Distinctio 27

Distinctio. 27. in qua magister agit de adiutorio gratiae quatum consideratur eius habitus gratuitus qui est vil Ac considera dum cum predicium sit per gratiam operantem et preuenientem voluta9 tem homins liberari acprae parari etc. Hic signatur. 27. dist. huius secundi quae sic continuatur ad praecedentes: Nam postquam in praecedenti dist. egit magister de ipsa gra tia quo ad arbitrium ingenitum in quo est subiectiue: nunc in praesenti distin. agit de eadem ad habitum gratuitum scilicet virtutes. Et diuiditur in tres partes principales. In prima gratiae operantis et cooperantis notatur vnitas. In secunda gratiae in via me rentis aperitur maioritas. In tertia virtutis decorantis perquiritur actiuitas. pri ma in pricipio nostri textus vbi doctor deuotus hanc incipit distin. secunda ibi. Si vero quaeritur quomodo ipsa gratia etc. vbi sanctus tho. praesentem incipit distin. tertia ibi. Hic videndum est quid sit virtus etc. Ubi commu nis opinio praesentem inchoat distinc. ita quod ista 27. distin. tria habet initia secundum diuersas opiniones: videtur autem verior situatio doc. deuoti quem ego hic sum secutus: quia inci pit hic agere de gratia: inquantum continu atur ad virtutes de quibus principaliter est tota distinctio. vnde duabus partibus primis indiuisis manentibus: rursus tertia particula in qua virtutis decorantis etc. in tres partes diuiditur. In prima virtutis ponitur patens diffinitio. In secunda voluntatis tangitur ex gratia grata curatio. In tertia bre uis concluditur epilogatio. prima in principio. secunda ibi. Si gitur gratia quae. etc. tertia ibi. Ex praemissis iam innotescere etc. Rursus prima particula indiuisa. secunda pars in qua volunta tis tangitur ex gratia gratis curatio: in tres partes diuiditur. In prima esse sanitatis ex gratia dicit principium. In secunda ostendit: quod meritum sanctitatis ex fonte hic habet initium. In tertia ostendit: quod decor venustatis virtusque hic capit fastigium. prima in principio. secunda ibi. Cum ergo ex gratia dimintur esse bona mexita. tertia ibi. Ex mumeribus itaque virtutum etc. Et se quitur vltima particula. Ex praemissis iam innotescere etc. In qua brevis ponitur epilogatio. Et hoc in tres diuiditur. In prima denotatur finis prouerbii. In secunda actus venatur virtutis at que arbitrii. In tertia sermo segregatur assumparti dubii. prima in principio. secunda ibi. Idem nempe vsus bonus etc. tertia ibi. Praemissis aliisque rationibus etc. Haec est diuisio praesentis distinctionis. Circa quam etc.

Questio praesens docet de gratia sub cosideratione virtutis et meriti prout respicit gloriam et gratiam primam: notat thoma de distinctione gratiae et virtutis: et habetur a scoto in isto lo coq. vnica. Utrum gratie vir tus primam possit mereri merenti gratiam. Et arguitur quod sic triplici medio.

¶ Primo sic. Omne potens in ma ius potest in minus: sed quis potest per gratiam mereri glusiam sibi quae est maior prima gratia: igitur et poterit primam mereri gratiam. maior patet ex regula thopica a maiori ad minus. Si enim potest rex ciuitatem expugnare: ergo et castrum. Sed minor patet auctoritate apostoli In reliquo reposita est mihi corona iusti ciae quam reddet mihi dominus in illa die iustus iudex: et ita exquo redditur modo iudicii videtur mereri.

¶ Secundo arguitur sic. Non est minus efficax vsus rei spiritualis quam corporalis: immo efficatior. Sed in corporalibus potest quis mereri iam habitum. ergo et in spiritualibus. maior patet ex eo quod nobiliora sunt spiritualia corporalibus: et per consequens eorum vsus magis expeditior sed minor probatur exemplo. Potest enim miles mereri equum iam sibi a rege donatum: seu aliud per ieruitia exhibita seu exhibenda

¶ Tertio arguitur sic: plus est efficax meritum in ordine ad illum cuius est: quam ad alium: sed quis potest mereri alteri primam gratiam. ergo et sibi. maior patet quia videtur idem sibi intimius vnde et glo. sup illo verbo. Uidens iesus fidem illorum etc. dicit Quam tum ve vnicuique fides propria si tantum valuit aliena. q. d. multomagis. minor vero est Aug. in li. de praedestinatione sanctorum. In op positum est illud apostoli. ad roma. Si enim inquit ex operibus esset gratia: iam gratia non esset gratia: et ita si primam gratiam nobis me remur iam prima gratia gratia non diceretur.

¶ In ista quaestione sunt tres articli declarandi Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus. articu lum termini sunt virtus: meritum: et prima gratia.

¶ Pri mus igitur terminus est virtus vnde virtus so let accipi tripliciter: communissime: communiter et proprie. Communissime primo modo capiendo virtutem se extendit etiam ad naturam: vnde dicuntur virtutes naturales: sicut philosophus in lib de caelo et mundo diffinit virtutem. Uirtus inquit est vltimum de potentia et complexibus: quia in ordine ad finem in. 7. philosophicorum. Uirtus inquit est dis positio perfecti ad optimum. Secundo accipi tur communiter: et sic complectitur virtutem moralem et politicam: et diffinitur a philosopho in. 2. ethico rum. Uirtus est hitus qui habentem perficit: et eius opus bonum reddit. Et complexius in eodem secundo: quia per respectum ad principium dirigens. Ultra dicta virtus est hitus electiuus in medio consistens: re cta ratione determinatus prout sapiens determinabit. Tertimo accipitur propse: et sic sola vir tus theologica vel theologicis associata dicitur virtus. Et sic capitur in quaestione nostra quam diffiniens aug. in li. soliloquiorum dicit: Uirtus est ratio recta ad summum finem perueniens: vel complexius diffinitur ab eodem aug: et ponitur in istra Uirtus est bona qualitas mentis qua recte viuitr qua nullus male vtitur: quam deus operatur in nobis sine nob. In qua diffinitione tria tangit. Primo genus virtutis: dum dicit quod virtus est bona qualitas mentis. Est enim virtus in praedicamen to qualitatis: et in prima specie quo ad essentiam: et in mente quo ad subiectum: et debet hoc mens accipi non pro memoria: vt dicitur a meminisse: sed pro intellectu et voluntate: vt dicitur ab eminere: quia intellectus et voluntas sunt eminentiores animae po tentiae: et in his collocantur omnes animae virtutes: vt patebit in tertio. Secundo tangit effectum virtutis dum dicit: quod est qua recte viuiter scilicet primo in his quae sunt ad finem recte referendo. Secundo ipso fine recte eum diligendo: virtus enim quadam est rectitudo seu ordo. Unde aug. in li. de moribus ecclesie diffiniens virtutem dicit: Uirtus est ordo amoris: seu amor ordinatus. Additur qua nemo male vtitur: et debet intelligi de per se licem per occasionem dicantur aliquotiens virtutes inflante dum ex dei donis quis in superbiam erigitur Tertio principaliter dicitur quam operatur in nobis de us sine nob: et tangitur causa efficiens: et patet clare quod loquitur de virtute infusa non acquisita. Et debet capi sine nobis effectiue non subiectiue: qui sumus subiectum virtutum vt concludatur: quod virtus est bona qualitas mem tis qua recte viuitur: qua nemo male vtitur: quam operatur deus in nobis sine nobis.

¶ Secun dus terminus est meritum: vnde vltra di cta de merito dist. 17. primi vbi data fuit cius diffinitio. Et. 41. vbi diuisum fuit in me ritum condigni: digni et congrui: Noto ot ad praesens: quod meritum congrui potest accipus tripliciter. Primo vt sola sit congruitas cum indignitate: sicuti dum quis per opera bo na ex genere extra charitatem facta meret de congruo primam gratiam. Est enim congrui tas ratione bonorum operum ex genere: sec indignitas: quia inimicus extat dei: nec est dignus pane quo vescitur. Secundo capus tur meritum congrui quando est dignitas cum indignitate: sicuti dum vir iustus meretur peccatori primam gratiam. ratione viri iusti est dignitas: ratione peccatoris indi gnitas. Tertio capitur meritum congrur quando est dignitas cum inferioritate: sicuti dum quis ex minori gratia maiorem meretur est quippe dignitas: quia is qui meretur est i statu gratiae. Est rursus inferioritas: quia ei minori ad maiorem proceditur charitatem.

¶ Tertius terminus est gratia prima: et dicitur tripliciter: vno mo dicitur gratia pri ma illud a quae caeterae profluunt gratiae: et sic deus dicitur prima gratia. Dem enim donum perfectum desursum est descendens a patre luminum. Secundo dicitur prima gratia ipsa glia quae est summa gratia creata: et dicitur pr ma ratione perfectionis: glia nempe nihil aliud est nisi gratia consumata: adequabit inquit e3ach. gra tiam etc. Tertio dicitur prima gratia primus habitus gratuitus animam illuminans vel prioritate temporis vel naturae sicuti in peruulis gratia bapus tismalis: et in adultis gratia in contritione ha bita: et sic accipitur in titulo questionis. articulum sunt tres conclusiones. prima est de identitate virtu tis et gratiae. secunda de merito gratiae respectu gluniae quae dicitur prima in perfectione. tertia de merito gratiae respectu primae gratiae proprie sumpte.

¶ Prima est haec. In anima sic vnica gratia consistit: vt et ipsa charitatis virtus nominetur. Dicit prima pars conclusionis: quod vnica gratia gratum faciens est in anima probatur: si enim in nobis pilres ponerentur gratiae hoc esset maxime: quia prima esset remouendo culpam. secunda vero illunminando: sicut diuidere videtur aug. gratiam in praeuenientem et subsequentem. Sed hoc est falsum. igitur. probatur minor a fortiori. In corporalibus enim idem lumen fugat tene bras ab aere et aerem illuminat: ergo a fortiori in spiritualibus eadem gratia peccatum remouebit: et animam perficiet. Ex quo patet quod omnes iste diuisiones gratiae in cooperantem et operantem praeuenientem et subsequen tem debent intelligi quo ad effectum: et non essentiam gratiae. Et quod dicit apostolus Diuisiones gratiarum sunt: loquitur degratiis gratis datis solum: sicut patet per exempla sua: non autem de gratia gratum faciente. Et quod ponunt medici ex parte corporis triplicem medicinam praeseruatiuam curatiuam et restauratiuam non obuiat: quia quod in corpore plura faciunt: vnica perfecta gratia in anima facit: nec obuiat quod culpae quibus gratia opponitur multe sunt: et vno multiplicato oppositorum reliquum dicitur multiplicari: hoc enim intelligi habet dum vtrumque oppositum positionem dicit non alis: culpa autem formaliter nominat solum privationem. Unde quia bonum vno modo et ex in tegra est causa: malum autem omnifariam: nihil prohibet vni bono multa opponi mala: et patet in moralibus vnam virtutem vtputa fortitudinem duo habere opposita audaciam et timiditatem. Unde recte vt habet doct. deuo. q. 1. huius dist. congruit vnicam esse in anima gratiam: tum primo quia a deo causatur qui vnicus est: tum secundo: quia homo vnicus per eam acceptatur: tum tertio. quia ad vnicum bonum scilicet ad felicitatem per eam ordinatur. Secunda pars dicit: quod ista gratia nominatur virtus cha ritatis. probatur. in virtute argumento doct. subti. in ista distinctione. deus et natura ni hil faciunt frustra: ex de caelo et mundo. Sed videretur superfluitas ponendo charitatem et gratiam distingui. ergo non distinguuntur. minor declaratur. Omnes enim effectus gratiae conuenientes: charitati conueniunt. probatur. Solent enim tres ternarii effectus attribui gratiae a theologis: quorum primus ternarius est recreare animam informare et viuificare: et patet quod aequae competit charitati. Secundus ternarius est illuminare assimilare et vnire: et patet quod competit charitati. Tertius ternarius est stabilire: acceptabilem deo reddere: et affectum sursum eleuare: et patet quod aeque competit charitati. Et breviter nequit dari effectus quin sicut conuenit gra tiae: ita et conueniat charitati. Ex quo relin quitur quod si distinguerentur gratia et charitas vna superflueret. Ex quo patet primodo quod gratia est habitus et virtus: et consistit in voluntate: sicut charitas: quia eadem est patet secundo: quod hoc ponendo potest faciliter sustineri opinio magistri: de qua dictum est dist. 17. primi: ita vt dicatur quod intelligit quod non per alium habitum a charitate monet nos ad meritoriae operandum: quod non ita diceretur si poneret gratiam distingui a charitate. Et tertio patet: quod sine causa posuit sancti Tho. gratiam distingui a virtute: et ita a charitate: quia inquit ab ipsa gratia fluunt virtutes quae differunt per essentiam: hac salua sua reuerentia satis in superficie dictum est. Si enim vt inquit ita profluerent virtutes ab ipsa gratia velut a radice. ergo sicuti dum arbo ris radix succiditur arbor deficit: et ea quae in ea sunt: ita si quis perderet gratiam perderet et fidem et spem: quod nullo modo videtur: non enim tunc oporteret distinguere inter fidem informen et formatam. Et si obiiciatur: quia charitas videtur perfectio simpliciter non gratia: et ita non sunt idem. probatur assumptum: quia bene dicimus quod deus est charus nobis non autem gratus: sed bene dicimus quod sumus gratuito. Respondendum quod ista differia solum venit ex communi loquentium vsu: quia superiores dicuntur chari inferioribus et inferiores igrati superioribus: licet a parte rei idem sint: et gratia et charitas.

¶ Secunda conclusio est de merito gratie respectu gliae quae dicitur prima gratia quo ad perfectionem et est haec. Licet gratia et gloria eiusdem sint ratio nis de condigno: tamen per gratiam quis meretur et gloriam. Prima pars dicit: quod gratia viae et gloria sunt eiusdem rationis. probatur perfectum et imperfectum nisi aliunde differant eiusdem sunt rationis: sed gratia et gloria differunt: sicuti perfectum et imperfectum: nec alia occurrit distinctio. igit. Et confirmatur: quia scribitur. quod charitas num quam excidit: cum ergo idem sit: quod gratia ex praecedenti conclusione sequitur etc. et cum sit vita animae sequeretur: quod in patria anima haberet duplicem vitam vltra vitam naturae: quia certum est: quod in gloria extat vita. consequens tamen est falsum. Secunda enim stola dicitur corporis immortalitas: nec obuiat quod op positum gloriae scilicet fides stat cum gratia: quia hoc solu est ratione status: aut quod corruptibilis est gratia: et incorruptibilis glia et talia secundum philosophum differunt plusquam gene: verum est hoc quando ex sua natura hoc habent quod non est in proposito: sed dono speciali dei est: quod gloria est incorruptibilis. Et si dicatur quia via differt a termino: gratia est via: gloria terminus. igitur. iam dictum est quod solus status sufficit ad saluandum talia. No to tamen hic gloriam accipi pro habitu chatitatis consumato non pro visione aut fru itione dei. Sic enim in actibus secundis: et non primis extat glesia beatorum. Sed dicebat secunda pars conclusionis quod de condigno quis potest me reri gloriam mediante gratia probatur. Qui vinci tur dignus est ignominia: ergo qui vincit gloria. Et patet: quia si malus male operando meretur paenam: ergo et bonus bene operando meretur gloriam. Et si obiiciatur her illud. Non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam quae reuelabitur in nobis. Et. 6. eiusdem. Stipen dia peccati mors: gratia autem dei vita aeter na: vbi glo. maluit dicere: gratia dei vita aeterna: vt intelligeremus deum ad vitam aeternam pro sua miseratione nos perducere et ita non meretur ex condigno. Egregie doc. deuotus arti. 2. q. 3. respondet quod potest fieri comparatio in opere meritorio ad tria. primo ad voluntatem merentem. secundo ad deum acceptantem: et tertio ad operis statum. Si primo fiat comparatio ad voluntatem me rentem: aut ratione voluntatis libere: et sic solum est meritum de congruo: aut ratione gratiae: et sic de condigno: quia ad hoc est ordinata charitas. Si secundo fit compara¬ tio ad deum acceptantem: aut ratione liberalitatis maxime in eo: et sic est meritum com grui: aut ratione promissionis: et sic est com digni: quia promissum dei ex parte sui infallibile est. Si tertio fiat aspectus ad sta tum in quo fit opus: vel ratione temporis: et sic est congruitas: quia tunc tempus extat seminandi vt postmodum colligamus: aut ratione arduitatis operis in quo preponimus bonum aeternum nobis et sic est condignitas Et per hanc distinctionem patet solutio ad auctoritates dicentes: quod non possumus mereri de condiguo vitam beatam et qualiter meremur. Unde inter opuis meritorium et vitam aeternam non est proportio arithume tica: seu eiusdem quantitatis: sicuti est in iusticia commutatiua: cum longe sit perfectior gloria quam meritum: sed proportio geo metrica quae solam requirit proportionem: vt in iusticia distributiua: ex. 5. ethi. Quia tuuc iudex equissimus vnicuique dabit secundum opera sua.

¶ Tertia conclusio est: de merito respectu gratiae primae proprie sunpte: et est haec. Sic quis alii primam potest mereri de congruo gratiam: vt sibi eam mereri non possit. Dicit prima pars conclusionis: quod vnus potest alteri mereri de congruo primam gratiam. probatur auctoritate expressa. Aug. in li. de predestinatione san ctorum. Unde scribitur. Orate pro inuicem vt saluemini. vnde noto quod si quis non possit pro alio mereri de congruo primam gratiam. Ex vno trium est: vel quia est extra charitatem: et opus tale debet fieri in merito vel secundo: quia licet habeat charitatem tamen modicam habet: et solum in ipso sufficit. sicut est in paruo igne solum comburen te quae prope sunt: vel tertio: quia is pro quo meretur est aggrauatus peccatis: sicut licet applicetur ignis lignis valde humidis non conburet. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod nullus potest sibi mereri primam gratsam. probatur gratuitum et debitum opponuntur. ergo quanto aliquid est magis gratuitum tanto ab eo magis debitum elongatur. Sed meritum id quod meretur quodam modo efficit debitum adminus ex diuina pro missione quae bene laboranti praemium repromisit. igitur etc. Confirmatur: quia prin¬ cipium merendi et meritum relatiue opponuntur: sicut pater et filius: ergo sicuti ne quit pater filii filius esse: sic nec principium merendi mereri a merito. quam articulum sunt xtres difficul tates.

¶ Prima est: qualiter gratia dicatur mater virtutum. Dicendum quod dicitur finis virtutum. Dicitur secundo forma. Di citur tertio mater. Dicitur finis: quia omnes virtutes tendunt: vt simus dispositi ad ha bendum charitatem: qua diligamus deum. finis inquit paulus praecepti charitas. Dici tur secundo forma: quia virtutes in debitos dirigit actus. Dicitur tertio mater: quia sicut mater nutrit paruulum: sic ipsa virtutes. Et ideo est quod perdita charitate mens in diuersa ruit vicia.

¶ Secunda difficultas: quae sunt stole: quae dicuntur esse in gloria: et non suut in gratia praesenti. Dicendum quod prima stola animae est securitas scilicet de sua beatitudine. secunda corporis scilicet immortalitas. tertia poni potest totius coniuncti.

¶ Tertia difficultas: an aliquis existens in gratia possit mereri per suas orones: vt si cadat in peccatum mortale: quod postmodum re / / surgat. Dicit tho. q. 4 huius dist. quod non: quia opera sua per peccatum sunt mortificata. Ex quo patet ad questionem: vicem quod gratiae virtus nequit merenti primam gratiam mereri: sed bene aliis. Tunc ad argumenta.

¶ Ad primum: argumentum neganda est maior: et dum probatur: quia est regula thopica. Dico quod illud in telligitur quando illud ordinatur ordinatione con simili ad magis et minus: vt patet in exemplo. Non sic est in proposito: quia merens seu is qui meretur ordinatur ad gloriam: sicut ad prae mium: sed ad primam gratiam: sicut ad merendi fundamentum.

¶ Ad secundum dico in summa quod efficacia nihil faciat in proposito: sed ratio gratuiti: equus enim vel aliud corporale de ratione sua non habent rationem gratuiti: ionpotest mereri gratia autem prima habet maxime rationem gtuiti: ideo non est simile.

¶ Ad tertium negatur maior quo ad meritum primae gratie: et ratio est: quia dum ali quis meretur alteri primam gratiam: non perdit gratia in alio rationem gratuiti: si autem sibi mereretur videretur amittere: tum quia mereri alteri primam gratiam procedit ex gratia: quod non est si quis pro se ipsam primam mereretur gratiam. Et quod obiicit de illa glo. quod plus proficit fides propria quam aliena non habet intelligi quo ad haec: sed quo ad alia propter causas predictas. Et sic patet ad quaestionem.

¶ Ex praesenti autem dist. etc. Prima con clusio. Eadem censetur gratia operans atque cooperans et magna docetur. Dicit conclusio. quod ea dem est in essentia gratia operans et cooperans: et numeratur inter magna bona. Et incipit in prin cipio dist. vsque ibi. Hic videndum est quid sit virtus etc.

¶ Secunda conclusio. Henti in funduntur bona gratuita: et hinc producuntur diuersa merita. Dicit conclusio: quod dona gratiarum sunt nobis collata a deo et ipsis medianti bus operamur meritoriae. Et iucipit in il lo ca. Uidendum est quid sit virtus etc. vsque ibi. Quod autem virtutes sint motus.

¶ Tertia conclusio: an operatio sit virtus proprie: vel sola motio relinquo dubie. Dicit con clusio seu magister in hac conclusione quod re linquit pro dubio: vtrum operationes virtutum sint virtutes vel non. Et incipit in illo ca. Quod autem etc. vsque ad finem distinctionis.