Aqua

¶ Aqua qualia signi ficat in scriptura Nota quod primo sercat spiritum sanctum Ioan. xvii. Qui credit in me sicut dicit scriptura. flumina de ven. eius flu. aquae viue. Hoc autem dixit de spiritu sancto. Secundo scientiam diuinorum. Ecci. xv Aqua sapientie potabit illum dominus. Tertio docternam here ticam. Prouer. ix. Aquae furtiue dulciores sunt id est doctrina peruersa. Et panis absconditus suauior scilicet furantibus. Quarto tribulationes. psaeos. Saluum me fac de us quoniam intrauerit aquae vsque ad animam meam. Quito populum multum. Apoc. xvii. Aquae multe populi multi et getes S exto iustos. psaeos. Uorx domini super aquas deus maiestatis intonuit. Septimo chorum angelorum psaeos. Aquae quae super celos sunt laudent nomen domini. Hec Gre. xix. moralis. Et super Eze. hom. ix. Octauo secundum Aug. lib. ix. super Gen. sercat totam materiam confusam elementorum corparalem. Gen. i. Spiritus domini ferebatur super aquas.

¶ Qualis nature sit aqua. Nota quod secundmomnes philosophos et theol. est frigida et humida. Est tamen hoc vnum praecipuum mirabile. quod vt dicit Aug. li. i. de mirabilibus sacre scip. c. xxii. Aqua quando sunt amare et salse in dulcem saporem virti possunt. vt probant naute qui illas per humorem optime terre infusas dulcorant. aut per arenam colant: vt alii dicunt. et sic sitim temperant. Nubes quoque de mari vapores leuant salsi liquoris. sed easdem dulces quando pluunt terenis vsibus mistrant. Hec Aug. Mystice sic fit quod amaritudo aquae contritionis virtitur in dulcorem diuine consolationis. Mat. v. Bati qui lugent quoniam ipsi consolabutur etc. Et psaeos. Secundum multitudinem dolorum meo rum conso. tue letificauerunt animam meam.

¶ Item de natura et proprietatibus aquae maris patebit in fra. §. vi. et. vii.

¶ Utrum aqua aliquo sint supra celos siue supra firmamentum. Ratio quaestionis est. quia scriptura dicit Gen. i. Fiat firmam entum in medio aquarum et diuidat aquas quae sunt supra firmarnentum ab his quae sunt sub firma mento. et vocauit firma qnaentum caelum. Unde Aug. superGen. li. ii dici. Esse aquas supra firmamentum testante scriptura non dubitamus. Sed cum aquarum natura sit flui tare: vt dicit Raba. super Gen. quo ibi suspendantur aqua ne decidant vel dilabantur mirum est quod in soliditate glaci ali consistant.

¶ Respondetur ad hec secundum doc. communiter et clarius secun Lyram in postilla. e. c. i. Gen. notando quod praeter celum empyreum de quo dubitauerunt doctores si sit locus corporalis an non. eo quod scriptura non facum manifeste men tionem de eo est adhuc vnum caelum supra firmamentum quod dicitur aqueum vel crystallinum propter similitudinem quam habet cum aqua et crystallo in diaphaneitate et soliditate. Hoc celum crystallinum a philosophis vocatur primum mobile: sub quo est firmamentum quod nominatur octaua sphera. Et dicitur firmamentum magis prope secundum Aug. li. ii. super Gen. non propter hoc quod stet firme quietum a motu. sed propter firmitatem qua firmat stellas nec casui subiacet. Hoc autem celum octaue sphere id est firmamentum contimet sub se spheras septem planetarum. videlicet Saturni Iduis Maris: so lis Ueneris Mercurii et lune. Cuius sphere scilicet lune immediate coniunguntur elementa. Et ita patet quod firmamntum capiendo communiter prout includit spheras septem planetarum est medium int celum crystallinum et elementa quae nomine a quarum desigrantur secundum Aug. Et sic loquitur scriptura cum dicit firmamentum esse in medio aquarum: capiendo ipsum firmam tum non quidem prope pro solo celo stellato. sed communius vel largius prout includit etiam spheras septem planetarum Nam ipsa octaua sphera simul cum spheris septem planeta rum accepta diuidit aquas quae sunt supra firmamentum id est ce lum aqueum vel crystallinum. ab aquis quae sunt sub firma ¬ mento id est ab elementis quae nomine aquarum desigunantur. Iuxta illud Gen. i. Spiritus domini ferebatur super aquas. Unde patet quod hoc aquae superiores et inferiores dicuntur equiuoce aqi et non vniuoce. quia ille superiores sunt de natura celests et per consequens non fluide nec ponderose. Iste aut inferiores sunt de natura elementari. Hec ex Lyra. Deus ergo laudetur in omnibus.

¶ Sd qre posuit deus supra ce lum stellatum tales aquas id est celum aqueum. Damasce. li. ii. Et Beda lib. de natu. re. Et concors est sententia Au gus. super Gen. li. ii quod ideo deus sic fecit vt influentia frigiditatis celi aquei temporaret feruidissimum ardorem solis et stellarum quae sunt in firmamento. Sed intellige ibi sse caloris ardorem in celo: effectiue non materialiter. quia celestia corpora non suscipiunt peregrinas impressiones. i. celi. et. i. Metheor. Licet enim suscipiant qualitates accmentales saluatiuals. quia illuminantur et mouentur et alterantur: tamen non suscipiunt corruptiuas scilicet frigius calorem etc.

¶ Item quare vltra aqueum caelum cum sit perspicuum non videtur celum empyreum quod est luminosum. Dicit Guil. in ii. di. xiiii. quod hoc est propter firmamentum vltra quod non vide mus. Sed si tolleretur firmamentum et medio videremus caelum aqueum et vltra ipsum empyreum. Sicut modo videmus firmamentum vltra orbes septem planetarum. Alie etiam rationes ad idem sunt vbi Celum. §. xxii. et. xxv.

¶ Quid de aquarum inferiorum congregatione in locum vnu: siut dicit scriptura Nota primo quod deus de hac loquendo dixit Congregentur aquae quae sub celo sunt in locum vnum vt ap. arida. No dixit. Fiat congregatio qquarum. sicut antea dixerat Fiat lux vel fiat firmamentum secundum Alex. idcirco: quia factio pertinet ad speciem fiendam. lux autem et firmamentum debebant speciem habere a materia informi distinctam. ergo illa ostenduntur per verbum fiendi. Aqua autem et terra erant confusa. ideo dicendo. congregentur aquae etc. notatur quod ea quae prius erant in confusione nunc distinguantur: vt dictat etiam Lyra.

¶ Secundo nota secundum Alb. Bedamque super Gen. et alios docoret quod locus congregationis aquarum est locus originis earum. hoc est in loco maris oceani: sicut in libro methe. probatur a philosopho li. ii Psabsent etiam dici loca aquarum omnia loca depressa scilicet maris: lacuum: fontium et fluminum. quae omnia sunt vnus locus continuatione cum mari per occultos meatus. a qu scilicet nari fluunt et refluunt in illud Iuxta illud Eccls. i. Omnia flumina intrant in mare. Sicut a simili multi sunt ignes particulares. tamen vnus est naturalis locus ignis ad quem omnis ignis tendit.

¶ Tertio quoque Notandum secundum Albecatum et est Auic. in primo cano. secundum naturam terra est in medio omnium tamquam centrum mundi. et ideo quo ad omnem sui partem debuit fieri in medio aquarum. Nam aquae naturalis locus est vt sit circundans terram: et ab aere circudata. cum in suis naturalibus sitibus permanserint. Proinide aquas in vnum lotum congregari nil aliud est quam eis dare illam naturam quae in tra ascendunt. vtpote leuiores tera quae per se habet descendere ad centrum. Sed in aere descendunt aquae tamquam erga uiores quam aer. Sicque terra discooperta aquis aptata est pro habitatione hominum et bestiarum

¶ Si autem quaratur. cum aquae essent per totum aeris spacium: quomodo congregari potu erunt in vnum locum. Dicit Aug. contra Manicheum. quod ex parte aeris consecuta est rarefactio: et loci maioris occupa tio. Ex parte vero aquae densatio et minoris loci occupatio. Proinde secundum Lyram: in locis sibi debitis distinctio elementorum facta est per hoc quod aqua prius producta in forma substantia li accepit i am debitam densitatem. et sic occupauit minorem locum ae ris spacium dimittendo. Et virtute diuima etiam facte sunt concauitates in terra: vbi recepta est ns aquarum. et sic congregate sunt a quae in vnum et apparuit ter¬ ra arida

¶ Si adhuc quaratu. Cur ita eogregatum aquarum vocauit deus maria si plurli. non mare in singulsari. Dic Alb. quia humidum aquae male terminabile est in se. ideoque secundum omnem decliuitatem diuisibile est ceo scilicet vt notetur diuisi bilitatis pluralitas huiusmodi vocauit maria pluraliter. Nam xxx. in orbe nominantur maria. vide vbi Fons. §. iii.

¶ Qualis nature et proprietatis sit aqua maris. Nota quod plura assiguantur propa. Primo secundum Isid. xiii. etymo. et Aris. ii metheo. quia o ia flumina et fontes recipit et augmentum non capit. Secundo colorem certum non habet. sed pro qualitate ventorum immutatur Nam modo est flauum: modo turbidum vel atrum. Tertio secud Sene. li. vii. Immundum omne litoribus impingit. nec soum cadauera sed stramenta quoque et naufragorum reliqua si milia ex intimo trahens eiicit: non solum quando est tempestuosum sedet tranquillum. viua autem retinet. Quarto quia est modostris plenum omnibus periculosum: fetidum: procellosum: ventos generans. inquietu: iugitr fluit et refluit. prout dicunt Guill. de conchis. Plinius. Alb. Philosophus. ii methc. et alii plurimi. Est etiam salsum ex sol calore. sicut et sudor et vrina in quibus agit caliditas inueniuntur salsa. Certum est enim aquam maris per calorem in salem tram sire. Denique quia Priscianus ad Cosdroe dicit mare sic creatum a deo fuisse. vt scilicet conaturalis sibi inesset salsedo pro omnium salute in terra animalium. ne omnino putresceret sicut quidam lacus. et alie consistentes aquae potabiles ex eo inficeretur etc. Ex quo sequitur quinto quod ceteris aquis dulcibus aqua maris est grauior et ponderosior. quia secundum Arist. iii. metheo. Aquae salsa grauior est dulci. Idem dicit et libro vegetabilium. et ponit plura indicia ad id. Et hoc praecipuum quod ouum positum in aqua dulci mergitur: sed in salsa aqua natat. ita quod si salattritum in aqua dulci dissoluatur donec penitus in ea resoluatur. ouum in eam proiectum non summergitur sed natat. hoc ideo: quia aqua ex sale ingrossata est et facta sicut lutum. Aqua autm sic spissata est quasi de genere tere ergo sub non spissa stat iui cum sit rara est de genere aeris. propter quod supereminet. ergo ouum non descendit propter spissitudinem salsedinis. Unde atetet quod aqua dulcis semper leuior est et supernatat salsis aquis Unde vt Beda libro de imagie mundi dicit. Summa maris vnda non est adeo amara vt ea quae in imo est etc Ecce mira dei opera.

¶ Sed vnde aque queque ex mari fluentes contrhunt saporem dulcedis vel alium. Nota secundum Philosophum de sensu et sensato. quod natura aque de se in sipida est. sola et incommixta non nutrit secundum substantiam. Uerumtamen secundum Alb. et Guill. de Conch. per accmtens miscetur aqua dum subitrat in cauernosa terra. et per cataractas seu venas tram siens colatur. et ex qualitate tere contrahit diuersas qualitates. Si enim per teram arenosam et lapidosam defluit dulcem inde saporem contrhit. si per salsam terram: salsum. si per limosam: vapida id est isipida est aqua Si per sulphuris lapides vel calcis vel eris fit amara

¶ Quid ergo de potum aqua simplicis Dicendum secundum Isaac in dietis simls et Auic. libr. i. et alios. quod aqua nullum dat nutrimetum vel augmentum corporibus humanis: nisi composita fuerit cum cihariis ex quattuor elementorum completionibus compositis. Est tamen aqua necessaria primo vt portet vel penetrare faciat cibum per totum corpus in venas et vias suas. Ideo autem non nutrit. quia omne nutriens in potentia est sanguis. Corpus vero simplex quale est aqua non conuertitur ad recipiendum formam sanguineam. Sed ipsa aqua auxiliatur ad nutrimenti complementum. in hoc quod suo liquore dissoluit cibum et sic liquefacit et attenuat vt cito currat et penetret in venas. Secundo vt frigiditate suique humectatione refrigerat et extinguit caloris acumen. et sitim mitigat. Unde quo ad hoc vt Razi in Almasore dicit quod aqua calefactis et calidam complexionem habentibus plus confert quam vinum: eo quod aqua calorem reprimit. Uerumtamen vt Isaac dicit supra. si aqua fortem adeo calorem inuenerit vt ei nequeat repugnare: augmentat et fortificat calorem. sicut videmus quod ignis in foco fortificatur aspersione aquae. Ideoque vt aqua tribuatur infirmis oportet eam mitigare ingeniando. Ita quod sicut docet etiam Hypocras et Constantinus in Panth. ptisana decoquatur confectum ex hordeo quod sit bonu non vetus sed album durum et bene excoriatum atque pistatum. Huiusmodi enim aqua cocta confert quo ad multa secundum eosdem. Deus ergo laudabilis.

¶ Quales aque ad potandum sint saniores. Nota secundum Auic. primo canone. Isaac in dietis. et Constan supra aliosque. quod

¶ Primo aqua temporate frigida est bibenda. quia talis melior est omnibus aquis sanis hominibus. licet neruos impediat. Aqua vero calida digestionem corrumpit et cibum natare facit. Hydropisim et ethicam adducit. Item tepida nauseam facit. Item aqua nimis frigida pectus et stomachum et plures neruos percutit. Et qui assuete biberit incidit in spasmum id est contractionem membrorum. Sed nec in nocte post somnum bibat sitibundus. quia calor naturalis extinguitur. nisi propter ardore febrium: vel cibum calidum vel salsum. vt dicit Constant.

¶ Secundo vt dicunt praedicti doctores. Aquae fontium ceteris meliores sunt ad bibendum. nec tamen omnium fontium: sed illorum qui a lacunis et palude non ducunt originem. nec a metallis: vt dicit etiam Palladius Et fontis talis cuius aqua est currens: et soli ac ventis discooperta: et super lutum incedens. Talis enim melior est illa quae super petras fluit. quia lutum mundat aquam et aufert ab ea res extraneas sibi commixtas. Ita tamen hec intelligenda sunt vt lutum per quod transit sit satis liberum et non fetidum neque lacunosum.

¶ Tertio secundum Diasco. et dictos. Aqua fotis quae suo cursu tendit et montibus ad orientem est melior. post hanc illa quae ad septentrionem currit. Sed illa quae ad occidentem et meridiem mala est. et proprie cum meridionales exufflant venti. Ad hec. § xvii

¶ Quarto vt iidem dicunt. aqua quae ab altis locis descendit cum aliis bonitatibus melior est. et est quasi dulcis et in pondere leuis. Aqua enim ponderis leuioris et saporis dulcioris melior esse iudicatur. Quodque in ea coquitur cito coquitur. Denique secundum praedictos. ex aquis laudabilibus sunt aque pluuiales. Et ille praecipue quo in estate veniunt. et ex nubibus cum quibus assunt conitrua.

¶ Aqua autem niualis siue niuis secundum Constantinum in Panth. v. parte. et Auicen. ii cano. atque Isaac in dietis contractionem facit. et omnibus neruis corporis nocet: et dentibus et cerebro. catarrum quoque facit. et pectori nocet quia tussim facit. Maxime autem nocet senibus. quia generat spasmum et paralysim.

¶ Item color aque consideretur etiam secundum praedictos. quia aqua turbida lapidem in renibus generat. sed clara bona est ad hibendum. Aqua lutosa vel putrida sicut paludum: epar et stomachum corrumpit. et febres diuersas gignit. Cauere autem decet omnem aquam salsuginem et nitrositatem habentem. quia exiccat: et pruriginem ac scabiem generat et hydropisim etc. ergo etc.

¶ Quid de aquis metallinis Nota secundum Auicen. primo cano. et lib. ii ac Constant. in Panth. quod aque omnes minerales sunt generalirer male. et faciunt vrine difficultatem. In quibusdam tamen earum existit iuuamentum. Nam aqua ferrea. idest in qua virtus ferri superat. interioribus fortitudinem tribuit. corruptionem stomachi prohibet. confert visceribus et renibus et cholice. Non valentes reddere debitum vxori seu comire adiuuat. Aqua etiam in qua ferrum ignitum vel calibs extinguitur confert sputo sanguis et ventrem constipat. Item aqua de metallo eris confert visceribus. Aqua de metallo argenti refrigerat et desiccat. Aqua aluminosa fluxum sanguinis et menstruorum supersiuorum stringit et non permittit sanguinem spuere. nec emorroidas fluere. Prohibet vomitum et aborsum. sed corpora febribus apta fortiter ad eas perducit. Ecce dei opera mira.

¶ Quid de aquis sulphureis vel calidis Nota secundum Isidorum lib. xiii. et Bedam de imagine mundi. Auicennam quoque et Constantinum. supra In multis locis aque manant et erumpunt calide vel feruentes: adeo vt balnea calefaciant. Sunt enim quedam fouee subterranee naturaliter sulphhuree. vbi terra habet multum sulphuris et aluminis. In his dum ventus concipitur: eius afflatu sulphur et alumen accenditur. quia sunt materie ignee. Cum ergo aqua per huiusmodi ignea loca vel venas calentes currit calorem et fecorem inde contrahit. Etsi prope hunc locum erumpat flammiuoma ebullit. Si autem longius recesserit vix tepescit. Item huiusmodi aque si in eis fiat balneatio valent impetigini et scabiei. conferunt morphee. duricie et omnibus doloribus neruorum et iuncturarum et frigidis apostematibus. Sed si sint lutose ac turbide fetideque huiusmodi aqua faciunt febres accidere etc. Mirabilis ergo deus in operibus.

¶ Quid de aquis cisternalibus. Nota quod cisterna habet aquas aduenticias sicut:e lacus. sed in terra defossa vbi per colationem recipit aquas pluuiales vel niuales et retinet et infrigidat per moram temporis. vnde Hiere. vi. Sicut cisterna frigidum facit aquam suam etc. Isaac in dietis dicit de hoc quod aqua pluuialis si munda et optime lota scilicet per colationem ponatur in aqua cisterne optime lote minus est humida ceteris aquis. nec nocet stomacho. secd potius eum confortat et habet quiddam stiptici saporis Aqua vero si diu moratur in cisterna malam suscipit qualitatem a fumositate terre. vnde Palladius lib. it de agricultura. quod pisces fluuiales mundiores et anguillas sane in cisternis nutriri pascique conuenit vt horum natatu aqua stans agilitatem aque currentis imitetur. Sed hoc intelligendum puto non de cisternis strictised de amplis. Sed cum huiusmodi aquae putre scunt raucitatem et febres generant etc.

¶ An aque puteorum eaqueductuum eque valeat sicut aque fontium. Respondet Auicen. quod aqua puteorum et aqueductuum sunt minus bone in comparatione aquarum fontium. quia ille aque sunt constricte. qde terrestreitatem longo tempore retinentes non potest esse quin sit in eis aliqua putrefactio Ex his tantum ille deteriores sunt quibus ex plumbo vie facte sunt. quoniam ex eius virtute aliquid assumunt. vnde frequenter ad disenteriam ducunt. Aqua ergo fontis melior ceteris paribus quam aqua putei et aqueductus

¶ Item aqua paludis secundum e. Auicen. deterior est aqua putei. quia manatio aque putei acuitur et renouatur propter hoc quod de ea exhauri tur sepius. quod de aqua paludis tardius fit. quia legiori tempore moratur in foraminibus terre putrefacientis eam. vnde generantur bibendo sepius ex aqua lacuali stante. Cholera. constipationes ventris. emor roides. Difficultas partus. quartane febres hydropisis. et plures alii morbi secundum Auicem primo can.

¶ Quo et quali loco inquirende sunt aque fontales vel puteales. Nota secundum Uitrubium de architectura lib. viii. Et Palladium de agricultura libr. ix

¶ Primo si non aperti fontes profluun t tunc consideretur in loco vbi querendum erit si antequam sol exortus fuerit sint ibi concrispantes humores et in aera surgentes videbuntur ibi fodiatur. In creta quidem tenuis et exilis est aqua et non alta copia nec optimo sapore. In sabulone soluto tenuis sed inferioris loci inuenitur aqua. limosaque est et insuauis. In terra autem nigra sudores stille exiles inue niuntur quae ex hybernis id est hyemalibus tempestatibus collecte in locis solidis subsistunt et optimum hab ent saporem. Item sabulone arenam carbumculante certioris sunt copie et boni saporis aque. Rubeo quo que saxo et copiose sunt et bone si non dilabantur. Sub radicibus autem montium maxime in septentrionali perte querende sunt aque. quia in his locis magis abum dant et sunt vtiliores. quia montium vmbre obstanles non sinunt a radiis solis humores exurere Multo ergo meliora sunt capita fontium que ad septentrionem spectant. nssi locus sulphureosus aut aluminosus vel bituminosus sit. In campestribus vero locis fontes nec tam copiosas nec tam salubres habent aquas. nec suaues. sed salsas et graues nisi qui ex montibus sub terra manantes erupant in campis medio. vel cum aqua ex imbribus colligitur in huiusmodi campis et vallibus quia tales sunt salubres.

¶ Notandum etiam iuxta praedictos aliosque. Secundo. si vas figuli fictum nondum coctum eadem ratione inquisitio nis ponatur circa solis occasum in tali loco qui sit fossus vsque ad. v. pedes. non minus. Et operiatur sunma fossura arumdinibus aut frondibus. postera dici aperiatur. tunc si aquarum vena est in praesenti vas hu more concepto soluetur. et talis locus aquam habebit

¶ Tertio si lucerna oleo plena et incensa ibi similiter tecta ponatur ac altero die inueniatur extincta. Aquas idem locus habebit. Item si in eo loco vellus lane collocetur et in sequenti die aqua de eo exprimatur signum aque habetur etc. Preterea quarto. Si in tali loco quo supra ignis factus fuerit. et percalefacta terra et adusta vaporem nebulosum ex se suscitauerit. talibus partentamentis et signis inuentis in eo loco defodiendum est et si caput aque inuenitur plures circa fodiendi sunt et in vnum locum omnes concludendi.

¶ Sed quo aque noue fontium siue puteorum probantur esse salubres vel non Respondetur secundum e. Uitrubium supra et Plinium lib. xxxi. ac Palladium supra. quod si fons nouus vel puteus fuerit fossus. et in vas ex ere bono aqua asper sa vel fusa fuerit. existente vase nitido: Si aqua maculam non fecerit bona erit. Item aqua decocta eneo vasculo: Si arenam vel limum non relinquit in fundo. vel non inficit vas eneum bona esse probatur. Item si legumina in tali aqua cito excoqui poterunt per ignem. Etsi aqua est coioris lucidi. Hec sunt signa bonitatis: alias fontes in primis damnantur etc.

¶ Quid de aquis fluminum. De hoc nota Primo secundum Isidorum quod fluuius est perennis aquarum decursus a fluendo dictus. vnde generaliter omnis aque decursus dicitur fluuius. vt habetur libro Catholicon. Sed flumen proprie est aqua fluuii decurrens. Fons vero est caput decursus aque que naturaliter manat. Torrens autem est aqua veniens cum impetu. Sic dictus. quia repentinis imbribus vel pluuiis crescit. sed adueniente calore solis in estate torrescit id est arescit et desiccatur

¶ Secundo nota iuxta Aristo. ii lib. Metheororum quod flumina habent origines proprie et magis habent fluere ex altis locis et montibus. Aque autem sub terra ag gregate scilicet in eius profundo sunt materia fluminum. Loca vero montium alta sunt sicut spogia spissa que sugit id est attrahit ad se aquam. et paulatim aggregat eam: scilicet sursum Cam ergo fluminum est magnitudo locorum eleuatorum in quibus est aqua et spissitudo eorum et ipsorum frigus In huiusmodi ei locis non resoluitur quicquam. et ideo multiplicantur ibi matere scilicet aque. In pedibus autem montium aque minorantur. et adueniente calore estatis quandoque exiccatur Sed in montibus resolute pluuie ex nubibus descendunt. et sic augentur.

¶ Si ergo quaritur: Unde est quod quaedam flumina numqua exiccantur sed perpetuum habent cursum aqua adueniente semper pust aquam dicit Adelardus quod hoc est propter circulationem qua in seipsas redeunt aquae in mare et effluunt a mari. Sicut per i re circulari est reciprocatioe: nec finis nec principium intelligitur. sic in proposito fons et caput fluminum aquas de mari per occultos meatus vel venas excipit. quae licet. a mari salso prodeant Tamen dum per viscera tere quodamodo. colata multipliciter transeunt in itinere salsuginem amittunt. Casdem quoqe aquas ad matricem abyssum scilicet oceani super apertos riuos ac flumina fons currendo remit. cit vt iterum fluant. et sic mare non redundat. Unde autor d est de natu. rerum dicit sic. Omnium fontium origo est ex ma ri. et ex fonte oritur flumen ita vt dici possit quod fons non i flumen nec econuerso. et tamen sunt eadem in substanti. sicut pater et filius sunt eadem essentia.

¶ Qualium autem fluminum aquae sint meliores: Respondet. Isaac in dietis di. quod bona et salubris est aqua fluminis remoti longe a ciuitate cuius liquor clarissimus est. quia prope ciuitatem multae immundicie eiiciuntur in fluminia. Secundo dicit quod aqua fluminis super arenas et lapi des currens est bona. melior tantum si super lapides currit. quia lapides illidunt aquam et eius grossiciem attenu ant. Tertio dicit quod illa aqua est magis confortatiua in quadam bonitate quae fluit ex parte orientis vel septentrionis. Et melior si fluat ex oriente quam ex septentrione sicut testatur Hypocras. quia plaga inquit orientalis est calida et sicca. et quoniam mane ibi sol oritur qui est causa attenuandi aerem et fumum mundificandi grossiciem subtilian Unde et flumina paradisi que fluunt ab oriente sunt meliora Nec obiici valet quod dictum est supra. §. ix. de Fontibus. quia illa intelligenda sunt de cursu fontium iudicando Sed ea quae hoc dicuntur de fluminibus quo ad eorum capita sunt referenda. Flumina enim sepe circumeunt per plures plagas modi et redeunt. Nam et nilus ab oriente scilicet a paradiso exit et versus meridiem circunfluens a meridie ad septentrionem tendit.

¶ Quomodo aquae male possint rectificari vt sint bone vel non nociue. Nota quod secundum Auicen. li. i. et. ii. Aque male sunt quae stant vel in lacunis sunt et quae sunt saporis et odoris extranei vel quae turbate sunt spisse vel grauis ponderis. et ille quae cito conuertuntur in lapidem Hoc autem secundum Aris. fit pluribus monis scilicet autem quando gelatur gut tati cadens aqua Aut quando effuse aquae alibi gelantur fiuntque lapides. et tc scitur quod in illa terra est mineralis vis quae congelataquas. autm quando de aqua currente descendit quiddam residens in uperficie fundi ipsius fit lapis Hec li. iii. metheo. Et gnaliter huiusmodi malas aquas praedictis quibusuis monis facit sublemationis distillatio bonas id est decoctio fortis ad ignem. quia sic minus infsant. Dimissis causa breuitatus pluribhus: ista sufficiant Unde deus laudabilis per omnia

¶ Item plura de aquis vide vbi Fons. et fluuius per totum etc.