Quaestio 13

QUAESTIO XIII. Utrum ille qui vovit quod certa die tota abstineret a vino quotiens illo die bibit vinum sit transgressor voti.

Deinde circa pertinentia ad voluntatem in comparatione ad exteriores actus quaerebantur quaedam pertinentia ad ipsam in comparatione ad quosdam actus ab ipsa voluntate imperatos; quaedam pertinentia ad ipsam in comparatione ad actus ab ipsa omissos. Circa pertinentia ad actus a voluntate imperatos quaerebantur duo. Unum erat pertinens ad transgressionem voti, scilicet utrum ille qui vovit quod certa die tota, Scilicet feria sexta, abstineret a vino, quotiens illo die bibit vinum sit transgressor voti, et peccet novo peccato qualibet vice vel hora qua primo vinum bibit. Aliud erat pertinens ad contractum emptionis, scilicet utrum licitum sit emere redditus ad vitam et recipere de redditibus emptis ultra sortem.

Ad primum arguebatur quod qui sic vovit quolibet actu sit transgressor voti, et peccet novo pecca!o, quia quotiens quis facit contra id ad quod voto se obligavit, est transgressor voti. Sed qui vovit se non bibiturum vinum sexta feria, quotiens illo die bibit vinum facit contra promissum. Ergo ex hoc sequitur quod non solum qualibet vice dum bibit, sed quolibet haustu vel tractu, immo secundum quamlibet guttam vini quam sumit sit transgressor voti. Nam cum quolibet instanti talis ? actu voluntatis velit bibere et sic uti vino et est successio temporis in diversis haustibus vel in sumptione diversarum guttarum, ergo etiam est successio actuum voluntatis, et quolibet actu voluntatis gustatur. Ergo et caetera.

Contra arguitur quod etiam multotiens bibens vinum, sed non bibens tota die non est. transgressor voti, quia cum pars non sit totum, pars diei non est tota dies. Ergo qui vovit se non bibiturum tota die veneris vinum non facit contrarium huius nisi bibat tota die vinum.

Respondeo dicendum quod, quia ea quae cadunt sub voto sic sunt regulanda et iudicanda quod nec dicatur esse faciendum ratione voti aliquid quod sub voto non cadit, nec etiam subtrahatur a voto sive ab eius impletione id quod sub eius obligatione comprehenditur, ideo ad videndum utrum talis quolibet tali actu sit transgressor praedicti voti, est considerandum quomodo et quantum votum obligat ipsum. Et ad huius evidentiam est intelligendum quod sicut aliquis praecepto divino obligatur ad aliquid faciendum vel omittendum, ita etiam obligatur ex voto quod fit Deo qui praecipit vota et iuramenta propria firmiter observari, et modo quo aliquis efficitur transgressor praecepti efficitur etiam ! transgres sor voti. Cum autem sint paecepta negativa quae obligant ad non faciendum aliqua, et affirmativa quae obligant ad faciendum aliqua, sicut ille qui omittit facere id ad quod ex praecepto affirmativo tenetur, quando illud facere tenetur, peccat et est transgressor praecepti; ita etiam qui facit aliquid quod non tenetur facere ex praecepto et quando illud non facere ? tenetur, peccat, et est trans gressor praecepti.

Sed cum aliquis tenetur facere aliqua plura in uno die pluribus horis, puta ire ad ecclesiam hora primae et tertiae et sic de aliis horis, cam non vadit hora prima et tunc cogitat cogitatione in qua permanet tota die quod per totam diem ad ecclesiam non ibit, tunc peccare videtur in singulis horis quibus omittit ire, non obstante unitate et continuitate voluntatis secundum rem et naturam. Si etiam aliquis teneatur abstinere a carnibus et ieiunare per unam septimanam sive qualibet die septimanae, si prima die comedit carnes proponens comedere per alios subsequentes, peccat et transgreditur praeceptum singulis diebus comedendo, non obstante continuitate voluntatis secundum rem et naturam, Sed cum ratio peccati principaliter consistat in actu interioris voluntatis, secundum quod multiplicatur actus voluntatis in transgressionibus huiusmodi, multiplicantur peccata et etiam secundum quod multiplicantur obiecta. Unde si aliquis teneretur stare in ecclesia certa hora et diversis actibus et discontinuis voluntatis vellet non stare, essent diversa peccata secundum numerum quantum ad actum voluntatis, licet unum quantum ad unitatem obiecti secundum rem. Si autem uno actu voluntatis continuo et protenso vellet non stare per totam illam horam, esset unum peccatum ex utraque parte, sed gravius ratione continuationis et extensionis voluntatis. Quanto enim voluntas est diuturnior in malo, tanto est peior. Si autem in diversis horis deberet stare et una ac ? continua voluntate vellet non stare per totam diem, licet actus voluntatis esset unus secundum naturam vel secundum rem, essent tamen plura peccata ratione diversorum obiectorum, propter quorum diversitatem diversificatur voluntas etiam in esse moris, sicut etiam patet in peccato commissionis. Nam si homo una voluntate interficiat hominem unum, multum diu durante huiusmodi voluntate, antequam ipsum interfecerit est unum peccatum, sed maius quam si subito simplici libidine hoc fieret, Et si diversis horis cogitans de hoc diversis actibus voluntatis velit ipsum interficere, sunt diversa peccata numero ex parte actus volendi, licet unum ex parte obiecti secundum rem, quod tamen est multiplicatum sub ratione obiecti ut pluries voliti. Si autem uno ictu et uno actu voluntatis simul interficiat duos homines facit plura peccata homicidii, non solum propter obiecta sed etiam ex parte voluntatis, quia licet sit unus actus voluntatis secundum rem, est tamen plures secundum rationem moris quam habet ex obiectis diversis.

Circa casum tamen propositum est intelligendum quod differunt ista, scilicet quod aliquis ex voto et praecepto teneatur ieiunare una die certa et quod teneatur abstinere a vino per totam unam diem. Si enim per ieiunium intelligamus ieiunium ecclesiae, sic videtur quod postquam comedendo secunda vice transgressus est praeceptum simpliciter, quod si postea comedit tertia vice, illud non transgreditur novo peccato nisi hoc faciat expresse in contemptum, despiciendo scilicet tale praeceptum, sic scilicet cogitando quod si illud non violasset quando secundo comedit, nihilominus illud vellet violare per tertiam comestionem. Isto enim modo cum quis ex praecepto tenetur ieiunare aliqua certa die, id est non nisi semel in illa die comedere sicut statuit ecclesia, statim cum secundo comedit, peccat et est transgressor praecepti. Et si postea eadem voluntate manente secundum rem hora alia distincta in tantum quod alia comestio iudicari debeat, iterum comedat modo praedicto praeceptum contemnendo, est novum peccatum. Sed si tota die comederet post primam vicem unum solum peccatum committeret sed maius esset ex ratione continuationis et extensionis. Cum enim semel comederit ? statim cum secundo comedit planum est quod peccat et est primum peccatum. Cum autem tertio comedit patet quod secundo peccat si modo praedicto contemnat, Prima enim comestio non videtur tollere rationem peccati secundae come$- tionis immo potius aggravare. Si enim illa vice qua secundo comedit non comedisset, sed solum illa vice qua tertio, planum est quod peccaret uno peccato et videtur quod gravius peccet, praesupposita prima vice, quia quanto pluries contemnit magis contemnit. Cum ergo qualibet hora diei postquam semel comederit teneatur non comedere, quotiens comedit cum tali contemptu totiens peccat. Unde talis cum videt se secundo comedisse, licet non possit servare praeceptum quantum ad id quod iam fecit per quod iam praeceptum est transgressus, licet etiam non potest servare quantum ad residuum temporis, sic videlicet quod postea non comedendo tertia vice in hoc possit dici servare dictum praeceptum et in hoc possit dici ieiunare tali die ieiunio ecclesiae, tamen sic debet post ea abstinere a cibo quod non comedat in contemptum praecepti, sed si comedit debet cogitare quod si per aliam comestionem dictum praeceptum non violasset nullo modo plus comederet illa die sed ex quo sic est transgressus vult comedere non in contemptum praedictum sed causa alicuius recreationis, in hoc non videtur novum peccatum transgressionis praecepti simpliciter committere.

Sed si intelligatur de ieiunio naturae, sic scilicet quod per totam diem nullo modo sumet cibum nisi semel una hora, tunc postquam talis comedit aliqua hora, si etiam alia hora comederet 5, praecepti vel voti transgressor esset, et eadem ratione si iterum tertia hora alia et sic deinceps, quia simpliciter obligatus est abstinere qualibet hora diei, una sola excepta. Ita etiam cum quis teneatur ex vo to abstinere per totam unam diem a vino, quotiens bibit vinum trangressor est voti; et sunt plura peccata si tamen sint actus voluntatis et contemptus novi et distincti. Sicut enim debeo non tangere non meam, cum primo eam tangam pecco. Nec ideo si secundo tango, non propter hoc minus pecco, quia iam sum transgressus praeceptum; ita in proposito. Similiter etiam quia non debeo furari rem proximi mei, quolibet actu furandi quo rem distinctam vel distincto actu voluntatis volo furari, pecco peccato ! novo. Et similiter ? in proposito casu de non potando. Votum enim de non potando ita obligat sicut praeceptum negativum. Praecepta autem negativa obligant semper et ad semper et ideo semper quolibet actu novo fit nova transgressio. Unde cum non bibere vinum tali die cadit sub voto et obligat sicut praeceptum negativum, ideo per totam diem obligat et ad quamlibet horam diei; quare qualibet hora bibendo peccat. Quando autem debet dici novus actus et contemptus non est leve nec securum describere. Si enim existens in mensa bibat prima vice vinum, cum tota illa sessio ad mensam reputatur una hora et una comestio et sic unus actus, non est tamen indivisibilis sed est unus aggregatione plurium et ordine quodam. Unde si in diversis instantibus advertens se non debere comedere vel bibere cum diversis partibus cibi vel vini, utendo diversis actibus voluntatis, illis utatur, sunt diversa peccata. Si autem uno actu voluntatis, et hoc sit possibile, est unum sed ratione continuationis maius quam esset quilibet actus particularis voluntarius infra illam commissus, et forte tantum vel maius esset illud unum peccatum ratione huiusmodi continuationis, quanta essent plura peccata pluribus actibus infra illam horam commissa, ita quod, ad demeritum forte non multum refert utrum uno actu sive uno peccato peccet vel pluribus quibus forte unus actus potest aequipollere, prout secundum Augustinum non refert utrum multa arena ? continente multos lapides parvos vel uno lapide magno et ponderoso obruatur et submergatur navis.

Argumentum in oppositum non concludit, quia licet pars diei non sit tota dies, est tamen aliquid diei et sic qui non debet aliquid facere tota die, id est quacumque parte diei, peccat faciendo illud, in quacumque parte hoc fiat. Non enim potest intelligi quod intentio facientis dictum votum fuerit hoc quod non biberet tota die, id est uno continuo actu a mane usque ad noctem, sed hoc quod non biberet vinum tota die, id est quamdiu duraret illa dies sive quacumque hora illius diei.