Distinctio 13

¶ Distinctio tredecima: in qua red ditur ratio: quare spiritus sanctus non dicatur natus: cum sit de substantia patris: sed tantum procedens. Ost haec considerandum est: quantum a talibus / quales nos sumus intelligi potest cum spiritus sanctus procedat de patre: et sit de substan tia patris. curnon dicatur esse natus sed potius procedere: et cur non dicatur filius etc.

¶ Hic signatur distinctio tredeci ma quae sic continuatur ad precedentem. Nam postquam in praecedenti distinctione egit magister de persona spiritus sancti / quantum ad personas eum producentes: sciliet patrem et filium: Nunc agit de eo quan tum ad generationem ab eo differentem: ostendendo scilicet quomodo differunt ge neratio et processio. Et diuiditur in tres partes. In prima dubium oritur subtile primitus. In secunda ostendit: quod spiritus non dicitur prope genitus. In tertia soluitur quod non asseritur vere ingenitus. Se cunda ibi: Addicimus quod cum etc. Tertia ibi: Nunc considerandum est: cum spiritus sanctus etc. Iterum secunda pars: in qua ostenditur quod spiritus sanctus non di citur proprie genitus: in tres partes diuiditur. In prima ostendit: quod sancti spiritus non est gignitio. In secunda quod vnigeniti extat processio. In tertia inter pro cedere et gigni datur distinctio. Secunda incipit ibi: Cum autem spiritus sanctus non dicatur genitus etc. Tertia ibi: Inter generationem vero filii etc. Et tunc se quitur tertia particula huius distinctionis: scilicet: Nunc considerandum est: cum spiritus sanctus. In qua postquam magister ostendit: quod spiritus sanctus prope non dicitur genitus: ostendit quod non asse ritur vere ingenitus. Et diuiditur in tres partes. In prima ostendit: quod spiritus ingenitus vere nonn dicitur. In secunda per Hieronymum contra opponitur. In tertia distin guendo dubium soluitur. Secunda incipit ibi Hieronymus tamen in etc. tertia ibi: Sed vt istam quae videtur repugnantiam etc.

Quaestio haec declarat distinctionis ronem iter productoem et generatoem ac pulchre discernit de signis. vide Sco. li. 1. di. 13. q. vnica: vbi multi no tantur doctores: quos in quaestionibus coco. abbreviatis per frem Io. de Colonia posui specialiter. 7. de quibus tres no tat Guillermus iste. Irca quam que ritur: Utrum in aliquo naturae signo pri Hor sit verbi gignitio productione pa racliti. Et arguitur quod non. Primo sic: Ante verbi gignitionem patur intelligitur beatus in pri mo signo origis. sed non intelligitur beatus sine processione spiritusscirnt: igitur processio spiritus scint prior est gignitione verbi. Maior patet: quia nihil acqui rit beatitudis ex filio patur: cum sit diuinitatis principium. Sed minor patet: persona enim spiritus sancti dicitur amor productus. sine vero amore non est beatitudo. nec oportet fugere quod dicai appropate: quia non ita dicitur bomonitas producta / cum tamen bonitas appropetur spirituiscom. et ita oportet quod dicatur propere

¶ Secundo arguitur sic: omne principium id praecedit cuius extat principium. sed persona spiritusscint est principium gignitionis verbi. igitur etc. Maior nota est de se. prior enim est causa suo effectu: et principium suo principiato. Sed minor probatur auctoritate beati aug. 9. de trini. c. 6. Uerbum amore concipitur. Et. 11. eiusdem. No ticia placita digneque amata verbum est. Cun igitur amor sit operatio voluntatis: et ita passi ue producatur sicut in nobis: sequitur propositum

¶ Tertio arguitur: Quanto aliquid est perfe ctius formaliter in diuinis: tanto prius est. sed voluntas formaliter perfectior est quam intellcuns formaliter: igitur natura praecedit intellectum di uinum. Cum igitur potentiae agant secundum suum or dinem: prius producet pater spiritum sanctum volum tate quam intellectu filium. Maior patet: signo euidenti. priora enim sunt essentialia: quae dicunt perfectionem quam notionalia quae non dicunt formalitur. Confirrmatur: quia summe perfecto quanmto aliquid est perfectius: tanto magis ei appropi quat. patet ex cathena aurea platonis scilicet probatur minor ex hoc quod voluntas ad extra potest producere ens reale: vt in creatione. non sic. intellectus diuinus: sed solum ens rationis

¶ In oppositum arguitur auctoritate Athanasii in simibolo: Spiritus scunus a patre et filio: non factus etc. Certum est autem quod id quod procedit / praesupponit id a quo procedit. Et ita cum spiritus sanctus pros cedat a filio / praesupponit gignitionem filii.

¶ In ista quaestione sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus Tertius est dubiorum motiuus. Quo ad primumusmus terminus est signum Signum dicitur tripliciter. Uno modo dicitur signum quoddam ens rations: si est quaedam secunda intentio: quae seu qua aliquid extra repraesentatur. Et isto modo actus / hitus et species: et ceteri animae conceptus dintur signa: quia res ex signant. Et isto modo posuit fr Guil. obam genera et species esse rerum siergo: inquantum in vno con ceptu mentali plura signabantur: vt in conceptu homo omnes homines. et sic de aliis. Secundo modo dicitur signum quod a parte rei fundatur. et isto modo dicit aliquid quod natum est aliud repraesentare seu respectum repraesentationis fundare. Isto modo dicuntur aliqua signa inter qua natus est esse or do: quamuis actu non fundent illum respectum. et isto modo dicit hugo in li. de sacramentis: in sententia: quod aqua est signum baptismale. Et isto modo omnes res quae natae sunt in aliud du cere / seu in alterius cognitionem: dicuntur sil gnum.

¶ Tertio dicitur signum pro ipso re spectu fundato in repraesentatiuo seu rebus or dinabilibus. et sic non semper dicit respectum fum damentalem seu actualem: sed aliquando sic scilicet actur alem: aliquando solum funda mentalem: quando non oritur in actu nisi mediante intellectu: qui non semper intelligit: nisi recurreretur ad intellectum sper intelligentem. cuiusmodi est intellectus diui nus: vel alicuius intelligentiae. sed hoc tunc non esset ex parte rei repraesentantis sed ex par te rei concipientis / seu signum.

¶ Ex his duobus vltimis modis solet in diuinis triplex poni signum: scilicet naturae perfectionis et originis: et ordo fundatus consequen ter inter ista signa. Est igitur primo in diuinis signum naturae: et vocatur ordo natu rae in deo: non quod sint plures naturae in deo: vt tangit doctor deuotus: sed quod in eadem na tura: hoc est in primo signo illius natur re: hoc in secundo. Sicut isto modo prior est in tellectus quam voluntas: et ordo positus inter hoc primum signum: et istud secundum voca tur ordo naturae. Secundum signum vocatur originis: et per consequens ordo originis: et est inter producentem personam et productam. Nam pro ducens persona dicitur in primo signo originis esse / quia a se: et producta in secundo: quia ab alio. Ita quod esse a se et ab alio sunt signa originis: et relatio primi ad secundum dicitur ordo originis. Tertium signum vocatur signum per fectionis: et est dum vnum dicit perfectionem formaliter / reliquum non: et reparitur inter essentialia et notionalia. Nam essentialia omnia dicunt perfectionem simpliciter / non notionalia: nam si paternitas diceret perfe ctionem simpliciter: aliqua esset perfectio in patre qua non esset in filio: ita quod primum signum dicitur in eo quod dicit perfectionem simpliciter: secundum in eo quod non dicit: et ordo hinc ortus dicitur ordo perfe ctionis. In diuinis enim aliqua dicunt perfectionem a se et in se / sicut deitas. Alia in se sed non a se / sicut attributa. Tertia nec a se nec ex se formaliter / quamuis bene identice / si cut relationes.

¶ Secudus terminus prior / a prioritate. Prioritas est quidam respectus positiuus: vnde prioritas a comparati uo descendit huius comparationis: pridem / prior / pri mus. Et ita dimissis variis acceptionibus prioritatis in postpredicamentis et. 5. metaphy. dico / quod sicut primum reparitur in diuinis / sic prius. Unde in diuinis est prius na tura / prius perfectione modo exposito / et prius origine. Et fundatur talis prioritas in his quae dicuntur hoc modo priora: sicut similitu do in his quae dicuntur similia.

¶ Tertius terminus est productio. Productio dicitur tripliciter. Uno modo dicitur productio quasi procul ductio et isto modo dicitur quod sol producit radios: quia procul ducit scilicet vsque ad terram. Secundo modo dicitur productio quasi propter se du ctio et isto modo producuntur creature a deo. Unde dicitur. Omnia propter seipsum operatus est altis simus. Tertio dicitur productio / quasi prope idem ductio et isto modo est proprie in diuinis: vbi producens et productum sunt eiusdem essentiae: licet differant realiter. Unde ista tria ex parte dei ita se habent per ordinem: operatio / produ ctio /creatio. Omne enim quod creatur producitur. sed non econtra: vnde spiritus producitur / sed non creatur: nam creatura semper differt in essentia a creatore. Omne enim quod producitur / operatur sed non econtra. Intellectio enim dei et voli tio sunt operationes: non tamen producuntur. Pro ductum enim semper differt a producente realiter: non sic intellectio a patre intelligente: nec volitio a patre volente. Et hoc de primo articulo. Quantum ad secundum articu lum sunt tres conclusiones.

¶ Prima est. Non di fert verbi gignitio a processione flaminis / quia pre ma ab vno sit producente / sed secunda a duobus Probatur ista conclusio sic medio doc. subt lis. Quandocumque aliqua duae productiones ita se habent quod vna est libera / alia naturalis: non differt naturalis a libera / quia naturalis sit ab vno producente / sed libera a duobus. Sed ita se habent productio verbi et productio spiritussancti: igitur non differunt per hoc. Maior patet exemplo. Eadem enim albedo sicut naturalitet immutat visum quando est in vno supposito: ita pariformiter immutaret naturalitur si esset in duobus per impossibile seu possibile: et ita ad propositum. Essentia diuina aequinaturaliter agit in vno diuino supposito sicut in duobus / et in duobus sicut in vnoSed minor probatur Auctoritate Augustinus 5. de trini. Spiritus sanctus procedit non quo natus / sed quomodo datus. Confirmatur ratio quia isto modo non daremus statum in psonis diuinis: diceremus enim quod quarta differret a tribus personis: quia procederet a tribus personis / non aliae: et quinta differret a quarta: quia a quattuor procederet: et sic de aliis.

¶ Ex quo patet quod Bodefredus de fontibus minus bene inspexit: dum dicit quod filiatio differt a spiratione passiua: quia filius exit ab vno sup posito scilicet paterno: sed spiritus sanctus a duobus scilicet a patre et filio: patet ex conclusione

¶ Secundo patet: quia frater Alexander de alexandria non recte posuit dicen do / quod hae duae differunt productiones: quia prima scilicet generatio determinatur per essenti am cum relatione patris: et secunda scilicet spi ratio per aliam relationem. Patet hoc esse falsum: quia quaelibet relatio suum respicit correlatiuum naturaliter: et ita tam productio filii quam spiritus sancti esset naturalis.

¶ Tertio patet quod sactus Tho. non satis enucleauit veritatem: ponendo huiusmodi productiones distingui: quia productio filii nihil praesupponit: ideo dicitur naturalis. Sed quia productio spiritussancti praesupponit aliam dicitur libera: patet hoc ex praedictis esse falsum. Unde contra omnes tres arguo sic. Omnis veritas pro positionis negatiuae fundatur in affirmatiua: ex. 2 peri hermenias / 4 metaph. Si enim quaeratur: quare ista est vera: homo non est asinus: Respondendum est: quia homo est homo / et asinus est asinus: igitur non est prima ratio distinctionis harum productionum dicendo: quia vna ab vno supposito: reliqua non / sed a duobus: sicut prima dicit opinio: vel quia essentia determinatur alia relatione in pri ma et secunda: sicut dicit secunda: vel quia vna nihil praesupponit / alia praesupponit / sicut dicit tertia: quod libera praesupponit aliam productionem scilicet naturae. Et confirmo contra istam opinionem vltimam: quia tunc posset concedi quod spiritus sanctus procederet per modum artis: cum ista productio aliam presupponat scilicet noticiam interiorem productam: quod tamen non conceditur.

¶ Secunda conclusio ex terminis seu formalibus seu totalibus non differunt sacra gignitio atque processio. Pro batur conclusio quod non per terminos formales. Nam essentia diuina vna indiuisa est terminus formalis tam generationis quam processionis: vt innuit Augustinus contra Maximum. Sed probatur quod non per terminos totales scilicet per filium et spiritum sanctum: Arguo sic. Nullum prius distinguitur per suum posterius: sed generatio actiua et spiratio praecedunt origine fili um et spiritum sanctum: ergo non distinguuntur per eos. Maior patet: quia res sicut se habet ad esse / sic ad distingui: cum distinctio veni at ex esse rei: prius autem non capit esse per posterius. Sed minor declaratur: quia quicquid est prius priore / est prius poste riore. Generatio autem actiua est prior passiua generatione / cum sit a se / alia ab alio. Generatio vero passiua prior filio sicut constituens constituto: ergo etc. Idem arguo de spiratione actiua respectu spiritus san cti.

¶ Ex isto infertur contra Egidium de ro ma: qui posuit huiusmodi productiones differre per terminos: sicut faciunt ceteri motus. 5. phy sicorum. Patet falsum esse: nec ratio sua conclu dit ex differentia motuum ratione terminorum: quia iste productiones non sunt motus.

¶ Secundo dico / quod illa propositio: motus distinguitur a terminis: non est prima / sed oportet quod habeat duas priores veras. Prima est / quod formae fluentes sint eiusdem rationis inter se. Secunda quod sint eiusdem rationis cum termino fluxus: et vbi vna deficit / non habet propositio veritatem: pa tet de eodem: vbi acquisito motu circulari et recto: qui tamen sunt incomperabiles: ex. 7. physic. Sic est in proposito: nam productiones non sunt eiusdem rationis cum termino formali / scilicet essentia diuina / cum sit absoluta: illae vero sint relatiuae.

¶ Tertia conclusio. Ex di stinctis principiis verbi gignitio sacri flami nis productionem praecedit. Probatur ista conclusio: nam principia ita producunt secundum quod ordinantur: nisi impedimentum aliunde eueniat. Quod dico propter creaturas: quia licet forma substantialis prior sit forma accidentali: tamen non operatur ante formam accidentalem: sed hoc est propter formae substantialis imperfectionem: quae antequam introducat suum productum / requirit transmutationem et alterationem quae fit forma accidentali. Sed in diuinis est intellectus et vo luntas / quae sunt principia productiua et sine imperfectione: et intellectus praecedit vo luntatem. Quia teste Augustins nihil volitum nisi praecognitum: igitur et gignitio et spira tio sic se habebunt quod gignitio praecedet spir rationem. Et si obiicitur: quia videtur quod spiratio actiua precedit gignitionem actiuam: et ita spiratio passiua geuerationem passiuam: quia communiora sunt priora secundum naruram / secundum Aristo. in postpraedicameris. Spiratio autem actiua est communior gignitione actiua: quia est communis patri et filio: gignitio vero actiua est propria patri. Respondet doc. subtilis. 7 dist. huius primi: quod esse commune potest capi dupliciter vel quidditatiue: et sic est verum quod communiora sunt priora / sicut ani mal quam homo: vel solum consecutiue per modum conse quentiae: sic est bona consequentia: ignis igitur ca lidus / et non econtra: et sic non est verum: quamuis enim ad ignem sequatur calidum esse / et non econtra: tamen calidum esse non est prius igne: immo econtra: cum ignis sit causa eius. Ita in proposito. Spiratio enim actiua non est de esse quidditatiuo patrems aut filii: sed quasi aduenticia: ideo non sequitur quod sit prior gignitione actiua imo posterior: et hoc de secundo articulo. Quantum ad tertium articuium de tribus difficultatibus.

¶ Prima est: quia dicitur in prima conclusione quod non distinguuntur istae productiones ab inuicem: quia vna est ab vno producente / et alia a duobus. Uidetur quod immo: quia ab eodem (vt dictum est) habet esse res et distingui. Exquo igitur habent sic esse istae productiones / aut ab vno aut a duobus videtur etiam quod distinguantur. Dicendum quod istas pro ductiones distingui potest capi tripliciter. Uno modo formaliter: et sic seipsis distinguuntur: sicut rationale rationalitate est rationabile: et qualibet res seipsa formaliter est talis: et sic loquitur Augustinus i. is: de trini. Uidebis quomodo aut quantum distat natiuitas verbi a processione spiritus sancti etc. Secundo principiatiue: et sic distinguitur intellectus a voluntate: quia voluntas est principium spirationis / et intellectus gigniti onis. Tertio modo distinguuntur quasi ex signo: et sic distinguuntur ex producentibus: quia signum est ex quo solus deus pater producit filium: quia agit per modum intellectus: quia intellectus est primum principium productiuum et ex quo pater et filius producunt spiritumsanctum: quia agunt per modum voluntatis / quae communicatur filio a patre dum gignitur / quod haeproductiones distinguuntur: quamuis etiam pos sint dici principia distinctionis harum productionum: non tamen quo sed quod / seu non primum / sed secundum.

¶ Secunda difficultas est: quot sunt termini in qualibet harum productionum? Dico quod tres. Primus terminus dicitur formalis: et est essentia diuina: quia sicut in creatis principalior pars conpositi est forma: sic in diuinis personis principalius in persona est diuina essentia. Secundus terminus est quasi differentia indiuidualis: in hoc tamen differt quod in creaturis differentia indiuidualis determinat natu ram et contrahit / vt sorteitas humanitatem: non sic in diuinis: vnde paternitas secundum Dam. non determinat essentiam diuinam / sed personam. Tertius terminus dicitur totalis: sicut totum con positum in creaturis / sic persona in diuinis: quae est constituta ex diuina essentia / quae est termi nus formalis: et sua relatione / quae se hapet ad modum differentiae indiuidualis.

¶ Tertia difficultas e: quomodo ex distinctis principiis formaliter possunt progredi productio nes distinctae realitur: Dico quod triplex est ratio Prima radicalis scilicet diuina essentia: quae quia infinita est: de se communicabilis est in identitate numerali tamen essentiae. Secunda ratio est: quia distincta principia perfectissima / habentia oppositos modos principiandi: non possunt eius dem esse principium productiuum. Tertia ratio suppositalis ro ex ilis principiis: quia impossibile est idem seipsum producere: et ita ex illis principiis arguimus distinctionem et ordinem in personis et productionibus: quamuis hoc habeant a diuina essentia. Et sic patet ad quaestionem: quod videlicet in aliquo naturae signo prior est verbi gignitio processione paracleti. Et tunc ad argumenta.

¶ Ad primum dico resoluendo argumentum: quod spiritus sanctus dicitur amor appropriate productus. Nec est simile de bonitate: licet approprietur ei: nam amor est actus operatus: ideo magis sibi communiungitur hoc quod dico productum / vt dicatur homo productus quam bonitati: quae non est actus operatus: quamuis tam amor quam bonitas di cant quid essentiale / non notionale.

¶ Ad secundum dico / quod in verbo nostro tria sunt. Primum quod includit aliquid absolutum scilicet actum intelligendi: et hoc est perfectionis: et est in diuinis: licet actus intelligendi non consti tuat verbum in diuinis (vt patebit infra) cum diuina essentia: quae est absoluta. Secundum est quod semper producitur dum est: et hoc etiam est perfectionis: et est in verbo diuino quod sper gignitur. Tertium est quod voluntas imperat intellectui vt ntelligat: et hoc est imperfectionis: quia non est semper in actu suo. Et sic loquuntur aucto ritates Augustinus de verbo nostro quod amore concipitur id est ex imperio et volitione volunta tis conuertitur intellectus ad intelligendum: et sub ist a ratione non est in diuiuis: ideo non currit obiectio.

¶ Ad tertium dico in summaipersufficit quod primum sit perfectissimum: nec opor tet quod caetera sint secundum maiorem perfectionem proximiora diuinae essentiae: si tamen in perfectionibus simpliciter sit ordo secundum perfectionem: quod manifestatur manifeste. Intur enim diuinam essentiam et suam infinitatem est diuisio et praece dit ista diuisio attributa diuina: quia oritur im mediate ex fundamento et termino: et tamen non dicit perfectionem simpliciter: et attributa dicunt perfectionem. Et quando datur exemplum de notionalibus consequentibus essentialia. Dico quod hoc est: quia notionalia in sui esse praexigunt essenti alia quasi sua principia. Et ad secundam. Quam to aliquid melius est / tanto optimo magis approximat. Intelligitur in distinctis per essentiam / non aliter. Nec etiam valet probatio de perfectione voluntatis supra intellectum: quia est principium entis realis ad extra non intellectus: hoc enim est: quia agit libere et contingenter / intellectus deo necessario / non propter aliud. Et sic patet ad quaestioem.

¶ Ex ista distinctione de mente magistri / tres habentur conclusiones. Quarum prima est Spiritus sanctus numquam gignitur: licet dicatur procedens genitus. Dicit conclusio quod spiritus sanctus num quam dicitur genitus: licet filius dicatur bene proce dens. Et deducit istam conclusionem magistr a principio distinctionis vsque ad. c. illud: Intervero generationem filii etc.

¶ Secunda conclusio. Omnis vere gignitio asseritur esse processio sed non conuertitur. Dicit conclusio / quod omne quod gignitur procedit sed non econtra: quia spiritus sanctus procedit et non gignitur: et de ducit magister istam conclusioem ab illo. c. int vero etc. vsque ad illud. c. Nunc considerandum est cum spiritus sanctus etc.

¶ Tertia conclusio. Non est ingenit loquendo proprie: nec stat sub serie hic spiritus sanctus. Dicit conclusio: quod spiritus sanctus proprie non dicitur ingenitus. Et deducit magisterhanc conclusionem ab illo ca. Nunc consideran dum etc. vsque ad finem distinctiouis.