Distinctio 6

Distinctio sexta li. primi: quae docet de diuina potetiaPreterea quaeri solet: quae vtrum pater genuerit fi lium voluntate an necessitate?: De hoc Oroius ad Augustinum ita ait: Uoluntate genuit pater etc. Superius duabus distinctionibus praecedentibus mouit magister dubitationes. circa diuinam essentiam. Nunc in ista sexta distinctione alias mouet circa potentiam. Et diuiditur in tres partes / secundum tres quaestiones de potentia generandi. In prima inquirit: si filius fuerit genitus necessario / vel voluntaria ratione. In secunda: si filius queat filium gignere ex propria notione. In tertia inquirit: si potentia gignendi patri et filio conueniat / et aequali conditione: infra distinctione septima: Hic quae ri solet a quibusdam. Tertia in eadem / ibi: Item quaeritur a quibusdam. Prima iterum par ticula: quae est praesens distinctio: in qua inquirit: si filius etc. in tres partes scinditur. Primo ostenditur gigni natura filium / sed non voluntate. Secundo opponitur contrarium vt ex falsitate. Tertio repetitur dictum primarium magna firmitate. Secunda ibi: Sed contra hoc opponitur etc. Tertia ibi: Predicta tamen verba. Et haec est diuisio praesentis distinctionis in generali.

¶ Quaestio ista explanat potentiam generadi: cui Secundo correspondet li. 1. dist. 6. q. vnica: et impugnat henricum de gan. in sum. ar. g6. q. 2. Arca quam talis mouetur titulus questionis. An diuini verbi emanatio sacratis sima necessitate natura seu libertate conpleatur: Et arguo triplici medio ex vna perte.

¶ Primo quod non necessitate / arguo sic. Unde aliqua duo principia productiua aliquod commune diuidunt / habent etiam illa principia principiandi modos oppositos. Sed libertas et natura hoc comune diuidunt principium: ergo modos oppositos habent principiandi. Sed necessitas conuenit libertati. quia spiritus scilicet libere et necessario producitur: igitur no conuenit principio naturali quo filius producitur. Maior patet. Modi enim principiandi ortum habent ex principiantibus: et per consequens secundum quod diuersificantur producentia principia diuersificari debent modi: quia multiplicata causa multiplicatur effectus. Sed minor patet per philosophum in. 2. physi. vbi diuidit duo agentia a natura et proposito. Et debet accipi a proposito: vt comple ctitur et intellectum et voluntatem: vt patet ex textu.

¶ Secundo arguo quod non naturaOmne productum per naturam est mutabile: sed diuina emanatio est immutabilis: ergo non est / via nature. Maior patet auctoritate philosophi. 2. phyficorum / naturam diffinientis. Natura inquit est principium motus et quie tis eius: in quo est per se / et non secundum accidens. Minor patet autctoritate Origenis super Esaiam: et habetur in 1. dist. 9. vbi dicitur: quod filius semper gignitur: vt ostendat generationem esse immutabilem.

¶ Tertio arguitur / quod ema natio fit modo libertatis: vbi summa extat beatitudo: ibi libere cuncta disponuntur. Sed in deo summa est beatitudo: igitur cuncta libere disponuntur: et ita filius libertate producitur. Maior patet. Nam beatitudo nullam patitur seruitutem. Liber enim secundum philosophum: est gratia sui: quod beato congruit: seruitus vero gratia alterius: quod ei repugnat. Minor patet autctoritate hermetis ad asclepium / de fluxu et refluxu rerum in deum.

¶ In oppositum vero arguitur: et primo quod producatur necessitate: quia ea quae sunt in diuinis / impossibile est non esse: et ita necesse est esse: ex. 2. peri hermenias.

¶ Secundo probo quod natur ra. Unde Damas. Seneratio est opus nature. Et Augustinus et habetur in littera. Dicamus ergo verbum dei esse filium dei natura. Tertio probo quod libertate: quia omne inuoluntarium est triste: ex. 5. metaph. In deo autem non venit tristicia.

¶ In ista quaestione sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus.

¶ Tertius est dubiorum motiuus

¶ Quantum ad primum articu lum. Pri mus terminus est necessitas.

¶ Necessitas dicitur de non / et cesso cessas: quasi non cessans esse. Unde noto / quod tripliciter secundum doctorem deuotum solet dici necessitas Quedam est ex principio disconueniente. Secunda ex principio deficiente. Tertia ex prin cipio conueniente et sufficiente simul: et harum quaelibet multiplicatur. Prima enim quae est ex principio disconueniente: aut mouet comtra naturam: et sic est necessitas violentiae: aut contra voluntatem: et sic dicitur necessitas coactionis. Similiter ea quae est ex principio de ficiente est multiplex. Aut enimest respectu eius quo res nata est compleri: et haec dicit necessitas indigentiae: aut ex respectu eius quod ex ipso incurritur defectu: et haec est necessitas ineuitabilitatis: sicut est in primis motibus. Unde in psatso. De necessitatibus me is erne me. Tertia etiam quae est ex principio conueniente et sufficiente simul multiplicatur: aut est enim ex principio sufficiente in dispo nendo / siue respectu materiae dispositae: et haec vocatur necessitas exigentiae: aut in complendo: et haec est necessitas immutabilitatis: et haec sola in deo est: quam compatitur filii principium productiuum.

¶ Sequitur terminus secundus natura. Natura secundum philosophum: Licet nomen naturae de his tribus / materia / in forma et composito dicatur: principalius tamen de forma. vnde et huiusmodi ratione generatio naturalis dicitur: vt patet in. 2. physicorum. Unde noto: vt potest haberi ex Auicenna ex primo naturalium: quod ista tria differunt: natura / naturale / et secundum naturam seu naturalitur. Natu ra enim dicitur rei fundamentum / seu illud vnde cae tera effluunt scilicet rei essentia. Unde Auerrois in antiqua translatione: loquens ad propositum de ma teria / dicit: In fundamento naturae nihil di stinctum est. Naturale vero dicitur proprietas ex huiusmodi exiens fundamento: sicut quod naturale est hominrisibilitas. Secundum naturam vero dicitur operatio ex huiusmodi progrediens principiis / sicut praeter naturam: aut supra naturam dicitur: quod aliunde capit sua principia. Unde noto quod natura dicitur tripliciter. Uno modo dicitur natura largissime: pro eo quod cum sit quodammodo ab intellectu capus potest: et sic ome ens dicitur natura: et sic loquis de natura Boe. Secundo modo dicitur natura pro in i modo omni artifice. Et fic loquitur quadam glo. su per apostolum: super illud: Contra naturam insertus es in bonam oliuam: et sic dicitur natura naturans Tertio modo dicitur natura pro omni alio ente a deo: et isto modo solus deus est supernaturalis caetera vero naturalia: et vocatur natura na turata.

¶ Sequitur tertius terminus liber tate. Libertas dicitur a libet: quia libitu et placitum ipsius sunt voluntatis. Unde noto quod tria ista se habent per ordinem et differunt. Li berum simpliciter / liberum arbitrium / et licitum Liberum enim simpliciter est indifferens ad necessitatem et contingentiam: sicut patet in diuinis. Ea dem enim voluntate dei spiritus sanctus necessario producitur / et creature contingenter. Liberum vero arbitrium coartatur ad contingentia: vnde proprie liberum arbitrium duo aspicit: intellectum et vo luntatem: vt ratione liberi voluntatem: ratione arbitrii intellectum notet: qui est arbiter et iudex: ostendens quid faciendum / et quod non: quod so lum est in contingentibus. Nullus enim arbitratur aliquid impossibile si sit sapiens. Tertio dicitur licitum. Unde licitum proprie est in contin gentibus / sed non omnibus / sicut liberum arbitrium: sed in rectis et bonestis: nisi large capiatur: et tunc etiam necessaria licita sunt. Et hoc de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum sunt tres breves conclusiones. Prima in ratione agon tis / sed non agendi ratione filius dei necessario producitur. Probatur haec conclusio tribus mediis. Primo. Illa pars quae dicit quod filius neces¬ sario producitur in ratione agentis. Arguitur sic Omne producens ad intra est necessario produ ctiuum. Probatur: quia si non aliquid in deo esset contingens: et sic cum quodlibet quod in deo sit deus deus esset contingens: quod est impossibile. Sed productio filii est ad intra: immo est prima: igitur ratione agentis necessario producitur. Hic enim ratio nem agentis voco illud quod ipsum constituit. Se cundo sic. Si patur necessario non produceret filium: pater posset mutari: ergo non esse: sed hoc est impossibile: igitur etc. Maior probatur. Si potest em non producere filium: ponatur quod non producat et prius producebat: igit de producente fit non producens: et sic mutatur: immo non erit: cum produ ctio actiua ipsum constituat. Nec est simile: cum de creante fit non creans: quia non refertur ad extra relatione reali sicut ad intra.

¶ Secunda vero pars conclusionis scilicet quod necessitas non est ratio agen di in productione filii. Probatur sic. Nullus modus intrinsecus productiui principii est ratio agen di illi principio. Sed necessitas est modus intrinsecus omnium diuinorum et ita memoriae fecunde: quae superius vocata est principium productiuum filii: igitur etc Maior probatur. Modus enim intrinsecus ex suo principio ortum habet: et ita in quodam signo est posterior: posterius autem priori non est ratio agendi / sed econ tra: priora enim sicut dant esse sequentibus / sic et modum.

¶ Ex isto patet error Arrii: qui posuit filium dei puram creaturam et in modo contingenti non necessario produci: cum omnis creatura sit contingens. Sed dubitatur: an omnia diui na sint vna necessitate necessaria / aut plu ribus? Dico quod vna. Sicut enim vnica existunt existentia: ita vnica sunt necessitate ne cessaria: maxime si necessitas sit conditio existentiae vel concomitans eam. Quod dico propter esse quidditatiuum: quod loquendo proprie abstrahit a necessario et contingenti.

¶ Secunda conclusio. Naturali principio origi nantis primarii verbum procedit diuinum. Probatur tripliciter. Primo quod sit a naturali principio. Arguo sic. Omne illud naturali procedit principio: quod solum retinet modum natu raliter procedentis. Sed huiusmodi est filius: igitur. Maior patet: quia ex principio productiuo accipit esse productum: et ita modum essendi. Ab eodem est enim res et modus rei. Sed minor probatur. Filius enim est nomen naturae: sic imago / sic verbum.

¶ Secundo arguo auctoritate Hilarii. de sinod. Omnibus creaturis substantiam dei voluntas attulit: sed filio natu ra dedit.

¶ Tertio arguo sic. Quod origi netur ab originante primario: primum originans est pater: sed hic filium originat seu producit: igitur etc. Ex hoc patet errorseubomii: quem errorem de ore nostro euomat dominus: qui posuit filium dei non natura produci / sed voluntate: sicut innuit magister in littera.

¶ Sed oritur difficultas: quia in quodam signo naturae deus intelligitur prior quam pater: quia est quod adequatum diuinitati: et in isto priori competunt sibi actus aliqui / vt videtur: vt generare. Dicitur enim / deus generat: et etiam ad extra: dicitur enim / deus creat: deus gubernat: et ita videtur quod pater non sit primum originans. Dico ad istud / quod verum est quod deus praeintelligitur in quodam signo patri: sed tamen non generat: quia oportet generans distingui a genito realiter: deus vero est idem realitur / et cum generante et cum genito. Et si dicatur: intelligit ne in illo priori? Dico quod sic: sed intellectio non est proprie originata: ideo non currit argumentumEt quando obiicitur: deus creat / deus gubernat. Rnmn. Unde aliquod agens habet duos effectus essentialiter ordinatos: non producit secundum nisi primo producto. Sicut patet in sole: qui habet lucere et illuminare: et lucere praecedit illuminare: quia numquam causat illuminationem / nisi prius luce causata. Sic in proposito sunt productiones in deo ad intra et extra: et numquam fit productio ad extra nisi facta ad intra: et ita quamuis creatio competat deo inquantum deus / non inquantum pater: tamen quia est ad extra: oportet quod fiat prius productio ad intra.

¶ Tertia conclusio e. Li bertate antecedente vel concomitante non elici ente producitur verbum dei. Probatur haec conclu sio tripliciter / secundum tres partes eius. Prima est: quod fi lius dei producitur libertate antecedente. Uocatur autem libertas antecedens: quae in quadam signo prior est generatione filii: hoc habito probatur: omnia essen tialia in diuinis quae respectum non dicunt / ad ex tra praecedunt notionalia: sed libertas est essentialis: et non dicit respectum ad extra: gene ratio vero notionalis: igitur etc. Maior est beati Diony. Dixi tamen notanter: quae non dicunt respe ctum ad extra: quia secundum docto. subtilem in. 1. q. quolibetorum: in huiusmodi ratione respectus sunt po steriora. Sed patet minor: quia libertas est communis tribus personis.

¶ Secunda pars conclusionis est: quod filius producitur libertate concomitante: et vocatur libertas concomitans / quae sper est cum generatione. Hoc habito probatur. Illud alio producitur concomitanter a qua est inseparabile: sed gene ratio diuina est inseparabilis a libertate: igitur producitur ea concomitanter. Maior patet: quia isto modo nihil aliud est alio produci / quam ipsum com comitari ab eo. Sed minor est nota: cum diui na omnia sint necessaria.

¶ Tertia pars conclu sionis dicit: quod non producitur filius dei voluntate eliciente: voco autem voluntatem elicientem volun tatem quae est principium productiuum. Probatur sic. Nullum productum duabus productionibus totali bus producitur: quia tunc aliquo produceretur: quae non posito non minus produceretur: sed filius producitur na tura vt principio productiuo: vt patuit in praece denti conclusione: igitur nequit produci voluntate. Sed dubitatur: quomodo potest poni in diuinis voluntas antecedens: cum ista voluntas dicatur ab ante: in deo autem non sit ante: quia ante est temporis differem tia? Dico quod ante dicitur tripliciter. Uno modo proprie: et sic est temporis driesentia: nec est in deo ad in tra. Secundo modo vt solum dicit ordinem naturae seu perfectionis: et sic est in deo. Tertio modo large: et sic dicit prius secundum quemcumque ordinem seu naturae seu originis: et sic bene reparitur in di uinis. Et hoc de secundo articulo. Quantum ad tertium articulum sunt tres difficultates secundum tres conclusiones. Pri ma est: qualiter intelligitur quod filius producitur necessario / videlicet an necessitate naturali: sicut ignis calefacit qualicumque sequestrata volunta te. Dicit doc. subtilis: quod pater non necessario sed volens producit filium. Unde noto secundum eumn duo signa originis. Primum in quo sunt essentialia. Secundum in quae sunt notionalia. Et in primo signo originis sunt duo signa qua ad praesens nature. Primum in quo intellectus intelligit. Se cundum / in quo voluntas vult. Sic in secundo signo originis sunt duo signa naturae. Primum: in quao deus pater producit filium per intellectum. Secundum: in quo ambo producunt per voluntatem spiritum sanctum: ita quod in neutro actu intellectus vo luntas concurrit vt eliciens. Et vt breviter di cam: in quolibet horum signorum duorum tria considero secundum mentem eius. Primo occurrit intellectus et voluntas absolute. Secundo: intelle¬ ctu pater intelligit. Tertio voluntate vulti Sic in secundo signo originis. Primo occurrit intellectus et voluntas. Secundo intellectu producit pater filium. Tertio voluntate pater et filius spitum sanctum. Sed tunc magnum occurrit dubium: quia sequentes doctorem nostrum dicunt/ quod pater producit filium in primo signo originis. Et tamen in ista distinctione doctor dicti / quod pro ducit in secundo: quia in primo intelligit et vult. Rampon. quod ista signa originis possunt capi dupli citer. Uno modo comparando signa originis notionalia essentialibus: quomodo loquitur in ista distinctione et in. xii. Et. 1. q. 2. Et sic dico quod pater in secundo signo et non in primo producit filium: quia essentialia sunt in primo signo / et notionalia in secundo. Secundo modo capitur signum originis / vt essentialia personae considerantur / et notionalia per se: et sic dicitur primum signum originis esse a se. Et sic in primo signo pro ducit filium pater / quia a se: sic loquitur magister Ioam. scoti. dist. 1. q. 2. arti. 2. et sic non est oppositio.

¶ Secuda difficultas: vtrum habitus intellectus omnes: vtputa intelleci sapicia / scientia et ars: concurrant ad productionem fi lii: maxime cum dicat Augustinus quod filius est ars plena omnium rationum viuentium. Dicit magi ster Francis. in ista distinctione. q. 2. quod sola sapientia elicitiue concurrit / caeteri habitus non: quia verbum diuinum dicitur verbum essentiae diuine solum. Cum igitur sapientia solum sit respe ctu huius obiecti: sequetur etc. Scientia enim re spectu temporalium / ars respectu factibilium pru dentia vero respectu agibilium.

¶ Sed comtra hoc arguo vnico medio. Habitus ponuntur elicitiui in potentiis / vt potentiae faci lius eliciant: patet ex. 2. ethicorum. Sed in tellectus diuinus est infinitus: et obiectum habet infinitum. scilicet essentiam diuinam: igitur videtur quod so lum intellectus et diuina essentia sunt elicitiuum principium filii / et non cum eis sapientia Et ista est mens doctoris subtilis / ponen tis memoriam integram solum fecundam integrari ex obiecto et potentia.

¶ Tertia difficultas / est propter verbum Augsin. 9. de trini. ca. 6. Uerbum amore concipitur. Et. 21. ca. Noticia placita digneque amata verbum est: quia ex his videtur quod verbum producatur volum tate eliciente. Dico quod istae auctoritates lo quuntur de verbo nostro quod imparatur a voluntate praecipiente intellectum / vt aliquid cogitet / et non de verbo diuino: quia intellectus diuinus vno actu intelligendi omne cognoscit cognoscibile. Unde iste ordoest. Primo est essentia: secundo intellectus: tertio actus intelligendi. In nobis autem propter actuum intelligendi multiplicationem additur voluntas: cuius ad imperium ad diuersa intelligibilia intellectus se conuertit. Et sic patet quid dicendum ad quaestionem: quod scilicet libertate vt antecedente necessitate vt ratione agentis: et natura vt eliciti uo principio diuini verbi completur emana tio. Et tunc ad argumenta.

¶ Ad primum. Ad maiorem dico / quod modi principiandi sunt duo / communis et proprius. Proprius est: si cut contingentia voluntati / et naturalis intellectui. Et sic dico quod isti variantur secundum variationem principiorum. Communis est qui sequitur ambo: nec habet ortum ex ratione alterius eorum: huiusmodi est necessitas: et de isto non oportet quod varietur secundum variata principia. Et sic primo modo maior est vera / secundo modo falsa.

¶ Ad secundum ne gatur maior. Ad probationem dico: quod philosophus loquitur de natura naturata / non naturante: cuiusmodi est natura diuina: vt patur it in declaratione terminorum.

¶ Ad tertium dico / quod in diuinis omnia sunt libera: vt libertas opponitur seruituti. Nec tamen sequitur / quod productio filii sit per modum libertatis. Sufficit enim quod liber producat / vt beatitudo ei non impediatur. Et haec de quaestione.

¶ Ex hac vo distin. de mente magistri tres eli ciuntur conclusiones. Prima. Non necessita te gignitur filius vel voluntate: vt fert Eno mius. Et debet intelligi de necessitate coactionis: et de voluntate non vt est principi um productiuum: et ponitur a principio distin. vsque ad illum textum: Dicamus ergo dei ver bum etc.

¶ Secunda conclusio. De natura semper producitur sacra genitura: nec incipitur. Et dicit conclusio quod natura est principium generationis in diuinis: quae est sine princi pio et fine. Et ponitur ab illo textu: Dicamus etc. vsque ad illud ca. Predicta tamen verba etc.

¶ Tertia conclusio. Pa ter vt potens gignit filium: ita et volens producit pium. Dicit conclusio quod licet vo¬ luntate pater non generet filium: tamen generat eum volens sicut potens et sapiens et bonus et sic de aliis. Et ponitur a ca. illo: Predicta tamen verba vsque ad finem distinctionis.