Quaestio 10

QUAESTIO X (LONGA) Utrum possit haberi certa scientia de conclusione elicita ex principiis solum creditis vel opinatis.

Post hoc vero quaerebatur unum pertinens ad cognitionem veri, scilicet utrum possit haberi certa scientia de conclusione elicita ex principis solum creditis vel opinatis. Et arguebatur quod sic, quia principia scientiae subalternatae sunt solum credita, quia in illa scientia non est aliquid prius per quod possunt sciri, et tamen ex ipsis eliciuntur conclusiones de quibus habetur certa scientia. Principia etiam theologiae sunt credita et tamen theologia est | vere scientia.

Contra. Propter quod unumquodque est tale et illud magis. Sed certitudo conclusionis est ex certitudine principiorum. Ergo principia oportet esse certiora conclusione. Quare et cetera.

Respondeo dicendum quod cum scientia sit habitus certus certitudine evidentiae et adhaesionis, fides autem sit habitus certus certitudine adhaesionis non evidentiae, opinio autem est habitus nec certus certitudine evidentiae nec adhaesionis, certitudo autem conclusionis est ex certitudine principiorum, secundum modum certitudinis principiorum etiam est modus certitudinis conclusionum. Cum ergo principia habent certitudinem evidentiae et adhaesionis, conclusio ex illis elicita etiam huiusmodi certitudinem habet. Cum ergo principia credita vel opinata non habeant certitudinem evidentiae quae est de ratione conclusionis scitae, ideo ex principiis creditis vel opinatis non acquiritur certa scientia de conclusione. Nec est differentia in hoc inter principia quorum est habitus fidei et opinionis, quie sicut! principia quorum est opinio tantum non faciunt nisl opinionem et non scientiam de conclusione, ita etiam principia quorum tantum est fides respectu conclusionis quae ex ipsis elicitur non faciunt nisi fidem. Sed in quantum maior est certitudo fidei quam opinionis, maior etiam est certitudo conclusionis elicitae ex creditis, ut nunc de credulitate loquimur, quam ex opinatis, prout dicit Hugo: fides est infra scientiam et supra opinionem, eo quod opinio utraque certitudine caret, scientia vero utramque habet. Sed fides habet certitudinem adhaesionis et caret certitudine evidentiae. Et ideo sicut irrationale est dicere quod ex principiis solum opinatis acquiritur certa scientia conclusionum ex ipsis elicitarum, ita etiam in proposito ex principiis creditis.

Dicere ergo quod principia theologiae vel cuiuscumque scientiae in ipsa theologia sive apud illum qui dicitur esse sciens theologiam sunt solum credita et non scita vel intellecta et sic solum certitudinem adhaesionis habentia, et tamen efficiunt certitudinem scientiae in conclusionibus ex ipsis elicitis, est dicere quod conclusiones sint notiores principiis, scilicet duplicem certitudinem habentes; cum principia non habeant nisi unam. Et hoc est dicere contradictoria et multum derogare sacrae theologiae et doctoribus ipsius, tales fictiones de ipsa theologia attractantibus ipsam propalare.

Simile autem quod introducitur in argumento non valet, quia nullus sanae mentis intelligit quod scientia subalternata sit vere scientia et solum de suis principiis habeat opinionem recipiendo ea a scientia superiore et eis fidem opinatam adhibendo, eo quod a sapiente scientiae superioris sunt nota et tradita, quoniam quicquid ex principiis sic opinatis vel traditis eliceretur, cum non haberet certitudinem nisi in quantum in illa principia reduceretur, solum esset creditum vel opinatum etiam debilius quam ipsa principia. Ita ergo et in theologia est. Quoniam principia theologiae sunt certissima in sua veritate et evidentia ? Deo et beatis, ideo etiam in quantum revelata sunt ab illis creduntur. Sicut enim auctoritas humana facit opinionem quae est habitus utraque certitudine carens, ita auctoritas divina facit fidem quae est habitus certitudinem adhaesionis habens. Sed quid prodest utenti talibus principiis sic solum ab ipso creditis et conclusiones ex ipsis elicienti[s], ad hoc quod certitudinem evidentiae habeat de huiusmodi conclusionibus, quod beati de ipsis principiis habeant certitudinem evidentiae et quod ipsa secundum se sunt evidentia et certa? Hoc enim nihil prodest ad certitudinem evidentiae quae consistit in evidenti apprehensione rei in se vel in sua causa vel effectu et cetera, sed solum ad certitudinem adhaesionis quae consistit in auctoritate, sicut in scientia subalternata esset, si principia illius solum essent cognita quia a superiore scientia tradita. Oportet ergo principia scientiae subalternatae esse certa certitudine evidentiae, ad hoc quod ex ipsis acquiratur scientia conclusionis ex Ipsis elicitae. |

Sed duplex est cognitio, scilicet quia est et propter quid. Verum est quod cognitione quia est possunt et debent esse certa in scientia subalternata, quia talis bene habetur etiam ex aliquibus posterioribus, ut ex effectibus et huiusmodi etiam in inferiore scientia sive praeter notitiam superioris. Scientia autem propter quid, non quia, est per priora; nihil autem prius est principiis in scientia. Sed haec habetur in scientia superiore subalternante. Et sic cognitis principiis scientiae subalternatae tum cognitione quia est, via sensus et memoriae et experientiae et ex effectibus vel huiusmodi, tum propter quid, ex alia participatione scientiae superioris (nunquam enim erit perfectus in perspectiva qui non fuerit instructus in geometria per scientiam superiorem), tamen non habetur certitudo principiorum inferioris scientiae subalternatae quia sunt, quae est propria talis scientiae ut est a superiore distincta, sed propter quid et cetera, quae non est necessaria ad conclusionem et modum sciendi scientiam inferiorem, licet hoc faciat ad perfectionem maiorem talis scientiae sive ad hoc quod ea quae sunt illius scientiae perfectius sciantur. Ipsis quidem sic cognitis cognitione evidenti potest ex eis acquiri scientia de conclusione ex ipsis elicita et non ante. Non est ergo verum quod assumitur in primo argumento.

Ad illud quod dicitur in secundo argumento, etiam intelligendum quod si theologia esset scientia vere et proprie ad modum scientiae subalternatae respectu scientiae pure subalternantis, oporteret quod principia theologiae in ipsa theologia in hac vita essent certa certitudine evidentiae, quantum ad notitiam saltem quia est, et in scientia beatorum propter quid quantum ad illa, si qua sunt quae habent propter quid, aut quod participaret tantum de scientia beatorum quod dicta principia essent ei nota et quia sunt et propter quid. Unde quamdiu principia theologiae sunt apud aliquem solum credita, ut quod sint tres personae in divinis et cetera, tamdiu etiam est conclusio ex eis elicita solum credita, ut quod una procedit per modum naturae, alia per modum voluntatis. Et ideo ad hoc quod theologia sit scientia et quod non solum fides habeatur de conclusionibus theologiae sicut habetur a principio, etiam de principiis eius oportet quod sua principia sint non solum credita, sed etiam evidenzia ! et nota, et secundum modum evidentiae principlorum est evidentia in conclusionibus. Quamvis enim ex principiis solum creditis possit conclusio? elici circa quam scitur consequentia sive necessitas consequentiae, non tamen consequens sive necessitas consequentis potest sciri ex.talibus principiis. Unde quamdiu solum creditur quod Christus resurrexit, scitur quod et nos resurgemus quantum ad consequentiam; sicut si anima Socratis est immortalis, tunc ex talibus principiis et quaelibet anima est immortalis. Sed sicut antecedens solum creditur, ita et consequens.

Et ideo cum theologia ponatur esse scientia, oportet quod principia eius fiant aliquo molo evidentia et nota sive intellecta, et hoc quidem evidentia quae convenit excellentiae talis materiae respectu infirmitatis talis scientis. Unde instructo in theologia multo evidentius fit quod Christus Deus et homo resurrexit, sive quomodo hoc possibile sit et non impossibile, quam simplici laico. Et ideo etiam theologo est evidentius quod nos resurgemus quam laico. Licet ergo non sint ita evidentia propter improportionerm eius sicut principia aliarum scientiarum, sunt tamen tali evidentia nota quae sufficit. Et verum est quod hoc etiam fidem simpliciter non evacuat, quia non facit omnino perfectam notitiam rei in se ipsa et cetera. Constat enim secundum Philosophum, illud quod de immaterialibus scire possimus ex probabilibus est aliquo modo scire respectu ignorantiae laicorum. Ita etiam in proposito. Fideles participantes scientiam beatorum quasi subalternantis sive magis proprie principalis; in quantum adiuvantur et illustrantur aliquo lumine supernaturali imperfecto respectu luminis gloriae, et adiuti sensu et memoria sive notitia quam ex sensibus et naturali ingenio habere possunt, habent scientiam respectu igno | rantiae laicorum. Aliam ergo notitiam habent simplices de his quae fidei sunt, aliam instructi in theologia, et aliam beati. Prima nullo modo dicitur scientia; secunda dicitur scientia fidei sive fidem non evacuans et ideo imperfecta; tertia dicitur visio et est scientia omnino perfecta fidem omnino evacuans et cetera. De hoc Augustinus, decimo quarto de Trinitate: hac scientia non pollent [in]fideles plurimi quamvis polleant ipsa fide; aliud enim est scire quid homo credere debeat propter adipiscendam vitam beatam, aliud scire quemadmodum hoc ipsum et piis opituletur et contra impios defendatur.