Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Distinctio 33
Circa textum
Distinctio. 33. in qua soluit difficultatem de peccati originalis intesio ne vel remissione. redictis adii. quae ciendum videtur: an peccata precedentium patrum ad paruulos tram seant etc. Hic signatur. 33. dist. huius secundi quae sic continuatur ad praeccdentem. Nam post quam in praecedenti dist. ostensum est quomodo per baptismum culpa originalis emundatur. Nunc in ista distinctione inquirit: vtrum haec culpa per pec cata proximorum parentum crescere dicatur: et habet diuidi in tres partes principases. In pri ma mote quaestionis aliquorum patet loquici tas. In secunda suae dictionis tangitur praeuia veritas. In tertia sacrae lectionis dissoluitur quaedam aspertias. prima in principio secunda ibi: Ecce perspicuum fit lectori augustinum. tertia ibi. Et licet peccatis parentum nisi ade etc. Prima rursus particula in qua mota quaestione etc. in tres diuiditur. In pri ma lucide mouetur ista quaestio. In secunda aliorum docetur ad hoc oppositio. In tertia aug. miscetur indeterminatio. prima in prin cipio. secunda ibi. De hoc Aug. in enchiri dion etc. tertia ibi. Quoa vero in actuali pec cato ade etc. Sequitur illa secunda particula. Ecce perspicuum fit lectori. In qua opionem magistri etc. Et ista habet partiri in tres partes principales. In prima osten dit quod peccatum originale propter proximorum numquam intenditur parentum vicia. In secunda an peccatum ade sit vel non quaeritur summa malicia. In tertia illius peccati clare depromitur fuisse venia. prima in principio secunda ibi. Hic quaeri solet: vtrum peccatum ade etc. tertia ibi. Si vero quaeratur an illud peccatum etc. et sequitur vltima tertia pars scilicet Et licet peccatis parentum etc. In qua sacrae lectionis dissoluitur quedam asperitas quae diuidi habet in tres partes principales. In prima quaestio excitatur dictis velut contrariis In secunda litteralibus terminatur sanctorum ex sententiis. In tertia misticis solidatu sanctissimis misteriis. prima in principio secunda ibi. Sed vt ait Hiero. ne lex etc. tertia ibi: Quod et mistice intendendum etc. Et haec est diuisio praesentis etc.
Quaestio
¶ Quaestio ista docet de grauitate peccati originalis et poena debita quae est carentia diuine visionis: an sola vi Utrum originalis l culpa proximis pro parentibus non e fecta grauior sola carentia dei v sionis quasi poena puniatur: Et arguitur ad o prartem falsam tribus mediis.
¶ Primo ar¬ guitur quod proximorum parentum culpis peccatum originale crescat in paruulis: nullum malum est summum: peccatum originale est malum: ergo non est summum: et ita possibile est id crescere: et per consequens crescere videtur: dum puer maiori libidine concipitur. maior patet. quia non est dandum summum malum: vt sequenti distin. inquit magister. Sed minor probatur. quia malum genus videtur peccati: omne enim peccatum est. malum: sed non econtra: patet de malo poenas inquantum huiusmodi. Sed patet secunda consequentia: quod si possit crescere quod actu crescat quia habet quod ad suum requiritur augmentum scilicet malitiam generantis.
¶ Secundo arguitur quod pueri ultra paenam carentiae diuinae visionis poena sensus puniuntur. omne corpus pas sibile positum in igne inferni pati videtur ab igne. Sed corpora peruulorum non baptisatorum non erunt impassibilia: et ponentur in igne in ferni. igitur patientur ab eo. maior patet. quia actiuum approximatum passiuo disposito agere videtur. Sed minor patet primo quod non habeant corpora impassibilia: quia dos impassibilitatis partinet ad gloriam: sed quo ad secundam: quod sunt in igne inferni: et quo ad primam simul inquit aug. Quisquis ita viuere in cipit: vt ante finiat vitam quam ab originalis obligatione soluatur: necesse est eum cum corpore interminabilia gehene supplicia susti nere.
¶ Tertio arguitur sic: pueri in solo originali morientes: aut sciunt se potuis se fuisse consecutos gloriam sempiternam aut non. Si dicatur quod nesciant: hoc non videtur: cum sint liberi a corpore quod aggrauat animam: nec videtur eis illa tolli cognitio quae maximis conceditur peccatoribus. Si vero dicatur: quod sciunt: non videtur possibile: quin doleant de amissio ne tanti boni: et ita praeter poenam carentiae diuinae visionis habent adminus istum dolorem.
¶ In oppositum primi arguitur auctoritate ansel. lib. de conceptu virginali ca. 27. Peccatum originale in omnibus esti mo aequale esse. In oppositum secundi argui tur auctoritate magistri in listera vbi dicit: quod paruuli nullam poenam sentiunt: nec ignis nec vermis conscientie praeter carentiam diuine visionis. Unde aug. dicit quod eorum poena sane erit mitissima.
¶ In ista quaestione sunt tres articli declarandi Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est terminorum motiuus.
¶ Quantum ad primii articu lum: termini sunt grauitas: peccati. peccatum origina le: et poena carentiae visionis diuine.
¶ Primus igitur terminus est grauitas peccati vnde noto: quod vnum peccatum altero poni graui potest intelligi tribus quaternariis: vt notat dubiis isftralibus praesentis dist. doc. deuo. Pri mus quaternarius est: aut primo causalitate: et sic peccatum diaboli dicitur grauissimum: cuius inuidia mors intrauit in orbem terrarum: aut secundo genialitate: et sic peccatum ade dicitur fuisse grauissimum: quia in totum genus humanum se dif fudit. Maria dempta et filio eius: aut ter tio enormitate: et sic peccatum iudae dicitur fuisse maximum qui tradidit deum. aut quarto modo ingratitudine: et sic peccatum illius dicitur fuisse grauissimum qui plura percepit dona gratiarum. Secundus quaternarius est: tum primo periculositate: et sic peccatum ignorantiae dicitur grauissimum: quia periculosissimum: tu secundo inseparabilitate: et sic auaricia dicitur peccatum grauissimum: cum enim alia peccata in senectute senescant: auaricia iuuenescit: tum tertio importunitate: et sic superbia extat trimen grauissimum: quia etiam ex bonis consurgit operibus: tum quarto: pronitate: et sic luxuxia grauissimum extat crimen: quia ad eam homines maxime proni sunt. Terti us quaternarius est primo maioris gratae impugnatione. et sic peccatum in spiritum sanctum dicitur maximum. Secundo ratione offense: et sic peccatum idolatriae extat maximum. Tertio facilitate resistendi: et sic nominat magister peccatum ade grauissimum: quarto a maiori venit libidine peccandi: et sic quodlibet peccatum potest dici altero grauius: secundum quod maiori perpetratur libidine.
¶ Secundus terminus est peccatum originalem. vnde vltra dicta de peccato originali dist. 3o: Noto quod peccatum originale potest accipi tripliciter. Primo modo actiue: et sic dicitur peccatum originale quod fuit origo peccati in aliis. hoc modo dicit hugo de sancto victore et magister: quod peccatum ade fuit originale. Secundo dicitur peccatum originale quod ab origine inest id est immediate post animae insusionem. Tertio dicitur peccatum originale quod in nobis ab alio traducitur: et sic dicitur peccatum originale solum in descendentibus ab adam non in adam: et sic capitur in titulo. q. Unde noto vlterius: quod ad peccatum priginale ista tria concurrunt: carentia debitae iusticiae: concupiscentia et carnis feditas primum extat formale. secundum materiale. terti um vero causale: capiendo causam vt ampli atur ad causam sine qua non.
¶ Tertius terminus est poena carentiae visiois dei. vnde noto quod solent a theologis specialitur assignari in damnatis tres poenae. Prima est ista carentia visionis diuine: et istam paenam nominat crisost. grauissimam. vnde inquit in damnatis graui or est poena: quod dei visione carebunt quam quod igne inferni cremabuntur: et hoc intelligitur ratione damni seu amissi boni. Secunda poena dicitur ver mis conscientiae quae alio nomine dicitur despera tio et ista poena dicitur grauissima a docto. deuoto. arti. 3. q. 2. praesentis distin. Et a do ctore subti. in praesenti distin. quam nominat tri ticiam: et intelligitur grauissima qua ad sensum iternum animae. Tertia poena dicitur ignis inferna lis quae dicitur grauissima poena in damnatis omuniter: et debet intelligi ratione cruciatus; amplioris in carne: aut inquantum incendit vermen conscientiae. 1 articulum sunt tres conclusiones. Prima est de transfusione peccati originalis perntum in filios. Secunda de augmen to originalis peccati filiorum a parentibus. Tertia de poena huic originali debita.
¶ Prima est haec. Licet adam non alius originalem maci lam in alios transfuderit: satisfacere tamen nisi pro se non potuit de potentia ordinata. Dicit prima pars conclusionis: quod adam per peccatum suum in nos transfudit originale: patet ex tribus praecedentibus distin. Sed addebat ista pars: quod nullus alius transfudit hoc peccatum: nec aliud nisi adam: aut in eius occasione. probatur. non est maior ratio quare proximus parens transfundat iniusticiam originalem quam iusticiam: sed sanctus vir non geniat sanctum. ergo nec malus malum nisi illo peccato originali quod est ex parte ade: non autem aliquo peccato actuali: adam autem sicut eo peccante peccauimus: sic si stetisset filios in iusticia originali genuisset: non quidem per transfusionem: sed ex pacto dei promitten¬ tis genito ex inuocante in illo statu iusticl am donare originalem. Confirmatur: quia si pec cata actualia transmitterentur a patribus in filios: semper filii peiores essent patribus: quod nefas est dicere. Unde bene scriptum est: Unusquisque onus suum portabit. Ex quo pateti / quod non est tota ratio / quare peccamus in Adam quia eramus in eo: quia sic fuimus in parentibus proximis: sed addere oportet quod in eo perdidimus originalem iusticiam / et in nullo alio: patet: et quod maius filii symbolum cum parente proximo nihil facit / vt ab eo peccatum accipiat: quia in habentibus symbolum facilior est transitus secundum philosophum. Hoc intelligitur quando agit propria virtute: quod non est hic / sed ex adam. Nec oportet quod si id quod aliunde habet scilicet ex adam: transmittat proximus parens in filios: quod etiam proprium peccatum pro pter eandem causam. Nec maior infectio vis generatiuae aliquid facit: quia solum in hoc agit inquantum corrupta est in adam / non alis. Et si dicatur emem illo verbo: Ego sum deus ge lotes / vindicans peccatum patrum in filios. vsque in tertiam et quartam generationem: sed non punit sine peccato: alioquin poena praece deret culpam. Idem alibi habetur: quod propter pecatum Hieroboam tota sua posteritas fu it destructa. Dicendum / quod peccata parentum transire in filios intelligitur tripliciter. Primo punitione: secundo imitatione: tertio tranffusione. Quo ad punitionem loquen do de aeterna: nunquam punit deus filios propter peccatum parentum. Ideo dicit Ansel. quod paruuli non puniuntur propter peccatum ade tantum in carentia visionis diuinae / sed pro propria culpa: quia scriptum est: Omnes in Ada peccauerunt. De poena vero temparali bene punitur filius pro peccato patrum. Et dicit doctor deuotus. q. 1. arti. 1est quod vocatur seueritas di uinae iusticiae: et sic intelliguntur illae auctoritates: vnde loquendo simpliciter: culpam non praece dit simpliciter paena: quia adminus praecessit originale in prole: et hoc sufficit: immo si non praecederet: cum haec poena de communi sit ad melius. Quam tum autem ad imitationem transit peccatum pafrum in filios / quando maliciam imitantur paternam: et sic etiam currit illa auctoritas prealle gata: vindicans peccata patrum in filios. Quo autem ad transfusionem / solum peccatum Adae tranffunditur propter causam dictam. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod Adam non potuit satisfacere nisi pro se de potentia ordiata. Probatur triplici radice. Primo ex parte ade: quia debitor mortis erat effectus ex transgressione: et ita quanmcunque soluisset penam / iam illam debebat pro se. Secundo ex radicesuae gratie: quae erat solum poenitentialis: et per consequens suam voluntatem respiciebat solumnon infectionem naturae. Tertio ex radice nature corrupte: quae multo nobilior est ipsoAdam. Ideo quicquid faceret adam: non suffice ret ad sanandum illam naturam: nec valet: quia gratia est potentior quam culpa: et ita si culpa sua corrumpit totam humanam naturam vt seminatur naturaliter: igitur per gratiam potest reparare. Uerum est enim quod absolute gratia est potentior: non tamen sequitur quod reparet: facilius quippe est destruere quam construere: vnde vnus malus ci bus plus aliquando corrumpit naturam quam cen tum bonae medicinae potentes possint reparare: sic in proposito. Nec debet dici quod in hoc est pronior deus ad puniendum quam mi serandum: quia aspicienti ordinem totum omnia vadunt ad melius. Et si dicatur. Si oppositum est causa oppositi / et propositum propositi. Si ergo culpa Adae est causa originalis peccati in nobis / et gratia iusticiae originalis. Dicendum / quod ista regula non tenet nisi in positiuis oppositis: culpa autem dicit priuationem Uel secundum doc. subtilem / dist. 20. huius secundi. q. 1. dicatur quod tenet solum in causis vniuocis: originalis autem iusticia causatur a deo vt causa aequiuoca. Ex quo patet quod Adam non habebat ad nos nomen tutoris / sed pa tris: nec nos ad eum nomen pupilli / sed filiorum: quia tutor secundum leges humanas plus potest conditionem pupilli meliorare quam de teriorare.
¶ Secunda conclusio est de augmento originalis peccati a proximis pa tribus in filios: et est haec. Nec a parentipus augmentum originalis capit macula: nec plures in eodem reponuntur supposito. Dicit prima pars conclusionis: quod originalis macula non efficitur maior propter peccata parentum. Ista probatur. Tum ex inobedientia Adae: quae est causa huius peccati: quae equaliter inest posteris. Tum secundo ratine poene. scilicet carentiae diuinae visionis quae equilis est. Tum ratione oppositi: quia aequalitur privat iu sticiam origin alem: vnde sicuti illa quorum nomina imposita sunt in termino non capiunt magis et minus: vt habetur infine sex principiorum sic nec originale peccatum / cuius impositio est in termino vnde licet concupiscentia sit maior in vno quam i alio: ipsa non est nisi materiale illius peccati non formale: vnde nec augmentatur in anima haben te meliora naturalia: nec minuitur in habente minus bona / sed extat aequale: vnde in nullo est in hoc peccato obligatio maior: nec secundo pri uatio amplior: nec tertio modus detestabilior: quia in Adam sumus obligati aequaliter: et privati iusticia originali / et propter vnam inobe dientiam. Sed dicit secunda pars conclusionis / quod non sunt plura peccata originalia in vno suppo sito: patet auctoritate magistri in littera. Et confirmatur. Tum primo: quia vnica fuit inobedientia et ita vnum peccatum in quodlibet sibi respondet. Ti secundo ratione poenae: quae vnica est principalis scilicet carentia diuine visionis. Tum tertio: quia vnum solum privat scilicet iusticiam originalem: vnde non obuiat quod eua et adam peccauerunt variis peccatis: quia vt generatione transfunditur hoc pec catum: se habent vt vnum / seu vna caro similiter: licet sint multae poenae: vtputa fames. sitis etc. vna tamen principalis quae dicta est: vnde et licet inficiantur eo omnes vires: e consequenti tamen subiectiue est in voluntate et portione superiori: et ratione concupiscentiae ad capitalia septem inclinat peccata: licet sit vnum. Et si obiiciatur. Quia super illo verbo prophetae: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum. Dicit glo. quod iniquitates sunt peccata originalia: et ita in eodem videntur plura. Dicendum / quod vel accipit sicut dicit ma gister plurale pro singulari: sicut fit sepe in scriptura sacra: vel secundo quod intelligit per peccata originalia poenas illius peccati quae sunt plures: veluti per effectum causam. Uel tertio quod loquitur in persona generis humani: et ita sunt plura originalia: cum quilibet paruulus nascatur cum proprio originali.
¶ Tertia conclusio est de poena huic originali in inferno debita: et est haec. Sic per uuli in solo originali morientes / diuina sunt priuati visione: vt nullam sensus paenam percipiant. Dicit prima pars / quod pueri morientes in solo originali sunt priuati diuina visione. Probatur auctoritate magistri in littera: et suut clare sanctorum auctoritates. Et si quaeratur: vtrum possint proficere in scientiis: vtputa mathematica / physica / et consimilibus. Dicit hic doc. subtilis: quod cum non habeat intellectum aggrauatum corpore sicuti nos: nec torqueatur in igne inferni veluti alii quae actuale commiserunt: probabile videtur quod sic: cum non repugnet etiam statui beatorum / quan aliquid de nouo sciant vnde po terunt de vno cognito ad aliud venire: vnde infert quod omnium cognoscibilium poterunt acquirere eminentiorem cognitionem quam aliquis per nati ram habuerit philosophus: licet doc. deuo. opposi tum sentire videatur: vnde et beatitudinem nati ralem aliquiliter poterunt acquirere. Et si quaeratur an habebunt aliquam cognitionem de beatitudine supernaturali in particulari. Respondet dubie: eligo mihi tamen vnam partem: et dico quod non: cum ista requirat elevationem aliquam supra se: ex prima q. prologi primi eiusdem doc. quam non habebunt. Sed dicit secunda pars conclusionis / quod nul lam paenam sensus percipient. Probatur: quia iniu stum est plus exigene in poena quam quas commiserit in culpa: peruulus autem non contempsit diuinum im perium: igitur nullum debet pati aeternale tor mentum / et ita nec ignem. Et confirmatur: quia hor ribilius est animam in igne perpetuo esse quam omni no non esse: quod autem tanta poena puniat animam vnam peruuli / quae numquam peccauit actualitur: esset valde durum. Et si dicatur: quia dicit Augutinus li. de fide ad Petrum. Firmissime tene peruulos quie sine sacramento baptismatis de hoc seculo transeunt: eterni ignis supplicio sem piterne puniendos. Dicit doc. deuotus quae Augustinus noluit dicere quod cremarentur igne in fernali. sed voluit exprimere locum vilem in qua erunt: et carentiam diuinae visionis quam habebunt: et locutus est ita expresse propter oppositam opinionem haereticorum: qui ponebant peruulos nullam habere paenam: sicut in moralibus di citur / quod qui vult peruenire ab vno extremo ad medium: aliquando incipit ab alio extremo: ex. 7. ethicorum: sicut in proposito aliter soluit doc. subtilis dicens: quod in sensu diuiso habet veritatem / non in sensu composito: vt sit sensus: sunt cruciandi id est puniendi in igne aeterno: non quod ignis ille cruciet eos: sed eorum poena erit carentia diuinae visionis: vnde dolor / timor / tristicia et desparatio ab eis abae runt: vnde recte erunt situati inter statum beatorum et damnatorum. Damnati siquidem torquebuntur igne inferni: et non videbunt deum: beati autem videbunt deum: et non cruciabuntur igne inferni. In medio autem erunt isti pueri: nam conuenient cum damnatis: quia non videbunt deum: conuenient et cum beatis: quia non cruciabuntur sensibiliter illo igne. i 2 articulum sunt tres difficultates.
¶ Prima: an poten tia dei absoluta adam post peccatum potuit me reri suis posteris statum innocentiae? Dicere videtur doc. sub. di. 23. quodsic: vnde oportet quod doc. deuo. ar. 1. q. 2. praesentis dis. intelligat de potentia ordinata / quod scilicet adam non potuit mere ri illam iusticiam: et sic non contradicent ipse et doc. sub.
¶ Secunda difficultas: quod est maius peccatum: peccatum veniale vel originale? Dicit thosimpliciter quod veniale. q. 1. arti. 2. praesentis dis. quod tamen est valde mirabile: cum originale separet a consortio dei / non veniale: vnde plus videtur oppositum sua salua reuerentia: licem quo ad quid ve niale sit maius scilicet inquantum est actuale.
¶ Ter tia diffi. vbi pus iudicium erit locus peruulorum in originali mortuorum? Dicitur quod praeter sinum patrum sunt in inferno tres hitatioes: insima quae est reproborum superior / quae est purgandorum: et media quao est horum peruulorum. Ex hoc patet ad. q. quod videli cet originalis culpa est proximis pro parentibus non effecta guior: sola punitur carentia diuinae vi sionis etc.
¶ Ad primum argu. dicendum ad ma iorem: quod aliquod malum esse summum potest intelligiaut summum simpliciter: et sic nullum malu est summum: quia quodlibet dato potest esse peius: aut summum in genere: et sic bene est aliquod summum: quod scilicet ex toto privat habitum sibi oppositum: sicut potest dari caecitas summa / quao penitus priuat visionem: hoc modo peccatum originale dicitur summum: quia in quolibet funditus privat iusticiam origialem.
¶ Ad secundum dicendum in summa ad maiorem et minorem simul: quod corpora peruulorum erunt impassibilia: non dote impassibilitatis sicuti corpora bea torum / sed diuinae iusticiae dispositione volentevt nec ab intra nec extra patiantur: patet a simili: corpora damnatorum sper ardebunt: et non consu mentur ab igne: quae tamen carebunt dote impassibilitatis.
Conclusiones
¶ Ex praesenti autem etc. Prima conclusio. A patrum maculis mens non inficitur in ipsis peruulis: pie prius mo creditur. Dicit conclusio / quod solum primorum parentum peccatum infecit per peccatum peruulos non aliorum parentum: et ponitur a pin. dis. vsque ibi: hic quaeri solet.
