Distinctio 35

Distinctio tricesimaquinta specialiter agit de sex donis spiritus sancti: nam superius declarauit de timore. Ost predicta diligenter consideran dum est: in quo diffe rat sapientia a scientia. De hoc Augustinus ita ait: Philosophi disputates de etc. Hic signatur. 35. distinctio huius tertii / quae sic continuatur ad praecedentes: Nam postquam in praecedenti distinctione de donis spiritus sancti determinatum est generaliter / et de timore specialiter: Nunc in ista distincti one reliqua comparantur dona aliqualiter. Et habet diuidi haec distinctio in tres partes principales. In prima scientiae ad sapientiam ponitur distinctio. In secunda erga donum intel ligentiae ab his est distinctio. In tertia horum trium per aduersam viam ad caetera claret disiun ctio. Prima in principio. Secunda ibi: Ostensa dif ferentia inter sapieiniam etc. Tertia ibi. Et notandum quod intellectus et scientia etc.

Questio haec docet de vita contemplatiua et actiua: et habetur a Scoto persenti dif. q. vnica: et recitat opinione Thomae.

Utrum vita cotemplatiua quam sapinia regit potior sit actiua / quam scientia dirigit: Et ar. quod non / triplici medio.

¶ Primo sic. Dem bonum tanto melius quanto communius: sed vita actiua communior est quam vita contemplatiua: ergo extat poti or. Maior patet: quia bonum comune diuinius bonon proprio est. Unde in 1. ethier. scribit philosophus / quod bonum gentis diuinius est bono vnius hominis. Non dubium autem quanto aliquid magis deo si milatur / tanto est melius. Sed probatur minor: quia vita contemplatiua habenti soli se extem dit: actiua vero ad omnes ciues.

¶ Secundo arg. sic. In omni arte et negocio imperans nobilior est imparato: sed actiua vita respe ctu contemplatiuae se habet vt imperans contemplatiua vero vt imparata: igitur. Maior patet ex 1. ethicorum: vbi innuitur imperantem scientiam respectu imparatae dici architectoni cam: et patet ex eo / quod imperium quid nomi nat auctoritatis. Sed minor declaratur ex eodem primo. Dicit enim ibi philosophus / quod politica quae pertinet actiuae vitae: imperat quae scientiae in qualibet debent addisci ciuitate / et vsque ad quem terminum.

¶ Tertio arg. sic. Quanto aliquid magis concurrit vt sit dei coope rator / tanto potius est. Sed vita actiua magis est huiusmodi quam vita contemplatiua: igi tur etc. Maior patet auctoritate diuini Diony. 3. ca. caelestis hierarchiae. Nihil inquit est diuinius quam cooperatorem dei fie ri. Sed minor ex eo patet: quia in actiua vi ta homo studet / maxime vt suus saluetur proxi mus: vnde et propter hoc ab ocio contemplati onis in exercitium actionis quis reucatur.

¶ In oppositum vero est illud euangelis. vbi doins loquitur. Maria optimam partem elegit: quae non auferetur ab ea. Ubi signatur vita actiua per Martha / et contemplatiua per mariam.

¶ In ista quaestione sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus. Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus. Quo ad primum articulum termini sunt: vita / contemplatio / et actio.

¶ Primus igitur terminus est vita: de qua lib. 1 distin. 36 a. vi / seu a vigore. Unde triplex reperitur vita scilicet vegetatiua / animalis / et intellectiua. De intellectiua autem ad praesens est sermo: quam diuinus diffiniens Diony. dicit. Uita est processio theophaniarum ab ente quieto et sempiterno. In qua diffinitione tria tanguntur. Primo genus vitae / dum dicitur / processio. Solet autem vita accipi tripliciter. Primo pro esse rei viuentibus: sicut est illud philosophi l. 2 de anima. Uiuere viuentibus est esse. Secundo pro habitu: sicut est illud philosophi vitam diffinentis. Uita est primus et continuus actus viuentis. Tertimo accipitur vita pro actu secundo / sicut in proposito: et in idem venit diffinitio habita in commento libri intelligentiarum. Uita inquit est processio procedens ab ente quieto et sempiterno: et sic accipitur in proposito. Secundo tangitur obiectum vite / dum dicitur / theophaniarum id est diuinarum appa ritionum: a talibus quod est deus / et phanos appa ritio: talibus enim mens maxime viuit. Tertio tangitur causa efficiens huiusmodi vitae / dum dicitur / ab ente quieto et sempiterno id est a deo: qui cuncta mouens et perficiens manet immobilis: est nempe talis vitae prin cipium.

¶ Secundus terminus est contemplatio. Unde Rich de sancto vic. in maiori beniamin con templationem diffiniens dicit. Contemplatio est quadam mentis perspicacia in sapiente spectacula cum admiratione suspensa. Haec in lib. de opere monachorum hugone teste tres praexigit comites: lectionem / meditationem et orationem. Le ctio enim inquirit: meditatio inuenit: oratio postulat: sed contemplatio degustat. Lectio enim solidum cibum ori apponit: meditatio masticat et frangit: oratio saporem acquirit: contemplatio est ipsa dulcedo quae iocundat et reficit. Lectio enim in cortice / meditatio in adipe / oratio in desiderii postulatione / contemplatio in adeptae dulcedinis delectatione. Lego verbi gratia quod dicit apostolus. Si habuero omnem fidem / ita vt montes transferam: cha ritatem autem non habueronibil sum. Heditor quod sit ista charitas quam bona quam suauis: quae superat omne bonum: dumquam videro ex me eam me consequi non posse: ad orationis recurro suffragium: vt concupito contemplatione perfru ar. Unde vltra notandum quod hac in via sunt tres binarii seu sex gradus contemplationis: quas fratur egidius laicus frater et beatissimi Francisci socius tangit: quae sunt: Agnis i vnctio extasis speculatioigustus et quies. Primo enim per contemplationem anima ignitur ignita vngitur: vncta rapitur: rapta speculatur: speculans degustat: degustans quiescit. Unde primus gradus quo dicitur ignis est vehemens diuini caloris vel amoris feruor: ex camino eterne et splen dentis hierusalem flatus. Hunc gradum ascenderat qui dicebat: Concaluit cor meum intra me: et in meditatione mea exardescet ignis. Secundus gradus qui dicitur vnctio est velut roreus quidam liquor: quae per totam animam se diffundens: ipsam eruditi corroborati et confortat: disponens ipsam suauiter ad veritatis luculentias suscipiendasi ac pari ter contemplandas: de quo dicit propheta in Cantis. graduum. Sicut ros hermodo qui descen dit in montem sion. Tertius deo gradus quae dicitur extasis seu raptus: est deserto exteri ori bomine supra se voluptuosa quedam ele uatio ad superintellectualem diuini amoris fontem mediantibus sursum actiuis virtutibus pro viribus se extendens: virtutes autem sursum actiuas humilitatem et puritatem nomino. De hoc gradum dauid dicit: Ego dixi si excessu mentis mee. Quartus quae dicitur speculatio est beatarum et supercelestiumet soli deo cibilium diuitiarum intellectualis et affectuals picia inuestigatio. Hunc gradum ascenderat qua dicebat. Nos autem reuelata facie dei gloriam speculantes: in eandem immaginem transformamur a claritate in claritatem tanquam a domini spiritu. Quintus gradus qui dicitur gustus est su perinestimabilis diuine dulcedinis praesuauis quedam et inolita praelibatio ex cellario spiritus sancti in animas sanctorum. contemplatiuorum distillata. Ad hunc gradum admonemur ascendere nobis dum dicitur: Gustate et videte quoniam suauis est dominus. Sextis gradus quae quaes dicitur et totius anime: mira quadam et suauis tranquillitas per infusam in nobis ex frequentia orionis dulcedi¬ nem concreata. De hoc gradum gemens in libro confessionum Augustinus dicit. Inquietum est cor meum domine / donec requiescat inte.

¶ Tertius tel minus est actio. de qua in primo dis. 14. vnde previter de actione loquendo noto: quod actio potest accipi tripliciter. Uno modo dicitur actio primum princi pium apud Gilbertum porretani in li. 6. principiorum: quam sic diffiniens ait. Actio est secundum quam in id quod subiicitur agere dicimur: et sic actio non est nisi quaedam respectus extrinsecus adueniens. Secundo modo dicitur actio actus operatus / quomodo soliti sumus dicere: haec est operatio mea vel vetera. Tertio modo dicitur actio / vt se solum modo extendit in proximum: et sic accipitur dum dicitur vita actiua: vt scilicet habet diuidi contra vitam contemplatiuam: quo maxime aspicit deum. Quantum ad secundum arti. sunt tres con clusiones. Prima est de diuisione vitae / in vitam actiuam et contemplatiuam. Secunda de vita contemplatiua. Tertia de vita actiua.

¶ Pri ma est haec. Uita spiritualis hominis in actiuam et contemplatiuam sufficientissime diuisa est: interquas contemplatiua melior. Dicit prima pars conclusionis / quod vita spiritualis in homine est diuisa sut ficienter in actiuam et contemplatiuam: patet hoc ex multis sacrae scripture locis: vbi vita sic diuisa est. Primo in duabus iacob vxoribus / Tia et Rachele. Lia fecundior signat acti uam vitam: sed rachel formosior contemplatiuam figurabat. Secundo in Maria et martha. Maria deuotior contemplationi inhaerebat: sed martha sedulior obsequio actiuae inhaere bat. Tertio in Petro et indanne. Petrus amo re feruentior salutem in proximo actiuam per vitam quarebat: sed dulcior Ioannes sponsi amplexibus per contemplatiuam vitam fruebatur. Confirmatur ratione. Uita enim vniuscuiusque maxime attenditur in respectu ad finem: vt trahi potest ex 4. ethicorum. Felicitas autem est finis quam in tendit vir spiritualis. Haec autem felicitas in. ioethicorum diuiditur in politicam id est actiuam et con templatiuam etc. igitur. Ex quo patet / quod nullae huic parti obuiant auctoritates vocantes vitam / aut lensitiuam aut vegetatiuam / aut aliquid huiusmodi: quia hic solum fit mentio de vita hominis secundum quod superioribus participat: nec adhuc quo ad esse / sed quo ad perfici. Et si obiiciatur ex dicto beati Aug. in lib. de ciui. dei: qui pone re videtur tertium membrum inter actiuum et contemplatiuum. Dicendum quod Augustinus illic non intem dit vitam diuidere / sed modum viuentium. Aliqui enim sunt qui solum actiuae insudant vitae. Secundi sunt qui solum inhiant contemplationi. Tertii modo ab actione in contemplati onem feruntur: modo rursus a contemplatio. ne in actionem ascendunt: sicut debet esse in qraedicatoribus: quod in volatu auium aspici tur: modo superiora petunt / modo in inferio ra descendunt. Sed dicit secunda pars conclusionis / quod contemplatiua est melior quam actiua. Probatur. Quanto aliquid est vitae caelesti similius / tanto simpliciter melius est: vita autem contemplatiua respectu actiuae est huiusmodi: igitur. Unde Augustinus n vltimo libro de ciui. dei. Uacabimus et videbimus / videbimus et amabimus / amabimus et laudabimus. Confirmatur: quia contemplatiua est diuturnior actiua: quia non euacuatur in patria sicuti acti ua. Unde glo. super illo verbo. Maria opti mam partem elegit etc. Dicit glo. Contemplati ua vita hic incipit / et in patria perficitur. Philosophus etiam in. 10. ethie. dicit contemplatiuam vitam diuturniorem fore actiua: et finis actiuae contemplatiua censetur. Ad hoc enim in via laboramus / vt interius mundetur oculus / quo videatur deus: nobilior est au tem finis existentibus ad finem. Nec obuiat quod vita actiua fuit in christo: quae tamen erat comprehensor: dispensatiue enim propter nos istud factum est: sicut et in angelis modo nob ministrantibus: sed in caelo erimus omnes docibiles dei. Sed quae maioris est meriti actiua vel contems platiua? Dicendum quod si fiat sermo de radice meriti quae est charitas: possunt esse aequals meriti. Tanta enim gratia potest poni in viuemte vita actiua / quanta in viuente vita contemplatiua. Si vero fiat sermo de actibus harum vitarum adinuicem. Dicendum quod aspiciendo pu ritatem vitae: contemplatiua est maioris meriti: quia a puluereterreno funditus mundatur. Et hoc est quod dicit Oreg. in moralis. Contemplatiua maior est merito quam actiua: quia actiua in vsu praesentis vitae laborat: contemplatiua autem in sapore intimo venturam iam requiem degustat. Et hoc valde confirmat quod dicit philosophus in. 10. ethi: quod scilicet deus maxime eos beneficiat qui contemplationi student. Caeterum hoc maxime patet: quia maioris est meriti dilectio dei / cui maxime contemplatio inhaeret / quam proximi cui actio. Si autem aspic atur labor: sic actiua est potior / et maioris meriti est nempe in campo certaminis: et est valde magnum dilectione proximi internum contemplationis saporem pro tempare dimittere: vt scilicet saluetur / et totum propter deum. Et hoc modo super Ecech. loquitur Brego. Nullum sacrificium est deo magis acceptum quam regimen animarum.

¶ Secuda conclusio est de vita contemplatiua: et est haec. Uita contemplatiua quam sapientiae donum dirigit / potius in affectu quam in intellectu consistit. Dicit prima pars conclusionis / quod vita contemplatiua dirigitur per sapientiam. Probatur. Uita contem platiua maxime regulis innititur aeternis: quia in deum cuncta refert. et secundum deum cuncta disponit: sed hoc est opus sapientiae: vt cla re ostendit Augustinus 14. de trini. exponens illud apostoli. Aliis quidem per spiritum datur sermo sapientiae / aliis sermo scientiae secundum eundem spiritum. Sapientia inquit aeternorum est / sed scien tia temporalium. Notandum tamen quod non accipit hic sapieinia / prout dicunt philosophi / quod sapienia est rerum humanarum diuinarumque cognitio: vt dicatur a sapere: quia sic non dicitur donum dei: Sed accipitur vt accipit Esaias / dum nume rans dona spiritus a capite. scilicet sapienia / icipit di cens: Requiescet super eum spiritus sapiae etc. Unde hoc modo dicitur a sapore: secundum hoc enim nomen eius est Ecci. 6. et partinet voluntati magis quam intellectui: secundum quod tangit doctor deuot q. 1. Et doctor subtilis in praesenti distin. licet Tho. q. 1. arti. 2. oppositum dicat. Unde et ca. 6. dicit beatus Bern. in lib. de amore dei. Ab amore ascenditur ad charitatem / a charitate autem ad sapientiam. Sed habet secunda pars conclusionis / quod vita contemplatiua magis est in affectu quam intellectu. Probatur. Gustare enim est affectus / non intellectus. Uitae autem contemplatiuae est ma xime degu stare bonitatem dei / et dicere. Quon magna multitudo dulcedis tuae domine: quam abscondisti timentibus te. Unde et Isid. in lib. differentiarum dicit / quod contemplatiua vita est quae vacat ab omni negocio: et in sola dei di lectione defigitur. Ideo a sanctis dicitur / vita ociosa. Et philosophus in. 10. ethicorum eam nominat vacationem: patet ex dono quod ipsam perfi cit scilicet sapientia: quod pertinet ad affectum. Et si obiiciatur: quia dicit philosophus / quod differunt abinuicem practica scientia et speculatiua: quia finis practicae est opus / sed speculatiuae est ve ritas. Exquo ergo contemplatiua est speculatiua sequitur quod plus aspicit intellectum quam affectum. Dicendum quod vita contemplatiua cen senda est / non speculatiua / sed practica: quod finis legis est dilectio.

¶ Sed est ne in comtemplatione quo ad id quod est intellectus discursus aliquis in ratione? Dicendum quod sic: in via / non in patria. Unde hic manifeste tres pinarii seu sex gradus contemplationis ostemduntur: quos ponit Richardus de sancto victore. Primus est / dum sensibilia per imaginatione considerantes: in eis diuinam sapientiam admiramur. Secundus / quando earum ra tiones inquirimus. Tertius est quando ex visibilibus in inuisibilia ascendimus. Quartus quando re mota immaginatione in soel intelligibilibus versamur. Quintus / quando ea cogitamus quae diuina reuelatione / non humana ratione cognoscimus. Sextus / quando ea consideramus quibus obuia re videtur humana ratio. Ideo dicit Richar dus. Contemplationis nostrae volatus multi formiter variatur: nunc de insimis ad suprema: nunc de summis ad inferiora descendit: nunc de parte ad totum: nunc de toto ad partem discurrit: nunc a maiori / nunc a minori argumentum trahit. Ex quo patet quod illud de consideratione ad Cugenium: vbi ponit Bern. differentiam inter contemplationem et con siderationem: quia consideratio ad inquisitionem se habet: contemplatio autem est verus certusque animi intuitus. Ubi innuit / quod con templatio in quiete est / non discursu: habet intelligi pro patria / non pro via: vel femiple ne inquantum contemplantes aliqualiter hic fiunt deo consimiles: ex. 10. ethicorum. Et pa tet vltra / quod defecit sanctus Tho. qui art culo primo. q. 2. posuit principaliter vitam contemplatiuam non in affectu sed in intellectu: patet satis oppositum ex praedictis.

¶ Ter tia conclusio est de vita actiua: et est haec. Uita actiua scientia ordinata / sic aspicit ad proximum / vt contemplatiuae non repugnet. Dicit prima pars conclusionis / quod vi ta actiua dicitur ad proximum. Prohatur. Haec extat viae actiue fecunditas vt filios procre et modo lye. Unde et isid. in li. differarum dicit. Actiua vita est in operibus iusticiae: et proximi vti litate versatur: non tamen nego quin etiam sit actiua vita in ordine ad seipsum: dum se disponit ad contemplationem: sicut per caste viuere: quod maxime ad hoc facit: vt habet commentator in. 7. philosophicorum. Et si obiiciatur quod vita contemplatiua etiam ad alium est et ita non actiua: cum sint diuersae vitae. Patet assumptum: docere enim proximum est. actus contemplatiuae vitae. Dicendum quod docere dicitur quis vel propter veritatem et tunc est actus contemplatiuae vitae: vt argumentum obiicit: vel propter bonos mores et tunc est actus actiuae vitae: et ita patet non eodem modo proximum inspicere vitam contemplatiuam et actiuam. Et ita patet quod actiua vita scientia ordinatur: capta scientia pro cognitione aeternorum ex prima conclusione. Sed habet secunda pars conclusionis quod stant simul vita contemplatiua et actiua: pa tet in beata Maria quae fuit viatrix: et tamen simul vtramque habuit vitam. Haec enim est ra tio apud beatm Ansel. quare in eius assumpti one legitur euangelium de martha et maria: quia in his duabus mulieribus vtraque vita notatur: quae fuerunt in Maria. Unde et Breg. super emech. dicit: quod plerumque a contemplatiua vita ad actiuam vtiliter animus reflectitur: quod non esset nisi simul starent Et si dicatur quia contemplatiua occupatur studio lectionis: actiua operi laborum: quae non videntur simul stare. Dicendum quod similis stant secundum habitum: licet quo ad opus in no bis diuersa exigant tempora: nec obuiat vitae actiue turbatio quia dicitur. Martha martha lolicita es et tur. erga plu. turbatio autem con templationi repugnat. nempe haec turba tio est vite actiuae in suo genie imperfecte non perfecte: quae stat cum contemplatione: prima autem requiritur ad ascendendum ad contemplationem. Unde Breg. Qui ad arcem contemplatio nis ascendere desiderat: prius necesse est: vt in causapo actionis se exerceat: contempla tione autem existente non stat illa imperfecta actio sed perfecta. quia Bern. teste iam tenenti solium scalam non oportet Quo ad tertium articulum sunt cres difficu tates.

¶ Prima quomodo accipitur illa phi losophi diuisio in primo ethicorum: vbi diuidit vitam in tria membra in contemplati dum: actiuum: et bestiale. Respondet romanus egidius in lib. de regimine principum: homo enim habet ad tria comparari. Primo ad su um superius: et sic copetit sibi contemplatiua: qua efficitur deiformis. Secundo conside ratur quo ad aequale: et sic sibi competit vita actiua qua efficitur vir politicus. Tertio comparatur quo ad suum inferius: et sic competit vita bestialis et brutalis nomina tur: haec autem vita nominari non debet inter vitas humanas quae mors potius dicenda est quam vita.

¶ Secunda difficultas. vtrum omnis scientia possit dici contemplatiua? Dicendum quod sic. maxime quando ordi nat vt expeditius postmodum primam contemplemur veritatem et bonitatem: secundum quod recitat Thom. q. 2. arti. primi. antiquos sapi entes in iuuentute aliis insudare scientiis vt senili in aetate melius diuine insudarent the oriae.

¶ Tertia difficultas. Quid est proprie opus scientiae quae dirigit vitam actiuam Dicit doctor deuotus: quaestione secunda: quod est triplex actus huiusmodi scientiae. Primus directio in agendis. Secundus cognitio eorum quae fidei sunt vt perfectius dirigat. Tertius cognitio Iesu christi tanquam exemplaris quo dirigat. Et in his tri bus tam donum scientiae quam vita perficitur actiua. Ex quo patet ad quaestionem: quod vide e3 loquendo simplicitur vita contemplatiua quam sapientia regit: potior est actiua quam scientia dirigit. Tunc ad argumenta.

¶ Ad primum dicendum: quod sicut in quolibet homine particulari consideratur vita actiua et con templatiua: sic in toto corpore politico: et ideo non probatur ex hoc meliorem fo re actiuam quam contemplatiuam: cum vtraque sit communis: quantum est de se omnibus ciuibus. Uel dicendum secundo quod si actiua sit communior quam contemplatiua: hoc non est ex imperfectione contemplatiue: sed ciui um qui ad eius altitudinem pertingere ne queunt. Uel dicendum tertio quod si in communitate precedat actiua contemplatiuam: in nobilioribus proprietatibus precedit contemplatiua actiuam: vtputa in puritate: duratione: et talibus multis: ideo argumentum minime concludit.

¶ Ad secundum dicendum ad minorem: vt dicit philosophus in. 10. ethi corum: quod videlicet pollitica non imperat sapientiae seu vitae contemplatiue: sed ad eam dis ponentibus: quatenus sic homo: scilicet in ciuitate disponatur: vt eam accipere possit vel ad eam subleuari.

¶ Ad tertium dicendum ad minorem: quod illa cooperatio ad salutem proximi maxime ex igne descendit contemplationis: scilicet amore dei qua quis inflammatus proximum diligit inieolima ginem aspiciens sui predilecti. ideo argu mentum est in oppositum. Et tantum de praesenti quaestione.

Ex praesenti etc. ¶ Prima conclusio. De eternalibus est sapientia: de temporalibus fertur scientia. Dicit conclusio: quod sapientia differt a scientia: quia sapientia est aeternorum: sed scientia temporalium. Et ponitur a principio distvsque ibi. Ostensa differa inter sapientiam etc.

¶ Secunda conclusio. Scientia creature est. sapere creatorum: sed intellectus mixture duo rum est vi dulcorum. Dicit conclusio: quod in hoc dif fert donum intellectus a dono sapientiae: quia sapientiae solum est creatoris: sed intellectus est creatoris et creature: scientia autem solius creature. Et ponsitur ab illo loco. Ostensa differa. etc. vsque ibi. Et notandum quod intellectus etc.

¶ Tertia conclusio Haec dona talia non sunt naturae: sed sunt stature formata gratia. Dicit conclusio. quod haec dona sapie tia et intellectus et scientia non sunt idem cum in tellectu naturali: aut scientia vel sapientia humanitus acquisita. Et ponitur ab illo ca. Et notandum etc. vsque ad finem distinctionis.