Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Distinctio 20
Circa textum
Distinctio. 20. tractat de redem ptione nostra facta per passione christi quantum ad cogruentia et necessitatem necno modu passionis. 2 vero queritur: vtrum alio modo posset deus hominem liberare quam per mortem christi: hic signatur. 20. distin. huius tertii: quae sic continuatur ad praecedemtem: Nam postquam in praecedenti dis. passionis iesu ostensa fuit vtilitas: Nunc in praesenti venatur congruitas. Et habet diuidi ista distin. in tres partes principales. In prima istius passionis ponitur congruentia. In secunda demonstratur liberationis potentia. In tertia tante oblationis cpisopus profertur hostia. Prima in principio. Secunda ibi. Si enim tres illi in causam venirent etc. Tertia ibi. Christus ergo est sacerdos etc. Haec est diuisio etc.
Quaestio
¶ Quaestio ista agit primo de gene ris huani reparatione necessaria facta per xpisopum scilicet deum et hominem / secundo / an sa tiffactoriae potuisset per creaturam putam fieri aut alio modo Sco. eodem loco. Utrum sit necessa rium cpisci passione durissima homi nem satiffactoriae reparari. Et arguitur quod non triplici medio.
¶ Primo sic: vbi nobilius lapsum non est necesse xpisci passione reparari: nec ignobilius: sed naturaangelica nobilior est naturam humana: et tamen non est necesse eam reparari: quinimo numquam repa rabitur: igitur etc. Maior patet ex eo quod natura nobilior magis participat de dei bonita te: quam ignobilior: et ita aptior reparationi videtur. Minor vero probatur ex illo. Ite maledicti in ignem aeternum: qui paratus est diabo bolo et angelis eius.
¶ Secundo arguitur sic Undecumque fit adequatio solutionis ad debitum extat sufficiens solutio sed alio modo potuit fieri huiusmodi adequatio quam passione xriscpi: igitur etc. Maior patet: quia non plus satisfactio exigit nisi quod tantum soluatur quantum debetur. Sed minor probatur: quia tantum ponderabat et longe plus oratio xpici in bonum: quam adae peccatum in malum. Tum quia ex maiori affectu christus orauit: quam adam peccauit. Tum quia ex eo quod naturam hu mana diuinae insita erat aliqualiter diuini verbi odorem. sapiebat: sicut manus odorem pomi in ea positi.
¶ Tertio arguitur sic. Merita christi aut equalia fuerunt: aut inequilia. Sed / siue sic: siue sic: aliter potuit satisfieri pro peccato adae quam mor te christi: igitur etc. Maior patet: quia inter eque le et inequile nihil locatur medium: cum quasi sint contradictoria: quorum alterum eorum de quoli bet verificatur. Sed minor probatur. Si vero fuerunt equalia: ergo alio merito quam passione potuimus redimi: cum equale equo a iusto iudice ponderetur. Si vero essent inequalia adhuc potuit. Tum quia ex equali gra tia et charitate christi veniebant omnia christi merita. Tum quia dicit Bern. quod vna gutta sanguinis christi fuit sufficiens praecium nostrae redemptionis.
¶ In oppositum vero arguitur ex Glo. super illo verbo. Decebat auctorem sa lutis eorum per passionem consummari. Dicit glo. Nisi christus moreretur: homo non redime retur.
¶ In hac quaestione pariformiter sunt tres articuliPrimus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus Tertius est terminorum motiuus articulum termini sunt necessarium / passioet satis factio.
¶ Primus igitur terminus est necessarium. De quo li. 1. dist. 6. Unde secundum sanctum Thoq. 1. persentis dist. potest elici ad propositum necessarium accipi tripliciter. Primo modo di citur necessarium coactionis: et si amplietur nomem coactionis se ampliat ad violentum: quando id est purum naturale et inuoluntarium vbi ex tat ratio libertatis: et hoc modo dicit apostolus non ex tristicia aut necessitate. Secundo accipitur necessarium absolute: et dicitur necessitas absoluta: et etiam dicitur necessitas immutabilitatis. Unde sic capto necessario idem est necessarium quod impossibile alitur se habere Et inde dicitur necessarium quasi non cessans esse: et haec necessitas est in deo respectu sui quia est immutabilis: non respectu creature: quia ad eam contingenter se habet. Ter tio dicitur necessarium ex suppositione: et siquidem sit ad sequens dicitur necessitas finis: sicut illud est porphi. Cum sit necessarium grisasori etc: vel ex suppositione ad praecedens et dicitur necessitas consequentiae: vt si curro moueor: et talem necessitatem quidam vocant incommutabilitatis: et haec quaeratur in titulo quaestionis.
¶ Secundus terminus est passio. Unde satis de ea dictum est in prae cedenti distin. vnde solum ad praesens ponitur de passione eius diffinitio: quam dat remigius Passio inquit est motus animae ad suspitionem boni et mali. In qua diffinitione tria tanguntur. Primo subiectum et genus passionis simul dum dicitur / passio est motus anime: motus enim est genus passionis: vel circunscribit verius genus: anima vero est subiectum. Ex quo patet / quod loquendo hoc modo nul la passio reperitur nisi in apprehendente: de bet autem hic accipi anima vt sit idem quod spi ritus: quia etiam daemones et angeli boni habent passiones: sicut est illud prophetaeIurauit deus per animam suam. Secundo tangitur passio in respectu boni dum dicitur ad suspitionem boni: et hoc tripliciter. Aut ante adeptionem velut in termino a quo: et dicitur amor. Aut prosequendo: et dicitur desi derium. Aut in termino ad quem: et dicitur delectatio. Tertio tangitur passio in respe ctu mali dum dicitur / ad suspitionem mali: et hoc tripliciter: vel vt in termino a quo: et dicitur odium: vel in resilitione: et dicitur abhominatio vel tertio in termino ad quem: et dicitur tristicia.
¶ Tertius terminus est satiffactio. Unde satisfactio secundum beatum Ansellmum: est redditio equiualentis pro equiualenti alias indebiti: vbi breviter tria tanguntur. Primo genus / dum dicituri / redditio et per hoc differt a quacunque datione. Secundo tangitur modus redditionis: scilicet tantum pro tanto. equiualens quoppe dicitur quasi equeualens. Tertio tangitur cognitio redditi: vt scilicet aliunde non debeatur: quia tunc satisfactio non esset. rema neret enim adhuc debitum: et inde dicta est satiffactio: quasi satis facio. articulum sunt tres conclusiones. Prima est de necessitate reparationis humani generis. Secunda quod pura creatura potuit acceptari ad satisfactionem humani generis. Tertia quod alius fuit modus huius satisfactionis possibilis ad redimendum genus humanum quam passione christi.
¶ Prima est haec. Sic sola concurrebat suppositionis in hu mani reparatione generis necessitas: vi nequaquam absoluta concurreret. Dicit prima pars conclusionis / quod in reparatione humani generis sola erat necessitas suppositio nis: scilicet quod deus sic ordinauerat id redimi. Probatur medio docto. subti. in praesenti di stin. Si enim humana natura aliquam habuit necessitatem vt repararetur: hoc solum fuit quia erat praedestinata ad gratiam et gloriam: sed istud est contingens: ergo contingenter et non de necessitate est reparata. Maior patet: non enim fuit reparata nisi propter gratiam et gloriam. Minor probatur: quia praedestinatio est actus diuine voluntatis. Dicit enim Augstinus quod praedestinatio est propositum miserendi: propo situm autem est voluntatis: nihil enim aliud est propositum nisi firmata electio diuina autem voluntas ad extra mere contingentur se habet. Confirmatur: quia non teneremur vt videtur ad tantarum gratiarumactiones deo sicut su mus obligati: si necesse fuisset eam simplicoli reparari: vnde sola fuit suppositionis necessitas: congruebat nempe vt qui alio temptante peccauerat: alio leuante redimeretur: et ne tota periret humani generis conditio mi sericordiaque dei manifeste omnnderetur. Nec sequitur: non sustinuit deus adam ne peccaret ergo nec debet releuare. Magna quippe dona deus ade dederat: quibus stare poterat si voluisset: nec extat simile si nullus hominium euadit temporalem mortem: quod nullus euadat eter nam: nec frangitur diuina iusticia puniendo in vno miserendo in alio. Hisecundia quippe et veritas et iusticia obuiant sibi in cunctis ope ribus dei. Ex quo patet secunda pars conclusionis quod videlet non fuit absoluta necessitas: licet beatus Anf. 1. ca. 2. Cur deus homo videtur hoc asserere: qui et praedictum librum hac de causa fecisse videtur: hanc etiam conclusionem innuit do ctor deuo. in. q. 1. et sanctus Tho. in eadem quaestione: vnde dicit sic. Sicut transeunti mare naui opus est: pariformiter si homo leuetur ad visionem dei indiget redemptione.
¶ Secunda conclusio est / quod pura creatura potuit acceptari ad satiffactionem humani generis: et est haec. Licet de se non habeat vnde pura sa tiffaciat creatura: a deo tamen potest acceptari. Dicit prima pars conclusionis / quod creatura non habet de se vnde possit pro delicto satisfacere patet liquide: quia nullus potest satiffacere de pec cato nisi dono gratiae quam ex nobis non habemus sed ex deo: alioquin gratia non esset gratia. Unde bene dicit Paulus. Non est volentis nec currentis sed dei miserentis. Confirmatur quia nullus potest deo satisfacere: nisi de inimico fiat amicus: vel adminus non inimicus: sed hoc nequit homo ex se. Nescit enim homo an odio vel amore dignus sit. Et si obiiciatur: quia vnus homo potuit per se totum genus humanum inficere scilicet adam peccando: ergo a simili et purus homo per seipsum potest reparare: cum fortius sit bonum malo. Malum enim secundum Dyoni. ex quarto diuinorum nominm: non agit nisi in virtute boni. Dicendum / quod licet loquendo simpliciter for tius sit bonum malo: tantum pensatis circunstan tiis non est inconueniens: quin fortius sit facere bonum quam facere malum. Secundum enim Aristo. bonum est vno modo: malum autem multiphariae: et difficilius quis tangit signum quam a signo defi ciat. Et patet quod licet diabolus iniuste hominem in carcere detineret: quia fraus et dolus secundum iura nemini patrocinantur: iuste tamen homo deti nebatur: nec hic. se eripere poterat: vnde et licet deus plus penset vitam et mortem homnis innocentis quam multorum peccatorum: tamen ex se non suffecisset ad huiusmodi redemptionem: nisi specialis gratia concur risset dei. Et hoc est quod dicit secunda pars conclu sionis / quod pura creatura posset acceptari ad huiusmodi satisfactionem humani generis. Probatur ratione docto. subti. Sicut enim se habet non debitor ad debitorem: sic in casu isto se habere videtur pura creatura sine criminae ad existentem in peccato: ita autem videmus quod non debitor potest satisfacere pro debitore. ergo a simili charitate dei po terit pura creatura acceptari a deo pro defectu totius humani generis. Detur enim casus quod christus fuerit purus homo: et quod sibi infuderit deus tantam gratiam creatam qualem modo habet: sine vnione ipostatica: non videtur quin deus posset acceptare opera eius pro humani generis redemptione: nec tamen ex hoc essemus tantum sibi obligati quantum deo: verum est tamen quod sibi deberemus magnam reuerentiam: sicuti et modo debemus beate marie: totum tamen foret ratione dei.
¶ Ex quo patet defectus sancti Thome qui quaestione. 2. diciti / quod pura creatura non potest satisfacere nisi intelligat ex parte sui: sed loqui videtur simplici ter. Ad idem patet defectus docto. deuo. q. 3. quae diciti / quod nec quo ad iniuriam potest pura creatura: nec quo ad damnum deo satisfacere. Et. q. 4. dicit / quod licet forsan posset homo purus de peccato actuali satisfacere: nunquam tamen omne originali. Patet tamen opu positum ex conclusione: vnde homo sine peccato per donum gratiae sibi collatum: si deo placuisset pro seipso potuisset satisfecisse aut pro omnibus secundum quod deus acceptare poterat: placuit tamen ex superabundanti et ni mia inquit Paulus charitate mittere filium suum in terris: vt hoc solueret praecium deo patri: Unde et testatur doctor deuo. quod si purus innocens ante christi passionem mortuus fuisset: vtputa si christus fuisset purus homo caelum introisset.
¶ Tertia catnclusio est / quod alius fuit modus possibi lis deo ad redimendum genus humanum quam passio christi: et est hic. Licet placatio non stra iesu passione deo sit acceptissima. alio tamen modo deo fuit possibilis. Dicit pri ma pars conclusionis / quod passio iesu deo fuit acceptissima ad nos sibi reconciliandum. Probatur. Quid enim acceptius quam mortem morte recompensare: suauitatem peccati adae: iesu acerbitate: facilitatem in adam peccandi: difficultatem iesu patiendi: superbiam ade iesu abiectione: vidimus eum inquit et non erat ei aspectus neque decor. Unde recte dicit doctor deuo. q. 5. quod inter omnes mo dos redimendi nos: iste fuit nobilissimus fuit enim ad placandum deum acceptissimus: dum innocens pro nobis nocentibus se morti obtulit. Secundo fuit ad curandi morbum congruentissimus: peccauit adam superbiaigula / et inobedientia: passus est iesus in oppositis virtutibus. Tertio fuit efficacissimus ad attrahendum sibi genus humanum: dum aspicit pro se filium dei morientem. Unde eleganter in quadam prosula philippus cancellarius parisien. hoc innuit dicens: in nomine iesu in cruce penden tis. Homo vide quid pro te patior: ad te cla mo qui pro te morior: vide poenas quibus affi¬ cior: vide clauos quibus confodior: cum sit dolor tantus exterior: interior tantum planctus est grauior: tam ingratum dum te experior. Et si dicatur quod vita pisci fuit melior morte eius et ita vita poterat eque bene satisfacere sicut morte: Dicendum quod licet loquendo sim pliciter vita iesu fuerit melior morte eius: tamen inquantum benignissime mortem accepit: pro nobis acceptissima fuit deo patri: Addit tamen vnum hic scotus quod scilicet christus est ex parte mortuus pro iusticia: quia videns publica iudaeorum crimina eos arguebat ex quo moti iudicem et medicum qui eos curare venerat eum interemerunt: veluti infirmi frenetici. Sed dicebat secunda pars conclusionis / quod alius modus nostre redemptionis fuit deo possibilis: patet: quia si no: esset potentia dei limitata: vnde Leo in quodam sermodoe de ramis palmarum dicit / Omnipotentia filii dei quae propter eandem essentiam est equilis patri potuis set liberare genus humanum solo imperio vo luntatis sue nisi diuinis operibus maxime congruisset: vt nequitiae hostilis aduersitas eo quo vicerat vinceretur. Hoc idem Augustinus in de trini. et est in listra: hoc tertio expressius Greguns. in moralibus. Qui nos fecit exi stere ex nihilo: reucare etiam sine morte sua et passione potuit. Et in hoc ostenditur defectus Ans. qui in lib. cur deus bomo videtur innuere non esse alium modum possibilem nisi mortem et passionem christi. articulum sunt tres difficultates.
¶ Prima. An sine quacumquae punitione seu poena potuit humani generis remitti delictum: Dicere videtur in. 4. dis. 15. doc. subti. quod sic: non quidem a parte generis humani sed a parte dei. Dico tamen vltra paenam quae est ipsummet peccatum: quia scribit Augustinus quod omne peccatum peccanti poena est.
¶ Secunda difficultas. Utrum angelus potuisset nos redemisse? Dicendum / quod sic de potentia dei absoluta licet sit mod eminentior: vt priscous quae est deus et homo.
¶ Ter tia difficultas. Quomodo differunt traditus est in mortem piscous a deo patre / a seipso / a iuda Dicendum / quod intelligitur traditus a patre permissiue et acceptatiue: quia passionem vnigeniti filii sui acceptauit a se: in modum obedientiae: quia ad hoc venerat in mundum: a iuda traditoriae. Et tantum de praesenti quaestione: quod videli est necessarium loquendo per modum suppositionis: et non necessarium loquendo absolute passione christi durissima hominem satisfactorie reparari. Tunc ad argumenta¬
¶ Ad primum dico ad maiorem quod est vera cae teris paribus non sunt autem paria: quia tota na tura angelica non est infecta: sicut tota naturam humana: ideo non sequitur quod si non esset reparata angelica quod nec humana: alludit huic responsioni: quia homo alio temptante peccauit: quod non in angelis: maxime tam calli da suggestione: hoc dico propter aliquos qui ponunt peccatum primi angeli quodammodo causam pecti minorum angelorum.
Conclusiones
¶ Ex praesenti autem distin. sicut de praecedeti etc. Prima conclusio. Alitel potuit deus redimere sed non sic congruit licet asserere. Dicit conclusio / quod alius mo dus redimendi nos fuit deo possibilis: sed non ita congruus nobis. A principio dis. vsque ibi. Si enim etc.
