Sciendum quo que quod aliquando mala est vo luntas hominis ide volen tis quod deus vult fieri etc. Hic signatur. 46. et vlti ma distinctio huius primi: quae ita continuatur ad praecedentes. Nam postquam a. 46. distinctione diuine voluntatis posita est ratio in. 45. distinctione: et secundo suae potestatis patuit impletio in. 46. et in. 47. distinctionibus: Nunc nostrae paruitatis secun ostenditur vnitio. Ostendit enim quomodo nostra voluntas diui ne conformatur voluntati. Et diuiditur praesens distinctio in tres partes principales. In prima ostenditur in tali conformatione nostrae voluntatis ad diuinam voluntatem nequaquam sufficere esse idem volitum. In secunda ostendit hoc idem facere opus elicitum. In tertia quae rit / an christi mortem diligere prosit ad meri tum. Prima in principio. Secunda ibi: Illud quoque non est praetermittendum etc. Tertia ibi: Ex quo soluitur quaestio qua quaeri solet. Et haec est diuisio etc.

Quaestio

¶ Quaestio ista docebit de conformitate voluntatis create ad increatam: In qua notatur sanctus Tho. in scripto suo primo in hoc loco: in quo habetur pariter a Scoto. e¶ NUtrum vt in creata voluntate sit moralis bonitas ad diuinam voluntatem requiratur conformitas: Et arguitur quod non / triplici medio.

¶ Primo sic. Illa quae in infinitum distant nullam habent conformitatem: sed di uina voluntas et humana sunt huiusmodi: igitur ad bonitatem voluntatis creatae non requiritur conformitas ad increatam. Maior est philosophi in 6. physicorum. Sed minor probatur: quia diuina voluntas est infinita / humana finita. Unde dicitur. Sicut exaltantur caeli a terra: sic exaltatae sunt viae meae a viis vestris: et cogitati ones meae a cogitationibus vestris.

¶ Se cundo arguitur sic. Si bonitas voluntatis create consurgeret ex conformitate ad increatam voluntatem: aut hoc esset ratione modi vo lendi scilicet velle ex charitate / aut ex ipso volito: sed nec sic nec sic: igitur. Maior patet ex diuisione sufficienti. Bonitas enim moralis in voluntate est: aut ex actu / aut ex obiecto. Sed probatur minor: primo quod non ex ratione volendi scilicet quod velit in charitate: quia tunc non habens charitatem / et bonorans parentes: non haberet actum moralem: quod non videtur. Nec secundo ratione obiecti: nam eandem christi passionem quam iudei volebant / et deus volebat: et tamen iudei peccabant.

¶ Tertio arguitur sic. Illa non habent conformitatem qua opposito modo se habent. Sed humana seu creata voluntas et diuina sunt huiusmodi: et ambae bonae: igitur non requiritur ad hoc quod creata voluntas sit bona moraliter conformitas ad diuinam. Maior patet: quia sicut oppositum opposito modo opponitur: sic conformitati difformitas. Sed probatur minor. Unde Augustinus in enchitur. diciti / quod patrem quem vult deus mori: bonus filius non vult mori sed vi uere.

¶ In oppositum arguitur auctoritate magistri in littera. Unde super illud / dicit: Non adhaesit mihi cor prauum. Slo. Cor prauum atque distortum habet / qua non vult hoc quod deus vult. Unde et Tullius amicitiam diffiniens dicit: Amicitia est idem velle et idem nolse.

¶ In ista quaestione pariformiter ad alias sunt tres articuli declarandi Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus.

¶ Quantum ad primii arti. culum termini sunt: moralis bonitas / voluntas creata vel humana in proposito / et confor¬ mitas diuinae voluntati.

¶ Primus igitur terminus est moralis bonitas: vnde praetermissis his quae de morali bonitate dist. 17. dicta sunt: Noto ad praesens ista tria se habere per ordinem: mos: consuetudo: et iex: vt trahi potest ex decretis: distinctione 1. Mos enim est vt ibidem dicitur consuetudo longa: de moribus tantum tracta scilicet ex actibus hominum frequentatis. Consuetudo autem addit supra morem scilicet quod aliquando pro lege capitur vnde ibi dicitur: consuetudo est ius quoddam moribus institutum quod pro lege suscipitur quando deficit lex. Lex tertio addit super morem et consuetudinem scripta: vt enim lex dicatur scribi conuenit: vnde ibi dicitur ex est constitutio scripta: et inde est quod lex a egendo dicitur.

¶ Noto rursus quod tres ternarii requiruntur ad bonitatem actus mora lis computando actum. Primus igitur ternarius est primo actus ipse. Secundo quis agit: et ex isto secundo peccauit Omias offe rendo thus quod sibi non conueniebat: sed sacerdoti. Et ideo fuit lepra percussus. Tertio cui oportet: et ideo peccauit salomon: vt habetur. Quia offerebat sacrificia idolis: et non debebat: et ideo fuit priuatus integra successione regni.

¶ Secundus ternarius est: primo quantum oportet: et ex ista circunstantia peccauit loth: quia plus bibit de vino quam oportuit: et ideo lapsus est in incestum: vt habetur Gen. 19. Secundo qualiter oportet ex cuius defectu peccauit Esau: quia importune cibum petiit a iacob. vt habetur Sen. 25. Tertio quando oportet: ex cuius defectu peccauit ille qui inuentus est colligere ligna in die sabbati: et ideo fuit lapidatus: vt habetur Numeri. 15.

¶ Tertius ter narius est primo vbi oportet: obcuius defectum peccauerunt amasias et amarias: quia excelsa non abstulerunt. vt habetur. 4. Regtin. xyv. Tunc enim populus sacrificabat domino: sed non vbi oportebat in templo. Secundo quo mediante seu per quid: per cuius carenti am peccauit saul: quia veritatem inquisiuit de futuris per phitonissam. 1. Regi. 26. et non a deo. Tertio propter quid: propter quod peccant hypocrite qui opera isua faciunt: vt videantur ab hominibus non proipter deum

¶ Secundus terminus est voluntas creata seu in proposito huma na: vnde noto secundum venerabilem Hugonemus de sancto victore in li. de voluntatibus christi: quod voluntas creata est triplex seu tripliciter dicitur scilicet voluntas rationis: voluntas pie tatis et voluntas charitatis: voluntas ratio nis dicitur inquantum sequitur rationis deliberationem: voluntas vero pietatis inquantum quadammodo compatitur patienti malum. Sed vo luntas charitatis dicitur inquantum informata dono dei speciali se conformat pro viribus voluntati increate: et est perfectior aliis dua bus: quia charitas quae superadditur ipsam perficit et dirigit: sicut sessor equum. Et tan tum de voluntate humana.

¶ Tertius terminus est conformitas diuine voli tati: proprie autem conformitas. est quaedam rela timo actualis equiparantiae conformium ad inuicem. Noto tamen ad praecens quod ista conformitas ad diuinam voluntate potest intelligi tripliciter praeter modum communem: scilicet conformari in obiecto. quando vult idem diuina voluntas et creata sicut quando deus alicuius vult salutem: et hoc idem vult homo. Primo igitur dicitur conformitas ad diuinam voluntatem in cau sa efficiente: scilicet quando humana voluntas id vult quod deus vult ipsum velle. Exemplum sicut deus licet velit mortem patris mei tamen vult me velle vitam patris mei: et isto modo est discordia in volito: quia deus vult mortem: et filius vitam patris: est tamen conformitas in causa efficiente: quia id vult quod deus vult eum velle. Secundo dicitur catnformitas humanae voluntatis ad diuina in causa finali quando omnia quae facit homo in laudem refert creatoris: sicut faciebat beatissimus Franciscus de quo canitur. Quio quid in rebus reperit delectamenti regerit in gloriam factoris. Tertio dicitur conformitas per respectum ad causam formalemus et tunc est vera conformitas quando id quod ho mo vult ex charitate vult sicut deus quicquidvult charitate vult: vnde perfecta create vo luntatis ad diuinam conformitas ista tria erigit. Et hoc de primo articulo. Quantum ad secundum articulum sut tres catnclusiones.

¶ Prima est de confor mitate create voluntatis simpliciter ad diuinam. Secunda in quo principaliter con sistit ipsa diuina conformitas: vt censeatur bonitas moralis. Tertia que creata volum tas huic teneatur conformari. Prima est haec. Licet in esse quidditatiuo creata voluntas quaelibet cum diuina conformetur solum iusta in ratione volendi.

¶ Dicit prima pars conclusionis: quod quaelibet creata voluntas in esse quidditatiuo voluntatis seu ratione formali conformatur cum diuina: patet illa enim eandem quidditatiue dicunt rationem for malem: quae ita se habent: quod quicquid competit vni inquantum tale competit et alteri. Sed huiusmodi est diuina voluntas et creata in quantum voluntas. igitur in esse quidditatiuo voluntatis conformamur. maior patet ex opposito: quia enim aliquid competit homini inquantum homo quod non competit asino inquantum asinus: ideo homo et asinus in suo esse quidditatiuo differunt: sed minor probatur: sicut enim diuinae voluntati inquam tum voluntas est repugnat operari per mo dum naturae: sic et create inquantum voluntas est: et sicut vna posterior intellectu: ita et alia vna domina sui actus: et ita de aliis: sic alia bene considerata voluntate creata / siue actu volendi triplex eius volendi occurrit ad diuinam conformitas. Prima est in huiusmodi esse quidditatiuo ambarum voluntatum diuinae et create. Secunda conformitas in imitatione: creata enim voluntas ex quo a diui na producta est diuinam imitatur veluti effectus causam: et relucet in eadem sicut in suo vestigio seu tertia parte imaginis minus tantu principaliter actu non considerato. Tertia conformitas est in proportionabilitate: et hoc est vtriusque considerata libertate: et excessu in diuina voluntate super creatam: vnde relinquit proportionabilitas.

¶ Secunda pars conclusionis dicit quod solum creata iusta voluntas conformatur diuine in ratione volendi. Et voco rationem volendi ipsum volendi actum cum suis circum stantiis debitis: probatur auctoritate glosae super illo. verbo. "Rectos decet collaudatio" dicit glo. "recti sunt qui dirigunt cor su um secundum diuinam voluntatem quae recta est". Ex quo patet quod ad iustam create volunta tis conformitatem non sufficit conformi tas in volito: mali nempe habent sepe huius modi conformitatem cum diuina voluntate: il lam enim eandem passionem christi quam vole bat deus pater: volebant et iudei: sed deus pater iustus illi vero iniqui: vnde Augustinus et est in littera. Uoluntas dei bona: per ho minum voluntates malas impletur. Et si quaeratur vtrum quis iuste possit velle vindicare se de iniuria sibi illata cum illam vel lit vindicare deus. Hic dicit doctor deuo tus hac dist. q. 2. Dicerem inquit quod si ali quis solum ad illam vindictam moueretur 3elo iusticiae: sicut deus ipse qui est 3elotes: quod sic posset: et tali modo appetens punitionem voluntatem haberet iustam et diuine conformem: et in volito: quia ambe volunt punitionem: et in volendi modo: quia ambe vellent 3elo iusticiae: verum est tamen quia multotiens cum ista punitione se in nobis ingerit vindicte libido: securius est dimittere deo qui dicit mihi vindictam et ego retribuam.

¶ Et si quaerat quis: vtrum in huiusmodi volendi ratione seu actu requiratur conformis intentio: vt sit iusta con formitas. Dicendum quod si dicatur intentio respectu finis sic requiritur: sicut enim deus omnia refert in seipsum: quia est alpha et o: principium et finis: sic oportet iustam vo luntatem facere: vt diuinae sit conformis: non quidem actu sed habitu: et loquor de re feribilibus: potest nempe peccare venialiter: et facere actum neutrum: sicut festucam leuare stante conformitate tali in habitu: licet in hoc non sit in actu. Si vero dicatur in tensio id est intense operari sic non exigitur comformitas create voluntatis ad diuinam: quia voluntas diuina ex eo quod infinita sine proportione perfectiorem habet actum volendi quam creata: vnde sequitur quod non oportet vo luntatem creatam ita intense velle volitum sicut diuinam: vnde et doctor subtilis in hac distin. dicit quod sicut in moralibus agens va riat opus virtutis: ita et hic: opus enim quod regi esset magnificum militi esset vnansia seu excessus.

¶ Ex prima parte conclusionis patet / quod deficit sanctus Tho. qui non po tuit videre creatam voluntatem in esse quiddi tatiuo diuine conformari in scripto suo opu positum patet ex conclusione.

¶ Secunda conclusio est de eo in quo principalitur attenditur conformitas ad diuinam voluntatem in actu seu bonitate morali: et est haec Sicut in actibus moralibus finis dat no men operi: sic et diuinae conformitati. Di cit prima pars: quod inter morales circunstam. tias finis est dans nomen operi: vt dicatur bonum seu malum probatur. ab illo principaliter censetur opus virtuosum vel viciosum cuius gratia caetera mouentur: Sed huiusmodi est circunstantia finis. igitur etc. maior patet: quia a principaliori debet res denominari in moralibus. Sed probatur minor auctoritate Aristo. secundo philosophicorum: et secundo methaphisice. Finis est cuius gratia caetera fiunt: vnde et philosophus. 5 ethicorum dicit: quod si quis furetur: vt fornicetur non de bet censeri fur: sed fornicator ex intentio ne finis. Sed tunt obiicitur sequeretur ex hoc quod si aliquis furaretur: vt daret elemosynam pauperi quod bene faceret: quia finis est bonus. Respondetur: quod conditio intel ligitur praesupponendo actum non habere mali ciam in aliis circunstartiis: quod non est in proposi to: ideo non currit argumentum. Secuda pars conclusionis dicit quod finis etiam principalior est in diuina conformitate. probatur. in hoc maxime stat create voluntatis ad diuinam confor mitas in quo maxime: vt suae regule subiicia tur et proportionetur: sed hoc maxime est respectu finis. igitur etc. maior patet. ista nem pe conformitas nihil aliud est nisi approxi matio ad primam regulam sicut faber lignarius approximat sue reglsae ea quae operatur Sed probatur minor. signum enim maxime subiectionis est omnia propter deum facere: vt propter finem: et omnia in eum referre vt in primum ens. Et si quaeratur. Reueletur ali cui sua damnatio: vtrum debeat tantum subiici deo vt vltimo fini: vt dicat placet mihi exquo deo placet. Respondetur. quod casus non est admittendus fieret enim homo tunc extra statum vie adhuc existens in via: ve risimile enim est quod incurreret desperatio lem.

¶ Sed dicet aliquis: exquo non est hoc impossibile admittatur. Dico tunc quod in damnatione tria sunt: primum est separa ri a deo in perpetuum. Et de isto dicit do ctor deuotus dubio primo litterali. Credo enim quod nulla anima debeat recte velle in aeternum separari a deo quod est summum bonum. Secundum quod est in damnatione est blasphemia dei: damnati nempe semper suum blasphemant creatorem: et de isto loquendo nulla iusta anima hoc debet velle. Tertium est poena aeterna: et de ista dicit idem doctor quod sic. vnde et Fram. de maronis. 40. dist. huius primi dicit quod si damnati essent boni laudarent creatorem quia eis placet quod sint obiectum diuinae iu sticiae. Oremus tamen deum ne hoc nobis eueniat.

¶ Tertia conclusio est: quae creata voluntas diuinae tenetur conformari: et est haec: licet pietatis voluntate sine ma lo velle possumus oppositum dei: ratione tamen et charitate conformari obligamur ei. Prima pars dicit: quod secundum volun tatem pietatis possumus velle oppositum illius quod deus vult: patet: vnde in enchirid. dicit Aug. Aliquando homo bona voluntate vult quod non vult deus. Unde Hiere. in trenis nolebat pietate destructionem hierusalem quam deus volcbat. Et iesus secundum pietatem humanitatis flebat super hierusalem: quam voluntate diuinitatis de strui volebat. Quinimmo sancti viri isto modo aliquotiens inter se volunt opposita. Actis. 21. Paulus volebat alligari in hierusalem et discipuli nolebant. Et maria mater dei voluntate pietatis filii nolebat mortem acerbissimam quam deus volebat: immo ipse iesus voluntate pietatis mori nolebat: sed dicebat. Transeat a me calix iste: sed voluntate charitatis mori consentiebat.

¶ Secunda pars conclusionis dicit quod tenemur velle quod deus vult: voluntate rationis: id est deliberatiua et vo luntate charitatis id est charitate informata. De prima patet: hoc enim dicit ratio vt ei subii tiamur volentes: pedibus cuius cuncta subiecta sunt. De charitate patet: quia sine hac non possumus placere ei ad quod tenemur: ita quod voluntate rationis et charitatis tenemur velle quod deus vult. Isto enim modo et maria piissima filium suum vni genitum mori volebat: et ipse mortem af fectabat. Et si dicatur sequeretur quod teneamur semper operari charitate qua facimus et quod nulla essent opera indifferentia quod est falsum sicut leuare festucam. Respondeo quod conformat ex charitate volendo deo est praceptum affirmatiuum et negatiuum negatiua autem praecepta: et ad semper et pro semper obligant: sicut non fa cere furtum: sed affirmatiua licet ad semper obligent non tantum pro semper sed pro loco et tempore: ideo non tenemur in quolibet opere operari charitate: sed pro loco et tempore. Et si quaerat quis: quando est huiusmodi tempus et quando locus dicendum quod hoc plus docet spiritus sancti vnctio quam lectio. Et tantum de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum sunt tres etc.

¶ Prima difficultas est: in quo fundatur proprie ista conformitas: et quis est terminus eius: dicendum quod huiusmodi conformitatis fundamentum primarium est creata voluntas: sed immediatum habitus charitatis: terminus autem exemplaris huius conformitatis est diuina voluntas quae est regula nostra: sed terminus vt obiectum est ipsum volitum propter deum.

¶ Secunda difficultas: vtrum possit esse in creata voluntate ad diuinam conformitas sine respectu finis. Dicendum quod sic. Mali enim vt dictum est in volito saepe diuinae conformantur voluntati et diuersificantur in fine verbi gratia: patrem quem deus vult mori propter debitam causam vult et filius propter inde bitam: vt scilicet haereditatem possideat: perfecta tamen conformitas finem aspicit adminus habitu.

¶ Tertia difficultas quod est perfectior operatio seu volitio pietate ductus oppositum eius quod deus vult: vtputa quod christus non moriatur: aut rationis voluntate id velle quod deus vult vtputa christum mori: dicendum quod loquendo simpliciter velle id quod de us vult tali voluntate rationis scilicet est perfectius quia aspicit oppositum sub ratione nobiliori: tamen aliquotiens ex consequenti ex velle pie tatis notabilior nascitur in mente feruor: et lachrymarum flumen mortem christi cogitando et dolendo prae pietate ex quo efficitur dispositio ad ampliorem gratiam. Et sic patet ad. q. quod vicem ad hoc quod sit perfecta morali creata voluntate bonitas ad diuinam voluntatem requiritur conformitas. Et tunc ad argumenta.

¶ Ad primum dico ad maiorem quod triplex est pro portio virtutis: entitatis et imitationis. Lo quendo de prima scilicet de virtute dei ad creaturam inulla est proportio cum infinitam habeat virtutem et de isto loquitur philosophus loco praeallegato vt patet in spicienti. Loquendo autem de secunda scilicet entitate sic conueniunt in transcendentibus quidditatiue: si cut enim deus est ens quidditatiue sic creatura et isto modo conformes sunt in esse quidditatiuo voluntas diuina et creata. Loquendo autem de tertia scilicet imitationis est conformitas in habitum et actu create voluntatis: vt patuit: et sic patet ad argumentum.

¶ Ad secundum dico ad minorem quod perfecta conformitas vt patuit consurgit ex illis duobus quando scilicet vult quod deus vult: et charitate illud vult: et addatur tertium scilicet propter finem vltimum et perfecte habetur conformitas. Et quod dicit sequeretur tunc quod non habens charitatem et parentes honorans non haberet actum moralem. Dico hoc quod bene habet actum moralem sed non perfectum: quia virtutes morales tbeologicis perficiuntur.

¶ Ad tertium dico in summa: quod in casu illo etiam ille filius vult quod deus vult: non quidem absolute: vt scilicet filius velit mortem patris: quam deus vult: sed vult quod deus vult ipsum velle: vult enim deus / quod bonus filius velit pietatis voluntate vitam patris: et ista est imperfecta conformitas vt patuit: perfecta vero est in voluntate aut rationis: aut charitatis. Et sic patet ad quaestionem.

Conclusiones

¶ Ex praesenti autem distinctione sicut etc.

¶ Prima conclusio: ne quaquam sufficere ad conformitatem: videtur diligere idem voluntatem. Dicit conclusio: quod non sufficit ad hoc: quod creata voluntas diuinae conformetur esse idem volitum ab vtraque. Et deducitur a principio distinctionis vsque ibi. Illud quoque non est etc.

¶ Secunda conclusio: pater sic voluit: quod christi passio foret quod non placuit iudeorum actio. Di cit conclusio: quod deus pater volebat mortem christi: sed non actionem iudeorum. Et incipit in illo. c. Illud quoque etc. vsque ibi. Ex quo soluitur quaestio etc.

¶ Tertia conclusio. Motu pietatis mors extat dolenda sanctorum: sed rationis chare amplectenda. dicit conclusio. quod mors christi et sanctorum ex pietate est dolenda: sed rationis voluntate: de hoc est gaudendum. Et ponitur ab illo capto. Ex quo soluitur etc. vsque ad finem distinctionis Et per consequens primi libri. Liber primus magistri sententiarum perlucide disputatus et declaratus a venerabili prefratre guillermo vorrillons finit

PrevBack to TopNext

On this page