Distinctio 4

Distinctio. 4. in quae tractatur de chri sti conceptionis mo et qualitate re spectu virginis cocipientis. CUm vero in carnatio dei verbi / sicu superioribus tractatum eHic signatur quarta distincti huius tertii: quae sic continua ad praecedentes: Nam postquam in prima et secunda di stinctionibus ostensum est in hac vnione natu rarum diuersitas: et in tertia distinctione ex incidenti / mariae declarata est grata sancti tas: Nunc in hac quarta distinctione de diui ni verbi in maria conceptione modus aperitur atque qualitas. Et haec diuiditur in tres partes principales. Iesu conceptio in prima parte quo ad spiritumsanctum requiritur. In secunda signal ratio quo verbum factum in maria / paulo as seritur. In tertia sacra haec vnio christi iesu limpidius ponitur. Prima in principio. Sed cunda ibi: Sed quaeri potest cum nos salui etc. Tertia distinctione. 5. ibi: Praeterea in quiri oportet cum ex praemissis. Rursus primi particula / in qua iesu conceptio quo etc. in tres partes diuiditur. In prima panditur veritas cur plus a spiritu censeatur haec incarnatio. In secunda surgit obscuritas / quare pneuma tis ad christum non fit gignitio. In tertia Iesu natiuitas flamini donatur. Et patet ratio. Prima in principio. Secunda ibi: Sed non est in hoc diutius immorat dum. Tertia ibi: Potest etiam dici christus secundum hominem etc.

¶ Quaestio ista enucleat christi conceptione de spiritusancto et dei genitri cis in gignendo actiuitatem: vt filius virginis / no spiritu sancti vocaretur: et haec quo merito. Scond. eadem dist. q. 1. etc. Utrum vnio hypostatica de sanctospiritu et matre ma ria humanis sine meritis proue nerit: Et arguitur ad partem falsam tribus me diis

¶ Primo arguitur quod ista vnio non debeat dici fieri de spiritu sancto / vt dicatur conceptus christus de spiritu sancto. Si enim ista locutio habeat veritatem: christus concipitur de spiritu sancto / aut propter proprium spiritus sancti / aut propter appropriatum / aut tertio propter commu ne non appropriatum: sed neutrum est dicendum: igitur etc. Maior patet per diuisionem sufficien tem. Sed probatur minor. Primo non propter pro prium: quia relationes non sunt rationes agendi ad extra. Secundo non propter appropriatum. scilicet bonitatem seu charitatem: quia non conceditur christus conceptus charitate. Nec tertio propi commune: quia diuina essentia operari non dicitur inquantum sic: quia est maxime abstracta.

¶ Secundo arguitur / quod maria non fuerit matur chri sti in hac vnione. Opposita contraria non possunt simul esse in eodem: sed virginitas ei maternitas sunt contraria: ergo non potuit stare Mariam fore virginem simul et matrem. Maior est philosophi in quarto metaphysicae: vbi probati / quod si contraria essent simul / etiam contradictoria essent simul: quod etiam re pugnat potentiae dei. Sed minor patet ad sensum: quia maternitas expellit virginita tem / et econtra: et ambae sunt in eodem gens re / scilicet qualitatis: et haec est proprie natura con trariorum /secundum philosophum.

¶ Tertio arguitur quod in carnatio seu ista vnio venerit mediantibus patrum meritis. Potens mereri principa le / potest mereri accessorium: sed principale beatitudinis nostrae est diuina visio: accesso rium est visio humanitatis. Cum potuerunt igitur antiqui patres mereri gloriam: ergo potuerunt et hanc vnionem. Maior patet: quia potens in maius / potest in minus. Minor patet de sanctissimis viris / qui per gratiam glo riam merebantur.

¶ In oppositum primi arg. per illud quod habetur in symbolo apostolorum: Conceptus de spiritu sancto.

¶ In oppositum secundi argu. auctoritate Dam. 3. lib. ca. 12. Theo tocon id est dei genitricem / principaliter et vere sanctam Mariam praedicamus virginem.

¶ In oppositum tertii argu. ex illo Pauli dicto Apparuit benignitas et humanitas saluatoris nostri dei / non ex operibus iusticiae quae fecimus nos.

¶ In ista quaestione sunt tres articu li decla randiPrimus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus. arti culum termini sunt: vnio / meritum / et ista praepositio de.

¶ Primus igitur terminus est vnio. Unde ultra de vnione dicta distin. prima huius tertii: noto primo / quod ista tria differunt: vnitas / vnio et vnitio. Unitas enim inest alicui: siue in se consideretur: sicut homo in se captus extat vnus: vnde talis vnitas dicitur vnitas absoluta: siue respectu ad aliud consideretur: sicuti subiectum et passio sunt vnum: et talis vnitas dicitur vnitas relatiua. Unio autem nunquam dicitur nisi plurium respectu aliqualiter distinctorum. vnde nihil sibiipsi vnitum dicitur. Unitio au tem magis nominat illam actionem qua aliqua vniuntur ab agente aliquo seu correspondentem passionem. Unde vlterius quo ad propositum noto / quod vnio hypostatica filii. dei seu gratia vnionis / dicitur tripliciter. Primo modo dicitur vnio hypostatica ipsa vnio gratis facta. Secundo dicitur ipsa diuina gratia hanc faciens vnionem. Tertio dicitur vnio hypostatica ipsa gratia creata ens existens in tali supposito / vt condecens tali vnioni.

¶ Secundus terminus est meritum. Unde vltra de me rito dicta in. 1. distin. 17 et. 41. et alibi in se cundo: Noto quo ad praesens: vt notat doc deuotus / arti. 2. huius dist. q. 1. quod meritum potest considerari tripliciter. Primo quamtum ad suam substantiam: et isto modo est quod dam absolutum / seu adminus magis perse consideratur: sicut si in proposito absolu te consideremus verbum dei incarnatum / nihil aliud considerantes. Secundo conside¬ ratur meritum quantum ad suam efficaciam: et ista est vel liberando a seruitute culpae / vel remouendo reatum carentie diuinae visionis. Ter tio consideratur quantum ad circunstantiam: vt scilicet quo meremur: oportuno nobis tempore reseruetur dicente scriptura: Omnia seruantur in futurum.

¶ Tertius terminus est de. Unde notat doc. deuotus in 1. sentem. dist. 5. q. 2. q. haec praepositio de: potest accipi tripliciter. Pri mo ordinaliter: sicut dicimus / de mane fit meridies id est post mane fit meridies. Se cundo dicitur originaliter: sicut dicitur de sole radius: et sic dicitur in quastione conceptus chri stus de spiritu sancto id est effectiue. Tertio substan tialiter: sicut dicimus / de ferro fit cultellus: et iste modus vltimus dicitur tripliciter. Primo di citur de substantialiter et partialiter: sicut dici mus / partes sunt de toto / aut vinum de do lio. Secundo dicitur subaliter et ordinaliter: si cut dum dicimus / de pane fit corpus christi. Ibi primo est ordo: quia panis non manet cum corpore christi / sicut nec mane cum meridie. Secundo dicitur subalitur: quia suba panis transsubstantiai in corpus christi. Tertio dicitur omne originalis et subaliter: sicut dum dicimus in diuinis: filius est de suba patris: ratione enim huius gti patris si gnatur originatio sed ratione huius ablatiui substantia / signatur consubstantialitas. arti. sunt tres con clusiones. Prima est de ista vnione respectu spiritus sancti. Secunda de ista vnione respectu beatae mariae. Tertia de ista vnione respectu ad meritum.

¶ Prima est haec. Licet d spiritu sancto dicatur conceptus christus: et haec facta vnio: non tamen nominatur patur eius. Dicit prima pars conclusionis / quod christus dicitur conceptus de spiritusam cto. Probatur. Deuotissima conceptio deuo tissime debet nominari: haec fuit deuotissima: igitur etc. Talia autem attributa maxime appro priantur sanctospiritui: vnde ad excludendum carnalem copulam viri et mulieris / dicitur concipi de spiritu Ad excludendum secundo feditatem concupiscentiae: non solum dicitur concipi de spiritu sed sanctospiritu. Tertio / ad denotandum amorem intimum beatae mariae ad deum: vt sicuti mulier ex amore ad virum concipere dicitur: sic marius ex singularis simo amore ad deum / christum dicitur. de sancto concepisse spiritu. Et haec extat ratio hugonis dei sancto vic. in quodam libello. Quia enim inquit amor in corde singularitur ardebat: ideo in eius carne mirabilia faciebat. Unde bene scriptum est. Quod enim in ea natum est / de spiritu sancto est: Noto tamen quod ista vnio sacratissima potest tripliciter considerari. Primo quantum ad vnibi hoc lia. Secundo quantum ad modum vnionis. Ter tio quantum ad fructum vnionis. Si conside retur quantum ad vnibilia: tunc manifestatur diui na potentia quae patri attribuitur: quia maximam requirit potentiam vnire vltimum primo. Si autem consideretur quantum ad vnionis modum: sic manifestatur diuina sapientia: quae tam sapienter elegit humanum genus reparare / et superbi conculcare potentiam. Si autem tertio consideretur quantum ad vnionis fructum: sic manifestatur bonitas dei maxima: qua propter nos semetipsum exinaniuit formam serui accipiens. Et hoc dicit Damas. 3. su arum sententiarum / ca. 1. Monstratur simul in incarnatione bonitas / iusticia: et sapientia dei. Bonitas spirituisancto / sapientia filio: sed iusticia patri approprietur. Sed dicit secunda pars conclusionis / quod christus non dicitur filius sanctis piritus / nec spiritus sanctus pater eius. Probatur. Christus nullius est filius nisi na tura: sed solius patris in diuinis est natu ra filius / et matris in terris: igitur etc. Confiri matur ratio: quia filiatio inest christo ratione habiur postasis: hypostasis autem eius se habet non ratione filii / sed principii respectu spiritussancti. Patet tertio: quia tantunc haberet duos ps tres scilicet patrem et spiritumsanctum: immo tres / quia seipsum. ipse enim secundum diuinitatem efficit ita hanc incarnationem sicut spiritus sanctus. Unde non immerito dicit Augustinus et est in litteraQuis audebit dicere christum esse filium spi ritus sancti: cum hoc ita sit absurdum: vt nullae fidelium aures hoc valeant sustinere. Possent quippe haeretici concubitum suspicari in Maria / si patrem eum audirent. Unde noto quod quo ad hoc quod aliquid dicatur paet ter / tria requiruntur. Primo quod fiat in eadem no specie: vnde pediculi nascentes in homine non dicuntur filii hominis / nec homo pater eorum: nec proprie equa mater mulae / nec asinus pater. Secundo requiritur quod sit distin ctio inter eos. Quia teste Augustinus inprimo de trinitate: Nulla res seipsam gignit vt sit. Tertio requiritur quod fiat per modum na ture: vnde licet spiritus sanctus sit eiusdem substantiae cum patre et filio: et ab eis distin guatur personaliter: non tamen dicitur eorum filius: quia procedit non quomodo natus / sed quomodo datus: id est per modum voluntatis. Patet autem quod christus libere producitur quo ad humanitatem a spiritusancto / et in diuersa natura: ideo non dicitur pater eius: nec impedit quod nos dicimur filii dei per gratiam: et christus summam habeat gratiam: quia vnio illa remouet adoptionem filiorum quam habemus. Et si obiiciatur ex illo Damas. Uerbum diuinum descendit in virginem tanquam scopon id est semen: et ita fuit ad simile in natura. Dicendum quod semen habet et rationem agendi: quia in secundo physicorum ponitur cum causa actiua: et hoc modo dicitur semen: quia dedit vim generatiuam maria. scilicet supplendo per fectissime causam particulare. scilicet sexum virilem. Rursus habet semen rationem assimilandi in idem specie frequenter: et hoc modo non fuit illic semen: quia fuit impossibile natu ram humanam in diuinam verti.

¶ Secun da conclusio est de ista vnione respe ctu beatae mariae: et est haec. Maria beatissima actiue ad dei gignendum filium sic concurrit / vt genitrix dei diceretur. Dicit prima pars / quod beatam Maria se habuit acti ue in generatione christi iesu. Probatui medio doctoris subtilis in praesenti distinctione. Beata virgo Maria non minus fu it mater christi iesu quam aliae matres suorum fi liorum: immo plus: quia totum tribuit quo ad ma teriam: sed aliae mulieres concurrunt actiue in generatione luorum filiorum: ergo et Maria. Probatur minor: quia formas eiusdem rationis. consequuntur potentiae eiusdem rationis: mas et faemina sunt eiusdem rationis. 10. meta phy. ergo sicut vegetatiuae potentiae sunt actiuae in mare / ita in faemina / licet non aequi intense: et ita generatiua. Confirmatur: quia aliquando plus assimilatur filius matri quam patri: et ita oportet quod mater agat: quia agens intendit sibi assimilare effectum quantum potest. Nec valet si dicatur quod est praeter intentum: vt quia nequit si bi assimilare / suo assimiletur opposito: ac si di ceretur: quia nequit calidum comburere aliquo da¬ to impedimento quod frigefaciat: quod nihil est. Patet tertio: quia mulieres valde diligunt pueros / et aliquando plus quam patres / ex. 6. ethi corum: non ita filii parentes: cuius ratio dicitur: quia causa efficiens plus suum diligit effectum quam effectus causam. Unde ista videtur opinine. Dam. in su is dicentis sententiis quod dedit ei spiritus sanctus vim generatiuam. Ex quo patet defectus sancti Tho. prima secundae. q. 91. arti. 5. et. 3. par. sum. q. 32. arti. 4. qui posuiti / quod beata virgo sicuti caeterae matres passiue solum se ha buit in ista generatione: adducens illud. 16. de animalibus: vbi Aristo. comparat virtutem se minis a patre arti / et materiam ministratam a muliere ligno: de quo artifex facit scamnum: patet tamen oppositum ex conclusione. Nec di ctum Aristo. cogit. Intendit enim dicere quod agens principalius est pater / minus principale mater: vnde non oportet quod similitudo in omibus teneat: vt sicut lignum se habet passiue penitus / ita mulier quippe se habet sicut obiectum et potentia: potentia est principalior causa no ticiae secluso deo / obiectum minus principalis: sic pater principalior est causa prolis / mater mi nus principalis. Ex simili patet defectus doc. deuo. in. 3. dist. 4. q. 3. arti. 3. ponentis / quod da ta est virtus actiua materiae ad generandum: et genuisset actiue / nisi praeuenta fuisset a san cto spiritu: et hoc inquit sufficit vt dicatur agere. Dat exemplum de verga aaro: si habuisset virtutem producendi florem et fructum: licet tunc non produxisset: tamen egisse diceretur: exquo per alium perueniebatur eius opus. Hoc valde parum est: vt tangit doctor subtilis. Nempe si gnis esset perfecte actiuus / et haberet passum approximatum: et tamen praeueniretur ab alio agente fortiore calefaciente lignum: nul lo modo ille ignis esset causa agens respectu illius caloris: et si ignem gignere esset esse pa trem / nullatenus pater diceretur. Ita in proposito: licet materia posset concurrere nisi praeueniretur: non tamen dicetur agere nisi concurrat. Ideo dicendum sicut doc. subtilis dicit: quod acti ue materia se habuit in huiusmodi generatione. Probatur: dato quod fuerit in instanti: quia si non: hoc venit ex vna trium causarum: aut scilicet quia non habuit actiuam potentiam respectu termini inducti / vel terminorum inductorum: aut secundo: quia non potuit agere secundum illos terminos hoc modo inductos: aut quia si potuit: tamen praeuen ta est a virtute maiore totum faciente: sed neu trum impedit: igitur etc. Maior patet ex diuisione sufficienti. Minor patet per singu la. Primum non: quia (vt dictum est)/ verius fu it mater quam aliae matres. Cum ergo aliae habeant (ex iam dictis) actiuam potentiam in ge neratione: igitur et maria. Nec secundum impedit: quia aliqua media requiruntur vni vir tuti imperfectae ad agendum / quae tamen non requiruntur perfectiori: sicut licem homo non pos sit moueri nisi transeat per medium ad extremum: potest tamen corpus christi de caelo ad terram venire non transeundo medium: ita cum perfectior sit causa spiritus sanctus et Maria in huiusmodi generatione quam vir et mulier: poterit attingere maria terminum generationis sine mediis alterantibus: quod tamen nequit vir simul et mulier. Nec tertium im pedit: quia spiritus sanctus est causa libera: et ita sicut potest praeuenire / ita potest non praeuenire: et credendum quod totum quod potuisset Maria sibi reliquit: nec tamen propter hoc dicendum quod christus fuerit conceptus per rationemu seminalem: quia ratio seminalis exigit ambas causas naturales scilicet virum et mulierem: hic autem sola fuit mulier. Sed dicit secunda pars conclusionis / quod beatam maria dicitur christi genitrix. Probatur: quia non minus debet censeri genitrix iesu christi quam matres caeterae suorum filiorum sed aliae matres dicuntui genitrices suorum natorum: ergo et maria sui. Unde dicitur mater deii genitrix iesui ge nitrit christi. Unde est illud: Ora pro nobis sancta dei genitrix: et hoc facit communica tio idiomatum. Et si obiiciatur ex illo dicto Damas. 3. sente tiarum / ca. 12. christotocon id est genitricem dei: non dicimus virginem. Dicendum quod Damascenus loquebatur comtra quendam haereticum qui dicebatur Nestorius: iste posuit duas personas in chri sto / humanam et diuinam: et vocabat solu: humanam christum: et dicebat quod solum beata Maria genuerat humanam personam. Contra illum dicit Damas. quod hoc modo capiendo christum non dicimus Mariam dei genitricem: quia non solum hominem / sed deum genuit.

¶ Tertia conclusio est de ista vnione respectu ad meritum: et est haec. Li¬ cet incarnationis substantiam antiqui non me h ruerint patres: tamen temporis acceleratio nem meruerunt. Dicit prima pars / quod anti qui patres non meruerunt ipsam vnionem habet postaticam. Probatur: quia illud nequit cadere sub merito / quod est principium omnis meriti et ratio. Sed incarnatio filii dei seu haec vnio est huiusmodi. Nemo enim meruit nisi in fide mediatoris / aut explicita aut in plicita. Unde glo super illud prophetae. Respice in testamentum tuum: meminit promissionis: quia merita deficiunt. Confit matur: quia haec vnio opus est eminen tissimae charitatis / et maxime dignationis: et ita non cadens sub merito. Secunda pars diciti / quod antiqui patres meruerunt temporis ac celerationem. Unde super illud prophetae. Propter miseriam inopiriutum et gemitum pauperum: nunc exurgam dicit dominus. Slo. Exurga id est mittam fi lium: propter gemitum pauperum: quia pro malis ge munt / et peccatis conteruntur. quam articulum sunt a tres difficultates.

¶ Prima. Utrum christus possit dici filius trinitatis? Dixit doctor deuotus. q. 3. primi articuli / quod non. Primo propter errorem Sabellii: ne suspicemur eandem personam filium et spiritumsanctum cum patre: qui est pater eius. Se cundo non recipitur quod sit filius totius trinitatis per creationem: propter errorem Ar in rii: qui posuit diuinum verbum puram cre e aturam. Tertio non recipitur quod sit filius dei per gratiam: propter Nestorium: qui posuit christum solum dicere naturam humanam seu suppositum illius naturae: et dicebat quo erat filius dei per gratiam. Thomas vero impugnare videtur hunc loquedi modum articulo primo quaestione secunda: et posuit ratio nem suam: quare non dicitur filius trinitatis: quia inquit vnicum habet esse: illud au tem a solo habet patre. Sed salua sancti tate sua / bene dicentem improbati et falsum dicit / quod sit vnum esse in christo: vt patebit distinctione sexta.

¶ Secunda difficul tas. Si generatio Mariae in filio suo ine su christo / debet censeri naturalis seu miraculosa? Dicendum quod ista generatio po test considerari tripliciter. Primo quam tum ad reducentem potentiam materiae ad actum. scilicet spiritumsanctum: hoc modo fuit miraculo sa: quia contra solitum cursum naturae. Uir enim naturalem reducit potentiam faeminae ad actum gignitionis. Potest secundo conside rari respectu geniti / scilicet dei geniti. Hoc modo proprie non fuit miraculum sed mirabile: quia non contra cursum / sed ultra cursum nature possibilem. Tertio potest considera ri quantum ad illam potentiam in se: sic fuit natura lis: quia beata maria cum esset optime per na turam complexionata / naturaliter non fuit insecunda.

¶ Tertia difficultas. Si potest concedi quod beata maria meruerit portare christum iesum? Dicendum quod loquendo de merito congrui ipsa meruit portare propter suam puritatem et humilitatem. Unde in collecta completorii. Ut dignum filii tui habitaculum effici mereretur. Loquendo de merito digni / ipsa meruit hunc portare / habito iam eius consensu: de merito autem condigni ipsa non potuit: cum omnem praecellat creaturam. Et hoc patet ad quaestionem: quod videlicet vnio hypostatica prouenerit sine humanis / macime de condigno meritis a spiritusancto et maria matre dei dignissima.

¶ Ad primum argumentum dicendum breviter ad minorem: quod propter appropriatum. Et dum obiicit quod non dicitur conceptus de bonitate seu charitate: sicut de spiritusancto: dico quod ratio est: quia charitas aut bonitas non nominant suppositum sicut spiritus sanctus. Actiones autem philosopho teste) secundum communem allegationem sunt suppositorum: ideo non est consimile.

¶ Ad secundum negatur minor: vnde nulla oppositio comtraria nec priuatiua est inter virginitatem et maternitatem. Uirginitas enim solum prius uat causam naturalem agentem superiorem: maternitas autem ponit vel illam vel aliam: et hoc sufficit: sic est in proposito: quia spiritus sanctus tenet locum patris: licet non dicatur pater dat gratum exemplum doctor subtilis. Quodlibet obiectum natum est causare in intellectu noticiam sui: detur quod deus suppleat / et quod illam noticiam cauiet / si diceretur intellectus virgo / quando de us illam causat noticiam: et corruptus quando obiectum proprium causat: esset penitus simile.

¶ Ad tertium primo dicendum ad ma iorem / quod illa habet instantiam / quando accessorium non solum praeparat ad praemium / sed ad meritum: huiusmodi est christi incarnatio: quia huius virtute meremur quicquid meremur: vltra non habet veritatem quando illud accessorium non necessario adhaeret principali: sic est incarnatio: quia aliter potuit nos liberare omnipotens deus. Et sic patet ad quaestionem.

¶ Ex presenti autem distinctione etc. Prima con clusio. A sancto spiritu est incarnatio: licet tribus rite sit operatio. Dicit conclusio / quod licet ista incarnatio sit operatio tri bus conueniens personis: recte tamen appro priatur personae spiritus sancti: et ponitur a principio vsque ibi: Sed non est in hoc diutius.

¶ Secunda conclusio. Et licet spiritus christi dicitur causa: non genitus eius as seritur. Dicit conclusio / quod licet concedatur quod christus sit a sanctospiritu non tamen debet concedi quod sit pater eius. Et ponitur ab illo loco: Sed non est etc. vsque ibi: Sed quaeri potest cum nos etc.

¶ Tertia conclusio. In pauli veritas dicto comprobatur / dum christi entitas facta nominatur. Dicit conclusio / quod dictum pauli est verum ditentis christum factum etc. Et patet expositio in littera. Et ponitur ab illo loco: Sed quae ri etc. vsque ad finem.