia si non posset probare eum excommunicatum: scandalizaret populum. Idem est dicendum si est a suo iudice sed intruso. xii. q. ii alienationes. vel suspenso vel interdicto a iurisdicione. extra de conces. praeben. quia cum.

¶ Tertius casus est: quando ille prelatus qui eam tulit violauit interdictum homintis. extra de excessi. praela. ca. tanta. Et hoc verum nisi fuisset absolutus a dicta violatione: quia tunc teneret.

¶ Quartus casus. quamndo quis excommunicat subditum contra priuilegii uitenorem. extra de priuil. capitulo. cum capella. et caquanto.

¶ Quintus: quando prelati excommunicant subditos qui nolunt eos procurare vltra euictionis et personarum numerum taxatum. in capitulo: cum apostolus. de censi. dum eos visitant. extra de excessiprela. capitulo: cum ad quorundam.

¶ Sextus quando fertur a delegato impetrato excommunicato in casu non permisso. vt extra de rescrip. cap. i. li. pro. vi. nam excommunicatus solum potest impetrare rescriptu super articulo excommunicationis vel appellationis.

¶ Septimus quando fertur contra infinuantes vel exponentes superioribus aut apo stolice sedis legatis vel inquisitoribus statum ecclesiarum: monasteriorum seu locorum suorum: personarum et rerum ipsorum. extra de offi. ordi. quia plerique lir.o vi.

¶ Octauus quando delegatus excomunicat contri intentionem delegantis. extra de praeben. cap. vlti. Nonus casus quando excommunicatur quis post appellationem legitimam. extra de sen. exco. cap. solet. et capitulo: venerabilibus. libro vi. Fallit secundum Panor mitanum extra de censi. capitulo: venerabili. quando prelatus procedit extraiudicialiter: vt pars ad comseruationem iurium suorum. quia sicut potest se de fendere gladio materiali: sic et spirituali: nec te¬ netur admitere probat iones in contrarium vel appellationem: vt in in ca. dilecto. libro. vi. Quod verum est quando est in possessione. vel saltem non constat quod non sit in possessione. Secus si constaret: quia tunc excommunicatio non teneret. Sed diceres Utrum appellatio post excommunicationem inflictam ipsam suspendat

¶ Respondet Panormitanus extra de senten. ex om. ca. per tuas. quod non. sed solum defert iurisdicionem ad superiorem. et hoc verum quando tales censure absolute sunt inflicte. Ratio: quia secum trahunt executionem. extra de appellatur. Cum pastoralis. Secus esset si sub conditione forent posite: vt si non solueris huic ad mensem excommu nico te vel suspendo. Uel si non feceris hoc vel illud. quia tunc si ante conditionis cuentum appellauerit bene suspendit.

¶ Sed diceres. Quis potest appellare: Respondetur quod ille cuius interest: alias per alium facta non valet. Religiosus tamen non potest appellare a correctione suorum prelatorum si fiat secundum statuta ordinis vel regule. extra de appellationibus. c. ad nostram. et ca. reprehensibilis. Si vero quis appellet causa afferende more et anim o aggrauandi aduersarium. sic non potest fieri sine mortali

¶ Quereres: an allegans sententiam nullam et non petens ad cautelam absoluti onem sit audiendus: Respondet Panormitanus in dicto ca. per tuas. quod sic. Et licet ibi non ponantur nisi duo casus in quibus debet quis audiri: tamen hoc intelligitur gratia exempli. Et ide in omni casu in quo dicit quis. sententiam nullam volens hoc probare debet audiri quamuis non petat absolutionem. Decimus casus: quando continet intolerabilem errorem: vt dicitur in caper tuas. Et dicitur intolerabilis error quando aliquid sub vi precepti continetur in sententia quod communiter vel in suo genere non est peccatum veluti si excommunicat. quia elemosynam pauperibus tribuit. vel quia faciebat aliquid quod in se bonum est. aut quia non operabatur illud quod ex suo actu illicitum est: vt dicitur in ca. venerabilibus. Addit glosa in ca. per tuas. quod est intolera bilis error quado precipit impossibile. Item quando pronunciat expresse contra ius scriptum: vt puta pronuncio excommunicationem valere quamuis sit lata post legitimam appellationem. Sed hiaduerte quia aliquando error est mani festus. et tunc clarum est quod non ligat. aut non est expressus: nec constat notorie de exrore: quia tunc ligat secundum glosam in c. per tuas.

¶ Sed quereres. Quid si continet errorem facti. puta quia dicit: Excommunico te quia fecisti furtum: cum non fecerit. Respondet glosa in dicto ca. per tuas. quod ligat. Sed credo glo. veram nisi notorie constaret de errro re facti: quia sic non ligaret

¶ Undecimus casus quando sententia profertur generaliter contra non facientes: puta restitutionem vel non soluentes: et aliquis non facit: quia non potest. quia sic non ligat secundum Gemi. extra de offi. delega. quia verba similia debent intelligi ciuiliter: exquo ad impossibile nemo potest obligari.

¶ Duodecimus: quando sententia excommunicationis ponitur vt aliquid faciat quis in certotermino: et terminus prorogatur ab illo cui debe bat facere: vt supra dictum est.

¶ Tertiusdecimus casus est: quando iudex ferens sententiam non intendit ligare: quia excommunicatio assumit vires ab intentione excommunicatoris: secundum Panormitanum extra de offi. ordi. capitulo. ex parte. Et ideo quando iudex generaliter excommunicat non reuelantes: vel qui fecerunt aliquid si intendit aliquos eximere ab illa non ligantur. Similiter quando fit ad instantiam alterius solum non ligat vltra intentionem requirentis. quia officium iudicis requisitum non excedit intetionem requirentis. extra de postu. praela. capr. primo.

¶ Quartusdecimus: quando aliquis inferior a papa excommunicat aliquem cum participantibus cum eo in casibus in quibus minor excommunitatio incurritur. quia contra tales participantes ipso iure est nula: nisi fuerint nominatim moniti tribus vicibus vel vna pro tribus cum aliquorum dierum interuallo: ne tali excommunicato participent. Secus est de papa: quia potest aliquem excommunicare cum participantibus: et ab ipso solo essent absoluendi. Similiter secundum Ioannem an. extra de sentuten. excom. capitulo: quod in dubiis. Si quis iudex excommunicaret participantes cum aliquo excommunicato ab alio non a se teneret excommunicatio: quamuis non essent moniti. Et sic in istis duobus casibus timenda est: alias non.

¶ Quintusdecimus casus: quando fertur excommunicatio sub condicione et ante condicionis euentum moritur excommunicator quia sic expirat et non ligat post mortem eius: secundum Panor. extra de clerico non resi. capitulo. cum ad hoc. Et quelibet etiam alia sententia expirat: ex quo non habuit effectum in vita sententiantis. In omnibus predictis casibus sententia nullo modo est timenda: ncc quo ad deum nec quo ad ecclesiam quando notorie constat de aliquo ipsorum. sed quando non constaret tunc quo ad ecclesiam esset timenda: et ipsam contennens peccaret mortaliter et posset excommunicari. ct sic debet intelligi cap. xi. q. iii. Sententia pastoris siue iusta siue etc

¶ Ex predictis patet quotidiane questionis decisio. Episcopus excommunicat omnes sui sciunt quis accepit aliquid si non reuelant. an teneantur: Respondetur: quod si aliter non exprimit: non tenentur nisi scientes et qui probare possunt. Si autem exprimeret in sententia quod siue probare posset siue non quod teneantur denunciare: sic continet errore intolerabilem. et non valet nisi adderet quod qui non potest probare teneatur sibi dicere tanquam patri et prouisori vt secrete prouidere possit: et tunc tenerentur ei di¬ cere: si peccatum est in nocumentum proximi fiendum. vel quando speratur correctio: licet non sit ad nocendum. sivero non est ad nocendum proximo: vt occultum: et speratur correctio: si secrete corrigatur: vt communiter debet praesumi nisi sint signa probabilia in contrarium: tunc secundum Rich. in iiii. di. xix. publicam denunciationem debet praecedere so creta monitio ex praecepto diuino. contra quod praelatus non potest praecipere: nec subditus tenetur obedire: et si frater se corrigit debet cessare a publica denunciatione.

¶ Item alterius quaestionis decisio: Episcopus excommunicat omnes no audientes missam in festis in parochiali ecclesia: quia si aliud non addit solum erunt excommunicati qui sine rationabili causa ibi non audiunt: aut in casum a iure vel generali consuetudino permisso. Et ideo illi qui propter aliqua infirmitatem non audiunt et huiusmodi: non erunt excommunicati. Similiter qui audiunt in ecclesia fratrum minorum et praedicatorum. Si vero in sententia adderet siue ex rationabili causa dimittant siue non: siue in casu permisso a iure vel a consuetudine siue non: sic continet intolerabilem errorem et no ligat. quia sicut episcopus attem tando contra ius nihil facr. x. di. c. vides. ita etiam attentutum contraconsuetudinem generalem totius orbis est nullum: vt patet xi. di. his. et. c. catholica. quod esset si posset prohibere ne audirent in ecclesis minorum et praedicatorum. Idem dic quando mandat ne quis laboret in festis: secundum praedictam dist. Similiter si dicat: excommunico te nisi compareas tali die etc.

xcommunicatio quinto quantum ad numerum a iure. qua rum Scotus tempore suo dicit multum difficile scire

¶ Astexanus autem tempore suo numerauit centim vnam. Franciscus de may. in. iiii. di. xix. ponit duodecim. sed quia modicum confert scire numerum excommunica tionum de iure: que quandoque crescunt: et aliquando decrescunt secundum exigentia temporis: Ideo sciendum est quod quedam excommunicatio a iure est: cuius absolutio pertinet solum ad papam. quedam cuius absolutio ad episcopum. quedam cuius ab solutio etiam presbytero parochiali competit.

¶ Sunt autem trigintanouem excommunicationes quarum absolutio ad papam pertinet. et modo vna est tantum cuius absolutio ad episcopum pertinet specialiter. sed quadragintaocto quarum absolutio aliquando fieri potest a parochiano. Quarum numerum et differentias est necessarium scire confesso ri. De quibus plurimas ponit Richar. in. iiii. di. xviii. arti. xi. q. v. etc.

¶ Prima excommunicatio habe tur. xvii. q. iiii. Si quis suadente. vbi excommuniceantur omnes quicunque in clericum vel monachum vel monialem: canonicum aut cuiuillibet religionis conuersum vel conuersam: aut noui tium quemlibet cuiuslibet religionis violentas manus iniecerint. Ubi nomine clerici comprehenditur omnis habens aliquem ordinem: etiam primam tonsuram. extra de etate et qualitate ordi. capitulo: cum contingat. Et nomine monachorum et monialium veniunt omnes professi quamcunque regulam approbatam. Nomine nouitiorum veniunt ingressi religionem approbatam: vt probent si in ea manere debent. Nomine vero conuersorum et conuersarum veniunt omnes qui mutato habitu se et sua alicui de religionibus approbatis dedicauenrunt perpetuo: siue sint viri siue femine. Et licet glosa in capitulo: Si quis suadente. teneat quod conuersi et penitentes gaudeant priuilegio clericali. Et per hoc inferatur quod mulier inclusa vt totaliter vacet deo Et heremite qui contemptis mundanis vt deo vacent deserta loca inhabitant. Et conuersi ecclesiarum secularium: qui se et sua dedicarunt deo: et incedunt cum tonsura: vel mutauerunt habitum: et intersunt communiter horis diuinis: et huiusmodi et similes: sicut sunt fratres et sorores tertii ordinis sancti Francisci: qui viuunt in congregatione: sicut ceteri religiosi quod gaudent isto priuilegio: ita quod verberans eos sit excommunicatus. Et ita tenuit frate i Ioannes de capistrano quantum ad fratres et soroes tertii ordinis. Sed frater angelus de clauasio dicit: Noc tamen ego non teneo posifactum: sed bene ante factum. Tum quia no sunt religiosi proprie: eo quod tria vota non promittunt vni de religionibus approbatis: et cras possunt esse mere seculares si volunt. Tum etiam quod nec sunt conuersi religionis approbate. et textus in capitulo: non dubium. non loquitur simpliciter de conuersis: sed de conuersis religionis. Et multo minus heremite et conuersi ecclesiarum secularium. Hoc tenent communiter doctores in capitulo: non dubium.

¶ Sed diceres: Quid est iniicere manus violentas

¶ Respondetur: quod omnis violentia que fit persone. Panormitanus extra de senten. excom. capitulo: nuper. ponderat potius effectum violentie: vbi detinens clericum in custodia publica vel priuata vel in aliqua domo quamuis manus non iniiciat est excommunicatus: ex quo libere no potest ire. Ex quo patet quod non solum qui eum percutit etiam voluntarium est excommunicatus: sed etiam si clericus seipsum percutit ex ira vel odio si cut faciunt qui desperatione vel tedio vite ducti seipsos aut vulnerant aut interficiunt. Similiter qui spiuit vel aquam immundam aut aliud fundit super eum in confusionem vel ponit custodes vt capiant eum si exierit de domo. Similiter si vis fiat rebus sibi adherentibus vtputa: equi frenum teneatur: aute aliquid quod tenet rapitur violenter aut scinditur vel frangitur: secundum Cardi. in clemen i. de penis. nisi sit res quam propria auctoritate capere potest: quia tunc non incidit: vt vellet aliquem percutere cum baculo: et ille violenter rapit de manibus clerici.

¶ Sed quid si solo metu ducat eum vt det aliquid ei: Respondet directorium libro. iii. quod non est excommunicatus.

¶ Similiter qui eum in aliqua bomo. obseruant solum vt ei verecundiam aliquam sine lesione seu violentia faciant

¶ Item cum dormit vel non sentit: et aliquis zonamn aut¬ bursam aufert. quia in huiusmodi violentia illivel rebus sibi adherentibus non infertur: nec est ex communicatus: qui licet habeat animum clericum ledendi: non tamen eum tangit: licet vibret ensem super caput eius: vel si tangit: vim non infert nec lesionem: quia verba sunt cum effectu accipienda. extra de cle. non resi. c. relatum.

¶ Utrum persequens clericum vt pertutiat: et ipse fugiens cadit et leditur: sit excommunicatus: Respondetur: quamuis Rodon. dicat quod non tutius tamen est dicere quod sit excommunicatus. quia videtur manum imponere cum sic persequitur. Si militer mandans clericum percutere: si mandatarius percutit fit excommunicatus. extra de sententia excomcapitulo: mulieres.

¶ Quid si mandator reuocauit sed atequam veniret ad noticiam mandatarii percussit: Respondetur quod licet Innocentius teneat non esse excommunicatum: Hostien. tenet quod nisi re integra reuocauerit mandatarium et eum certificauerit super hoc erit excommunicatus.

¶ Quid si non mandauit: sed dixit aliqua verba deolose: vt inducat ad percutiendum: Respondetur quod si talia sunt verba que copperentur mandato vel consilio. puta: quia dicit. fa teret mihi consolationem: vel semper vellem ei bonum qui percuteret: tunc si sequatur percussio erit excommunicatus. Similiter sollicitans aliquem vt per cutiat: qui si percussit ambo erunt excommunicati Secus si non sunt talia que induceret aliquem ad cuidium.

¶ Utrum cooperans auxilio vel consilio sit excommunicatus Respondetur quod non solum talis: sed etiam cohibere valens si non obuiat ne verberetur: est excommunicatus. extra de sen. excom. c. quante. quod indubitatum est in eo: sub cuius potestate est verberans.

¶ In aliis autem qui non habent ex officio sinon prohibent dolose: similiter est indubitatum quod sunt excommunicati. si vero hoc non facit dolose: sed quia non vult se immiscere rumoribus siue ex timore siue ex negligentia: non prohibet: tenent communiter doctores quod non est excommunicatus in. c. quante. vbi Ioannes an. in nouella dicit notabile verbum: In hunc inquit vel alium canonem nullus incidit nisi sit in dolo. arg. fi. de adulteris ilet penul.

¶ Utrum clericus qui voluntarie se subiicit verberibus: ipse sit excommunicatus: Reipondetur quod non: nec obstat quod cooperetur: quia non facit dolose: sed in satisfactionem: et vt maius ma lum euitet. Unde talis verberans vno impetu qui plures ictus dat solum vna excommunicatione ligatur: quia est vna voluntas.

¶ Utrum ratum habens quod aliquis no¬ mine suo iniecit manus violentas in clericum: ex quo ratihabitio mandato comparatur: Responde tur quod si non sit factum nomine suo. quia licet ratum habeat: non tamen est excommunicatus: quamuis peccet mortaliter. extra de senten. excom. cum quis. liro vi.

¶ Queritur quando dicatur manus §ra. iniicere suadente diabolo: Respondetur quod quam do dolose facit. nam dolus requiritur vt excommunicatio hec incurratur. extra de senten. ex com. cap. i. et cap. voluntate. Ex quo patet quod percuti: ens clericum in octo casibus non ligatur.

¶ Primo si fit indeliberate: sicut facit ludens percussus aliquando sine deliberatione repercutit. quia hec est condicio ludi: vt percussus grauiter repercutit: ne videatur inferior in illo ludo

¶ Secundo si ex ludo et ioco: intellige leuiter et non in derisionem. vt in dicto capitulo primo.

¶ Tertio causa correctionis. vt patet in capitulorcum voluntate. intelligede his quibus est permissum. sicut sunt prelati: qui per leipsos clericos vel religiosos verberare possunt: exceptis episcopis: quibus non licet aliquem percutere. di. lxxxvi. capitulo: non liceat: sed per alium faciat verberare: non tamen per laicum. extra de sen. excom. c. vniuersitatis. et debet esse suus prelatus: alias erit excommunicatus.

¶ Utrum verberans ex mandateo prelatorum excusetur: Respondetur quod si prelatus est inferior episcopo debet per se verberare: nisi causa vrgeat: aliter est excommunicatus tam precipiens quam obediens si per alium facit. vt patet in dicto ca. vniuersitatis. Si vero est episcopus: vel si non est episcopus et causa vrgeat: excusatur verberans de eorum mandato: dummodo sit clericus monachus vel conuersus si verberare vult clericum monachum vel conuersum. quia licet per laicum possit capi clericus ex necessitate vel monachus auiconuersus: tamen verberari non licet nisi causa sub sistente: aliter excommunicatus esset. vt patet in dicto capitulo. vniuersitatis. Hic capitur laicus pro seculari proprie: et sic consuetudo interpretatur: vt procausa rationabili: et per conuersos laicos religiosus possit de mandato prelatorum verberari. Unde de prelatus vel alius de eius mandato detinens clericum non est excommunicatus nisi modum excedat. vtpote: cum clericus se quiete capi permittiti et capiens calce vel pugno impingit: vel nisi clericus fideiussoriam de parendo daret. quia tunc non potest detineri nisi excessus enormitas vel alia rationabilis causa aliud suadeat. vt in capi tulo: clericos.

¶ Utrum prelatus verberans cleri¬ x cum ex odio sit excommunicatus Respondetur quod sic: in. c. cum voluntate. vnde percutere ex correctione est percutere pro culpa digna percussione: et est securius: vt saltem habitu cogitet de correctione: quia tunc lie moueatur ex ira: non tamen erit excommunicatus. Sed melius est vt differat donec ira quiescat: vt dicitur xi. q. iii. cum apud.

¶ Utrum similiter magister possit causa discipline verberare clericum: Respondetur quod sic. Similiter pater vel dominus familie vel propinquus si clerici sunt in minoribus. vt in dicto. c. cum voluntate. tamen Ioannes de ligna. tenet quod etiam si paterfamilias verberaret existentem in sacris causa correctionis: non erit excommunicatus. quod placet post factum: licet non ante factum. quia vt Panormitanus dicit extra de restitu. in integrum. c. constitutus. sola dignitas episcopalis: non sacer ordo libe rat a patria potestate. Similiter presbyter vel quilibet alius ratione officii quod habet in ecclesia potest verberare: quia cui officium committitur omnia si ne quibus officium exequi non potest committitur. extra de offi. delega. c. i. vnde dicit Panor. quod si cleric perturbat officium qui expellit vel verberat: si etiam non habeat praelatione excusatur in tali casu. Similiter possunt facere senes clerici pueris causa deuotionis in minoribus constitutis. Hec autem intelliguntur de leui et non graui percussione. Qui tamen omnes supradicti si excederent modum dummodo non ex proposito: non erunt excommunicati secundum Hostien. Quarto ratione coertionis potest detinere clericum sine excommunicatione: puta continuat actum ma lum: nec potest compesci aliter: quia iudex potest eum cape re et quilibet alius et ligare dummodo quam primum restituat prelato suo. Similiter potest secud Panormitanum extra de sen. excom. c. si vero. familia potestatis inueniens clericum de nocte: quia potest timere ne velit facere aliquid malum: quia est contra eum praesumptio. de offi. delega. c. consuluit. Item quando capitur propter malum quod egit: vt ducatur ad suum prelatum vt puniatur: et dubitatur de fuga eius. Idem dic si creditor timet de fuga clerici debitoris secundum Innocen. in. ca. vt fame. Item potest detineri si fecit aliquod delictum per viginti horas ad vocandum testes: ne sit locus inficiationi. vt patt ilicet capite quinto. ff. de adulteris. Quinto ratione defensionis tam sue qua suorum et etiam aliorum licet detinere clericum et ad iudicem proprium ducere: et etiam percutere: mutilare et occidere cum moderamine inculpate tutele. Immo dicit glosa. xxiii. q. viii. quod nec etiam peccat: nec solum pro defensione persone sed etiam rerum licet percutere. vt patet in caolim. et cap. dilecto. extra de senten. excom. lib. vi. non tamen licet occidere vel mutilare quando ablatum est recuperabile per iudicem: quia sic incurre ret excommunicationem. secus si esset irrecuperabilem ablatum. Idem dic de auxiliatoribus talium.

¶ Ubi notandum quod licet non sit excommunicatus faciens vio¬ lentiam pro predictis clerico: tamen si hoc facit ex in teruallo postquam clericus peruenit ad locum destinatum: et adeptus est possessionem perfectam rerum ablatarum incidit in excommunicationem.

¶ Sed pone quod excedat modum percutiens clericum causa defensionis. Respondet Panormitanus in dicto. c. olim. quod propter hoc non erit excommunicatus dum modo ex proposito non faciat. quia vt dictum est supra: requiritur dolus vt incidat in excommunicationem. secus si excedat ex proposito. Et dicitur excedere quando non seruat mod eramen inculpate turele. Est autem inculpata tutela id sine quo aliter se defendere non potest sine periculo persona vel rerum. vnde non debet pati vt damni ficetur.

¶ Sed pone quod fugiendo potest euadere inuasorem clericum. sed non fugiens percutit inuasorem: Respondetur secundum Panormitanum in. c. olim. quod licite potest percutere. quia fuga est quedam iniuria: et fuga reddit viliorem. quod est verum quando esset talis quod fugaesset ei confusio. Cum ergo iniuria corporalis sit malor quam iactura rerum: et pro iactura rerum liceat percutere: vt predictum est. ergo a fortiori pro iniuria corporali. sed tamen non euitaret irregularitatem si occideret clericus. extra de homici. si furiosus.

¶ Sexto ratione turpis operationis cum vxore: matre: sorore vel filia facte a clerico. Nam sic cum talibus inueniens cum sine excommunicatione percuit. nec distinguit ius inter leuem et atrocem percussionem. vt patet in dicto. c. si vero. peccat tamen grauiter si mutilat vel occidit: excommunicatus tamen non est: licet quidam dicant quod sic. quod vcrum esset in occideret vel mutilaret quando maturo consilioet pensato animo id faceret: non ex calore ire subito: quia tunc cessaret ratio qua canon excusat ab excommunicatione: et lex ab occisione: alias non fit excommunicatus.

¶ Quid si non cum aliqua predicta rum personarum inuenit clericum: Respondet textus in capoistulo sepe dicto: si vero. quod erit excommunicatus percutiens: quia prefata concessio non extenditur ad alias personas. licet Hostien. dicat quod extenditur filia ad nepotem et vxorem et ad sponsam. Innocen. vero matrem ad ascendentes: et filiam ad descendentes. Prima tamen opinio est tutior.

¶ Quid si non inuenit in actu communitus cum predictis personis clericum: sed in osculis et amplexibus et huiusmodi signis propinquis comitus vel explendi vel expleti: Respondet Monal. quod si huiusmodi fiant in loco suspecto verberans pon erit excommunicatus: secus si in publico etc.

¶ Quid si procurat quis vt clericus vocetur ab vxorle ad turpitudinem: et ita eum verberat: Respondet Monal. quod est excommunitatus tamipse quam vxor: quia in dolo sunt.

¶ Utrum mulier petita de turpitudine a clerico licite eum percutiat: Respon det Monaldus quod sic: si eam inuitam tangebat vel vim corporalem inferebat: dummodo faciat cum moderamine inculpate tutele. secus si ea m non tangebat: sed solum verbis impetebat. quod verum est quando solum verbis potuit eum repellere: alias licite eum percutit: nec etiam est excommunicata si zelo castita tis accensa modum excederet non exproposito: sed subito et improuise. arg. que notantur in glosa. xxiii. q. i. in principio.

¶ Septimo ratione amissionis priuilegii clericalis. quod quidem perditur multis modis. Aliquando ratione inhonestatis: vt si clericus negociator tertio monitus non destiterit: perdit priui legium clericale. vt patet extra de vita et honestacleri. c. fi. Similiter si arma portet: et tertio monitus non deponit. extra de senten. excom. c. in audientia

¶ Similiter si se clericus immisceat tyrannidi et crudelitatibus: et contempto habitu clericali guerram vel seditionem mouet vel atrociter delinquit publice: aut in factum armorum se immiscet ipso facto sine monitione perdit priuilegium canonis. xvii. q. iiii. si quis suadente. Priuilegium autem fori non amittit nisi post monitionem. extra de sen. excomcapitulo. perpendimus. Aliquando ratione bigamie vt illi qui sunt in minoribus ordinibus et non in sacris. extra de biga. c. vnico. secundum Gemi. quia ille quoi est in minoribus potest et viuere vt laicus. ille vero qui est in sacris non potest redire ad seculum. Aliquando propter qualitatem persone: sicut clerici coniugati: si non deferunt habitum et tonsuram sine aliomonitione omne priuilegium perdunt: secundum Ioanne an. extra de cle. coniug. c. ioannes.

¶ Sed nunquid si isti reassumunt habitum et tonsuram: gaudeant priuilegio: Respondet Archi. quod sic: per clemen. in de vita et honestate clericorum. alii dicunt quod nunquam sed primum est verius.

¶ Aduerte tamen hic quod est duplex priuilegium clericorum secundum Panor. extra de apesta. c. i.scilicet Fori: vt tantum conueniant sub iudice ecclesiastico. Aliud canonis: ne violententur: vt in capr. si quis suadente. Primum cum maiori difficultate perditur quam secundum. quia nec ex sola dimissione habtus aut immixtione enormium et huiusmodi perditur sed benc quandoque secundum. vt patet extra de sen. ex. si iudex. li. vi

¶ Aliquando priuilegium clericale perditur propter depositionem: vt puta: quia est degradatus. Aliquado propter heresim. quia hereticus perdit omne priuilegium. extra de hereticis. c. excommunicamus. Aliquando propter excommunicatio nem secundum aliquos communior opinio est: quod percutiens excommunicatum clericum excommunicatus est: quia non amittit priuilegium: secundum Ioan. an. xvii. q. iiii. c. si quis deinceps. et. xxiii. q. v. excommunicatorum

¶ Septimo ratione ignorationis. puta: quia comannutriebat: nec aliquid apparebat de clericatu. et sic credebat laicum. vt in. c. si vero. Uel si habebat habitum non eum videbat: quia de nocte erat. opartet ergo vt inrendat percutere clericum: vel intendere debeat vt sit excommunicatus. Si vero videret ei tonsuram: licet non crederet eum esse clericum percutiens esset excommunicatus: quia credere debebat integre si ille erat clericus: quia aliter non esset excommunicatus: etiam si credidisset percutere clericum. nec etiam esset irregularis si in tali dubio celebrasset: vt dicit Panormitanus in. c. si vero.

¶ Octauo ratione qualificationis facti. Nam oportet ad hoc vt quis incidat in excommunicationem: quod percutiendo clericum peccet mortaliter. quando ergo iniectio manuum est taliter qualificata quod peccatum mortale non est: tunc non ligatur. si cut probatur in puero qui non est doli capax: qui percutiendo no ligatur. extra de senten. excom. c.i. Similiter fugiens inimicos si equum vel gladium violenter de manu clerici rapiat vt se defendat: non incidit in excommunicationem. quia nullus sapiens diceret huc peccasse mortaliter. Et cum excommunicatio non feratur nisi pro mortali. vt patet. xi. q. iii. nemo cpiscporum. Idem dicendum si quis violenter includat clericum ne ab inimicis ledatur. quia licet sit violentia: non tamen est dolus. Similiter socius quamuis turbatus impellit clericum non ex deliberatione sed ex subito motu: non erit excommunicatus: vt tenet Rich. vbi. supra q. ii xi. q. iii. inconsultus. calor calumnie vitio caet. et ob hoc nullam penam erogari oportet. et propterea dicitur: Si quis suadente diabolo. quod proprie notat dolum et mortale.

¶ Utrum iniicientes manus in clericum sint semper a sede apostolica absoluendi: Respondetur quod distinguendum est inter iniuriam leuem: mediocrem: et enormem. vt pro iniuria leui quilibet possit absoluere auctoritate capituli: peruenit. extra de sententia excom. Pro iniuria vero mediocri non potest episcopus absoluere nisi priuilegiatos. Et qui sint notantur in capoistulo. si vero. et de vita et honestate clericorum. c. quoniam. vbi hoc est priuilegium clericorum communiter viuentium et claustralium. In iniuria autem enormi regulariter nullus potest absoluere extra sedem apostolicam vel ligatorum eius: vt in capitulo. si quis suadente diabolo.

¶ Sed nunquid inferior episcopo qui habet quasi episcopalem iurisdicione poterit absoluere. sicut episcopus in iniuria leui vel mediocri. Respondetur quod non: quia capoistulum: peruenit. loquitur de episcopo: et non de inferiori. quia dicit: fraternitati. nam inferiores dicuntur filii. vt patet extra. de crimine fal. capitulo: quangraui. fallit in habentibus episcopalem auctoritatem a papa: quia possunt quoscumque in foro penitentiali absoluere sicut episcopi. Similiter fallit in prelatis religiosorum quorumcumque: qui si sint sacerdotes possunt absoluere sibi subditos se adinuicem percutientes: dummodo iniuria non sit enormis. extra de senten. excommunicationis. capitulo: cum illorum. Et extendi tur istud priuilegium ad magistrum et fratres hospitalis hierosolymitani. vt clare habetur in capitulo: Canonica. Qui possunt absolui a suo prclato: si est presbyter. Possunt autem episcopi hanc absoluendi auctoritatem committere inferiori. vt patet in. c. fi. de offi. ordi. Similiter praelati religiosorum cum competat eis ex priuilegio ratione dignita. tis.

¶ Quis absoluet abbatem excommunicatum pro inicctione: Respondet Panor. in. c. vniuersitatis quod episcopus: nisi iniuria sit enormis vel nisi sit eits.

¶ Utrum si regularis percutiat regularem alterius claustri prelatus percutientis possit absoluere

¶ Respondet Panor. in. c. cum illorum. quod sic.

¶ Sed quid si regularis percusserit clericum secularem sue vel alterius diocesis: Respondetur quod proprius episcopus absoluet eum in eo casu in quo posset clericum suum si percussisset alium: et non proprius praelatus suus nisi sit exemptus taliter quod etiam ratione delicti non possit conueniri nisi sub suo prelato: quia sic absoluetur a suo prelato de consenfu episcopi. vt patet extra de sen. excom. religioso.

¶ Queritur quid sit tenendum de monialibus que se inuicem percutiunt: Respondetur: quod absoluentur ab episcopo in cuius diocesi sunt earum monasteria etiam si sint exempte. vt dicit glo. in. c. de monialibus. de sen. excom. nisi habeant aliud priuilegium. sicut sorores sancte Clare et sancti Dominici habet.

¶ Utrum nouitius qui iniecit manus violentas ante nouitiatum possit absolui a suoprelato: Respondetur secundum Ioan. an. de sen. excomc. cum illorum quod non tempore nouitiatus nisi sit expresse vel tacite professus. secus si percussio fuit facta tenpore nouitiatus nisi sint priuilegiati.

¶ Sed quid: si nouitius percutiens in nouitiatum et absolutus egrediatur: Respondetur quod nisi se representet quam primum commode poterit ei qui de iure eum absoluere poterat incidet in eandem. vt in. c. eos. eodem titer. lib. vi. Hec omnia habent locum quando iniuria est leuis vel mediocris aut grauis: et non quando est enormis: quia tunc solum a papa vel eius legato posunt absolui. vt patet in praedicto. c. cum illorum. Iniuria autem enormis est si membrum mutiletur: si effusio sanguinis fit in abundantia: si sit in episcopum vel prelatum: si vulnus eget medicamine. arbitrabitur autem si sit iniuria enormis vel leuis aut mediocris ille qui habet soluere vel ligare.

¶ Queritur: in quibus casibus conceditur episcopis: vt ab enormi absoluant: Respon detur quod in septem casibus. Primus in periculo mortis constituto: vt in. c. si quis suadente. quia tunc quilibet potest absoluere quemlibet. Secundus in habente legitimum impedimentum: propter quod non possit adire papam vel alium qui habeat potestatem absoluendi. Et quid sit legitimum impedimentum: Respondetur quod est omne quod arbitrio boni virirationabiliter impedit: vtputa: quia habet capitales inimicicias etiam ex culpa sua. vel est infirmus vt in c. quod de his. licet non sit periculum mortis: vel est pauper non mendicans: qui viuit ex artificio: quod non potest exercere in via. vel si mendicans sibi vel vxori vel alteri subueniebat: quod alibi non posset secus in mendicante qui solum sibi habet prouidere: quia si eundo et mendicando posset sibi necessaria inuenire: non posset absolui: vel est multum senex: et huiusmodi: vt in. c. quamuis. debet tamen eis imponi vt cessante impedimento se representent: ex ceptis se nibus: quia senectus nunquam deficiet: qui licet videam tur fortes: tamen quia periculum est absoluentur secundum Hostien. c. quamuis. Tertius in nobilibus magnepotentie: qui non possunt terras suas relinquere: prius tamen antequam absoluantur intimanda est eorum conditio summo pontifici: et secundum consilium cius absoluantur: nisi sit periculum in mora. c. mulieres. de sen. ex. Quartus in mulieribus cuiuscumque condicionis sint: et qualitercumque percusserint etiam atrociter. vt patet in dicto. c. mulieres. Quintus in his qui sui iuris non sunt sicut filiifamilias: serui et huiusmodi. etiam si filius habet et ipse familiam. et hoc verum est in iniuria mediocri simpliciter. In enormi vero non possunt absolui nisi fecerint in fraudem: vel nisi quando dominus vel paterfamilias non existens in culpa ex eorum absentia graue damnum incurreret: quia tunc possunt etiam ab enormi absolui: nisi sit scandalum. vt in. c. relatum. de sen. excom.

¶ Sed di. An hoc idem erit in viro qui in fraude vxoris fecit vel in liberto: Respondet glosa in. c. relatum. quod non: quia cum hoc edictum sit prohibitorium: non extenditur nisi ad expresse exceptos. Panor. tamen tenet ibidem: quod erit iudicium sicut de supradi ctis: quia non sunt sui iuris quando patronus vel vxor graue damnum pateretur propter eorum absentiam. Cum autem efficiuntur predicti sui iuris: tenentur se repraesentare. Sextus in iuuenibus indistincte: siue sint sui iuris siue non: siue diuites vel non: quia simpliciter non tenentur ire: quia eorum itino ratio periculosa est: impedimento tamen iuuentutis sublato tenentur se representare pape. vt notatur in dicto capitulo. quamuis. extra de senten. excom. etc. Septimus in hostiario vel officiali qui pretextu officii arcendo turbam percussit clericum: vt in c. si vero. de senten. excom. Quod verum est in mediocri et non graui percussione. tamen si laicus officialis aliter quam arcendo turbam iniicit manum in clericum: non potest absolui nisi a papa: qualitercumque leuiter percusserit: quia iniuria est grauis: quia vsurpat sibi iurisdicionem in clericum. Secus si percusserit tanquam persona priuata: quia nisi esset iniuria grauis non esset mittendus ad papam: vt supra patuit etc. Octauus casus pueri impuberes: qui doli capaces percusserunt. vt de senten. excom. c. i. siue ante pubertatem petant absolutionem siue post: nec tenentur se represtentare cessante puericia. quia vt dicit Panor. in dicto. c. i. beneficium semel indultum minori exquo cepit habere locum non extinguitur per supereminentiam maioris etatis quod bene nota.

¶ Secunda excommunicatio est extra de offi. dele. c. querenti. contra inobedientem sententie delegati vltra annum: tunc delegatus post diffiniti uam vltra annum non potest absoluere. tamen secundum Innocen. si excommunicat ante diffinitiuam sententiam semper etiam vsque ad annum absoluere poterit: quia perpetua est iurisdicio sua: vt in. c. gratum. eodem titu. et sic vsque ad diffinitiuam sententiam delegatus potest soluere.

¶ Tertia excommunicatio est extra de cri. fal. c. dura. vbi excommunicantur ex sententia suorum diocesanorum habentes litteras apostolicas falsas: nisi infraviginti dies postquam cognouerit sce habere: falsas lir teras illas destruxerint: aut resignauerint illis: non possunt absolui post lapsum dictorum vigintis dierum nisi a sede apostolica. Aliqui tenent quod viginti dies incipiunt currere a die noticie quod habet lit teras falsas: vt Hostien. Aliqui quod a die prolate ex communicationis per ordinarios contra tales: vt Penor.

¶ Sed di. Quid de falsariis litterarum apostolicarum Respondetur quod tam clerici quam laici secundum omnes doctores: qui per se vel per alium vitium falsitatis exercuerint: non possunt absolui citra sedem apostolicam: quia sunt excommunicati cum omnibus fautoribus et defensoribus per processum annualem factum in die cene domini. Similiter vtentes falsis literis apostolicis sunt excommunicati ipso iure. tamen si sunt laici possunt absolui a suis ordinariis.

¶ Sed di. an corrigentes litteras apostolicas sint excommunicati: Respondetur extra de fide instrum. c. ex litteris. quod sic: etiam si vnam litteram vel etiam dimidiam abraserint: deleuerint aut cantellauerint: addiderint vel compleuerint vel mutauerint sine licetia illius ad quem spectat postquam littera est bullata: nec possunt absolui citra sedem apostolicam. posset tamen impetrans totam bullam lacerare. Rich. vero in. iiii. di. xviii. ar. xii. q. iiii. dicit: verum si talis abrasio vel correctio seu mutatio faciat vt bulla quae ante erat inualida efficiatur valida: vel si erat vtilis sit magis vtilis.

¶ Utrum impetrans litteras pape tacita veritate vel suggesta falsitate sit excommunicatus Respon detur secundum Rich. vbi supra. q. iii. quod sit licet falsarius: non tamen est falsarius litterarum apostolicarum: quia veras litteras impetrat: et ideo non est excommunicatus

¶ Utrum recipientes litteras apostolicas existentes ipsi in curia de manu alterius quam pape vel officialium ad hoc deputatorum sint excommunicati: Respondetur quod sic: si sunt laici: vt in. c. dura. attamen secundum Ioan. an. quia quotidie fit: ergo non ligat.

¶ Quarta excommunicatio est ex tra de sen. excom. c. significauit. vbi excommunicam tur clerici qui participant in diuinis officiis tam in ecclesia quam alibi sponte et scienter cum excommunt cato a papa sententialiter vel iudicialiter secundum communem lecturam: licet glosa ibidem aliter sentiat. Unde quinque requiruntur quod ista excommunicatio incurratur. Primo quod sint clerici. Secundo quod scienter. Tertio quod sponte. Quarto quod in diuinius participent. Quinto quod ille cum quo participant sit a papa excommunicatus iudicialiter. Et isti non possunt nisi a papa absolui etc.

¶ Quinta excommunicat io est ex tra de senten. excom. c. tua nos. vbi omnes incendiarii proprie dicti postquam fuerint publice excommunicati et denunciati no possunt absolui.

¶ Sexta excommunicatio est exera de senten. excom. c. conquesti. vbi effractores cum spoliatione ecclesiarum postquam fuerint denunciati non possunt absolui nisi a sede apostolica.

¶ Protuius et etiam precedentis excommunicationis declara tione sciendum quod incendiarii et effractores ecclesia rum cum spoliatione sunt excommunicati ipso iure: sed incendiarii aliorum locorum nisi excommunicentur vel per statuta vel alio modo: ante tamen de nunciationem non sunt mittendi ad sedem apostolicam. Sed si aliqui praedictorum denuncientur excommunica ti publice: tunc solum a sede apostolica absoluum tur. Incendiarii dicuntur proprie qui ciuitatem: castra: domum: segetem et similia aliena incendunt malo studio vt odio vel vindicta vel animo iniuriandi: vt patet. xxiii. q. viii. pessimam. Secus si quis incenderet negligentia: casu vel iusto bello. quia etc. Effra ctores vero sunt illi qui dolo malo aut per iniuriam violenter parietem fodiunt: aut vitream fenestram frangunt vel sarraturam vel ostia vel cardines seu vectes: dum tenent ostia firmata: aut ipsum tectum ecclesie. Alii autem qui faciunt enormia in ecclesiavt rapiendo corpus christi: frangendo calices et huiusmodi: non sunt effractores proprie nec excommunicati ipso iure: nec etiam si excommunicarentur et denunciarentur essent mittendi ad papam: sed benepossent ab eo qui eos excommunicauit absolui. oportet ergo quod spoliatio fiat cum effractionc. vnde sola fractio per se: nec sola spoliatio facit aliquem incidere in hanc sententiam: vt denunciatus sit mit tendus ad papam: secundum Hostien. Quod bene nota: quia pauci intelligunt. sed sic est in. c. conquesti. Sed nunquid hic nomine ecclesiarum veniunt monasteria et loca pia: Respondetur secundum Panor. di. liiii. tua nos. quod sic. Ratio est: quia ista excommunicatio principaliter propter fauorem ecclesiarum est. et ideo latissime accipitur respectu ipsarum: licet alias non veniant monasteria nec pia loca nomine ecclesie.

¶ Sed quando dicuntur tales publice denunciati: Respondetur quod quomodo cunque publice denuncientur siue nominatim siue in genere. puta: Denunciamus omnes excommunicatos qui fecerunt tale incendium vel effractionem talis ecclesie seu loci religiosi. vt in. ca. Tua nos. patet. Et incendiarii etiam ante denunciationem non sunt absoluendi nisi satisfecerint.

¶ Excommunicatio septrima est extra de electionc. c. fundamenta. Primo omnes cuiuscunque notabilis preeminentie dignitatis: potestatis vel excellentic sint quocumque nomine censeantur: et frater: filius vel nepos aliquorum predictorum: qui sine licentia sedis apostolice nominationi: electioni: vel assumptioni in senatorem: capitaneum: patricium autrectorem ad regimen vrbis rome assentiunt vel se intromittunt per se vel per alium. Excipiuntur roma ni ex ipsa vrbe oriundi vel ibi incole seu continui habitatores: qui licet sint praedictorum fratres: filii vel nepotes aut sub comitatus vel baronie nomine extra territorium vrbis iurisdicionem perpetuam vel temporalem obtineant. possunt tamen in senatores romanos assumi ad vnum annum vel breuius tempus: dummodo non habeant extra territorium talem potestatem quod possent euacuare rationem constitutionis praedicte. Secundo excommunicantur illi qui assentiunt ad praedictum regime vltra annum sine licentia sedis apostolice. Item tertio excommunicantur obedientes praedictis sic assumptis. Item quarto qui se nominauerunt: elegerunt vel assumpraeserunt. Item quinto excommunicantur qui dederunt consilium auxilium vel fauorem publice vel occulte tam nominatoribus et assumptorihus quam nominatis et assumptis: nec omnes praedicti possunt absolui nisi a papa¬

¶ Ictaua excommunicatio era extra deus pel. c. felicis. vbi excommunicantur primo omnes insecutores cardinalium romane ecclesie hostiliter. Item secundo percussores et raptores. Item tertio socii talia facientium: vel qui consilium dederint: aut fauorem vel factum ratum habuerit

¶ Item quarto qui tales receptauerint vel defensauerst scienter. Item quinto excommunicantur principes: senatores: consules: potestates: rectores: siue alii domini et eorum officiales: qui infra mensem a die noticie habite de praedicto delicto non puniunt reos praedictos: secundum tenorem dicti. c. felicis. nec possunt absolui nisi a papa: exceptis istis vltimis scilicet principes qui poterunt absolui a suis ordinariis. Simili pena sunt plectendi qui praedicta faciunt clericis vel religiosis familie pape vel cardinalium

¶ Aduerte hoc quod insecutio intelligitur in malam partem: et capere intelligitur cum effectu: quia si non capiatur: sed fiat insultus ad domum vt ei fiat iniuria: vel si obsident vel claudunt in domo: non vt eos ibi custodiant: sed vt eis inferant verecundiam: non habebit locum pena ista secundum Innocen. c. nuper.

¶ Nona excommunicatio est in. c. qui cunque. eodem titur. vbi excommunicantur omnes dantes licentiam alicui occidendi: capiendi seu alias in personis seubonis suis vel suorum grauadi eos qui sententias excommunica tionis: vel interdicti tulerunt contra quemcumque siue cos occasione quorum prolate vel obseruantes tales sententias seu taliter excommunic atis nolentes communicare nisi licentiam ipsam si fuit ad personas grauandas reuocauerit antequam in aliquo sit processum. vel si dicta licentia fuit ad bona eorum capienda: nisi infra octo. pierum spaicia restitutionem fecerint fiertu vel satiffactionem et licentiam reuocauerit. Item secundo excommunicantur omnes qui predicta licentia data vti ausi fuerit

¶ Item tertio qui aliquid premissorum ad que committenda dari licentiam prohibetur commiserint suo motum: nisi vt dictum est re integra: si ad personas et si ad bona infra octo dierum spacit restituerint: vel satisfactionem fecerint. In qua excommunicatione omnes predicti si per spacium duorum mensium manserint: non nisi per sedem apo stolicam poterunt absolui.

¶ Querit Archi. Quid veniunt nomine suorum: Respodet quod veniunt omnes qui sunt sub potestate eorum

¶ Item quod veniunt consanguinei: vt de electione. c. sciant cuncti. libro. v Item domestici. Item grauare dicuntur qui eis ne coquatur: molatur etc. prohibent.

¶ Decima excommunicatio est extra. de hereticis. c. multorum. in cle. vbi excommunicantur omnes inquisitores heretice prauitatis inferiores episcopis: qui odio: gratia vel amore lucri aut conmodi temporalis obtentum contra iusticiam et conscientiam suam omiserint contra quempiam procedere vbi fuerat procedendum pro heresi. Item secundo excommunicantur predicti si obtentum eodem prauitatem ipsam heresis vel impedimentum sui officii. alicui imponendo presumpserint aliquem quoquo modo vexare: non possunt absolui nisi a papa nisi in mortis articulo praemissa satisfactione. intelllge si potest fieri: aliter non valeret absolutio. Unde aduerte quod ad incurrendum istam penam oportet quod fiat contra iusticiam et conscientiam copulatiue.

¶ Item nota quod quoquo modo vexant aliquem sinle incitationibus: fideiussoribus et similibus: et incurunt istam: nam si omittunt timore non incurrunt.

¶ Undecima excommuicatio est extra de prinile. c. religiosi. in cle. vhi primo excommunicantur omnes religiosi qui clericis aut laicis sacramentum vnctionis extreme vel eucharistie minist rare presumunt: vel solennizant matrimonia sine licentia speciali parochialis praesbyteri

¶ Item si predicti absoluunt excommunicatos a canone: preterquam in casibus a iure expressis vel per priuilegia sedis apostolice concessa eisdem. vel si absoluunt a sententiis promulgatis per statuta synodalia: per prouincialia seu a pena et a culpa: nec possunt absolui nisi a papa.

¶ Sed di. an ligentur omnes religiosi: Respondetur secundum Cardi. quod non: sed solum religiosi religionis approbate: quia alii non sunt proprie religiosi: vt patet extra de voto. c. vnico. li. vi. Et licet quidam istud restringant ad religiosos exemptos: tamen communiter tenetur quod habeat locum etiam in non exemptis et in religiosis prefectis ecclesie parochiali: si aliis quam suis parochianis ministrant.

¶ Quid si nouitius faciat aliquid premissorum Respondet Cardi. quod ligantur religiosti tamen conuersi non ligantur sicut nec moniales.

¶ Utrum religiosi mistrantes aliis religiosis sacramenta praedicta ligentur praefata pena: Respondet Cardina lis quod petrus de stagno dicit quemdam cardinalem consuluisse quod non. sed Lap. dicit quod ver. clericis intelligitur de regularibus et de secularibus. sed verbum laicis etiam comprehendit religiosos vel monachos laicos. sed primum videtur verius: quia appellatione clericorum veniunt qui habent ordinem.

¶ Utrum tempore mortis possint ministrare eucharistiam licite: Respondent Cardi. Panor. et Lap. quod non: sed Ioan. an. et Archi. xxvi. q. vi. si praesbyter. Innocen. et Hostien. extra de pe. et re. c. omnis. tenent quod sic quod verum est si alius sacerdos non possit haberi qui ministret. hoc dicit directoria libro primo.

¶ Utrum rector ecclesie qui non est sacerdos vel vt carius rectoris possit dare licentiam dictis religiosis ministrandi praedicta sacramenta: Respondet Car. quod sic: et sic serua: licet alii teneant contrarium. Panor. similiter tenet quod epircoptus et archipresbyterciuitatis possunt praedictam licentiam dare. Idem tenendum est de vicario episcopi in spiritualibus vel delegato aute eius poenitentiario. Tutius est tamen secundum Panor. nodeo recedere a littera: non tamen est hoc omnino necessarium.

¶ Sed di. Quid est solennizare matrimonium: Respondet Car. quod comprehenditur omnis solennitas quae obseruatur iuxta ritum ecclesiarum regionis. extra de spon. c. i. siue fiat benedictio solennis siuedicatur missa specialis super contrahentes et huiusmodi etc. Inducere autem fedus matrimonii vel pronunciare verba inter contrahentes non est eis prohibitum: secundum Tenet Steph. quod diligenter est notandum

¶ Utrum verbum excommunicatos a canone intelligacur solum de maiori excommunicatione: Respondet Car. vbi supra quod sic: et non de minori. Gemi. vero dicit extra de his quae vi. c. vnico. li. vi. quod etiam intelligitur de minori: quia lex penalis prohibens absolutionem ab excommunicatione includit etiam minoris absolutionem. Item vbicumque fit mentio de excommunicantione et materia in qua profertur est proportionabilis etiam minori de vtraque intelligitur: vt notat glo. extra de heretur. c. praesidentes. Et licet hec opinio sit tutior: prima tamen verior.

¶ Queritur de quo canone intelligitur: Respondo cardi. quod intelligitur de quocumque a papa promulgato: quia ille proprie per excellentia dicitur canon: licet aliquando improprie accipiatur prostatuto episcopi: sicut patet di. iii. § porro.

¶ Sed di. Quid si supraedicti absoluunt excommunicatos per sententiam hominis etiam pape: Respondet Glo. quod non ligantur praefata pena: quia si voluisset intelligiexpressisset. extra de deci. c. ad audientiam.

¶ Utrum nomine sententie hoc veniat excommunicatio sdlum: Respondet Glori quod etiam venit suspensio et interdictum. Sed Cardi. dicit quod verius est quod solum intelligatur de sententia excommunicationis. quod beneprobat littera per alternatiuam: quia supra dicit dehis qui absoluunt excommunicatos a canone. Et posteasubiicit: Uel a sententiis per statuta. et sic restringitur verbum sententiis per verbum excommunicatos. vt patet extra de rescrip. ar. c. ii requiris. et

¶ Quid de sententis latis per statuta legatorum Respondetur secundum Cardi. quod idem est sicut de statutis syno dalibus vel prouincialibus

¶ Sed di. An religiosi praedicti absoluentes a pena tantum ligentur praedicta pena: Respondet Cardi. quod non: quia littera loquitur copulatiue a pena et a culpa. vt patet. c. ii de rescriptis. Quid si praedicti religiosi absoluut a peccato: et no ab excommunicatione qua quis incurrit pro peccato: Respondet Car. quod non incidunt in penam: ne fiat extensio.

¶ Utrum religiosus ignorans penam hanc et administrans sacramentum eucharistie vel extreme vn ctionis sine licentia rectoris parochialis: non tamenin contemptum ipsius incurrat hanc penam: Respondet Cardi. se consuluisse per litteram. dict cle. que dicit: presumpserint: quod notat dolum et temeritatem mipistrantis: quod non ligatur etc.

¶ Utrum recipientes praedicta sacramenta a dictir rdigiosis sine lieentia suorum rectorum parochialium sint excommunicati: Respondetur quod non prima vice: tamen si fit scienter ligantur.

¶ Utrum sit credendum dicenti se habere licentiam Respondetur secundum glo.a quod sic: quia nemo videtur immemorproprie salutis. vt patet. i. q. vii. sancimus.

¶ Sed di. Quid de mercennariis scholaribus et huiusmoi. Repondet gloria quod sufficit licentia sacerdotis parochialis: in cuius parochia inhabitant: nisi causa recreationis vel alia temporali statim reuersuri ad propria aduenissent etc.

¶ Duodecima excommunicatio est ex tra de pe. in cle. vbi. excommunicatur quilibet qui iniurio se vel temere percusserit vel ceperit aut bamnierit aliquem episcopum seu qui praedicta mandauerit vdl facta ab aliis rata habuerit vel focius fuerit in his faciem dis: aut consilium aut fauorem dederit: vel defensauerit eosdem: nec potest absolui praeterquam in articlatiomor is nisi a papa. Et cum absoluendus fuerit in arciculo mortis non valet absolui nisi pius: canueat idonee quod parebit pene imponende: et poenitentiam dino auxiliante faciet

¶ Item secundo excommunitatiur poficiales quocumque nomine censcuantur: qui in aliquo dictorum fuerint culpabiles: nec valent tab apapa.

¶ Sed quid: si episcopus nondum eit cratus: Respondet gralo. quod non erit locus ist quia non est episcopus. vt patet de cele. mis. er cus de eo qui renunciauit episcopatui: quia in illo habebit ista pena. ¶i. Sed di. an habeat locum dicta pena in inclusione facta episcopo ad vediam: Respondet Car. quod non: quia hoc capere accipipetinere: sicut et in. c. felicis. de pe. li. vi. acc¬

¶ Tertiadecima est extra de penis. in cle. c. cupientes. vbi excommunicantur ommnes relisi clerici seculares: qui ad vouendum: iurano seu alias promittendum aliquem inducunt vt apud eorum ecclesias eligant scpulturam vel iam electa vlterius non mutent sunt excommunicati: a qua praeter quam in mocis articulo non possunt absolui nisi a papia. li.t vero non inducunt ad vouendum vel promittendum: sed lum vt simpliciter eligant siue si inducunt ad vouendum vel promittendum: non tamen apud suas ecclesias vt eligant: non incurrunt istam penam: et forte nec peccatum: si dolose non faciant.

¶ Sed nunquid ligantur ista pena si hoc faciunt indirecte: Respondetur quod siue directe vel indirecte publice vel occulte per se vel per alium hoc faciunt ligantur secundum. Car. tamen sola inductio sine effectu non ligat: sed oportet quod ille faciat: ad quod alter inducebat. vt dicit Car. in dicto. c. cu¬

¶ Utrum praefati clerici vel religiosi qui

¶ pientes. tale votum vel promissionem fieri faciunt teneantur restituere corpus illius qui talem promissionem fecit: si apud eos est sepultum: Respondetur quod sic si petatur: et omnia que occasione funeris habuerunt. Et hoc infra decendium quod currit quo ad restitutionem corporis a die petitionis: sed quo ad alia a die receptionis: secundum Ioanm. an. in. c. i. de sepul. li. vi. Quod si non faciunt ipso transacto decendio: eorum ecclesie et cymiteria ecclesiastico tandiu interdicto sunt supposita donec plene restituerint praefata. Limita hoc verum nisi esset ecclesia in qua de iure esset sepeliendus. quia sic non tenetur restituere nec corpus nec aliud: secundum Geminianum: Sed nunquid illi qui tale votum fecerunt seu pro missionem poterunt alibi eligere sepulturam: Responde tur quod non: sed sepelientur apud ecclesias ad quas alias de iure pertinerent.

¶ Quid de illo qui non suasione aliquorum sed proprio motu fecit votum vel iuramentum de sepultura electa non mutanda

¶ Respondetur secundum Hostien. quod sine causa mutare non poterit. vt patet extra de iureiu. c. si vero. quod nemo potest venire contra proprium iuramentum. si vero noua causa post iuramentum est orta de qua non cogitauit quando iurauit: sic poterit sepulturam mutare. et sic intelligitur opinio legistarum: qui dicunt tale votum non tenere seu iuramentum C. de legi silet non dubium. in fine.

¶ Quartadecima excommunicam tio est extra de sen. excom.c. grauis. in cle. Ubi omnes excommunicantur domini temporales etiam si sunt episcopi: qui in terria seu locis eorum interdicto suppositis cogunt quemlibet diuina officia celebrare: aut qui voce preconia seu per campanarum pulsationem ad officia eadem audienda aliquos praoesertim excommunicationis aut interdicti sententiis innodatos euocant: qui excommunicatis publice vel interdictis prohibent ne de ecclesiis exeant dum missarum solennia agantur a celebrantibus moniti generaliter vel specialiter vt cxeant.

¶ Item secundo s excommunicati publice vel interdicti qui in ipsis sunecclesiis postquam fuerint nominatim moniti a celebratibus vt exeant remanere praesumpserint: sententiam excommunicationis incurrant: a qua solum a papa possunt absolui: et sic ista pena solum est contra cogentes: reuotantes: prohibentes et remanentes.

¶ Item nota quod hoc verbum quolibet comprehendit omne modum compulsionis realem vel personalem aut directum vel indirectum. vtputa consanguineos vel ipsos in personis aut rebus grauando. vt notat glo. in dicto capostulo. Quid si non euocarent excommunicatos vel interdictos sed alios: Respondet Car. quod incidunt in praedictam penam: cum locus sit interdictus. et dictio praesertim stat pro¬

¶ Utrum hec pena habeat locum in

¶ maxime. cessatione a diuinis posita in dictis terris: Responde tur quod sic: quia quando cessatio a diuinis est generalis habet vim interdicti: secus si esset specialis.

¶ Quid intelligitur hoc nomine diuina officia: Respondet Car. quod restringitur solum ad missas. et ideo si aduocarent ad alia officia praeter missas: non haberet locum hec pena.

¶ Quid si praedicti praecipiant non subditis suis: vel praedicta non faciant in terris ipsorum sed in alienis: Respondet ibidem Car. quod non habet locu hec pena.

¶ Utrum praedicti aduocates secrete per nuncium ad diuina ligentur dicta pena: Respondet Car. quod non nisivoce praeconia vel voce tube vel campanarum pulsatione.

¶ Quid si compellunt in loco non interdicto: Respondet Panor. ibidem quod non habet locum hec pena. et intelligitur secundum glo.a tam de interdicto a iure quam ab homine.

¶ Quintadecima excommunicatio fuit extra de sen. excom. cum ex eo. in cle. Ubi excommunicantur fratres minores recipientes tempore interdicti ad diuina illos de tertio ordine. se d quia iam vacat per priuilegium Sixti. iiii. ideo non ligat.

Sextadecima excommunicatio est contra hereticos gazaros: patarinos et alios quocumque nom ine censeantur: ac contra omnes fautores: receptatores et defensores eorundem. et hoc per processum curie annualem factum in die cene domini.

¶ Decimaseptima excommunicatio est vbi supira contra piratas: cursarios et latrumculos maritimos ac omnes receptatores eorundem cum dantibus eis auxilium: consilium vel fauorem. Et dicitur pirata quicumque in mari predatur: nisi habeat iustum bellum comtra eos quos predatur. Quod bene nota: quia pauciintelligut: credentes quod nisi quis indifferenter depredetur in mari non sit pirata: et non incidit in hanc penam. quod falsum est.

¶ Decimaoctaua excommunicatio est vbi supla contra omnes qui in terris noua pedagia imponunt vel prohibita exigunt: sed a sponte soluentibus pedagia recipiens non incurrit excommunicationem: secundum gloiquia exigere est ab inuito extorquere

¶ Decimanonas excommunicatio est vbi supra contra omnes qui equos: arma: ferum lignamina et alia prohibita deferunt saracenis: turcis: et aliis christi nominis inimicis: quibus christianos oppugnant.

¶ Pro cuius intelligentia queruntur infra scripta.

¶ Quid venit hoc nomine armorum Respondet glo. ita quorundam. de iudeis. quod etiam fustes et lapides pro machinis veniunt: sed non lapides pro edificiis fiendis. vnde in. l. ii. C. que res expor. non de dicitur: quod lorice: scuta: arcus: sagitte et tela nomine armorum veniunt. Immo communiter dicendum quod ea que communiter sunt pro vsu offendendi veniunt nomine armorum. Illa vero quibus possumus vti pro armis et pro alio vsu puta pro instrumento dicuntur arma ex intentione vtendi his pro armis offensionis vel defensionis: alias non. extra de statu mona. ne in agro. in cle. Et ideo gladius ad incidendum panem non venit nomino armorum secundum Panor.

¶ Quid hic venit nomine ferri Respondetur quod accipitur hoc ferrum pro ferro infecto vel facto sub quacumque forma: vt in. l. ii. C. quae res exporta. non de. quod est verum de ferro per quod posisent pugnare vel se munire. quia brachete et simi lia no sunt sub ferro comprehensa.

¶ Sed diceres Quid sub nomine lignaminum intelligitur: Responde tur quod quodcunque lignum per quod naues: galeas aut alias machinas possent facere ad impugnandum vel defendendum se a christianis. secus de aliis lignaminibus quibus non possunt vti ad offendendum vel defendendum nec est tutum ligna illis dare quibus se fouent.

¶ Quid intelligitur nomine prohibitorum: Respondetur quod sunt omnia quibus possunt christiani impugnari vel ipsi infideles ne ipsi impugnentur a christianis muniri quae omni tempore prohibentur Similiter quacunque victualia vel mercimonia temnpore guerre cum eis habite ab aliquibus christianis legitime. Tempore vero pacis mercimonia quaecunque et victualia non sunt prohibita eis deferri nisi in dispedium fierm christianorum. puta quia timentes de guerra muniunt se: vel vt inuadant christianos. Tenet tamenInnocen. et Hastien. extra de iudeis. c. significa uit. quod pro redimendis captiuis tempore guerre arma etiam sine pena excommunicationis possunt deferri. quod non esset tenendum ante factum: sed bene post factum. De aliis autem mercimoniis non est dubium inter doctores propter dictum ca. significauit. quod pro redemptione captiuorum possunt deferri etiam tepore guerre.

¶ Sed diceres. quid si tempore pacis deferantur arma et alia prohibita: non tamen ea intentione vt impugnentur christiani

¶ Respondetur quod nihilominus ligantur si sunt talia quibus possunt impugnari secundum Io. and. et Panor. Quidam tamen tenent quod non ligantur nisi ea intentione deferant vt christiani impugnentur vel ne possint infideles impugnari. licet prima opinio sit tutipr ante factum

¶ Utrum deferentes prohibita infidemlibus et penitentibus posrea ea reportantes et non dimittentes infidelibus ligentur

¶ Respondetur quod non. quia verbacum effectu sunt accipienda. Idem dici de deferentibus arma causa sui tuitione ad terras infidelium quod non ligantur. Si autem statim vendita re cumperarent nihilominus ligarentur etc.

¶ Quando dicitur tempus guerre: Respondetur quod dicitur quandoaliquis princeps christianus auctoritate principis vel pape fancit cum eis bellum quo ad illum dominum puta Soldanum vel Turcum non quo ad alios dominos infideles nisi essent tali in subsidium notabile. Ad uerte hic quod licet Nicolaus Bonifacius et clemens multos ligauerit circa praedicta: tamen quia hodie vacant ideo sunt praetermittedi illi casus etc.

¶ Quid de dantibus chordam vel ancoram et huiusmodi vt possint negociari cum infidelibus tempore pacis: Respondetur quod requiritur licentia apostolica quia talia sunt prohibita

¶ Utrum portantes clauos paruos et cultellos pro pane incidendo sint excommunicati: Respondetur quod non: quia no comprehenduntur sub nomine armorum vel ferri vel aliorum prohibitorum.

¶ Utrum portantes arma: ferum et alia prohibita de vna terra saracenorum ad aliam vel saracenos cum armis suis: vt puta de marica ad alexandriam: sint ex communicati: Respondetur quod non: nisi hoc fiat in dispendium christianorum. sicut declarat Greg. ix. in quadam extruaganti: quae incipit: postulastis.

Higesima excommunicatio est per processum Ubi excommunicantur impedientes seu inuadetes victua ia vel alia ad vsum romane curie necessaria ad ducentes. seu ne ad ipsam adducantur vel deferantur impedientes aut parturbantes etc.

¶ Dicesimaprima excommunicatio est vbi suprla contra illos omnes qui ad sedem apostolicam veniunt et recedunt ab ea temeritate propria: capiunt: spoliant et detinent: aut ex proposito deliberato verberare: mutilare vel interficere praesumunt. Et contra omnes quo talia fieri faciunt vel mandant: qui omnes sunt excommunicati. Picesimasecunda excommunicatio est contraillos qui iurisdicionem ordinariam vel delegatam ideo habentes: morantes in eadem curia temeritate propria capiunt: spoliant vel detinent: aut ex proposito deliberato verberare: mutilare vel interficere praesumunt: et qui talia fieri faciunt seu mandant

¶ Dicesimatertia excommunicatio est vbi supru contra omnes illos qui per se vel per alios seuilias quascumque personas seculares vel ecclesiasticas ad romana curiam super eorum causis et negociis recurrentes: illaque in ea persequentes aut procurantes seu procuratores ipsorum vel aduocatos seu iudices super dictis causis deputatos occasione earum vel negociorum huiusmodi verberant: mutilant vel occidunt: aut bonis spoliant. Et contra dantes auxilium: consilium: vel fauorem in predictis.

¶ Dicesimaquarta excommunicatio est vbi supru contra omnes illos qui ne pareatur litteis aut mandatis apostolicis et legatorum et nunciorum et iudicum delegatorum eorundem gratiam vel iusticiam concernentibus decretisque supereis: et re iudicata seu processibus et executorialibus non habito prius eorum beneplacito et assensu ne ve tabelliones et notarii super huiuscemodi pro cessibus et litteris executorialibus instrumenta seu acta conficere aut confecta parti cuius interest tradere grauissimis penis prohibere statuere seu mandare praesumunt: et contra dantes auxilium consilium etc.

Picesimaquita excommunicatio est vbi supra contra omnes illos qui se ab obedientia romani pon tificis pertinaciter subtrahere vel quolibet reccdere presumunt. et contra dantes consilium: auxilium vel fauorem praedictis: qui omnes absoluuntur a papa.

Picesimasexta excommunicatio est vbi subrabtra per processum contra omnes qui iurisdicionem ad ecclesiasticas personas pertinentem vsurpant per se vel alium seu alios directe vel indirecte: aut in eisdem consilium auxilium aut fauorem prestare non verentur non possunt absolui nisi a sede apostolica etc.

Hicesimaseptima excommunicatio est per processum contra omnes mutilantes: vulnerantes: interficientes seu capientes et detinentes seu depraedantes rhomipetas et peregrinos ad vrbem causa peregriationis et deuotionis accedentes et in ea morantes vel recedentes ab ipsa cum omnibus in his dantes consilium auxilium vel fauorem

¶ H cesimaoctaua excommunicatio est per processum contra omnes illos quie per se vel per alium directo vel indirecte sub quocumque titulo vel colore occupant detinent vel hostiliter discurrunt seu inuandunt in totum seu in partem almam vrbem aut alias tiuitates vel terras et loca et iura ad rhomanam ecclesiam spectantia cum adherentibus fautoribus et defensoribus eorum seu dantibus auxilium consilium vel fauorum

Picesimanona excommunicatio est per processum contra quoscumque praesumentes absoluere quemlibet per praedictum processum excommunicatum nisi in articulo motis praestita prius de stando sancte matris ecclesie manm datis satisfactione vel sufficienti cautione etiam praetextucuiuscunque priuilegii vel concessionis apostolice non facientis plenam et expressam de praedicta prohibitione mentionem nec absolutio aliter impensa valet. Et licet Paulus secundus plures alios excommunicationes posuerit quis in nulla concessione volebat intelligi nisi specialiter exprimerentur. Tamen Sixtus quartus solummodo ad praedictas supra expressas se restrinxit. et ideo casus Paulinon sunt curandi

Trigesima excommunicatio est in extrauapoanti Sixti quae incipit: Et si dominici grecis. vbi excommunicat omnes absoluentes a quocumque praedictarum excommunicationum per processum factarum vel dispensantes in voto vltramarino sanctorum Petri et pauli: sancti Iacobi. et castitatis ex quacunque concessione ab ipso Sixto habita nisi de dicta extrauaganti de verbo ad verbum in ipsa concessione fiat mentio. Hanc bene aduertant confessores absoluentes per litteras pape vel legati.

¶ Trigesimaprima excommunicatio est sub rubrica extra de sepulter. vbi excommunicat Bonifacius omnes exenterantes vel in frusta incidentes: aut in aquis coquentes vt carnem ab ossibus euel lanit corpora defunctorum vt alibi tumulanda deferant.

¶ Nota quod tria concurunt ad hoc vt dicta pena inclrratur. Primum quod ille mortuus circa cuius cadauer volunt facere predicta sit mortuus in terra. vbi viget cultus christianus. quia si esset mortuus in terra infidelium non ligarentur si praedicta facerentis

¶ Secundum quod praedicta faciant cada ueri mortuo

¶ Tertio quod faciant animo vt alibi tumulandum deferant. quia si facerent ex odio vel proprter chirurgiam secus

¶ Trigesima secunda excommunicatio est extra de regularibus. vbi Martinus excommunicat omnes religiosos mendicantes euntes ad ordines seu monasteria non mendicantium vt ibi sint fratres etiam sub pretextu cuiusuis licentie etiam apostolice generalis. Item secundo excommunicat ipsos. recipientes. Sed hec pena non extenditur ad euntes ordinem carthusiensium: qui in hoc est priuilegiatus.

¶ Trigesimatertia excommunicatio poni tur extra de simonia. vbi Paulus secudus excommunicat omnes quacumque dignitate praeditos qiui quomqodolibet dando vel recipiedo simoniam commiserint aut qui fuerunt mediatores vt fiat in ordine vel aeicio.

¶ Trigesimaquarta excommunicatio est sub rubrica extra de sen. excom. de qua Ioan. an. in c. nemo. de simonia facit mentionem contra dantes aliquid pro gratia obtinenda apud sedem apostolicam: que tamen vt aliqui dicunt est reuocata per Clementem quintum.

Trigesimaquita excommunicatio ponitur sub rubrica de priuil. vbi excommunicantur qui libellos famosos aut cantilenas: rithmos faciunt: detinent vel publicant in infamiam status ordinum minorum et praedicatorum. et est Alex. quarti. ex alto.

¶ Trigesimasexta excommunicatioe est in dscta extrauaganti. ex alto. vbi excommunicantur predicantes: docetes vel de fensantes: quod praefatorum ordinum fratres non sunt in statu perfectionis: et quod non licet eis de elemosynis viuere: aut quod non possunt praedicare siue confessiones audire de licentia rtoma ni pontificis seu aliorum praelatorum ordinariorum sine comsensu curatorum. quod bene pensent curati.

¶ Trigesi maseptima excommunicatio est ibi dem contra facientes violentiam damnabilem in locis ordinum praedictorum: et tam isti quam predicti immedia te non possunt absolui nisi a sede apostolica: autem a comseruatoribus dictorum ordinum preterquam in mortis articulo.

Trigesimaoctaua excommuinicatio est contra omnes intrantes monasteria sancte Clare et ordinis predictatorum: qui ipso facto sunt excommunicati preter illos quos eorum fegula et statuta concedunt. Et iste omnes excommunicationes pertinentr ad papam ita quod non possunt absolui ab aliis praeterquam in articulo mortis

¶ Sunt et alie excommunicationes perextrauagantes inflicte ipso facto. sed quia multe sunt reuocate: et alique non sunt in vsu: ideo solum illas posui que communiter habentur in vsu: vt euitentur. Due sunt excommunicationes quarum absolutio pertinet ad episcopum.

¶ Trigesimanona excommunicatio est extra de sen. excom. c. peruenit. vbi habetur quod pro leui iniectie ne manuum in clericum excommunicatum episcopus potest absoluere. vt patuit. supra excommunicatio primo: piffusius etc.

¶ Quadragesima excommunicatio est in elemen. cum ex eo. de sen. excom. vbi olim excommunicabantur fratres minores recipientes ad diuna tempore interdicti fratres tertiiordinis: sed quia hodie vacat per priuilegium Sixti quarti: ideo non ligat.

¶ Notandum quod sequentes excommunicationes no sunt reseruate a iure alicui: ideo ab istis potesti absoluere quilibet ordinarius vel proprius sacerdoum vt patuit supra Absolutio.

¶ Quadragesimaprima excommunicatio est xxiii. q. v. administratores. vbi excommunicantur omnes principes et officiales qui tertio admoniti ab epicopis vel ecclesiasticis praelatis recusant eis facere iusticiam super eorum causis

¶ Quadragesimasecunda excommunicatio et ex de elec. c. licet. vbi excommunicatur ille qui electus a paucioribus quam duabus partibus cardinalium in summum poentificem assentit electioni de se facte. Secundo excommunicantur omnes qui talem recipiunt pro papa vero

¶ Quandragesi matertia excommunicatio est extra de offi. ordi. c. quoniam. vbi excommunicatur ille qui se ingerit in ecclesiam in quae est episcopus se pro episcopo gerens sine cosensu episcopi

¶ Quadragesimaquarta excommunicatio est extra de loca. c.i. vbi excommunicantur magistri et scholales Bononie conducentes hospitia domorum aliorum magistrorum et scholarium in lesionem vel impedimentum inhabitantium nisi prius tempus conductionis sit elapsum. vel nisi de consensu ipsorum magistrorum vel scholarium inquilinorum. Et nota quod nomine magistrorum veniunt doctores sed nomine scholarium non veniunt existentes in studiis pro scholaribus vt sunt charta rii et scriptores secundum Ioan. and. quamuis praedicti gaudeant priuilegio scholarium. quamuis Innocen. teneat quod etiam isti ligantur. primum est verius. locatores tamen non ligantur.

Quadragesimquinta excommunicatioe est extra de immu. ec cle. c. non minus. iuncto c. ac uersus. vbi excommunicantur primo omnes officiales laici quorumcunque locorum qui angarias et exactiones indebitas ecclesiis et ecclesiasticis personis imponunt. Secundo excommunicantur predicti qui iurisdicionem prelatorum et auctoritatem quam habent in suis hominibus euacuant

¶ Nam tam ist quam primi si moniti competenter non desistant ipso factam ipsi quam fautores ipsorum sunt excommunicati nec debent absolui donec satisfecerint competenter. Pro quorum intelligentia secundum Panor. in dicto ca aduersus. quod successor non est excommunicatus ipso facto nisi praedecessor reliquerit praetextu officii ad commodum ipius officii vel vniuersitatis. secus si relinquit ad commodum proprium vel ad libidinem suam faciendum. nam tunc ipse reus solus tenetur. et ipse vel eius heres conueniri debent

¶ Sed diceres. an prelatus officialis teneatur satisfacere de suo etiamsi nihil habuit. si communitas in cuius vtilitatem est versum extortum non vult satisfa cere: Respondet Panormiter. vbi supra quod sic. tamensecundum Goffre. communitas in cuius vtilitatem est versum si est effecta locupletior tenetur satisfacere: vt patet. ff. de ac. em. Unde officialis quantumcumque restitit ne fieret est excommunicatus. quia non dimisit officium. Sed que sunt persone que non possunt iudicari a seculari iudice: Respondetur quod primo omnes ille que gaudent priuilegio canonis xvii. q. iiii. Siquis suadente. vt patuit supra Excon¬ municatio primo. Secundo sunt omnes persone astricte perpetuo seruitio ecclesie vel praedictis: qui gaudent predicto priuilegio. si quis suadente. Tertio sunt omnes de familia episcopi: secundum Panor. in. c. nullus. de foro compe. Quarto vxor clerici qui defert tonsuram et habitum: et non est bigamusidlist fi. C. de incolis. Mulieres (inquit textus honore maritorum cingimus et genere nobilitamus et forum ex eorum persona statuimus. Hec ibi. Quinto rectores hospitalium piorum si sunt perpetuo obligati secundum Pauor. in. c. nullus. alias non. Sexto fratres et sorores tertii ordinis beati francisci vt patet ex priuilegio Sixti quarti.

¶ Quadragesimasexta excommunicatioest extra. ne clerici vel mona. c. non magno. contra quoscumque religiosos tacite vel expresse professos audientes leges vel physicam: nisi infra spacium duorum mensium ad claustrum redierint. vt patebit. i.

¶ Quadragesimaseptima excomunica tribest in cap. fi. ne clerici vel monachi. Ubi prefata excommunicatio extenditur ad archidiaconos: plepanos: prepositos: cantores: et alios clericos perionatum habentes et omnes sacerdotes nisi infra spacium duorum mensium destiterint audire legem vel physicam.

¶ Pro cuius declaratione quaeruntur plura.

¶ Queri ter quando incipiunt currere predicti duo menses: Respondet Panor. quod quo ad religiosos incipiunt a die exitus monasterii: vt predictas scientias audirent. In decanis vero et aliis incipiunt a die exitus propriorum larium cum effectu auditionis prefatarum scientiarum.

¶ Quid si non exeunt proprios lares nec religiosi monasteria: sed in domibus propriis aut monasteriis audiunt scientias predictas: Respondet Panor. quod non erunt excommunicati: et licet alii aliter dicant: non tamen sunt audiendi in hoc.

¶ Utrum religiosi qui exeunt ex aliqua alia causa fationabili: et sic audiunt praedictas scientias: ligentur pena predicta: Respondet Panor. in dicto. c. fi. quod non. quia vt ligentur dicta pena: requiritur vt exeant monasterium. et secundo vt exeant ista intentione scilicet studendi in dictis scientiis siue audiant siue non Ex quo patet quod si exirent extra monasferium ex aliqua alia rationabili causa: non vt audirent praedictas scientietias: et sic perseuerantes extra monasterium vltra duos menses et interim audirent dictas scientias non essent excommunicati. secus si solum starent extra monasterium et principaliter vt audirent: quia tunc tempus duorum mensium inciperet a die cessationis cause propter quam exierant: et dispositionis vt audiant.

¶ Quid si religiosus exiuit vt audiret praedictas sclentias: postea mutato proposito audit theologis am: Respondetur secundum Innocen. quod nihilominus ligatur. sed Panormitanus tenet: quod non est necesse vt reuertatur ad monasterium: nec incurrit penam: sed cautius est vt abbas significet ei quod studeat trco logie: et sic censetur reuersus ad claustrum: et erit magis tutum. Si autem predicti legant in suis monasteriis vel laribus secundum Panormi. non ligattur. Similiter si studeant in propria camera vel monasterio ad intelligendum melius canones non ligantur. Secus si principaliter studerent propter ipsam scientiam ciuilem. Idem est dicendum de praedictis tenentibus libros praedicte scientie. quod bene nota etc.

¶ Quadrage simaoctaua excommunicatio est in c. clericus. ne cleri. vel monachi. vbi ex communicantur omnes sacerdotes qui post monitionem officium vicecomitis aut viceprepositi secularis habuerit et communiter doctores. Hic nomine sacerdotes intelliguntur existentes in sacris.

¶ Quadrage simanona excommunica tio est extra de scismaticis. c. i. vbi excommunicantur omnes innitentes ordinationibus vel alienationibus factis et scismaticis: Nam emens rem ecclesiasticam a scismaticis autem alio modo adquirens eam ab eis. Similiter tenenabeneficium ecclesiasticum a scismatico sibi concessum vel consentiens ordinationi facte per eundem est excommunica tus quo ad executionem si fiat scientis

¶ Quinquange sima excommunicatio est extra de rapto. c. excommuni. vbi excommunicantur omnes qui christianos naufragium patientes damnata cupiditate spoliant rebus suis nisi ablata restituant quam primum poterunt Et sic tenet Panor.

¶ Quinquage simaprima excommunica tio est extra de senten. excommuni. c. nouerit fraternitas. vbi excommunicantur primo illi qui statuta edita et consuetudines introductas contra ecclesie libertatem fecerint seruari. Secundo excommunicantur omns qui eadem statuta non fecerint deleri quamprimum sciueriut scilicet si habent petestatem delendi. Tertio excommunicantur statutarii praedicti Quarto scriptores praedictorum statutorum

¶ Quinto potestates: consules: rectores et consiliarii locorum vbi praedicta stati. a edita fuerint. Sexto quicunque iudicant secundum praedicta statuta. Septimo qui iudicata re digunt in publicam formam

¶ Sed diceres. Quid dicitur contra libertatem ecclesiastica: Respondet Panor. ibidem quod est omne illud quod statuitur contra priuilegium datum vni: iersali ecclesie a deo: vt illud Quod cunque ligaueris super terram. xxiiii. q. i. Uel a papa: vtputa quod ad pias causas legata valeant cora duo bus testibus et huiusmodi. vel ab imperatore. Uerbi gratia: quod nullus iudicet clericos et ecclesiasticas personas nisi eorum praelatus: et similia. Secus si tale statutum esset contra priuilegium datum alicui particulari ecclesie: quia non essent excommunicati secundum communit Ddoctores. Adde secundum Barto. in auter. cassa. C. dice se crosanc. ecclesi. quod statutum quo clerici efficerentur timidiores et laici audaciores esset contra liberta tem ecclesiasticam: vt verbi gratia. vt si statu ere tur quod qui percutit clericum soluat decem. qui vero laicum vigiti. Unde si in fine statutorum adderetur quod si essent aliqua contra libertatem ecclesie habeantur pro non scriptis secundum Panor. vbi supra non excusarentur ab excommunicatione sed debent dolere. Illi autem secundum Innocen. sciunt statuta sed ignor ant ea esse contra¬ libertatem ecclesiasticam: non ligantur: licet Ioan. de ligna. teneat contrarium: primum tame est verius.

¶ Quinquangesimasecunda excoummunicatio est extra de elec. c. vbi periculum. vbi omnet excommunicantur primo qui mittunt scripturam vel numncium vel secrete loquuntur cardinalibus vel alicui eo rum existentibus in conclaui pro electione pape.

¶ Ubi nota quod missio aut locutio oportet vt sit secreta: secundum Archi. et Ge. aliter non esset excommunicatus. propter quod dicit Ge. quod quando statutum enumerat plura prohibita et vltimo prohibito qualitatem aliquam restrictiuam adiungit illa qualitas restringens refertur ad omnia numerata. Item secundo excomunicam. tur omnes domini: rectores: aliique officiales cuiuscumque digi itatis aut condicionis existant: qui diligenter noobseruant aut fraudem circa ea committunt: quae sibi praecipiuntur obseruanda in morte pontificis morientis in eorum terra. quod intellige nisi tales prohiberentur talia seruare.

¶ Quinquangesimatertia excommunicatio est extra de elec. c. sciant cuncti. vbi ex communicantur omnes qui per se vel per alios spoliardo seu alios iniuste persequendo gravare praesumpserint in beneficiis seu aliis bonis suis clericos vel quaslibet personas ecclesiasticas aut eorum consanguineos aut ecclesias vel monasteria seu loca cetera: ex eo quod tales persone ecclesiastice ad quas spectat electio noluerunt vel nolunt eligere eum pro quo rogantur.

¶ Et nota quod secundum Archi. per verbum: spoliando: intelligitur siue auferat latenter siue vastent quocumque modo iue inuadant immobilia siue rapiant mobilia per oim et prublice siue fraudent per dolum

¶ Queritur an dicta pena habeat locum si grauant affines: Respondet Gemi. quod non. Sed consanguine intelliguntur vsque ad septimum gradum consanguinita¬ tis

¶ Utrum hec pena habeat locum in praesenta- tione postulatione vel confirmatione: Respondetur secundum glosam dicti. c. quod sic: dummodo habeat fieri a clerico vel persona ecclesiastica. secus si patronus esset laicus. Idem dicit Gemi. ibidem: in conferente et postulante: quia constitutio penalis quatenus concernit fauorem ecclesie est extendenda ad alium casum quam ex praessum: dummodo casus concernat fauorem ecclesie

¶ Quinquange simaquarta excomummunicatio est extra de elec. c. generali. vbi exconmunicantur primo illi qui regalia id est collectam que fit nomine regis vel imperatoris: seu vectigalia cont essa et clesiis a rege: aut custodiam seu guardia. sicut in et clesia parmensi: vbi laici debent castodire doneco ecclesie sit prouisum: vel aduocationis seu defensionis titulum: quod idem est: quia aduocatus dicitur defensorin ecclesiis: monasteriis aut aliis piis locis vacantibus de nouo vsurpando bona ecclesiarum: monasteriorum autm locorum piorum occupare praesumunt cuiuscumque sint dignitatis. Ubi secundum Gemi. ibidem duo requiruntur quod sint excomunicati. Primum quod predi¬ cta iura de nouo versurpent. Et dicuntur de nouo si a quadraginta annis circa: secundum quod virtute illius vsurpationis bona vacantium praedictorum occupent: aliter non sunt excommunicati.

¶ Secundo excommunicantur clerici praedictarum ecclesiarum: monacssi monasteriorum et persone cetere locorum eorundem qui praedicta fieri procurant: intellige secundum Ioan. ande. si procurant opere: consilio persuasione aut cooperatione.

¶ Quin quaigesimaquinta excommunica tio est extra de elect. c. indennitatibus. vbi excommunicantur deputati vel vocati ad dirigendas moniales in electionibus qui se non abstinent ab his per quae inter eas super faciendis electionibus ipsis oriri possit discordia vel exorta nutriri. vbi dicit Gemi. quod non vocatus ad electionem vel vocatus ad alia quam ad dirigendam electio nem non incurrit hanc penam licet nutriat discordiam Et non solum ista pena habet locum in electionibus monialium: sed etiam in his qui non renunciant propriis sed viuunt sicut canonici seculares in secularibus ecclesis. et a fortiori habet locum in sororibus tertii ordis.

¶ Quinquagesima sexta excommunicatio est extra de offi. delega. c. hac constitutione. vbi excommunicatur quilibet procurans vt conseruator sibi datus se intromittat de aliis quam de manifestis iiuriis. et consernator est suspensus per annum ab officio¬

¶ Quinggesimaseptima excommunitatio est in extrauaganti super gentes et regna. de of. lega. lib. vi. vbi excommunicantur illi qui impediunt legatos vel nuncios apostolicos ne exerceant eorum officia. et praeo facto vltra excommunicationem terre eregnavel loca praedictorum sunt interdicta quamdiu in contumacia perstiterint.

¶ Quinquagesimaoctaua excommunica tio est extra de his quae vi metusue causa. ca. vnico. vbi excommunicantur illi qui absolutionem vel reuocationem uamcumque a sententia excommunicationis: suspensionis vel interdicti extorserint per vim vel metum. quod intellige secundum glosis. si absolutio seu reuocatio sit facta. quia si iudex noluisset absoluere vel reuocare non haberet locum dicta pena. Et si vis vel metus sit illatus. Sed quid si sententia erat iniusta: Respondetur quod nihile minus ligabuntur si per vim vel metum obtinuerunt reuocationem: et hoc per se vel per alium.

¶ Quid si reuocaretur talis absolutio per vanum metum de quo timere non debebat: Respondet Archi. quod non ligabuntur. quia proprie nu appellatur metus talis timor

¶ Utrum habeat locum in absolutione a minori excommunicatione sic obtenta: Respondetur quod non.

¶ Quinquagesima nona excommunicatio est extra de iudi. c. mulieres. vbi excommuni catur qui fingit causam vel facit fraudem vt iudex personaliter vadat ad mulierem pro testimonio ipsius capiedo. vbi dicit gloria quod iudex vt posset visitate faciebat eam nominare in testem. si tamen iudex non iret ad eam licet fingatur causa non ligaretur.

¶ Sexagesima excommunicatio est ex trd de rebus ecclesie non alie. c. hoc consultissime. vbi excommunicantur omnes compellentes cuiuscumque condicionis praelatos vel ecclesiasticas personas ad submittendas ecclesias subiiciendo bona immobilia vel supponendo iura ecclesiarum laicis vel recognoscendum seuprofitendum se tenere ab illis tanquam a superioribus vel ad statuendum eos laicos tanque patronos vel aduocatos ecclesiarum seu bonorum ipsorum in perpetuum seu ad non modicum tempus sine capituli consensum et licentia speciali apostolice sedis. Ubi dicit gloi. quod vt incurratur ista pena: requiritur primo quod sint bona immo pilia vel iura que immobilibus computantur. Secundo quod supponantur tanquam sint sua vel recognoscantur ab ris. Tertio quod non sit ad modicum tempus: quia si fieret ad modicum tempus ex aliqua iusta causa cum consensum capituli non incurretur hec pena. Quarto quod fiat sine licentia capituli et pape. Secundo excommunicantur omnes laici qui ex licentia pape et consensu capituli contractus inierunt de ecclesiasticis immobilibus vel inient in futurum. si aliquid plus quam importat natura contractuum ipsorum vel pactu in eis factum vsurpauerunt vel exegerunt si moniti legitime non desi stunt ab huiusmodi vsurpatione restituendo etiam taliter vsurpata. Ubi dicit Archi. quod si est contractus emphitheoticus accipiant quod est a iure permissum et non vltra. et sic de aliis contractibus initis. Item dicit quod non sufficit abstinere nisi restituat.

¶ Sex agesimaprima excommuni tatio est extra de religiosis do. c. vnico. vbi excomnunicantur nouum ordinem aut religionem inuenientes vrel habitum noue religionis assumentes intellige vt cum aliis simul viuant. aliis seorsum assumere non prohibentur. Secundo excommunicantur omnes fratres mendi cantium ordinum post concilium lugdunense institutorum qui aliquid in proprio habere non possunt ex eorum regula si iliquem recipiunt ad professionem siue si domos vel loca eorum alienant sine licentia sedis apostolice specialir. aut etiam secundum Archi. si alienant bona mobilia. ex cipiuntur ab ista pena fratres minores et praedicatores et heremitarum sancti Augustini et Carmelitarum

¶ Sexagesimasecunda excommunicatio est extra de cen. c. quamquam. vbi excommunicantur quicunque per se vel per alios suo nomine vel alieno ab ecclesiis vel ecclesiasticis personis exigunt pedagia vel guidagia pro rebus suis propriis quas deferunt vel deferri faciunt non causa negociationis: intellige si sunt persone singulares qui hoc faciunt: secus si esset vni uersitas vel collegium: quia non excommunicatur sed ubiicitur ecclesiastico interdicto. hodie tamen papais est: vt patuit supra excommunicatio. xviii.

¶ Sexagesimatertia excommuni. tatio est extra de immu. eccle. c. quoniam. excommunicantur omnes qui impetratores litterarum apostolicarum vsl alios ad forum ecclesiasticum recurrentes super causis quae ad idem de iure vel antiqua consuetudine pertinere noscuntur compellunt seu compelli procurant autem per se vel per alium impediunt: ne coram iudicibus ecclesiasticis de legatis seu ordinariis possint iusticiam obtinere vsl querelam de dictis causis coram eis proponere iudices ecclesiasticos vel impetrantes aut litigantes seu litigare volentes aut propinquos illorum seu res ipsorum autem ecclesiarum suarum etiam per captione modisue aliis quibuscumque aggrauant cum dantibus consilium: auxilium vel fauorem ad praedicta. nec tales debent absolui nisiprius satisfecerint tam iudici cuius perturbaue runt iurisdicionem: quam parti perturbate de iniuria damnis expensis et interesse. Et hec excommunicatio partim est papalis: vt patuit excommunicatio. xxv.

Se xagesimaquarta excommunicatio est extra de immu. eccle. c. eos. vbi excommunicantur omnes seculare dominium habentes: qui suis subditis interdicunt ne praelatis aut clericis seu personis ecclesiasticis quecumque vendant: emant aliquid ab eisdem: nec ipsis bladum molant: coquant panes: autalia obsequia exhibere praesumant.

¶ Ubi nota secundum Gemi. quod praedicta pena locum habet nolum in illis qui habent dominium: et non in aliis. et quando praedicta suis interdicunt subditis. secus si praedicta interdicant non suis subditis.

¶ Quid si fiat tale praeceptum vel statutum: ne quis possit vendere vel alienar non subditis vel illis qui non portant onera communitatis: Respondet Gemi. quod non ligantur: quia non est contra libertatem ecclesiastica: exquo non fit mentio de eco clesiis vel ecclesiasticis personis nisi illud intelligeretur de ipsis. vnde potest iudex ecclesiasticus eas compellere vt declarent quod habeant locum quo ad laicos.

¶ Sexagesimaquinta excommunicatio est extra. ne clerici vel monachi. c. pericum losa. Ubi excommunicantur tria genera personarum. Primo omnes religiosi tacite vel expresse professialiquam religionem approbatam temere habitum sue religionis dimittentes. Ubi nota quod ad incurrendum hac penam duo requiruntur. Primum quod dimittant extra monasterium egrediendo: quia si intelligeretur quod essent excommunicati dimittendo in monasterio exstendo sequerentur duo inconuenientia: quia quod textus fuisset superfluus dicendo in scholis vel alibi. suffecisset enim dicere vbilibet quod esse non debet. vt dicit glo. in rubrica. fti. quod me. cau. Secundo sequeretur quod religiosus dormiens sine habitu esset excommunicatus: quia temere dimittit: contra. c. vidua. xx. q. i. et contra. c. sanctimonialis. dist. xxiii. que iura volunt quod semper habitu vti debet. quod esset valde amarum verbum si ligarentur sine habitu dormiem. do. quod non est credendum secundum Ioannem an. in ca¬ periculosa. Et ideo dicendum quod oportet dimittant habitum: et sint in scholis vel alibi extra monasterium: quia sic euagandi habent materiam: vt vult ratio dicti capituli: alias quamuis dimittant in monasterio nec extra egrediuntur non est credendum quod ligentur: quia cessat ratio legis: scilicet materia euagadi. Secundum quod requiritur vt incurratur hec pena est vt dimittant temere: scilcet sine rationabili causa seu licita religioso: quia licet extra monasterium appareant sine habitum et eum dimittant. tamen si hoc faciunt ex causa licita religioso: quam implere non possent commode cum habitu: puta propter balnea vel pisca tionem licite fiendam: non ligantur propter verbum semere: vt notat glo.

¶ Sed quid si religiosus de serat habitum sed occulte: puta sub vestibus laicalibus sine rationabili causa: et extra monasterium Respondet Ioan. an. extra de vita et ho. cle. ca. deus qui. quod sit excommunicatus. Panormitanus veroin dicto capistulo tenet quod non. quod verius videtur: quia constituti o penalis non debet extendi ad casum non habentem rationem.

¶ Quid si assumit habitum alterius religionis: Respondet Gemi. quod non incurret dictam penam: nec obstat verbum: sue religionis: quia vna est religio generaliter sumpta. Secundo excommunicantur omnes religiosi qui accedunt ad que uis studia litterarum. intellige extra claustrum nisi a suo prelato cum consilio maioris partis sui conuentus sibi eundi ad studium licentia primitus sit concessa.

¶ Sed nunquid ligabitur abbas sine prefata licentia vadens. Respondet Gemi. quod non: quia virtualiter continet conuentum. Tertio excommu nicantur omnes doctores siue magistri: qui religiosos habitu suo. dimisso leges vel physicam docent vel in scholis suis praesumunt retinere.

¶ Sexagesimasexta excommunicatio est extra de here. c. quicumque. Ubi excommunt cantur omnes qui presumpserint ecclesiastice so pulture tradere hereticos credentes receptatores: de fensores vel fautores eorum scienter: nec debent absolui nisi propriis manibus publice extumulent. huiusmodi corpora damnatorum: quia cui non communicauimus viuo nec communicemus mortuo. extra de sepul. capr. sacris. est instituta.

¶ Quid est tradere ecclesiastice sepulture

¶ Respondetur secundum Archi. quod est talium cadauera in cymiterio ecclesie tumulare: vel etiam alibi ad modum christianorum cum psalmis et orationibus ad sepulturam deducere. vt patet. viii. q. ii qui diuina. et c. quasitum.

¶ Sexage sima septima excommunicatio est extra de hereticis. capitulo. vt inquisitio nis. Ubi excommunicantur potestates: domini tem porales: rectores vel eorum officiales seu baliui: quod de crimine heresis cognoscunt vel iudicant siue si captos pro eodem crimine absque episcoporum vel inquisitorum licentia a carcere liberant vel executionem pro huiusmodi crimine a diocesano vel inquisitoribus iniunctam non implent: prout ad eorum spectat officium Item si directe vel indirecte presumunt sententiam diocesanorum vel inquisitorum aut processum impedire: vel si diocesano vel inquisitoribus praesumpserint se opponere in his que ad prefatum fidei negocium incumbunt: aut aliter impedire cum omnibus dantis bus eis in praedictis auxilium: consilium vel fauorem intellige si facit animo impediendi officium. secus si esset inimicus et propter inimiciciam impediret: quia sic non esset excommunicatus.

Sexagesimaoctaua excommunicatio est extra de homici. c. i. Ubi excommunicam tur omnes qui per assisinos aliquem interficiunt. Dicit enim Gemi. extra de homici. ca. pro humani. lib. vi Assisini sunt quidam infideles qui pro pecunia faciliter queruntur interficere homines non curantes si ipsi interficiantur: sed quod sint sub dominio alicuius vel non: fideles vel infideles: dum modo per pecunia eis data homines interficiunt non refert.

¶ Que pena proci rantium mortem alicuius per tales: Respondetur: quicumque princeps et quantumcumque magnus prelatus seu quauis alia persona ecclesiastica vel secularis quempiam christianorum per praedictos occidi fecerit vel mandauerit quamuis mors non sit secuta aut eos receptauerit vel occultauerit aut defensauerit excommunicationis et depositionis a dignitate: honore et ordine officio et beneficio incurrit ipso facto sententias. Est etiam cum suis omnibus mundanis diffidatus a toto christiano populo perpetuo nec requiritur alia sententia praeterquam probabilibus constiterit argumentis istud scelus comisisse. et secundum Gemi. possunt interfici impune necdum per iudicem sed et per quemcumque priuatum quia idem est bamnire et diffidare quod statuere et precipere vt impune possit occidi: vt notatur. C. de accusa id est reos.

¶ Item clericus taliter diffidatus est spoliatus: et sine alia degradatione potest occidi vel verperari sine excommunicatione. Et bona praedictorum temporalia sunt capientium. tamen hoc aduerte secundum Archi ibidem quod requiritur prius sententia iudicis declarantis ipsum assisinum vel fautorem talem antequam liceat contratales procedere in personis et bonis. Et ad textum dicti ca. pro humani. respondet non requiri alia sententia: scilicet que dat licentiam occidendi et huiusmodi: quia subcit quod sit declaratus assisinus.

¶ Sexagesimanona excommunicatio est extra de vsuc c scilicet vbi excommunicantur omnes persone singulares ecclesiastice episcopis inferiores: que vsurariis alienigenis concedunt domos ad fenus exercendum vel non expellut de terris suis infra tres menses numnquam de cetero admittendo. alioquin vniuersitas et collegium incurrunt penam interdicti. Episcopi vero et superiores suspensionis: istis vero inferiores excommunicationis. quam penam secundum Ioan. an. si per mensem sustinuerint animo indurato terre eorum quamdiu in ipsis morantur sunt ipso fa¬ cto interdicte: non obstante priuilegio.

¶ Quis dicit tur oriundus: Respondetur quod is qui ortus est ibi vel in vico ciuitatis illius: vel etiam si pater eius indeoriginem duxit. si. ad munici id eset qui ex vico.

¶ Quid si vsurarius non sit de terra oriundus: sed debomi nio sub cuius est terra: Respondetur secundum Card. quod non habet locum hec pena.

¶ Sed di. an praedica pena comprehendat conducentes iudeos: Respondetur secundum Car. in cle. de vsuris. et Gemi. de vsu. li. vi. quod sic.

Septuage sima excommunica. tio est extra de iureiu. c. vnico. vbi excommunicantur concedentes represalias contra personas ecclesiasticas vel eorum bona: vel si generaliter concessas pretextu cuiusuis consuetudinis ad easdem referunt seu et tendunt: nisi infra mensem a die concessionis reuocent intellige si sunt persone singulares.

¶ Quid si ante mensem processerunt ad actum: Respondet glosa ibidem quod sunt excommunicati: quia prohibent actum. et praecipit reuocationem infra mensem.

¶ Sed di. quid est represalia: Respondetur quod est rerum aliarum generalis retentio auctoritate principis vel ciuitatis pro repensatione damni dat indulta. xxiii. q. ii c. dominus et est quando vnus de vno dominio non valens comsequi ius contra aliquem de alio dominio retinet omni um qui sunt sub tali dominio pro satisfactione.

Septuagesimaprima excomnunicatio est extra de sequels. possels. in cle. vnica Ubi excommunicantur omnes qui sequestrationem quoe debet fieri per ordinarium loci de bencficio non posesso pacifice per triennium integrum post sententiam diffinitiuam contra possessorem apud sedem apostolicam duntaxat impetitorio vel possessorio promulgatam impedire vel fructus sequestratos qui supersunt one ribus tenentis sequestratum beneficium occupare presumpserint. a qua non absoluantur nisi vsurpata re stituant et impedimentum remoueant. nec potest fructus se questre couertere in vtilitatem beneficii.

¶ Septuage sima secunda excommunicatio est in clemen. i. de sepul. Ubi excommunicantur omnes qui interdicti tempore in casibus non concessis a iure vel excommunicatos publice scilicet maiori excommunicatione non minori: secundum Innocen. aut nominatim interdictos intellige a diuinis et a perceptione sacramentorum quia interdicti a iurisdicione vel ab aliquo officio non priuantur sepultura vel vsurarios manifestos scienter sepelire presumunt in cymiteriis: nec debent absolui nisi prius satisfe cerint illis quibus iniuria facta ad arbitrium diocesani. quod bene nota.

¶ Utrum ad incurrendum hanc penam requiratur quod locus sit benedictus

¶ Respondet Car. ibidem quod sic: quia non dicitur cymiterium nissi per benedictionem. arg. de conse. di. i. c. nemo. aliqui tamen tenent contrarium: quorum opinio tunc potest esse vera quando locus diu haberetur pro benedicto: licet in veritate non esset.

¶ Quis dicitur publice excommunicatus: Respondet secundum glosam. de excep. c. exceptionem. quod si agitur de pena incurrenda respectu communicantium excommunicato intelligitur si iudex tulit sententiam in loco vbi publice iudicare c onsueuit praesentibus officialibus suis et partibus vel altera absente per contumaciam: alias secus. Sed in dicta cle. i. vult quod ex qualitate fori et ex multitudine astantium vel paucitate dicatur publicum vel non publicum. Unde secundum eandem glo. se pelies occulte excommunicatum: licet sciat non incidit in penam. Panor. in. ca. exceptionem. dicit hoc verum quando non esset excommunicatus secundum modum quem dicit glosaaut si esset: tamen sepeliens ignorabat: et hoc tene. Dicitur tamen excommunicatus publice quando a iudice fuit excommunicatus: licet non sit denunciatus.

¶ Quis dicatur nomina tim interdictus vel excommunicatus

¶ Respondet Panor. extra de pre. c. lateranen. quod vbilgitur de incurrenda ipso iure: sic non dicitur quis nominatim nisi exprimatur eius proprium nomen: quia hoc importat etymologia vocabuli: et in illis odiosis non est recedendum apropia signi ficatione verborum nisi de mente constet. vt in. c. statutum. de elec. li. vi. Et nisi circumstantie sint ita expresse quod ex toto importent vices proprii nominis.

¶ Quid si vsu rarius manifestus fecit cautionem: Respondet Cardinalis: quod poterit sepeliri.

¶ Utrum hec pena liget solum humo vel tumulo imponentes an concomitamtes: portantes seu officiantes: Respondetur quod glo.a dicit casum dubium. Panor. tamen tenet: quod solum tumulo imponentes. Steph. dicit quod omnes etiam concomitantes. Sed frater Angelus dicit quod nisi fiat fraudulenter solum est excommunicatus imponens in tumulo cum mandantibus et auctoritatem praestantibus simul cum praelatis dolose non prohibentibus sed permittentibus sepelire et officialibus secundum morem sepulture.

Septuagesimatertia excommunicatio est extra de deci. in cle. i. vbi excommunicantur omnes religiosi administrationem vel beneficia non habentes: qui non alium aut alias decimas ecclesis debi tas et ad eos non spectantes sibi appropriare presumunt: scu qui de animalibus familiarum aut pastorum suorum vel aliorum animalium immiscentium eorum gregibus: aut qui de animalibus quae in fraudem ecclesieemunt emptaque venditoribus vel aliis ab ipsis tenenda tradunt: seu qui de terris quas tradunt aliis excolendas decimas solucre non pernittunt autem prohibent si post requisitionem factam ab eis quorum interest non destiterint infra mensem. vel si de his quae contra praemissa vsurpare vel retinere praesumpserunt infra duos menses ecclesiis damnificatis emendam non fecerint conpetentem: non debent absolui nisi ante satisfactionem condignam fecerint. Dicit ibidem gloria quod hoc non intelligitur de dictis debitis priuato

¶ Quid si predicti licet non prohibeant aliis: tamen ipsi no soluunt decimas cum debeant: Respondet glosis. quod non erunt excommunicati: aliter peioris essent condicionis quam laicie.

¶ Septuagesimaquarta excommunicatio est in cle. de statu monach. Ubi excommunicantur duo genera personarum. Primo omnes monachi et canonici regulares administrationem non habentes aliquam: qui sine licentia speciali suorum prelatorum se transferum t ad curias principum vt damnum aliquod suis praelatis vel monasteriis inferant.

¶ Ubi nota secundum glosam: quod ad incurrendum hanc penam duo requiruntur. Primo quod intrauerint curiam: quia ex solo exitu claustri ob hanc causam non ligarentur. Secundum quod requiritur est: vt causa damnificandi prelatum vel monasterium curiam intrauerit. vnde licet damnum non intulerint: vtputa: quia penituit eos: tamen exquo propter hanc causam curiam intrauerunt ligantur. Licentiam vero habere vel non habere non est ponderandum. vt dicit glo. ibidem.

¶ Sed quid est administratio: Respondet Car. ibi dem: quod pro administratione debemus intelligere perceptione temporalium fructuum. non autem spiritualium officiorum.

¶ Secundo excommunicantur monachi qui sine licentia obtenta abbatum suorum tenent arma intra septa monasteriorum. Ubi dicit Car. quod septa est clausura monasterii quam non licet egredi nisi de licentia.

¶ Quid si talis est abbas qui parit contume liam creatori: vel iniungit monachis intolerabilia. vel eos prosequitur odio capitali: potuerit ne monachi sine licentia arma sumere: si aliis remediis non possunt sibi prouidere: Respondet Cardi. vbi supra: quod sine predicta pena possunt assumere. vt patet xi. q. iii. c. Iulianus.

¶ Quid si tenent arma in aliquo mon asterio non suo: Respondetur quod non erunt ex communicati.

¶ Et nota quod nomine armorum intelliguntur ea que commluniter sunt ad inuadendum vel de fendendum. Si vero essent talia quibus possent vti armis vel vt instrumentis: sicut baculus: lapis: furca et huiusmodi: tunc talia sumunt significatum ab intentione deferentis.

¶ Et nota quod prefata pena non habet locum in aliis monasteriis: nisi in nigris.

¶ Septuage simaquinta excommunicatio est in clemen. attendentes. de statu monachorum. Ubi excommunicantur impedientes visita tores monialium quarumcumque et etiam canonicorum regularium: que pertinent ad officium visitationis earundem

¶ Ubi nota secundum Cardi. quod ad incurrendum predicta penam: oportet primo quod impedimentum effectualiter prestetur. Secundo quod admonitio quod desistant sit eis facta per visitantem. Tertio quod monitio non praecedat impedimentum: alias non ligarentur ista pena: et sufficit vna monitio.

¶ Septuagesima sexta excommunitatio est in clemen i. de reli. do. Ubi excommunicantur omnes statum beghinarum assumentes: vel assumptum scctantes. Secundo excommunica vtur religiosi qui dictas beghinas fouent in eorum statu: seu vt assumant dictum beghinatum dant eis consilium: fauorem vel auxilium directe vel indirecte.

Septuagesimaseptima excommunicatid est in cle: vnicaude consang. et affi. vbi excommunicantur omnes scienter contrahentes matrimonium in gradibus consanguinitatis vel affinitatis prohibitis. Item secundo excommunicantur contrahentes cum monialibus. Item tertio re ligiosi vel moniales aut clerici in sacris constitutis contrahentes matrimonium cum quibuscumque.

¶ Quid si ignorauit quando contraxit: sed postea sciuit gradum prohibitum: Respondet gloria quod non ligatur ista pena nisi contrahat de nouo quantumcumque cohabitet: licet mortaliter peccet.

¶ Utrum contrahens cum impubere sibi consanguinea vel affine ligetur: Respondet Card. quod non: quia isti sposalia potius iuris interpretatione contrahunt quam matrimonium. extra de despon. impu. c. vnico. lir. vi Et contrahentes sponsalia non ligantur dicta pena. quod intellige nisi per copulam tarnalem efficiant matrimo nium. Similiter contrahes cum furiosa sibi affine non ligatur. sed si cum sane mentis contraxit etiam per verba de poaesent licet non consummauit: secundum glo. nihilominus ligatur. Religiosus vero dicitur omnis qui tacite vel expresse professus est aliquam religionem approbatam.

Septuagesimaoctaua excommunitatio est extra de herem. in cle. c. nolentes. vbi excommunicantur omnes inquisitores seu commissarii super heresi deputati: qui praetextu officii inquisitionis quocumque modo illicito pecuniam extorquent ab aliquo. Secundo si scienter praedicti acceptent bona ecclesiarum. Tertio si fisco etiam ecclesie ob clericorum delictum applicent bona ecclesiarum vbi dicit Cardi. quod hec pena non comprehendit episcopos: et est verior opinio: licet aliqui contradicant. Item dicit quod nomine pecunie intelligitur quodcumque estimabile. Item dicit quod solum habet locum ista pena quando praetextu officii hoc faciunt: et isti non possunt absolui praeterquam in mortis tarticulo nisi prius satisfecerint de extortis.

¶ Septuagesimanona excommunicatio est in cle. vnica de vsuris. vbi excommunicantur potestates: capitanei: rectores: consules: iudices: consiliarii: aut alii quiuis officiales quarumcumque communitatum: qui faciunt statuta: scribunt vel dictant: quod vsure soluantur: aut quod solute non restituantur cum repetuntur. Secundo qui scienter iudicare secundum illa statuta praesumpserint. Tertio si praedicta statuta hactenedita de libris communitatum ipsarum non deleuerint si habent ptestatem super hoc infra tres menses. intellige tam de potestate iuris quam facti. Quarto quicumque praedictorum presumentes obseruare praedicta statuta seu consuetudines effectum eorum habentes quoquo modo. Sed alia praedictis seruates talia statuta non sunt excommunicati secundum Car. ibidem. Nota quod qui scribit vel dictat vt incidat praedictam penam oportet quod hoc faciat tanquam officialis: aliter non ligaretur. Similiter non ligatur scribes sententiam conformem statuto: nisi poneretur tenor statuti in sententia.

¶ Quid si faciunt statutum propter vsurarios reprimendos vt non exigant nisi tantum: Respondet Gloquod non ligantur.

¶ Quid de dominis qui cum iudeis vsuras exercentibus pacta faciunt: Respondet Cardi. quod sunt excommunicati si vsure exigantur a christianis.

¶ Octogesima excommunicatio e est in cle. cupientes. de pe. vbi excommunicantur omnes religiosi mendicantes qui loca de nouo accipiunt ad habitandum. Secundo qui praedicta loca hucusque mutant vel transferunt in alios quocumque titulo: sed capta post illud concilium bene possunt dimittere: secundum Ge. in. c. cum ex eo. de excessi. pla. li. vi. Et secundum Car. loca destructa hic non prohibentur reficere. Limita ve rum quando ipsa loca desierint esse ex eorum dominio: et postea ex nouo iure acquirunt sibi. Nec hoc prohibe tur ne augmententur loca. Tertio ibidem excommunicantur omnes religiosi qui aliqua proferre praesumunt in sermonibus suis vel alibi ista intentione vt a decimarum debitarum ecclesiis solutione retrahant audientes Unde tria requiruntur ad hoc quod incidant dictam penam. Primum quod dicant intentione retrahendi. Secundo quod decime a quibus retrahere intendunt sint debite. Tertio quod dicant personis debitoribus: quae ex debito debeant soluere dictas decimas. Quarto ibidem excommunicantur omnes religiosi qui praedicare praesumpserit negligentia non purgata de conscientia facienda circa decimas non soluentibus confitentibus vt soluant. Pro quo sciendum quod in dicta cle. praecipitur sub interminatione maledictionis eterne quod in prima dominica: quarta et vltima quadragesi me et in festis ascensionis dominice et pentecostes: natiuitatis beati ioannis baptiste: assumptionis et natiuitatis. viginis marie praedicando populis si a praelatis ecclesiarum aut eorum vicariis vel locatenentibus eorundem fuerint requisiti vt audientes expresse de solutione decimarum informent. Secundo precipitur praedictis religiosis quod requisiti a predictis conscientiam faciant illis quorum confessiones audiunt quod decimas soluere non omittat. quod si post talem requisitionem scienter postposuerint confitentibus conscientiam facere de huiusmodi soluendis decimis tandiuab officio praedicationis ipso facto sunt suspensi donec confitetibus ipsis non fecerint conscientiam: si hoc ipseut sibi dicendi commode facultatem habuerint: et ideo hoc non faciendo praedicando interim sunt excommunicati ipso facto: opertet ergo quod conscientiam faciant sibi confitentibus si conmode possunt antequam praedicent: aliter non euitant dictam penam

¶ Actogesimaprima excommuni- catio est in clemen ist de senten. excom. vbi excommunicantur omnes eligiosi cuiuscumque religionis ordinis et condicionis existant qui interdictum impositum a sede apostolica vel ab ordinariis quod iure ecclesia seruat non seruauerint. Idem est dicendum de generalibus cessationibus a diuinis et ligantur etiam si non iuridice.

¶ Actogesimasecunda excommunicatio est aliquando papalis: aliquando episcopa lis: aliquando non. et est de sen. excom. c. eos. li. vi. Ubi illi qui a sententia excommunicationis propter mortis periculum vel aliud fuerunt absoluti ab alio quam ab eo quo de iure erant. absoluendi: si liberati a tali impedimento quancito commode poterunt contempserint se praesentare illi qui legiti me debebat absoluere et satisfacere: prout ab eodem eis iniungetur ipso facto sententiam excommunicationis incurrunt: et ab eo solo poterunt absolui: a quo a prima excommunicatione erant absoluendi. Idem est de illis qui ab soluuntur a papa vel legatis ipsius a quibuscumque sententiis iniungitur eis vt se ordinariis vel aliis quibuscumque repraesentent pro susceptione poenitentie vel pro satisfactione intendenda his quibus iniuriam fecerunt. Sinon faciunt quamprimum commode poterunt: eandem sententiam ipso facto incurrunt. quod secundum Ioan. an. habet locum tam in sententia iuris quam hominis. et ita sequuntur domini de rota.

¶ Ictoge simatertia excommunt catio est extra de sen. excom. c. nuper. et. c. concubine. que aliquando est papalis: aliquando episcopalis: et aliquando non: contra participantes cum excommunicatis.

¶ Octogesimaquarta excommunicatio est per extrauagantem Pauli secundi posita soc rubrica de rebus ecclesie non alie. vbi excommunicantur alie nantes res ecclesiasticas siue facientes pactum: per qua ipsorum dominium transfertur ad ipsos concedentes: hypothecantes: infeudantes: vel in emphitheosim concedentes aut locantes: nisi in casiba iure concessis: exceptis fructibus et bonis que seruando seruari non possunt. Secundo excommunicantur qui taliter alienata recipiunt in damnum ecclesie.

¶ Sunt insuper multe alie excommunicationes tam papales quam per statuta ordinariorum quod intelligi poterut ex sequentibus propterea hic queruri tur. de illis aliqua.

¶ Utrum ignorantes predictas sententias excommunicationum ligentur quo ad deum et conscientiam faciendo vel omittedo id propter quod sententia excomuicationis imponitur: Respondetur: quod aut ignorantia est afectata crassa et supina: et sic ligarentur secundum communiter doctores extra de constit. c. vt animarum liro vi. Aut ignorantia non est affectata nec supina nec crassa. et sic quo ad forum conscientie aut illud quod committitur vel omittitur propter quod excommunicatio infligitur: non est prohibitum autm praeceptum a lege diuina: sed solum a iure positiuo vel per statutum: et tunc talis ignorans non ligatur sententia ex communicationis: quia ad eam incurredam requiritur dolus verus vel praesumptus: quia dicit Inno. extra de sen. excom. c. noue rit. quod faciens statutum contra ecclesiasticam libertatem: ignorans fore contra ecclesiasticam libertatem: non ligatur sententia excommunicationis. Aut id quod committitur vel omnittitur: propter quod sententia infligitur: est contra legem diuinam: et committens scit fore contra legem dei: licet ignoret prohibitum per ius convel per decretales aut statuta quaecumque. Et in hoc est diuersitas inter doctores. Scotus enim in. iiii. dicit dis. vi. quod ligatur. quia est in dolo faciendo rem quam scit sibi esse prohibita. Contrarium tenent Ioan. an. extra de constitr. vt animarum. et Ge. ibidem. Sed pro concordia est di stinguendum. quia aut loquimur de excommunicationibus quae infliguntur a iure communi: autem per extrauagantes vel statuta quacunque super facto damnato a lege diuina: quae communiter in diocesibus publicantur et sciuntur: vt est illa de non contrahendo in gradu prohibito: de non verberando clericum et similibus et sic ligantur. quia est lata culpa igno rare quod omnes sue condicionis sciunt: quia si esset homo boni sensus non ignoraret sicuti alii sui similes: si iret ad praedicationem. Cum ergo non sit extra culpam non euadit excommunicationem. Aut loquimur de excommunicationibus iuris communis et extrauagatium vel statutorum quorumcunque super facto damnato a lege diuina: que communiter non publicantur in diocesibus nec sciuntur: et sic cum talis ignorantia sit extra omnem culpam ignorantie non ligabitur pena excommunicationis: nisi sit persona cui ex officio ignorare sit prohibitum. Ratio est: quia quantitas pene debet proportionari quantitati culpe. vt patet de pe. c. felicis. Sed talis peccans solum offendit legem diuinam contra quam se scit facere: non autem offendit conditorem canonis: cum ipsum canonem ignoret: et sine omni culpa. ergo solum debet puniri pena legis diuine quam praeuaricatur: non pena excommunicationis: que non ligat nisi ratione contemptus regulariter. vt. xi. q. iii. nemo episcoporum. qui contemptus non est in hoc casu quo ad canonem vel statutum quod ignorat: quia vbi datur ignorantia cessat contemptus. facit. c. fi. qui matrimo. accuepos. vnde doctores: praesertim Inno. extra de sen. exco. c. si vero. dicunt quod percutiens clericum ignorans clericum esse: non est excommunicatus: licet facit factum damnatum legediuina: quia non contemnnit canonem: ex quo ignorat esse clericum: et sic non ligatur. nec obstat quod sepe in excommunicatiu: one dicitur quod sufficiat affixio in valuis sancti Petri rome. quia id debet intelligi quo ad praesumptionem fori contentiosi: vel quo ad illos qui sunt in cul pa. Aut non possint publicari in eorum terris: aliter sequeretur quod quilibet teneretur habere procuratorem in curia vel studere iuri canonico. quod est impossibi le multis fidelibus.

¶ Utrum mandans fieri aliquid quod prohibetur aliqua praefatarum excommunicationum sit ipso facto excommunicatus: si non sequatur effectus: Respondetur quod in nulla excommunicatione praedicta est excommunicatus in illa que dicta est supra: vt qui mandat occidere aliquem per assisinos. extra de homici. c. i. In aliis excommunicationibus oportet quod effectus mandati sequatur: vt patet de pen. c. felicis. lir. vi. per Goff. et alios.

¶ Utrum ratum habens maleficium quod aliqua praedictarum excommunicationum prohibetur ligetur similiter cum faciente: Respondetur quod ligatur: si tamen interueniant ea que requiruntur: vt ratiha bitio habeat locum

¶ Pro quo nota quod septem requiruntur ad hoc. Primo quod sit factum nomine ratihabentis. vt patet extra de regulis iu. ratum. et de senten. excom. cum quis. lir. vi. factum dicitur nomine meo quando contemplatione mea fecit. Secundo quod hapeat ratum tanquam gestum nomine suo. nam potest habere ratum factum: sed qualitate facti no scilicet quod sit factum nomine suoHic tamen aduerte quod non solum ratihabitio expressa sufificit: sed etiam tacita in maleficiis. vtputa: quia non reuo¬ tat postquam scit quod est factum fomine eius: autem non contradicit. extra de offi. dele. c. cum olim. Secus esset si in non maleficiis.

¶ Tertio quod actus non requirat praesentiam. quia quae praesentia requirunt ratihabitio non potest pfirmare etc.

¶ Quarto secundum Panor. extra de conuersio. infideli. c.i. quod extrema sint habilia ad illum actum perpetrandum scilicet pisus in quo actus gestus est: et ratihabitionis tempus. quia si vnum istorum deficit non procedit ratihabitio. quia cum ratihabitio sit fictio iuris non potest procedere super impossibili. Exemplum. Quidam nomine infantis interfecit: ma lor factus ratum habet. certe talis ratihabitio non retrotrahitur: quia impossibile erat tunc temporis tale mandare. Exemplum de alio extremo. Ab alio habeam terminum ad aliquid agendum: amicus meus nomine meo fecit: ego post terminum ratum habui: non retrotrahitur. quia sicut post terminum non potuisseem vere facere sic nec ficte. Ratio: quia vbi certum tempus est de substantia: ibi oportet obseruari tenbus alias actus est nullus ipso iure: vt patet extra deoelec. quam sit. libro vi. Et Card. in cle. quod circa. de electione. dicit. quod fictio non potest illud quod secundum naturam est impossibile. Institu. de adop. §. minorem. Non potest quis adoptare eum quem non antecedit per tot amnos quod eum generare posset. Similiter non possit fingi quod quis viueret hodie qui quadringentis annis praete ritis mortuus fui

¶ Quinto requiritur secundum Innocem. extra de offi. dele. c. prudentiam. quod illud quod quis facit valeat vt sit aliquid. quia quod nihil est non potest ratum haberi. Unde excommunicans nomine abterius non valet licet ille ratum habeat nisi ipse quipotest excommunicet. Similiter si quis iurisdicionem faciat nomine iudicis non potest ratum haberi. quia que facta sunt et solemnitatem requirunt non possunt rata haberi. Et ideo cum sententia a non suo iudice lata sit nulla. et cum alie solemnitates requirantur quas ipse met qui ratum habere vult si omitter non teneret quod facit. ergonec ratum habere potest si ab aliquo omittantur

¶ Sexto requiritur quod possit mandatum per alium fieri los ratihabitio no retrotrahitur: vtputa facit quis adulterium vel fornicationem nomine alterius ille cuius nomine fit non potest ratum habere: vt patet extra de elec. Sciant cuncte. li.o vi. Limita istud verum in aliis quae non sunt delicta licet non proprie committat sed interpraetatiue. ideo eadem pena punietur tanquam eiusdem delicti perpetrator et mandator.

¶ Septimo requiritur quod lex non requirat nisi delictum simuis pliciter. quia si lex requirerm maleficium et per prius ma chinationem et tractatum non sufficeret sola ratihabitio: vt dicit Ioan. and. in ca i. de conuer. coniuga. Ex quo patet quod licet mulier habeat ratum homicidium viri post mortem: tamen quia requiritur machinatio per prius ideo non impediet matrimonium sequens cum illo qui oc cidit secundum Gemi.

¶ Utrum consulentes vel fauorem dantes inducentes alios ad aliquod praedictorum faciendum similiter sint excommnicati: Respondetur quono. nisi vbi exprimitur etiam contra dantes consilium: autilium vel fauorem. et ex cepto si darent praedicta ad factum damnatum post quam ille cui dant talia iam est ligatus: quia sic ligarentur eadem pena: et ab eodem essent absoluendi: vt patet extra de senexcon. c. nuper.

¶ Sed di. De quo consilio intelligit quando excommunicatio infligitur cum dantibus consilium: Respondetur secundum Car. in cle. si quis. de pe. quod intelligitur de fraudulento consilio. non de nudo. quod nihil addicit ad peccatum. Et secundum Inno. de hominici. c. ad audientiam. quod consilium prestatur suadendo: rogando: mandando: instruendo: vel vtilitatem inde secuturam ostendendo. Nulum vero consilium vel simplex dicitur fauor illius qui ad maleficium faciendum nihil addicit. puta quia sic omnino faceret: et cum tanto animo: sed vbi quis magis efficaciter inducitur: licet alias esset facturus: tunc non est nudum consilium nec simplex fauor.

¶ Nota quod consilium debet fieri circa factu damnatus.

¶ Quis dicatur defensor vel receptator: Respondetur quod receptator dicitur qui scienter recipit hereticos: et si non frequenter. quia licet secundum grammaticos sit verbum frequentatiuum: tamenin iure pro simplici verbo ponitur. vt. st. de recepta i list fi. In iure receptator dicitur qui latenter recipit et celat: vt conseruatus manus iudicis euandat. Fautores vero secundum Archi. si sunt persone que publica potestate fungantur ex sola omissione dicuntur fautores: puta si ab ecclesia condennatos non fugant vel no puniut sicut debent. Item dicit Archi. quod si praelati non faciunt carceres ad custodiam hereticorum vel similia quae ad eorum officium pertinent. Ex auaricia vero non dicuntur fautores: quia id in fauore hereticorum non faciunt: secus si propter eos non faciunt. Si autem sunt priuate persone: et non capiant hereticos ex omissione sola: non dicuntur fautores: sed si celant eos postquam iuraucrunt indicare possunt dici fautores.

¶ Quis dicatur socius: Respondet Glo. in dicto. c. feilcis. quod est ille qui aliquid cooperatur ad actum damnatum: si vnus est principa is: alii socii dicuntur. sed nullus est principalis omneagentes sunt.

¶ Queritur: quia in plerisque excommunicitionibus praedictis dicitur quod non sunt absoluedi nisi i satisfecerint vel aliud feceriat: vtrum teneat absolutio ante satisfactionem et impletione istorum que madantur: Respondetur quod pro regula est tenendum quod vbicumque ius vtitur isto verbo potest negatiue: tunc absolutio impensa contra id quod imponitur est nulla. vt patet in glo. in regula prima de reg. iu. li. vi.

¶ Idem dicendum quando canon vtitur illo verbo: non valeat. etules excommunita tiones sunt in multis locis supra positis. Ubi auticanon vtitur verbo. nullatenus. quidam dicunt quod valeat ab olutio: quidam vero quod non. sed hoc est tenendum quod vbi absolutio alicui pertinet de iure: tunc tenet absolutio si omittatur quod praecipit fiendum: quantumcumque vtatur verbonullatenus: aut verbo non mereatur vel non absoluatur. Sed vbi absolutione conditor canonis sibi vel alteri reseruauit et solum concedit. in aliquo casu. vbi gratia in articulo mortis sub aliqua forma sit subquibuscumque verbis velit: tunc non valet absolutio: nisi semota modificatione seu forma in ipso cano ne expressa. vt patet in gloextra de iurepatro. in de x ii vbo inhibentes quod bene nota.

xcommunicatio sextode participantibus cum excommunicatis maiori excommunicatione. Et quia diuersimode participatur: ideo diuersimode ligantur. quidam ligantur participantium maiori: quidam minori: quidam vero non ligantur.

¶ Utrum participans cum excomunicato sit excommunicatus: Arguitur quod non: quia. xi. q. iii. quicumque. dicitur: Quicumque communicauerit vel orauerit eum excommunicato si laicus est excommunicetur. ergo videtur quod ipso facto non sit excommunicatus.

¶ Item participans cum pectore non tamen in peccato non incurrit peccatum. ergo a simili participans cum excommunitato non tanten in crimine: non incurrit excommunicationem

¶ Contra eadem. quia cum excommunicato. Si quis cum eo aut palam aut absconse locutus fuerit commuem cum eo statim excommunicationis trahat penam. Respondet Richar. in. iiii. di. xviii. ar. vi. q. i. quod duplex est excommunicatio scilicet maior: que est a qualibet licita communione vel legitimo actu separatio. xi. q. iii. ad mensam. et. iii. q. iiii. engeltrudam. Et excommunicatio minor que est a sacramentis ecclesie tantum exclusio. extra de sen. excomsi quem. Si autem aliquis participet cum excommunicato excommunicatione minori: non propter hoc incurrit excommunica tionis sententiam. Si autem cum excommunicato excommunicatione maiori cum participantibus cum eo obscruata in ista aggrauatione forma iuris incurrit excommunicationem maiorem. Si autem non est excommunicatus cum participantibus sibi: tunc participans autm participat cum eo in crimi tie aut non: si sic eandem incurrit sententiam. extra desen. excon. nuper. Si non: tunc non incurrit nisi excommunicationem minorem. Excipiuntur tamen sex genera personarum scilicet vxor: filius: filia: non emancipati: seruus ige. noras illum excommunicatum: et necessitatem patiens. xi. q. iii. quoniam multos. Et illem qui ei loquitur pro anime sue vtilitate: et xadem qui antecessor. vn versus: Utile lex humilem res i. Ignorata necesse: Hec anathema quidem faciunt ne possit obesse.

¶ Ad primum argumentum dicendum i quod isllud verbum excommnicetur intelligitur de excommunicatione t maiori: et quantum ad hoc est canon ferendem sententie: licet non fate.

¶ Ad secundum dicendum quod non est simile: quod peccatum no priuatur a communione fidelium sicut excommunicatio maior. et patete

¶ Utrum participare cum excon¬

¶ municato semper sit peccatum mortale: Arguitur quod sic: x.ixxtra de his quae vi me. casa fiunt. c. sacris canonibus. dicitur quod propter metum non debet aliquis cum excommunicato communicare: cum pro nullo metu debeat quis peccatum mortale commit tere

¶ Item excommunicationis sententia non est ferenda nisi pro mortali peccato: sed pro participatione cum excommunicatis sunt homines maiori excommunicatione excommunicandi. xi. q. iii. sicut apostoli. ergo participare cum excommunicato semper est peccatum mortale.

¶ In contrarium arguitur: Cum aliquis excomuicatur quamuis sibi praecipiatur ne communicationi se ingerat aliis tamen praecipi non videtur quod sibi non participent: sed tanemod participantibus pena impinigere videtur: quod quamuis participans incurrat penam scilicet excommunicationem minore: non tamen mortalem culpam. Respondet sanctus Bona. in. iiii. di. xviii. q. penul. in solutione primi arg. quod distinguendum videtur. Dicere enim quod tantum sit peccatum veniale talis participatio: non videtur conueniens: cum communiter homines paruam vim faciant de peccatis venialibus. Dicere iterum quod pro quolibet verbo humanitatis quod amicus amico dicit peccet mortaliter durum videtur. et ideo dicendum quod qui communicat scienter aut communicat in actu ex teriori in contemptum sententie late: et tunc peccat mortaliter Aut non communicat in contemptum. sed tamen rationabiliter videri potest: quod sententia veniat in contemptum: adhuc credendum est eum mortaliter peccare. Aut probabiliter creditur quod ex hoc sententia non contemnetur: et ipse cum timore hoc facit: et ex quadam affabilitate vel societate aliqua verba preter necessitatem dicit. Unde si quis querat: vtrum homo debeat magis dimittere se interfici quam aliquod verbum dicere. Dicendum quod si ex hoc in contemptum veniret sententia deberet vtique.

¶ Sed quis iudicaret istum male facere: cum potius debeat de furto comedere: quam fame perire. Si qui ergo dicunt quod peccat mortaliter. intelligendum est quando contemptus interueniat.

¶ Ad primum argumentum dicendum quod illa decretalis intelligitur de participantibus in crimine vel in diuis cum illo qui cum suis participantibus est excommunicatus praemitssa monitione secundum formam iuris.

¶ Ad secundum dicendum quod homines non sunt excommunicandi maiori excommunicatione pro participatione cum excommunicato nisi postquam canonite moniti nolunt desistere: et tunc ratione pertinacie mortaliter peccant quasi contemptores.

¶ Utrum participans scienter cum excomicatis a papa sit excommunicatus maiori excommunicatione: Respondet Rich. vbi. supra. q. iii. quod aliquis potest diciexcommunicatus a papa. vel quia excommunicatus a iure quod papacondidit: et cuius absolutionem sibi reseruauit: vel per aliquam sententiam a papa generaliter latam: vel est a papanominatim excommunicatus. Participans cum excommunicatis apapa duobus modis primis maiorem excommunicationem non incurrit. Similiter nec participans in loquela et comestione cum excommunicato a papa nominatim. Sed vtrum scienter participans in diuinis cum eo maiorem excommunicationem incurrat: dubium est. quidam enim dicunt quod sic. dicitur enim extra de sen. excom. significauit. Clericos qui scienter et sponte participauerit excommunicatis a nobis: et ipsos in officiis receperunt: eadem excommunicationis sententia cum ipsis non dubitamus inuosui. Alii dicunt contrarium et in glo. et bene dicentes hoc debere intelligi quantum ad priuationem sacramentorum vel forte quia illi erant excommunicati cum omnibus participantibus eis. vel forte quia participauerunt illis excommunicatis in crimine eodem: et ideo eadem sententia fuerunt ligati: et remitti debuerunt ad suum excommunicatorem absoluendum. sed prima opinio probabilior est: quia magis concordat textui decretalis: et illam tenet Hosticn. in apparatu Sed hanc quaestionem clarius declarat frater Angelus de claua. in summa. ti. Excommunicatio viii. §. iii. dicens. Aut talis cum quo participat fuit excommnicatus sententialiter et nominatim a papa. et sic si sunt clerici tunc sunt excommunicati si scienter et sponte participant in diuinis: vt dictum est supra Excommunicatio. v. quarta excommunicatio. Si vero non sunt clerici tunc peccant mortaliter: et sunt excommunicati minori excommunicatione solum: vt dicit Rich. Aut est excommunicatus a quocumque inferiori a papa et denunciatus. Et sic clerici participantes in diuinis peccant mortaliter et est eis interdictus ingressus ecclesie. Laici vero solum peccant mortaliter. Aut est excommunicatus generaliter a papa vel a quocumque alio praelato seu a canone vel per statutum. et sic tam clerici quam laici non peccant nec sunt excommunicati etiam minori excommunicatione nisi sit talis excessus pro sacrilega iniectione manuum in personam ecclesiasticam ita notorie quod nulla possit tergiuersatione celari Et hoc per extrauagantem factam in concilio sub Martino quinto. Cuius tenor talis est. Ad euitandum scandala et multa pericula quae conscientiis timoratis contingere possunt christi fidelibus tenore praesentium misericorditer indulgemus quod nemo deinceps a communione alicuius sacramentorum administratione vel receptione aut aliis quibuscumque diuinis intus et extra praetextu cuiuscumque censure aut sententie ecclesiastice a iure vel ab homine generaliter promulgate teneatur abstinere vel aliquem vitare: aut interdictum ecclesiasticum obseruare: nisi sententia vel cesura huiusmodi fuerit illa contra personam: collegium: vniuersitatem: ecclesiam: communitatem vel locum certum a iudice publicata vel denunciata specialiter et expresse apostolicis et aliis in contrarium facientibus constitutionibus non obstantibus quibuscumque saluo si quem pro sacrilega manuum iniectione in clericum sententiam latam a canone adeo notorie contigerit incidisse quod factum non possit aliqua tergiuersatione celari nec aliquo subterfugio excusari. Nam a canone illius licet denunciatus non fuerit volumus abstinere iuxta canonicas sanctiones. qua quidem extrauagans est perpetuata

¶ Queritur in quibus debet vitari excommunicatus

¶ Respondetur quod in istis quae patent in isto versu. Os orare: vale: communio mensa negatur. Os id est locutio quam Guido et Hugo in c. quoniam. xi. q. iii. extendunt etiam ad itteras recipiendas vel mittendas et nuncios et munera. Assurgere aut vel ei reuerentiam facere aut inclinare se salutanti vel mouere labia dummodo nihil dicant non includunt minorem exomounicationem cum pene sint restringende. extra de reg. in. odia li. vi. Orare: per hoc prohibetur non solum participatio in diuinis vel sacramentis: sed et etiam ne quis oret in ecclesia vel extra simul cum excommunicato. Dicit Inno. i c. nuper. quod si excommunicatus sit in ecclesia vel in alio loco non causa orandi sed pro alio negocio quod non prohibetur quis ibi orare cum in oratione sibi non communicet. et sic tene. Licet Hostien. ibid teneat contrarium. Uale. per hoc prohibetur salutatio qualibus facienda excommunicato. sed loco eius dicitur dicere Deus emendet vos. vel si scribit loco salutationis dicat Spiritum sanioris consilii vel similia. quia sic non est ipsemet salutare modo quo prohibetur. Communio per hoc prohibetur ne quis facto communicet excomunicato: puta cooperando in aliquo exercitio vel habitando in domo cum excommunicato. Dicit tamen Inno. in c. nuper. quod si ego et excommunicatus sumus in aliqua domo ego pro meis negociis et ipse pro suis: quod non dicor communicare ei: sed quando ego et ipse simul pro eodem negocio cohabitamus. Similter dicit: quod si ego et ipse haberemus vnam solam cameram communem quod liceret mihi in ea cum eodem excommunicato iacere: comedere: et huiusmodi: dummodo non communicem ei in eadem mensa: nec in eodem lecto aut locutione vel oratione. Men. per hoc prohibetur. comestio vel potatio cum excommunicato. de his omnibus habetur. xi. q. iii. sicut. et in tribus capitulis sequen.

¶ Queritur quomodo intelliguntur isti versus praedicti: Utile lex hu. etc. in quibus permittitur a iure participatio cum excommunicatis quibuscunque absque aliqua pena: Respondetur: Utile scilicet cum quis participat pro sua vtilitate: puta: petendo ab eo debitum quo ei tenetur. extra de sen. excon. si vere. Et etiam in iudicio potest conuenire. Item propter vtilitatem animae scilicet excommunicati: eum corrigendo vel inducendo ad praesentiam: licet etiam interponat alia verba vt magis efficaciter possit eum inducere. xi. q. iii. cum excommunicato. Excusantur etiam propter hoc qui causa praedicationis vel confessionis habitant inter eos et admittuntur ad predicationes. de conse. d. i. episcopus et tales praedicatores possunt elemosynam ab illis recipere: si alias commode habere non possunt: eis non cohabitando. extra de sen. excom. cum voluntate. Item licite potest participare cum excommunicato pro vtilitate anime participantis et pro vtilitate temporali: puta quaerendo ab eo consilium: cum alios peritos habere non possit Dicit tamen Ray. quod in hoc non sunt multum laxande habene: sed discrete et cum intentione solum vtilitatis praedicte consequende et non alio modo. et tandiu possunt participare pro salute animarum ipsorum excommunicatorum: quamdiu speciem de eorum correctione habent: et non amplius

¶ Lex scilicet matrimonii: propterea vxor cohabitando viro et obediendo quamuis sit excommunicatus non peccat: nisi excommunicatio esset inflicta propter tale matrimonium.

¶ Sed quid si vir vocat ad mensam excommunicatum: nunquid mulier poterit licite cum eis comedere: Respondetur quod non: sed comedat in alia mensa diuersa ab ista: et sic non ligatur.

¶ Humile: sub hoc excusantur filii: serui et ancille. intelligendo de filiis qui sunt in patria potestate: quia emancipati debent euitari nisi ipsi commensales eis essent et ab eo neccesaria haberent. quia sic excusarentur etiam qui non facile praesent aliunde habere necessaria. Excusantur etiam serui: ancille: rustici seruientes: et omnes alii subditi de familia excommunicati qui non adeo curiales sunt: vt eorum consilio scelera perpetrentur. Idem intelligendum de nutricibus et illis qui contraxerunt societatem vel per aliquem contractum eis erant obligati: secundum Hostien. quando sine eorum incommodo non possunt abstinere. Similiter conductor mercennarii facere potest quamuis postea excommunicetur. Idem de vasallis et habentibus emphitheosim ab eis quod possunt eis reddere pensionem.

¶ Sed quid dicemus de illo qui ex contracto vel iuramento tenetur aliquid soluere vel dare alicui certo termino qui plus ea excommunicatur: Respondetur quod super hoc fuit diuersa opinio inter doct. sed melior est opinio Hostien. quod si talis obligatus potest desistere a tali solutione vel datione sine suo incommodo vel damno quod non tenetur: nec debet cum excommunicato participare dando vel soluendo quod promiserat: quia in omni iuramen to vel obligatione subintelligitur ista clausula scilicet si talis permanserit cui liceat communicare. argu. xxii. q. ii nequis. nec peccat non adimplendo quod promiserat: si ex gelo ecclesiastice discipline: secus si faceret solum ex cupiditate auaricie: quia sic peccaret. Res ignorataum scilicet quando ignorando eum excommunicatum participat: nisi ignorantia esset crassa vel affectata: quia sic non excusare tur.

¶ Sed quid si audiuit de aliquo quod sit excommunicatus nunquid tenetur eum vitare: Respondetur: quod autem probabilis credit eum excommunicatum: puta: quia hoc habuit a personis grauibus et fidedignis: et sic tenetur. Si autem non credit probabiliter excommunicatum: sic non debet eum vitare: sed deponat conscientiam: quia multi multa loquuntur. et qui cito credit leuis est corde. quod si non potest eam deus ponere: tenetur illum vitare.

¶ Utrum semel excommunicatus sit sempervitandus: Respondetur quod sic: nisi constet de absolutione: perregulam: Semel malus. de reg. iu. in. vi. nisi esset ta lis persona de quae probabiliter possit credi dicto suo affirmanti se esse absolutum. ar. c. ex parte. de offi. ordinecesse. propter necessitatem communicans excommunicato excusatur vnde si necesitas est absoluta quae dicitur vix sic clarum est quod excusat: extra de his quae vi me. casa. c. sacris.

¶ Sed quid de necste condicionata: quae est metus

¶ Respondetur: quod aumetus est talis qui cadit in constantem vii: et sic tali participans etiam in diuinis non peccat: nec minorem excommunicationem incurrit: nisi participet in crimine: vel nisi cam excommunicationis esset pro fide defensanda. Ratio: quia ex quo quis non tenetur obedire praelato praecipienti ei quod se expenat morti vel cruclatui nisi pro fide et huiusmodi aut communisalute: quando alias non potest defensari: sic nullus tenetur excommunicatos euitare: quando facere non potest sine tali periculo quia praeceptum de excommunicatis vitandis cum sit iuris positiui non potest ligare ad hoc aliquem. Si autem metus non sit talis: sic participans ex tali metu non euitat minorem excommunicationem. et secundum hoc intellige dictum capre. sacris. dum dicit quod pro nullo metu debet quis peccatum mortale incurrere: quia non praesupponit facere contra praeceptum quod seruare tenetur. Uel dic quod loquitur de participatione in crimine: vel de metu qui non caderet in constantem virum. Quid de necete victus et huiusmodi: numquid talia praestnt peti ab excommunicato: Respondetur quod sic: de sen. excom. si vereet. c. inter alia. Unde breviter concludendo dico quod quando communico cum excommunicato non in eius fauorem autm commodum sed pro euitando meo damno vel subleuanda mea neceste non incido in minor esm excommunicationem. dummodo non participem in crimine aut in diuinis extra casum iusti metus.

¶ Quid faciet sacerdos si icepta missa perpendit ibi excommunicatum esse: Respondetur: quod si est occultus non debet dimittere. vii. q. i. nihil. nisi sit praelatus suus et possit hoc probare. Sivero est publice excommunicatus: sic publice moneat eum vt exeat. quod si non vult exire: et sacerdos nondum inchoauit canonem debet dimittere missam. ar. xxiiii. q. i. omnis. et hoc nomine canonis intellige a Te igitur. et vltra. Si vero inchoauit prosequatur vsque ad sacramenti sumptionem. quo facta iterum moneat eum vt exeat. quod si non vult exire: dimittat postiomonionem. et veniems in sacristiam ibi perficiat eam.

¶ Utrum participans cum excommunicato etiam ab inferiori suo vel a se ligetur minori excommunicatione: Respondetur secundum Panor. in c. cum desideres. quod sic si est inferior a papa. et addit quod etiam si vellet eum habere pro absoluto nihilominus est ligaretur: quia non potest taliter absoluere.

¶ Utrum excommunicatio transeat in tertiam personam: Reospiodetur quod non: nisi quando participantes ligantur

¶ Utrum sacerdos recipies oblationes suorum paro chianorum sit excommunicatus: Respondet Rich. vbi supra. q. iiii quod recipere sacerdotem oblationes suorum parochianorum dupliciter ptest intelligi. Uno modo ita quod cum aliis fidelibus eas offerant sacerdoti ad altare. et hoc omnino illicitum est. Unde si sic reciperet cum excommunicato participaret et incurreret excommunicationem quae contrahitur ex tali participatione. Alio modo ita quod oblationes ab eis debitas repetat. et sic recipiens et repetens excommunicationem non incurrit. Ab excommunicatis enim exigi potest et recipi quod ab eis debetur. extra de sen. excom. Si vere. Et conuenire possunt et non conunire

excommunicatio septimo quantum ad mala quae inducit maior excommunicatio vt ostendatur quantum sit timenda. Et circa hoc quaeruntur plura¬

¶ Utrum excommunicati omnibus actibus legitimis sint priuati: Arguitur quod non. quia ipsi non repelluntur a defensionem sua in iudicio. extra de excep. dilecti. sed defenderese in iudicio legitimus actus est. ergo etc.

¶ Item. iii. q. vii. Infamis. Si seruus dum putaretur liber ex delegatione sententiam dixit quamuis postea in seruitutem depulsus sit: sententia ab eo dicta rei iudicate firmitatem habet. ergo a simili de excommunicato qui latenter excommunicatus est siue sit condemnatoria siue absolutoria.

¶ Item extra de sen. et re iudi. ad probandum. in textu et in glosa. Quicquid facit excommunicatus dum excommunicatus non creditur valet.

¶ In contrarium dicitur. xi. q. iii. audi. Excommunica tio ab ecclesia fidelium separat. Sed separatus ab ecclesia nullum potest actum legitimum exercere. quia omnis talis actus requirit communicatione cum aliquo membro ecclesie: ergo excommunicati sunt ab omnibus actibus legitimis suspensi

¶ Respondet Rich. vbi supra. ar. vii. q. i. quod duplex est excommunicatio scilicet maior et minor Excommunicati minori excommunicatione tantum non sunt ab omnibus actibus legitimis suspensiquia talis excommunicatio non separat a communione fidelium:silicet perceptione sacramentorum tantum. tamen non debent celebrare missam. si tamen telebrent notam irregularitatis non incurrunt quamuis grauiter peccent. ergo peccant conferendo ecceiastica sacramenta. sed ab eis collata: virtutis non carent effectu: cum non videantur a collatione sed participationem sacramentorum quae in sola consistit perceptione remoti. quamuis etiam non prohibeantur eligere. vel ea quae ratione iurisdicio nis sibi competunt exercere. si tamen talis electus fuerit: eius. electio est irritanda proeo quod ad susceptionem eorum eli. gitur. a quorum perceptione a sanctis patribus est priuatus. extra de cleri. excommni. Si celebret. quamuis etiam denunciare actus sit legitimus. tamen excommunicati minori excommunicati one ex participatione cum excommunicato non admittum tur ad ipsum denunciandum esse excommunicatum cum ipsum debuerint euitare. extra de sen. excommuni. In praesentia Excommunicati autem maiori excommunicatione ab omnibus actibus legitimis sunt suspensi quamdiu excommunicati credum tur. Uel si sunt publice excommunicati quamuis tempore illo quie actum legitimum de facto exercent no obiiciatur eisdem Cum enim posse exercere quemquam actum legitimum in cludat aliquam communicatione cum membris ecclesie a quae communicatione homo per excommunicationem maiorem separatur: ipsa ex communicatio praedictam suspensionem includit. Unde iudices esse non possunt nec accusatores nec denunciatore. iii. q. iiii. Conspiratores. et duobus c. sequentibus. Ad mittuntur tamen ad accusandum crimen heresis. cuiusmodi tanta est labes quod ad eius accusationem et seruaduersus dominum et quilibet criminosi et infames ad uersum quemlibet admittuntur. ii q. vii. praesumunt. Nec possunt eligere nec eligi. eis etiam ecclesiastica beneficia conferri non debent. et collata eis non possunt retinere nisi ex dispensatione. extra de cleri. excommuni. postulasti. Non possunt etiam aliquem in iudicium conuenire. extra de excep. cum inter.

¶ Ad primum argumentum dicendum quod defendere se non tam videtur posse dici actus quam passio. Uel potest dici quod in hoc excommunica ti fauor no attenditur equitas iudicantis cum non debs at claudicare iudicium. ac satis videtur absurdum sed actore impugnante reo defensionis copia denego tur: quia sic multotiens condemnaretur absoluendus extra de excep. Cum inter.

¶ Ad secundum dicunt quidam quod non est simile de seruo et excommunicato. quia seruus qi aliquibus casibus habet personam standi in iudicio: sed excommunicatus in nullo. Et praeterea in praedicto casu sententia serui non teneretur nisi esset a principe confirmat. Sed hec sententia dura videtur. Si enim omnes actus legit mi quos aliqui exercent dum eorum excommunicatione essent irriti et inanes iudicandi: postquam eius excommunicatione esset detecta multi de statu suo essent incerti. quia aliqui sunt prelati: aliqui habentes multa beneficiam ecclesiastica qui a latenter excommunicato fuerumt absoluti. et ideo est aliorum sententia mitior et ratio nabilior qui dicunt quod in tali casu eorum absolutiones et beneficiorum collationes tenent: quamuis postea corum excommunicatio fuerit detecta. extra de et cepti. Exceptionem. in glo. Nec obstat extra de senet re iudi. ad probandum. quia ibi loquitur decretalis de publice excommunicato tempore quo sententiam tulit.

¶ Utrum excommunicatis prosint orationes ecclesie: Arguitur quod sic. xi. q. iii. Etsi qui patienter fert iniustam sententiam celestem meretur corona

¶ Item ex communicatio non est culpa sed pena. Sed penaque non est culpa non excludit suffragium orationum sed magis misericordiam videtur inclinare.

¶ Item eis potest dari elemosyna corporals. xi. q. iii. Quoniam multos. ergo a simili elemosyna spiritualis: quod non esset verum nisi eis prodessent orationes ecclesie.

¶ In contrarium dicitur. xi. q. iii. nemo episcorum. Anatur ma est eterne mortis damnatio. sed talibus non prosunt orationes ecclesie.

¶ Item illis qui non possunt a peccat absolui: non prosunt orationes. Respondet Rich. vbi. supra q. ii quod excommunicatis minori tantum excommunicatione prosunt orationes ecclesie: si non sit aliud quod obstet: quia tales non separantur a communione fidelium: et potest esse in non habente peccatum mortale. De excommunicatis veromaiori excommunicatione distinguendum est. quia aut fue runt excommunicati pro iniusta causa: aute pro iusta. Si pro iiusta non excluduntur propter hoc a suffragiis orationum ecclesie: quia talis non est excommunicatus quantum ad ecclesiam triumphantem: nisi sit aliud quod obstet nec militans ecclesia tales intendit a suffragiis orationum excludere. Si autem est excommunicatus pro iusta casa aut penitet et diligentissime absolutionem suam procurat: paratus facere quicquid in se est: et pro illo statu valent sibi orationes ecclesie: quia talis non est excommunicatus quantum ad ecclesiam triumphantem: quia tunc peccatum sibi remissum est. Aut non penitet: sed in sua obstinatio ne persistit: et quamdiu in illo statu est: quamuis aliquo modo possint sibi prodesse: cum per orationes bonorum diuina misericordia multis voluntatem penitendi inspirauerit tamen longe minus prosunt eis quam aliis: quia quantum ex parte sua indigni sunt: vt eis prosit ecclesia: et ad tales et intentione non sic diriguntur suffragia sicut ad alios peccatores. xi. q. iii. quicumque. Oratio autem ceteris paribus magis prodest illis ad quos specialius et dire ctius dirigitur quam aliis. Et ideo bene dicitur quod excommunicatio est pena damni. et ceteris paribus plus potest diabolus super eum quam super non excommunicatum. Et hec est ratio quare per excommunicationem quis dicitur tradi sathane. Ad primum argumentum patet solutio ex dictis.

¶ Ad secum dum dicendum: quod quamuis excommunicatio non sit culpa sed pena: tamen no nisi pro culpa mortali debet infligi. Ad tertium dicendum: quod singularis persona potest orare pro excommunicato: vt deus eum ad bonum statum perducat Et ideo non est mirum si ei potest dari elemosyna: tamen non debet ei dari ecclesiasticum stipendium.

¶ Utrum omnes qui moriuntur excommunicati priuandi sint ecclesiastica sepultura: Respondet Richar. vbi. supra. q. iii. quod sic: maxime excommunicati maiori excommunicatione. quia vt dicit. xi. q. iii. quicumque intra. quibuscumque viuis non communicauimus nec mortuis communicare debemus. Et extra de priuil. ad hoc. in glo. dicitur. quod communicando eis in morte incideruit in excommunicationem. Et si in cymiterio sepelirentur inde debent eiici. quod est intelligendum si ossa eorum possunt discerni ab ossibus fidelium: alias non: quia minus malum est vt in cymiterio remaneant ossa excommunicatorum: quam inde eiiciantur ossa aliorum. Nec post mortem absolui debent si in sua obstinatione perstiterint vsque ad mortem inclusiue. sitamen ante mortem absolutionem deuote petiit: et eam habe re non potuit: post mortem potest absolui. xxiiii. q. ii legatur. et vnus testis sufficit.

¶ Utrum excommunicatis minori excommunitatione tantum possint conferri de iure ecclesiastica beneficiaet vtrum in tali sibi collata possint licite retinere: Respondetur secundum Rich. vbi supra. q. iiii. quod de hoc sunt due opiniones

¶ Prima quod excommunicatis minori excommunicatio ne si in illls aliquid non obsistit possunt conferri ecclesiastica beneficia et retineri licite quae non per electionem hapentur. quia hoc non inuenitur in iure prohibitum. et praeterea illa iura quae prohibent excommunicatis ecclesiastica beneficiaconferri expresse loquuntur de excommunicatis minori excommunitatione: nullam penitus quo ad hoc mentionem facientia de ex communicatione minori excommunicatis. extra de sen. excom. postulasti. Aliis autem videtur dicendum quod electio excommunicati minori excommunicatione quae excludit a sacramentis non est irrita ipso iure: tamen est irritanda. extra de cle. excommuni. cele. si celebret. Sic quamuis collatio beneficii ec clesiastici facta tali non sit irrita ipso iure: tamen est ir ritanda si probari potest in iure quod tempore collationis sibi facte erit excommunicatus excommunicatione minori. Talis enim collatio est aliquo modo electio. Cum enim episcopus dat alicui clerico aliquod ecclesiasticum beneficium intermultos eligit ipsum ad illud vnum: breviter potest aliquem eligere de multis: cum illi vni illa ptetas est concessa. Et videtur quod ille qui scientur tali contulit sit priuatus ipso iure hac vice illius beneficii collatione. quia scienter eligentes talem priuati sunt iure eligendi hac vice. exra de cleri. excommuni. mini. et extra de elec. cum in cunctis. ideo lector eligat de his opinionibus

¶ Utrum excommunicatus maiori excommunicatione solenniter baptizans sit irregularis: Arguitur quod non. xi. q. iii. Siquis episcopus in concilio excommunicatus fuerit siue praesbyter aut diaconus a suo episcopo: et post excommunicationem praesumpserit facere oblationem vel vespertinum vel matutinum sacrificiuum quasi in officio suo agere sicut prius: non liceat ei. nec in alio concilio spem reconciliationis habere. cum ergo hic non fiat mentio nisi de officio ecclesie videtur quod administrans sacramentum baptismi excommunicatus irregularitatem non incurrat.

¶ In contrarium bititur eadem quaestione Siquis cpirscetus damnatur a synodo: vel si praesbyter vel diaconus a suo episcopo: et ausi fuerint aliquid de ministerio sacrto contingere: nullo modo liceat eis nec in illa nec in alia synodo specem re stitutionis aut locum satisfactionis habere. Sed solenniter baptizare est ministerium sacrmum: ergo excommunica ti exercentes irregulares erunt. Respondet Rich. vbi supra. q. v. quod quamuis aliqui dixerint tales irregulares non esse: et illam penam non extendi nisi ad excommunicatos celebrantes et ecclesiam officiantes vt prius in faciendo officium diurnum et vespertinum. tamen in hoc non adquiesco eis: sed concedo excommunicatum maiori excommunicatione solenniter baptizantem si de sua excommuni catione non habet probabilem ignorantiam. que vt extra de cleri. excomni. mini. apostolice. excusat incurre re irregularitatem. quia cum omnis excommunicatus excommunicatione maiori sit suspensus ab oblegitimo actu vt visum est: constat eum esse sus¬ pensum ab executione sacerdotalis officii. Ad sacerdotale autem officium pertinet baptizare solemniter. ergo irregularitatem videtur incurrere. quia dicitur extra de sen. excom. cum medicinalis. in glo. super illud: Irregularitatem non effugiet. dicitur: quod hoc est verum in quocumque officio diuino et horis diuinis cantandis officiandis ecclesiam et sacramentis conferendis. Itest etiam irregularis est qui exequitur officium alicuius ordinis quem non habet ac si illum ordinem haberet: et ex ratione ordinis liceret. extra de cle. non ordi. mi. per totum. Si tamen excommunicatus baptizaret non solemniter non propter hoc irregularis esset. Et voco solenniter sine neceste: et cum multis: et legere epistolam in ecclesiaindutus vestimentis illius gradus. alias secus: quia si dicat horas cum vno socio vel pluribus non tamen officiando poposuolum: irregularitatem non contrahit. Uidetur tamen aliquibus quod debet supprimere verba ista: Dominus vobiscum. et loco eius dicere: Domine exaudi orationem meam. Si tamen mensam benedicat: non propter oc irregularis est: quia ista pena non extenditur ad hoc

¶ Ad argumentum dicendum: quod et si ibi non exprimatur de administratione aliorum sacramentorum a sacramento altaris: tamen hoc exprimitur in pluribus aliis iuribus allegatis.

¶ Utrum excommunicatus scienter in foro praestenie absoluens contrahit irregularitatem. Respondet Rich. vbi. supra quod aliquibus videtur quod sic: quia sic absoluere pertinet ad sacerdotale officium.

¶ Preterea excommunicatus maiori excommunicatione scienter administrans sacramentum extreme vnctionis irregularitatem contrahit. Et sic videtur dicendum de aliis sacramentis. Alii autem dicunt contrarium: quia non inuenitur in iure expressum quod excommunicatus maiori excommunicatione in foro poenitentie absoluens contrahat per hoc irregularitatem et sic dicitur de pe. di. i. §. pene legum interpretatione molliende sunt potius quam nimis exasperade.

¶ Pretea talis absolutio non fit cum solennitate: et videtur eis quod transgredi non solemniter suspensionem ab ordinis executione irregularitatem non inducit. Et propter hoc dicunt quod non est simile de administrante sacramentum ex treme vnctionis: et de absoluente in foro poenitentie: quia sacramentum extreme vnctionis communiter administratur cum aliqua solennitate. et ideo excommunicatus scienter ipsum administrans est irregularis: secus tamen est de absolutione.

¶ Unde frater Angelus de clauasio in sua summa titer. excommunicatio vltimo. ponit viginti vnum mala que inducit excommunicatio maior scilicet

¶ Primo priuat participatione aliorum: nam excommunicatus tenetur euitare alios. extra de sen. excon. c. nullir alias secundum Panor. contemnendo alios vitare totiens peccat mortaliter. Alii autem secundum theologos possunt ei communicare solum in casu in quo homo ex praecepto charitatis tenetur communicare cum eo: praebendo alimenta: vestes etc. ne moriatur. Secundo excludit excommunicatio a sacramentis ecclesie. iii. q. iiii. engeltrudam. vt predictum est.

¶ Tertio priuat suffragio ecclesie: vt iam praedictum est supra secundum Rich.

¶ Quarto non potest interesse diuinis officiis aut cum aliis orare in ecclesia: alias peccat mortaliter. nec debet ita prope stare etiam ab extra quaed audiat. Potest tamen solus orare vbique tam in ecclesia qua extra: vt patet de peni et re. c. quod in te.

¶ Quinto ex communitatio excludit a regno celorum. liii. q. i. Quia cunque.

¶ Sexto si ingerit se diuinis existens in aliquo ordine: efficitur irregularis vt dictum est

¶ Septimo efficitur infamis: vt patet. vi. q. i. in fames. qua refertur ad excommunicationem

¶ Octauo nullum ecclesiasticum beneficium potest adquirere: vt supra dictum est.

¶ Nono excommunicatus. non potest eligere quia priuatus est voce actiua et passiua.

¶ Decimo si excommunicatus recipit bene ficium licet postea absoluatur et ei concedatur: tamen fructus perceptes in excommunicatione restituere tenetur. extra de sen. excommuni. c. sacro.

¶ Undecimo ab officio et beneficio est suspensus. estra de sen. excommuni. pastoralis.

¶ Duodecimo ob igati ei ex debito fidelitatis sicut vasalli non tenentur ei quamdiu excommunicatus est: secundum Panormi. in c. vertatis. et de aliis similiter ratione identitatis.

¶ Tertiodecio non potest contrahere macrimonium sin e(c peccato mortali licet teneat contractum.

¶ Quartodecimo non valent litte impetrate in papaper eum super alio. c. ipso iure. de rescrip. libro vi

¶ Quintodecimo nullus potest pro eo orare: intellige scilicet solenniter: alias secus.

¶ Sextodecimo non potesconstitui procurator nec procuratorem instituere. de protura. c. fi. quod intellige vt actor: secus vt reus: ad defendendum se. c. intelleximus. de iu.

¶ Decimoseptimo quod stans excommunicatus per annum potest prtari omnibus bene ficiis si quae habet. xi. q. iii. rursus. quod secundum gloia de hereti. c. cum contumacia. intellige verum si excommunicatus fusit pro causa criminali. secus si pro causa ciuili. quia siper mille annos stetit non priuatur Decimooctauo quod debet soluere pro singulo die vnum grossum antequam absoluatur secundum statuta aliquorum episcoporum. quod licet videatur simoniacum. de simo. c. ad nostram. Tamen Hostien. et Ioan. anude. tenent contrarium quod verum est si sit in penam vt citius conuertatur

¶ Decimumnonum quod non valent contractus facti per excommunicatum ratione publici officii: si erat publice excommunicatus quo ad actus spirituales in quibus imprimitur character valent.

¶ Uicesimo non potest testamentum facere secundum aliquos. comnius tamtun tenetur quod pot. secundum Car. extra de vsu. c. quamquam li. vi. et Panor. in c. ad probandum. de re iudi. quia equiparatur relegato. Ultimo priuatur ecclesiastica sepultura: vt supradictum est.