Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Distinctio 12
Circa textum
Distinctio. 12. per pulchre plustratur quomo christi incarnatio ordinatur ad nostram redeptionem quantum ad ge nus nostrae assumpte cu conditionibus nostrae humanae respectu li. arbi.
SOlet etiam qui. ri vtrum alium hominem vl aliunde quam de genere lius ada deus etc. Hic signatur. 12. distin. huius tertii secundum mentem doc. deuo. Notandum tamen quod secundum tho. haec. 12. distin. incipit in ca. praecedenti. scilicet vltimo praecedentis distin. Post praedicta quaeritur vtrum homo ille etc. Uerius tamen videtur assignasse doc. deuotus. nam ista verba incipit et desinit: et maxime incipit de quo agit in predicto capitulo: maiorem habet conuenientiam cum materia illius distin. quae est vtrum christus sit creatura: quam cum materia isti us distin. quae est: an filius dei potuit assume re hominem: qua non esset de genie ade: et an christus peccare potuerit. Ideo sequendo quata tionem doctoris deuoti. potest haec dist. sic comtinuari ad praecedentes. Nam postquam ab octaua distin. inclusiue vsque adlistam exclusiue tacta est idiomatum communicatio: Nunc incipit aperiri communicabilium conditio. Et habet diuidi haec pars in tres partes principales. In prima naturae ponitur assumpte entitas. In secunda gratiae sequitur donata bonitas. In tertia videndi tangitur hinc perspicacitas prima in principio. secunda distin. 13. ibi: Praeterea sciendum est christum secundum hominem etc. tertia distin. 14. ibi. Hic quaeri opus est cum anima christi etc. Rursus prima particula quae est praesens distinctio: in qua naturae assumptae ponitur entitas: in tres partes di uiditur. In prima ostenditur christus a quo bominum genere naturam habuit. In secunda quod peccare temere nequaquam potuit. In tertia quo in sexu munere nasci oportuit. prius ma in principio. secunda ibi. Ideo non immerito quaeritur etc. tertia ibi. Solet etiam quaeri quamuis curiose etc. Haec est diuisio etc.
Quaestio
¶ Quaestio praesens proponit primo de naturae assumpte origine quatum ad sexum absque tamen deprauatioe pec cabilitatis secodo. de eadem qu. vnica Utru nostra me dicina christus ex adam genitus in sexu virili impeccabilis sit productus Et arguitur quod non triplici medio.
¶ Primo sic. Christus deus et homo naturam humanam sumpsit in suo optimo: sed melior est naturam humana in potente peccare: quam in non po tente: ergo christus fuit peccabilis. Maior patet ex eo quod vocatur christus adam caelestis: sicut prius vocatus est adam terrenus vnde et christus scribitur accepisse primitias nostrae carnis. Sed minor probatur. Tum dicto Aug. in. tertio de libero arbitrio. dicentis. Melior est natura quae peccare potest: quam quae peccare non potest. Tum quia illud alibi dicit. Meliores iudicauit deus homines sibiliberalitur deseruire: si cum posset eum offendere nollent.
¶ Secundo arguitur sic. Quicumque potest mentiri potest peccare: sed christus potuit mentiri: ergo potuit peccare maior patet: quia omne mendacium peccatum est: opponitur nempe veritati. Sed probatur minor dicit iesus iudeis. Si dixero quia non no ui eum: Ero similis vobis mendax. Potens autem dicere vnam totam orationem: potest dicere partem eius: et ita potuit dicere: Ero similis vobis mendax. Tunc quae ro. Aut dicebat verum: et tunc erat mendax: quia dicebat se mendacem. Aut dicebat falsum: quia scilicet non erat mendax: et tunc ideo erat mendax: quia dicebat se mendacemu et non erat.
¶ Tertio arguitur sic. Quod quis potest si vult: potest illud simpliciter: sed christus si voluit potuit peccare: ergo simpliciter fuit peccabilis. Maior patet auctoritate Aug. in lib. de spiritu et litteraHoc inquit est in potestate hominis quod facit: cuius ratio est: quia volens operatur Minor probatur. ex eo quod velle peccare est peccare: et ita si christus voluit peccare: iam peccabat.
¶ In oppositum autem arguitur auctoritate glo. super illo verbo. Eum qua paulo minoratus est: dicit glo. Naturam hu manae mentis quam deus assumpsit: et quae nullo peccato damnari potuit solus deus maior est.
¶ In ista quaestione sunt tres articli declarandi Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus.
¶ Primus igitur terminus est. impeccabilis. Unde prmo notandum quod impec cabilis dicitur tripliciter. Primo solum negatiue: et hoc modo lapides et caetera intellectu carentia dicuntur impeccabilia. Secundo dicitur im peccabilitas non solum negatiue: sed contrarie se habens imperpetuum ad peccatum: et si hoc sit per naturam solum deus est impeccabilis. Si autem sit per habitum: sic beati compraehensores sunt impeccabiles: et forsau maria in via post ma xime conceptum vnigenitum dei. Tertio dicitur im peccabilitas: vt sit idem quod vix peccabilitas et hinc dicitur in via quis ex modo loquendi impecca¬ bilis: quia vix ad peccandum se inclinat. Ultra notandum quod ista tria se habent per ordinem impotentia peccandi: impeccabilitas et non peccans. Dicitur enim impotentia peccandi solum in deo per naturam: quia scilicet non habet liberum arbitrium ex natura potens deficere non sic est in quacumque creatura intellectuali: vnde et in christo secundum quod homo. doctor deuotus articulo. 2. q. 2. concedit potentiam peccandi: licet remotam valde: hoc est dictu liberum arbitrium de se flexibile nisi aliunde veniret impedimentum. Impec cabilitas autem negat ordinem ad peccandum ua. scilicet quis aut natura aut dono dei fundit auertitur a reatu peccati: non peccans autem solum negat actum peccati.
¶ Secundus termin est medicia. Unde medicia a papia a modo dicta est quam apollo apud grecos dicitur primus reperisse: vnde medicia spiritualis ad corporalem pariformiter triplex est: scilicet praeseruatiua a morbo: ne. scilicet morbus seu peccatum veniat: conseruatiua gratia. scilice conseruans animam in sanitate spirituali Curatiua curans scilicet poenitentia a crimine et peccatis et haec triplex medicina christo appropriatur. Est nempe lux illuminans et praeseruans ne cadamus: panis confortans et conseruans ne deficiamus: calculus ignitus: vt a peccato igne curemur charita tis.
¶ Tertius terminus est sexus: et dicitur a sensu: quia sensu fit discretio Est autem secundum philosophum. 10. metaphi. sexus differentia materialis non formalis: quia scilicet non variat speciem. Eiusdem enim speciei est et mas et faemina. Unde notandum quod tres reperiuntur in natura sexus: primus virilis: secundus muliebris: tertius ex vtro que compositus: quem philosophi et poetae vocant hermofroditum: ab hermes quod est mercurius et frodiseos quod est venus: quasi ex venere et mercurio compositus: attribuunt autem mercurium viro: sed venerem mu lieri. articulum sunt tres conclusiones. Prima est quod christus est ortus ex progenie ade. Secunda de christi impeccabilitate. Tertia qualiter christum in sexu viri linasci congruit.
¶ Prima igitur est haec Sic ex ade genere nostram medicinam christum nasci congruit: vt tamen adam non esset Dicit prima pars conclusionis: quod congruebat christum nasci de genere ade seu ada Probatur. Si homo stetisset: nulli gene ri esset obnoxius nisi deo: sed per christum in pristinam libertatem vocatus est maxime in gloria. ergo decuit vt eiusdem gene ris cum aliis hominibus esset christus: alio qui ex ista reparatione fuisset alteri quam deo homo obnoxius: quia illi naturae assumpte a filio dei. vnde non immerito christus di citur mediator inter nos et deum: cum sit homo et sit deus: sicut medium in natura libus vtrumque participat extremum. Et est valde congruum vt eiusdem sit speciei quae pec cauit et qui satisfecit: et in hoc maxime relucet iusticia dei: relucet et misericordia dei: vt illi naturae deus vniatur: quae in adan eum contempserat. Manifestatur et diuina sapientia: quae ordinauerat ex vno homine totum procurandum genus humanum quod non fuisset si aliunde christus humani tatem assumpsisset. Et hoc est quod dicitur Qui sanctificatur et qui sanctificat ex vno omnes: nec valet si dicatur quod anima chri sti est nobilissima: ergo debuit habere cor pus nobilissimum: bene enim conceditur: quod corpus christi fuit nobilissimum corpus hu manum conueniens statui: non tamen repugnat quin ex massa ade sumptum fuerit. Et si dicatur quod opprobrium parentum re dundat in filios: et ita peccatum ade in christum: non est verum: nisi quando filii sunt imitatores patrni sceleris: quod non fuit in christo: quinimmo fuit medicina humani generis. Sed dicit secunda pars conclusionis quod christus non debuit esse adam. Proba tur: quia cum sit communicatio idiomatum inter deum et hominem: si esset adam: cum adam fu erit peccator: sequeretur quod ista foret vera: deus fuit peccator: quod horrent pie aures Confirmatur. Tum primo: quia exquo per adam deus decreuerat multiplicare genus humanum: si christus fuisset adam: christus genuisset filios et filias: Tum secun do quia satisfacere debebat: secundum Anf. qui nullius esset debitor: quod non fuisset in adam Tum tertio: quia adam de peccato nimium deportas¬ set commodum. vnde doct. deuo. articu. i. q. 2 recolligit tres causas: quare non congru ebat: quod christus foret adam. Prima ex par te dei: ne deus peccator diceretur. Seci da ex parte ade: ne tantum eleuaretur per culpam. Tertia ex parte humani generis: quia gratiosior est deo patri pro debito nostro passio christi innocentis: quam fuisset ade debitoris. Nec est simile: quia quando spiritussanctus mdumat per gratiam animam: ipsemet in animam descendere dicitur: et ita exquo christus mundabat peccatum ade debuit cape re ipsum adam: non est simile: quia in prima non fit vnio nec idiomatum communicatio veluti in secunda. Unde et per christum quasi per ramum humane arboris: radix peccati adam sufficienter curatus est et punitus est in limbo patrum: et hoc in mundo.
¶ Se cunda conclusio est: de impeccabilita te christi: et est haec. Impeccabilis funditus christus dictus est: et peccandi carens potentia vi remota. Dicit prima pars con clusionis: quod christus est funditus impeccabilis. probatur. Si christus potuit pec care ponitur in esse: quia possibili posito in esse: nullum sequitur impossibile: sequitur quod christus pro peccato potuit damnari: et cum christus sit deus: sequitur quod et deus: quod pes sime sonat. Unde sanctus thomas huius veritatis ponit fundamentum articu. 2. q. i. in tribus. Inquit enim quod dominus iesus erat viator: comprehensor: et deus. Quo ad pri mum christus fuit viator et regula aliorum viatorum: si ergo in hac regula fuisset obliquitas non fuisset vbi alii potuissent regulari. Quo ad secundum fuit comprehen sor: et ita immutabiliter fini vltimo iunctus. Quo ad tertium teste Dam. fuit orga num deitatis: et ita peccatum in eo intrare non potuit. Et si dicatur quia quarto thopicorumscribit philosophus: quod deus et studiosus potest pra ua agere. Tho. dicit et allegat rabimo vs. quod est sic illa auatoritas glosanda: potest si. scilicet velit. est autem impossibile quod velit. Do ctor autem deuotus: in quodam sui operis loco: eam negat simpliciter: et videtur dicere quod eam ponit philosophus per modum exempli quorum non requiritur verificatio vnde nec quia christus peccare non potuit tollitur laus eius: quia non ex coactione: sed arbitrii inuariabilitate hoc habebat: vnde licet fuerit in statu viatoris quo ad meritum: fuit tamen quo ad hoc et alia quae infra patebunt in statum compraehensoris. Ex quo infertur quod illud Bern. verbum. Tantum descendit quantum de scendere potuit: intelligitur seruata congruem tia: non congruebat autem quod esset christus pec cabilis. Sed habet secunda pars conclusio nis: quod christus etiam caret potentia peccandi nisi capiendo remotam potentiam: hoc est liberum arbitrium absolute: tunc enim habet po tentiam peccandid e. liberum arbitrium: quod de se dum est creatum ad vtrumque bonum et malum ex tat flexibile. Et inde est quod apud thomam. q. 2. arti. 2. ista negatur: christus habet potentiam peccandi: quia capit potentiam non absolute: sed vt habet quendam ordinem ad actum illum qui nullo modo fuit in christo. Doctor autem deuotus in eodem articulo et questione: eam videtur concedere modo praeexposito: et pa tet quod inter eos non est oppositio. Et sic hincinde intelliguntur sanctorum auctorita tes: vnde illud dictum. Omnia quae in natura humana plantauit deus: assumpsit dei ver bum. Et rursus. Totum me assumpsit: vt me totum redimeret: et consimiles. Solum enim ondunt quod potentia peccandi quo ad substra tm. scilicetliberum arbitrium assumpta est. Econtra illud Ansel. Potestas peccandi non est libertas: nec libertas peccandi: et consimiles loquuntur quo ad deformitatem respectu actus et illa non est assumpta.
¶ Tertia conclusio est: de natiuitate christi in sexu virili: et est haec. Ita virum esse decuit christum: vt de so lamuliere nasceretur. Dicit prima pars con clusionis: quod debuit christus habere sexun masculinum: seu esse vir. probatur. Ex quo enim est inter naturam assumptam et assumentemu idiomatum communicatio si christus esset mulier haec esset vera. Chrstus est dea: sicut ista modo Christus est deus: quod non recte sonat. Confirmatur ex libro de animalibus. vbi dicitur mulierrespectu viri mas occasionatus id est imperfectus. Christus autem debuit esse perfectis simus. Unde sexus virilis quo ad praesens in tribus muliebrem precellit: in principiando quia omnes tam viri quam mulieres ex vno sunt viro: ita conformiter ex vno sumus regens rati christo. Secundo quantum ad virtutem in agendo: quia quasi est viri agere: et mulie ris pati: et quia in redemptione nostra erat maxima virtus ideo decuit eum esse virum. Ter tio in praesidendo. dicente apostolo. Caput mu lieris vir. Et quia christus debuit esse inter homines eminentissimus: virilem debuit accipere sexum. Et si dicatur exquo de sola vir gine natus est: debuit mariae virgini in sexu assimilari: sicut proles parenti. Dicendum quod sufficit assimilatio in specie non in sexu: vnde et matres plus desiderant portare filios quam filias per naturam: nec obuiat quod de buit vincere meritum per infirmitatem: muli ebris autem sexus infirmior est. Dicendum quod infirmitatem assumpsit salua congruentia: et haec est magis: vt patebit in sexu virili. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod christus debuit nasci de sola muliere: sic enim comple tus est numerus Ans. In humana generati one ex solo viro: eua ex adam: nec viro neo muliere: adam a deo: ex viro et muliere: vt est cursus naturae. restabat de muliere si ne viro: quod impletur in christo. Unde hoc cedit in bonorem diuini patris: vt scilicet christi non sint duo patres: vnus caelestis: reliquus ter renus. cedit secundo in honorem christi: vt spiritus sanctus vicem gerat terreni patris: et dicatur conceptus de spiritusancto: cedit in honorem tertio mariae matris: vt inniolata maneret: vnde congrue in sexu virili de muli ebri nascitur: vt vtrumque sanet sexum. Et iuxta dictum apostoli. Per omnia fratribus assimiletur seruata scilicet congruentia absque peccato. Unde licet vir sit nobilius principium generationis quam mulier: tamen nobilissime suppletum est: quia vir tute spiritus sancti. Narticulum sum ttres difficul tates.
¶ Prima vnde est: quod in medici na corporum: medicina est alterius naturi corpus quod sanat: et tamen nostra medicia chri stus est eiusdem naturae nobiscum. Dicendum quod suo modo sicut medicina corporis alte rius est conditionis a corpore: sic christus purus a nobis infectis. non tamen oportem quod aliam habeat a nobis naturam: sicut medi cina corporis a corpore: ratio cuius est. quia illa naturalis ista voluntaria.
¶ Secund: difficultas. Unde est quod in laudem viri iusti dicitur. Qui potuit transgredi et non est transgressus: et facere mala et non fecit: et tamen dicimus christum qui iustissimus est fuisse impeccabilem. Dicendum est quod id quod est perfectius in inferiori: est imperfectius in superiori: patet: furor enim in cane laudatur in homine vituperatur. Et philosophus. 10. scribit ethicorum. Laudes hominum in deos trans late derisiones videntur: vnde laus praedicta est inferiorum ad christum. dicit enim per fectionem: in hoc quod est non transgredi: dicit imperfectionem in posse facere mala. Tales autem laudes non sunt christi qui laudari debet sine imperfectione laudis. patet de side non posita in eo propter enigma iunctum cognitioni: licet in aliis dicat perfectionem.
¶ Tertia difficul tas. Cum primo peccauerit Cua quare in sexu muliebri non venit christus? Dicen dum quod correspondet maria eue: christus ade: et sicut eua fuit principium doloris: sic. maria exultationis: et sicut adam peccante peccatum consummatum est: ita christo in se xu virili apparente plenitudo introducta est. Ex quo patet ad quaestionem: quod videlicem nostra medicina christus ex adam genitus in sexu virili impeccabilis est productus. Tunc ad argumenta.
¶ Ad primum. Dici primo ad minorem doctor subti. in praefenti distin. quod natura assumpta de se est bene pec cabilis: etiam stante vnione: nisi esset glo ria adueniens connsummata: qua efficitur impeccabilis. Caeterum dico quod intentio Aug. est comparare in prima auctoritate illa: naturam intellectualem sensitiue: sensitiua quidem peccare non potest de se: intel lectualis autem bene: et tamen melior est: non tamen comparat intellectualem impeccabilem ad intellectualem peccabilem: ideo auctoritas non co git. Reliqua autem Aug. auctoritas habet capi de lege communi: vbi est imperfectio cum perfectione qualem non decet vt predictum est christum.
¶ Ad secundum negatur minor: et dum probatur: quia potuit dicere. ero similis vo bis mendax. Tho. arti. 2. q. 1. soluendo vlti mum argumentum dicit: quod verum est si voluisset sed erat impossibilie quod vellet. Sed salua sua reuerentia hoc un videtur sufficere. exquo enim totum potuit dicere similiter potuit et partem: et potuit velle. Ideo aliter tam doctor deuotus quam doctor sub. soluunt. dicunt sic illa ono. Cro similis vobis mendax: potest intelligi: aut ma terialiter: et sic potuit dicere: aut significa tiue: et sic non: quia significasset se menda cem: et sic tacet obiectio.
Conclusiones
¶ Prima conclusio. Aliunde sumere ab adam potuit deus et capere: sed ita congri it. Dicit conclusio quod deus potuit aliunde ca pere humanitatem quam de genere ade: sed hoc fuit magis congruum. Et ponitur a principio distin. vsque ibi. Ideo non immerito quaeri tur etc.
¶ Secunda conclusio. Nequibat peccare: vt deo vnitus christus: sed distinctus potest et errare. Dicit conclusio quod chri stus inquantum nominat vnionem naturae humane cum diuina nequibat peccare: sed inquam tum nominat illam vt separatam potuisset. Et inci pit ibi Ideo non etc. vsque ibi. Solet etiam etc.
