Ec e gratia operans et cooperans. Operas enim gratia perpa rat hominis volutate vt velit bonum etc. Hic signatur. 26. dist. huius secundi: quae sic continuatur ad prae cedentes: Nam postquam in. 24. dist. egit magistr de libero arbitrio relatiue ad quamquam aliam potentiam: et. 25. de eodem egit quo ad suam essen tiam: Nunc de eo agit per respectum ad gratiam. Et habet diuidi in tres partes principales. In prima de gratia agitur quo ad arbitrium ingenitum. In secunda eius vsus exprimitur quo ad habitum gratuitum. In tertia quid possimus exponitur / dum donum hoc est perditum. Prima in principio. Secunda distin. 26. ibi: hic considerandum est cum praedictum etc. Tertia distin. 26. ibi: Id vero inconcusse et incunctanter etc. Prima rursus particula in qua de gratia agitur quo ad arbitrium ingenitum: in tres partes diuiditur. In prima doni gratiosi datur brevis diuisio. In secunda sermonis ingeniosi accedit expositio. In tertia operis officiosi huius gratiae patet praeuentio. Prima in principio. Secunda ibi: Ecce his verbis satis aperitur etc. Tertia ibi: Ipscia eadem tamen quaedam gratiae dono etc. Pri ma parte indiuisa manente: Secunda particula in quae sermone ingenioso praedicte diuisionis datur xpositio: in. tres diuiditur. In prima istius adiutorii effectus perquiritur. In secunda vis liheri arbitrii eius subiectum ponitur. In tertia modo brevis compendii ipsius esse tangitur. Pri ma in principio. Secunda ibi: Uoluntatem ipsam Augustinus li. etc. Tertia ibi: Et si diligenter intendas. Et sequitur vltimo illa particula: Apsa eadem tamen quaedam gratiae etc. in qua operis officiosim scilicet gratiae patet praeuentio. Et habet diuidi in tres. In prima determinatur veritas. In secunda separatur dubietas. In tertia veri datur rursus auctoritas. Prima in principio. Secunda ibi: Non est tamen gnorandum etc. Tertia ibi: Illius enim gratiae percipiendae etc. Et haec est diuisio praesentis dil. etc.

Quaestio

¶ Quaestio ista declarat de gratia quantum ad eius quidditatem substratum et actiuitate. Et seriose notat Tho. Et habetur a Sco. in hoc loco. q. vnica. rUtrum gratia in su periori vel inferiori portione sub iectiue collocetur: Et arguitur quod non / triplici medio.

¶ Primo sic. Imago recreationis debet conformari imagini crea tionis. Sed in imagine creationis in anima nostra sunt tres potentiae in vna essentia anima scilicet memoria / intelligentia et voluntas: ergo pariformitur in recreatione correspondebit gratia ipsi essentiae animae: et hae tres virtutes fides / spes / charitas tri bus praedictis potentiis. Ex quo relinquitur gratiam subiectiue stare in ipsa essentia animae: non in his portionibus quae sunt animae potentiae.

¶ Secundo arguitur quod non sit subiectiue in portione inferi ori. Oaetia est dei donum per quod supra nos tollimur: sed per portionem inferiorem non tollimur supra nos: sed in his quae infra nos sunt dirigi mur: igitur etc. Maior patet per diffinitionem gratiae: quae solet sic dari. Baenta est similitudo gliae: et ita per eam eleuamur in superna. Sed minor probatur ex eo quod portio inferior circa terrena negociatur: vt Aug. 12. de trini.

¶ Tertio arguitur quod non sit in portione superiori. Nullum directiuum operis extat subiectiue in portione superiori: sed gratia est maxime ad bonum opus dire ctiua: igitur. Maior patet: quia teste Aug. vbi supra. Portio superior inhiat aeternis speculan dis: speculatio autem propter se est / non propter opus. Unde Aris. Finis theoricae veritas / pra cticae autem opis. Sed minor probatur auctoritate Isi do. gratiam diffinientis. Oaenta inquit est diuinae misecundiae donum: per quod bonae voluntatis fit exi tus in opus In oppositum arguitur auctoritate aug. ad sixtum. Oaenta inquit se habet ad liberum arbitrium sicut sessor ad equum: et per consequens subiectiue. Cum ergo liberum arbitrium complectatur et portionem superiorem et inferiorem quo ad intellectum et volum tatem / sequitur.

¶ In ista quaestione sunt tres ar ticuli declarandi. ormius est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus articulum termini sunt gratia / portio inferior / et portio superior.

¶ Primus igitur terminus est gratia. Unde notandum primo quod gratia solet accipi tripliciter vltra gratiam increatam. Primo modo dicitur gratia communissime proiquilibet nobis col lato a deo: et isto modo etiam dona naturae / sicuti ingenium / mentis perspicacitas dicuntur gratiae. Quid inquit habes quod non accepisti. Secundo modo dicitur gratia communiter quodlibet donum naturae superadditum: sicut dicit apostolus. Diuisiones gratiarum sunt: vbi nominat prophe tiam fidem / et consimilia. Et hoc modo gratiam accipiendo / sic diffinitur. Oratia est manifestatio spiritus ad vtilitatem: et his duobus modis dicitur gratia gratis data. Tertio modo dicitur gra tia proprie: et tunc dicitur go rtia gratum faciens: et solet a nostris magistres sic diffiniri. Oratia est forma a deo nobis gratis data sine meritis i gratum faciens habentem / et opus eius bonum reddens. In qua diffinitione tria tanguntur. Primum quod gratia est forma a deo nobis gratis data sine meritis. Unde enim vocatur gratiaforma: ostenditur praeter gratiam increatam aliquam fore gratiam in iustis eos informantem qua extat qualitas. Unde autem inquit quod nobis a deo gratis datur: innuit quod non beatificabimur in quadam decima intelligentia quam somniauit Auicen. in. 9. metaph. sed in deo addit sine meritis. Si enim (inquit apostolus ex meritis esset gratia: iam gratia non esset gratia. Secundo dicit principaliteri gratum faciens habentem: et in hoc ostendit quod se habet ad gratiam gratis datam / sicuti species ad genus. Sicuti enim omnis homo est animal / non econtra: sic omnis gratia gratum faciens est gratis data / non econtra. Ter tio dicit: et opus eius bonum reddens: et in isto cum secundo notatur gratia cooperans et ope rans. Dicitur enim gratia operans inquantum animan deo gratam facit. Sed cooperans inquantum ad opus bonum dirigit: seu dicitur gratia operans inquantum operatur interius / cooperans inquantum exterius. Sicut dicit apinus. Incepistis benevelle: discite bene facere: vt dicatur / quod gratia forma est a deo nobis gratis data / sine meritis gratum faciens habentem: et opus eius bonum reddens.

¶ Secundus terminus est portio superior: et tertius est portio in i ferior. Ubi primo notandum / quod anima habet comparari ad tria. Ad superius: sicuti est deus. Ad i equale: sicuti sunt spiritus qui dicuntur aequales ei quo ad mentem: quia ambo a prima verita te formantur. Ad inferius: sicuti sunt alia. Respectiue autem ad superius dicitur portio superior: respectu autem equalis et inferioris dicitur portio inferior: ita quod portio superior est respectu solius increati / inferior respe ctu omnis creati. Et creduntur ista nomina reper ta fuisse a bto Augstin. in. 12. de trini. vbi di citi / quod non differunt secundum potentias / sed secundum officia. In portione autem superiori considero tres potentias: memoriam / intelligentiam et vo luntatem: quae sunt imago dei: et hae eedem sunt in numero in portione inferiori: inquetum respiciunt creata seu temporalia / large capien do tempus. Et probat hoc doc. subtilis manifesto signo. q. 2. dist. 24. quia eadem charitas est in voluntate mea qua diligo deum / et qua diligo proximum: et tamen in primo dicitur portio superior / in secundo inferior. Notandum ultra / quod officia portionis superioris quo ad secundam partem imaginis quae dicitur intelligen tia / sunt tria. Primum est simplex aeternorum speculatio. Unde inquit Augustinus quod inbiat aeter nis speculandis. Secundum suum officium est practi corum principiorum ex diuina lege sumptorum inferiori praesentatio sicuti est / deo est obediendum: et hoc fit per synderesim et naturae legem. Unde et secundum Augustinus ipsa inhiat terrenis consu lendis. Tertium officium suum est ista applicare principia per modum syllogisticum in habitudine ad opus et hoc fit maxime ratione: vnde et dicta est portio superior rationis: vnde et solet inter istas duas portiones dari differentia: quia superior accipit media ex aeternis sed inferior ex comditis. sicut verbi gratia. Si dicatur: iuste est vi uendum: hoc probabit portio superior ex praecepto deihoc praecipentis. Inferior autem: ex sto principio boneste est viuendum. ri articulum sunt tres conclusiopes. Prima est de essenria gratiae. Secunda de eius sbiecto. Tertia de eius actiuitate.

¶ Pri ma est haec. Sic gratiae habitus extat creatus: vt in acciesentis genere collocetur. Dicit prima pars / quod gratia est habitus creatus. Probatur. Omne indignum prius vita aeterna / postea dignum: aliquid de nouo habet quod prius non habuit. Sed peccator prius vita aeterna fuit indignus: habita gratia extat dignus: igitur gratia est quiod creatum. Maior patet: quia nequit fieri mutatio in deo ac ceptante: et ita oportet quod fiat in acceptato. Et confirmatur: quia oportet eum qui prius erat in iustus: dum efficitur iustus: habere aliquid de nouo formaliter: et illud ego voco gratiam quo dicitur iusticia qua iustificamur. Et si obuiciatur: quia homo potest alium diligere sine quacumque causatione noua in dilecto: ergo a forti ori deus: et ita non oportet quod si quis modo dili gatur a deo et prius non: quod sit in eo condita gra tia. Hic dico primo / quod non est simile de homine diligente et deo: quia homo solum corpus aspi cit: deus autem cor: et sua liberalitate permaxima vult gratia decorare quod diligit. Secundo dico / quod homo nequit de nouo diligere aliquem hominem / nisi causando in ec esse dilectum: quod est quaedam praxis seu opus rationis. Tertio dico / quod potest deus acceptare de sua potentia absoluta aliquem ad vitam aeternam sine gratia creata. Patet clare: quia ista gratia est quid distinctum realiter ab bomine acceptato et absolutum: et ita non videtur requiri vt acceptetur. Et si di catur: quia videretur error Pelagii. Dicendum quod non. Pelagius enim ponit / quod ex puris naturalibus poterat homo acquirere vitam aeternam. Non sic ista positio sed totum ponit a parte dei. Tum quia valde durum videtur imponere magistro quod fuerit pelagianus: qui tamen secundum communem opinionem solum posuit gratiam increatam. Quid tamen sux hoc senserit: dictum est dist. 17. primi.

¶ Sed potest ne aliquem acceptare deus ad vitam aeternam sine quocunque creato? Dico primo quod sic / sine quocumque absoluto: patet ex praedi ctis. Secundo dico quod non / sine quocumque respectiuo: patet: quia si hunc deus acceptat: necessario iste est acceptatus passiue. Ista autem acceptatio passiua quendam respectum in acceptato ponit. Ex quo patet quod sola fide potest de potentia absoluta nos ad vitam aeternam acceptare. Patet secundo quod po tuit Adam in puris naturalibus in statu in nocentiae acceptare. Patet tertio / quod gratia creata non est necessaria simpliciter / sed solum de potentia ordinata ad consequendam vitam aeternam. Et si quaeratur: an ista gratia sit habiti supernaturalis? Dicendum quod sic. Tum primo ratione caunae effectiue: quia a deo causter solum qua est causa superna turalis. Tum secundo ratione obiecti: quia per eam maxime deum contemplamur. Tum tertio ratione finis: quia per eam in finem vltimum dirigimur / qui est bonum supernaturale. Unde hic notat doctor deuotus. q. 2. huius dist. quod aliquid causatur tri pliciter. Uno modo ab inferiori: sicuti species lapidum causatur in oculo a lapide: quae tamen oculo est in perfectione inferior. Secundo ab aequali: si cuti in duobus speculis sibi mutuo species trans mutantibus. Tertio a superiori / sicut in propo sito de gratia. Sed de quo causatur: Dicendum quod de nihilo / non intelligendo materialiter / quasi nihil sit eius materia: quia hoc est impos sibile ex. 1. phys. ex nihilo nihil fit: sed ex praesuppositione: quia nihil ex quo fiat praesuppo nit. Sed est ne forma simplex? Dicendum quod sic / respectiue ad corpora: composita tamen est ex genere et differentia: et patet quod non educitur de po tentia materiae: sicuti quidam sunt suspicati.

¶ Secunda pars conclusionis dicit / quod gratia crea ta est accidens. Probatur. Omne quod capit ma gis et minus est accidens: sed gratia est huiusmodi: igitur. Maior patet: quia suba non capit magis et minus / ex praedicamentis. Sed minor probatur auctoritate beati Augustinus ad bonifacium. Batenta inquit meretur augeri / vt aucta mereatur et perfici. Et confirmatur: quia venit post esse completum: et potest adesse vel abesse praeter animae corruptionem. Et si dicatur: quia inter bona gratia ponitur cum maximis bonis. Cum ergo bona infima et media sint substantiae: igitur et gratia. Et confit matur: quia est perfectio substantiae id est animae: et perfectio est nobilior perfecto: quod non esset si esset accidens: quia substantia accidente est nobilior. Dicen dum ad primum / quod ratio subae aut accidentis nihil facit ad illa bona insima / media et maxima: secundum quod de eis loquitur Augustinus Solum enim de eis intendit inquantum immediatius ad deum or dinant: quod maxime pro statu vie competit gra tiae. Et quod obiicitur quod est perfectio substantiae: et ita perfectior. Dicendum quod nihil differt quin inquantum perfectio animae sit perfectior anima: et tamen simpliciter imperfectior: sicuti leo in fortitudine perfectior est homine: et tamen simpliciter homo leone est perfectior: vnde vix in vniuerso duae re perientur species / quin se habeant hoc modo.

¶ Se cunda conclusio est de subiecto gratiae: et est haec. Sic gratiae subiectum immediatum non ex tat animae essentia vt portio superior et inferior pro vltima sui parte consistat. Dicit prima pars conclusionis / quod essentia animae non extat imme diatum subiectum gratie. Probatur medio doc. subtilis in hac dist. arguit sic. Unde aliqua for ma est indeterminata ad multas operationes: non perficitur inquantum est sic indeterminata ab aliqua perfectione ad certam operationem determinatam: patet exemplo. Quia enim anima est indeterminata ad intelligere / velle et sentire et cae tera: non perficitur scientia inquantum est sic indetermina ta / sed inquantum determinatur ad partem intellectiuam: sed gratia est determinata ad opus meritorium: et hoc est proprium solius voluntatis secundum Ans el. in li. de conceptu verginali. c. 4. ergo solunm perficit gratia animam / inquantum determinatur ad ipsam voluntatem. Confirmatur. Si nempe esset primo gratia in essentia animae: tunc posset re dundare in intellectum separata funditus voluntate: et ita posset intellectus mereri et beari sine voluntate: quod non videtur. Et patet rursus: quia beatitudo est in actu: actus au tem sunt potentiarum principaliter: et ita videi tur quod et gratia. Dixi autem in conclusione immediatum subiectum: quia bene conceditur: essentia animae esse subiectum mediatum / inquantum potem tiae sunt in essentia animae: sicuti quia color est in superficie: et superficies in corpore diximus: quia color est in corpore. Ex quo patet defectus sancti Tho. ponentis primo gratiam in essen tia animae: et postmodum redundare in potentias: quia inquit eleuatur anima ad operari supernatu rale: et ita oportet quod habeat esse supernatu rale. Et addit quod hoc consonat dictis Diony. Unde in. 2. ca. caelestis hierar. diciti / quod nequit quis eleuari in opus diuinum / nisi ac ceperit per regenerationem esse diuinum: patet oppositum tamen ex conclusione. Et salua sua sanctitate: motiuum positionis est bene modicum: aeque enim bene accipit esse supernaturale anima / si primo ponatur gratia in potentia anima. scilicet voluntate / sicuti si in essentia: et videtur quod complexius: quia cadit supra totum. Et confirmatur secundum eum. Potentiae animae sunt accisentia: si igitur gratia sit primo in essentia animae per potentiam diuinam: separarentur intellectus et voluntas ab ipsa: anima erit tunc beatam in patria per gratiam consummatam / et tamen sine potentiis: quod non videtur possibile. Et quod additi / quod dictum suum consonat dictis diuini Diony. attendamus modicum Doctor deuotus hu ius dist. q. 6. dicit: quod gratia primo est in po tentia scilicet voluntate seu libero arbitrio. Et di cit quod istum videtur magis consonum dictis Augstin dicentis quod gratia se habet ad libe. arbi. sicut sessor ad equum. Sessor autem immediate super equum sedet. Rursus quia diuidit aug. gratiam in operantem et cooperantemus quae ambe pertinent ad voluntatem. Ecce Tho. pro se allegat dyonisium. doctor deuotus ex opposito pro se allegat Aug. veritas est quod in hoc non contradicit Aug. iunior donisio seniori. vnde patet clare: quod doctoris deuoti plane sunt auctoritates: et indu cunt vt eisdem credatur: vbi autem dictis suis com cordat Dyonisi. non allegat Tho. nisi in 2. caelesti hierarchiae: et patet quod nihil est. vnde potest ei dici: quod refertur philosophum de libris di xisse moisi. Iste bene dicit: sed nihil probat non dico quod Tho. hic bene dicat: sed dico quod nihil probat: aut modicum: et istud parum pro nihilo reputatur: ex. 2. philosophicorum: vnde pro securiori condescendamus opinioni doctoris deuoti et docto. subti. Secunda pars conclusionis dicit: quod gratia consistit in vl tima parte portionis inferioris et superiuoris scilicet in ipsa voluntate: patet ex iam dictis. Et confirmatur: in eo principaliter con sistit merendi principium: in quo et meritum: sed gratia est principium merendi: et omne meritum est in voluntate: aut principa liter. igitur etc. Et si quaeratur: an eadem sit gratia in portione inferiori et superiori. Dicendum quod sic: quia eadem est et voluntas: ex primo articulo.

¶ Tertia conclusio est: de causalitate seu actiuitate ipsius gratiae: et est haec: sic ad substratum meriti causaliter se habent et gratia et voluntas: vt in forma li meriti amplius agat gratia. Dicit prima pars: quod substratum meriti: scilicet actus voluntatis causatur ab ipsa voluntate et gratia simul. probatur. primo de volunta te. Omnis actio meritoria est in potestate merentis: sed bone volitiones median te gratia elicite sunt meritorie: igitur sunt in potestate merentis: et per consequens voluntas concurrit actiue: quod vero gratia concurrat actiue: patet ex ea parte dandum est auxilium ex qua maior est indigentia: sed plus indiget voluntas auxilio inquantum actiua quam receptiua: quia de se est disposita. igitur Et confirmatur auctoritate philosophi. 7. philosophicorum virtus inquit est dispositio perfecti ad opti mum. Et commentator in. 3. de anima. Habitus est quo quis vtitur cum voluerit. Ista omnia videntur proferre actiuitatem. Unde et Augustinus Charitas modo est ignis: in futuro erit caminus. Unde prohilosopha. Cuius ignis est in sion: et caminus in hiernsalem. tam autem ignis quam caminus dicunt actiuitatem. Et si ratur de modo causandi in his duobus voluntate et gratia. Respondendum quod solet in cau sis triplex assignari causandi modus. Pri mus est quando causae ex equo causant: sicu ti trahentes nauem. Secundus modus est quando vnum causans causat per virtutem alterius: sicut in. 2. philosophicorum dicit philosophus: quod sol et homo generant hominem. Tertius modus: quando vnum eorum est altero principalius: minus tamen principale nihil capit in causatione sua a principaliori: sicuti causant intellectionem obiectum et potentia: potentia est principalius agens: et obiectum minus principale: nisi deus moueret mentem: aut alia superior intelligentia: et tamen obiectum non causat in virtute po tentiae: nec econtra: sic in proposito quo ad substratum meriti: voluntas est agens principa lius: gratia minus principale: non tamen ac cipit gratia a voluntate causalitatem suam. Sed quo ad formale meriti: scilicet vt acceptetur principalius: vt dicit secunda pars conclusionis concurrit gratia: plus quam volum tas: et dat exemplum. Licet enim principalius concurrat in generatione mas quam mulier tamen filius plus potest diligi: quia est mulieris quam quia est viri. Rursus licet diuisio panis principalius sit a virtute motiua manus quam a cultello scindente tamen inquantum placet plus est a cultello quam a manu: sic in proposito. actus inquantum meritorius plus attribuitur gratiae: quam voluntati: licet absolute magis sit a voluntate quam gratia: de hoc satis habitum est in primo dist. 17. in simili de charitate Quantum ad tertium articulum: sunt tres difficultates.

¶ Prima in qua spe qualitatis est gratia dicendum quod in prima specie qualita tis: quae dicitur habitus vel dispositio est enim hit et virtus sicut patebit sequenti distinctione.

¶ Secunda difficultas: quae est pricipalio potentia tam portionis superioris quam inferi oris dicendum quod voluntas quae dicitur animae regina: et in hac est meritum principalitur et nobilior habitus sicuti charitas: et nobilius praemium. scilicet frui tio. secundo intellectus. tertio memoria ita quod ordo perfectionis est econuerso ordini natue.

¶ Tertia difficultas: vtrum forma le meriti sit absolutum quid vel respectiuum Respondum quod est respectiuum: vnde nihil dicit nisi ordinabilitatem seu ordinationem ad vitam eter nam. Et hoc patet ad questionem quod vicem gratia in portione superiori et inferiori collocatur. Tunc ad argumenta.

¶ Ad primum respondet doc. deuo. quod sicuti nequit fieri odeordinatio in anima nisi per potentias: sic nec reordinatio vnde reordinatis potentiis reordinatur ipsa animae essentia: nec oportet dare gratiam correspodentem essentiae anime: quia non videtur possibile: quod sit in anima nisi mediante po

Ad secundum principaliter est ad diligendum deum. secundo nos et proximum: et inquantum diligimus nos: aut propximum propter deum quodammodo eleuam portionem inferiorem ad superiorem: aut nos: supra nos: sicuti portio superior: quando consu lit inferiori quodammodo descendere dicitur: et in ita patet argumentum.

¶ Ad tertium: maior est falsa: et dum probat per Aug. quia speculari aeterna est opus portionis superioris: comceditur: sed non totum: vt patuit in primo ai ti. sed dirigere in opis per regulas aeternas. Et sic patet ad quaestionem.

Conclusiones

¶ Ex praesenti autem dist. etc.

¶ Prima conclusio. In operantem gratia scinditur atque diuiditur et cooperantem. Dicit conclusio: quod gratia diuiditur in gratiam operantem et co operantem: et ponitur a principio dist. vsque ibi Ipsa eadem tamen quaedam

¶ Secunda conclusio diuina gratia in nob praecedit atque succedit ad dona va ria. Dicit conclusio quod gratia multa dona praeuenit in nobis: et multa sequitur: et ponitur ab illo ca. Ppiscopa eadem tamen etc. vsque ibi. Non est tamen ignorandum.

¶ Tertia conclusio: sic viri vo lentis fides dicatur: vt miserantis dei ponatur. Dicit conclusio: quod sic est fides hominis volentis: vt inter dona gratiae numeretur: et ponitur ab illo loco: Non est tamen ignorandum: vsque ad finem distinctionis.

PrevBack to TopNext

On this page