Titulus 23

De Praesumptionibus. Rubri¬ ca XXIII

SUMMARIA 1 Praesumptio quid si 2 Praesumptionis species quot sin 3 Praesumptionum divisio secunda 4 Praesumptionum divisio quarta Bonum esse recte factum praesumitur

EXpedito tractatu de vera probatione accedamus ad tractatum di¬ quasi probatione, seu semiplena: & sic vi deamus de praesumptione, quae & aliquar do plenam probationem facit, puta quar do violenta est, sive juris est, & dejure: a aliquando pro¬ bationem jam semiplene factam adjuvat, aliquando prae sumptionem solam inducit, sic ut vox ipsa sonat, ut in in ferioribus apparebit. Dicamus igitur, Quid sit praesum ptio, Quot ejus species, Quid sit ejus effectus

Quid sit praesumptio. Alicujus facti dubi aliquoties semiplena, aliquoties plena investigatio. secundum Goffre. Vel dic praesumptio est alicujus facti dubii semiplena aliquand quasi plena facta investigatio, quae aliquando motum a nimi judicis, vel alterius hominis informat, qualiter debe at se habere, & aliquando ostendit qualiter debeat judi care. Vel praesumptio est ex diversis personarum, rerum locorum, temporum, factorum qualitatibus perspicatio & prout fieri potest consideratio certa probatione defici ente animi cujuslibet hominis, & maxime judicis proba bilis, sive justa instructio, ut ex inferioribus apparebit

Quot ejus species. Prima cirsio haec est. quia praesumptionum alia temer¬ ria. & haec reprobatur. 2. qu. i. primo, & G. qu. I. oves. mfrad sent. excomm. inquisitioni. Alia probabilis, ut quando qui infamatus est, ideoque inducit purgationem. supra de pri batio. sicut consuetudo. & c. ad nostram. 2. qu. 5. presbyter. infrad pur canc.. & 2. Admittitur etiam probabilis ad semiple nam probationem faciendam, ut patet infra eod.c.in mu tis, & infra de sentent. excomm. inquisitioni, & supra de restit spo solicitae, secundum Goff. Est & alia violenta, & huic statu adeo, quod sententia fertur propter eam, quo ad thorum vel quo ad hoc, ut alias suspectus puniatur. haec enim a¬ pronunciandum est sufficiens, ad hoc, ff. dehis qui sui juri sunt. I filium. supra de testib. praeterea. ut cum invenitur solu cum sola, nudus cum nuda, & in loco suspecto, ut infr. eo¬ literis, &c. seq. 32. 42. dixit dominus

SEcunda divisio? haec est praesumptionum. Alia judi cis sive contumacia hominis. Alia famae Alia naturae Aliajuris tantum. Alia juris, & dejure. Alia qualitas f¬ cti. Alia judicis sive contumaciae hominis, ut quando epi scopus citavit clericum suum, nisi redit ad ecclesiam, prae sumit judex, quod habet ecclesam pro derelicta. argum. contrario sensu. 7. qui praesentium. haec bene admittit pro bationem in contrarium, ut ibi no. iufr. de cle non re. sub S u tilitatem hujus tit & de hac legitur, 2. qu. 5. omnibus vobis. crre sin. Alia famae, ut quando quis infamatus est, nec apparen alia indicia, & haec admittit probationem in contrarium aliquando per inquisitionem, ut infra eodem, cumm juver tute, & de accusa inquisitionis, & capit. qualiter. 2. aliquandm per purgationem, ut notatur supra S. quot ejus species. Alia naturae, ut si pater exhaeredaverit filium, e praesumitur quod injuste, quia non permittit natura praesumere, quo tilius patrem offendat, vel econtra. C de mofficioso restamen nerimodo. & authent. non liceat patri; quia nullus affectu vincit paternum vel maternum, infra eodem, afferte. C. de cu rae. fur. I. ult. & ideo plerunque consilium capit pro liberi paternapietas. ff. de adulter. nec ea lege: & magis veretur stu prum pater in filium, quam in seipsum. J. quod met. caus. usti quiden ideo paterfilium exhaeredans, dicitur quodan furore testatus. f. de inofficioso iestamemo. l.1. & 2. & ex ha praesumptione contingit, quod non praesumitur fratren contra fratrem falsum testimonium dicere, maxime ii crimine haeresis, vel in alio gravi. infra eod literas. natural etiam foedus non permittit quicquam saevi criminis susp¬ cari. infrade cohabi. cleric. & mu.c.2&c. ulti. dic, ut dixi in summa. Alia juris tantum, puta cum jus praesumit est ali quid. sed non statuit jus super praesumpto. secundun Gofir. ut si vir diu fuerit cum uxore sua in lecto praesumi jus, quod ipsam cognoverit. si ipse hoc dicat, quamvi uxor neget mfrade despons. impub. continebatur. &c. duo pu¬ r1. 33. 4.1. siquis acceperit. tamenbene admittit probationen in contrarium, 27. q. 1. nec aliqua. supra de proba. proposuist. & c. causam. nec praetermittendum est, quod aliquand lex fingit bonum, quod canon malum praesumit. nam in liberae mulieris conjunctione, & cohabitatione, lex prae sumit matrimonium. ff. deritu nupt. in liberae. canon, vero praesumit stuprum, seu contubernium, nisi probetur ma trimonium. 30. quaest. 5. c. 1. & 2. & hoc propter periculum quod accidere potest clandest despon. nam quamvis v rum matrimonium contractum sit inter aliquos, si tamei alter divertat, non distringentur per ecclesiam, nisi matri monium probetur. 30. quaest. 5. §. his ita. infra de clandest. de sponsa. c. 1. & nota. in sumina ejusdem tit. §. quare prohibeantur Item exemplum de praesumptione juris tantum. C. deep¬ scop. & cler. authent. licentiam. 12. q. 5. nulli. infra de testa. requi sisti. secundum Goffre. item si chirographum a cancella tum sit, praesumitur debitor liberatus, nisi contrariun probetur. ff. de probat. si chirographum. Item instrumento 8 literis statur prima facie, nisi probetur contrarium. supr de probat. §. postcessionem. C. de probat. jubemus. quod dic, u notatur supra de probat. §. & quot sunt species. vers. 10. fit etiar probatio. & de fide instrum. §. quibus instrumentis. Item pra sumitur a jure, quod quicquid habet uxor de bonis mari ti, acquisierit, nisi contra probetur. ff de donat inter virum e axor. Quintus Mutius. C. de donat. inter virum & uxor. etian sic in clerico administrationem habente, ut not. infra de p¬ ca. cleric. §. ulti. & ideo si relinquitur clerico ab extraneo praesumitur relictum intuitu ecclesiae, nisi contrariun probetur. infra de testam. requisisti. Item praesumit jus, quo¬ quilibet sit idoneus, nisi contra probetur, ut infra eod, in. supra de scrut. in ordin. fa.c. unico. & quod sit solvendo. ff.d privileg. cred. si creditores in sin. licet sit argum. supra de pro bat. ex persona. & praesumitur, quod quilibet sit bonae fidei nisi probetur malae. C. de evict. I.pen. C. qui mili. non pos. su per servis. lib 12. & de non num. pecun. authenti. contra qui pro priam. & ideo qui dolum dicit, dolum probare debet. ff. d probat. quoties. §. qui dolo, vel culpa. ff. de administr. tutor. chiro graphis. Dominus tamen Gulielmus Alumen. Parisiens episcopus dicebat, quod potius debemus praesumere ma lum quam bonum: quia pro uno bono inveniuntur 10 mala. Et multi sunt rocati, pauci vero electi. Sed hoc fi aequitate, & benignitate juris, & quia de omnibus dubii benigna interpretatio fieri debet. infra deregul. jur estot Item si Abbas aliquem praesentaverit, praesumitur, quo¬ hoc facit de consensu clericorum sive monachorum suo rum, nisi contra probetur. infra de his quae fiunt a praelat. sin consensu, cap. ea noscitur. Item si quis metu literarum, quae audivit contra se impetratas, appellavit, praesumitur fru stratorie appellasse. infra de appell. super eod. sed incumbi probatio adversario: ut dicunt quidam. argum. ff. depro bat. ab ea parte. & l. in except. quod non credo verum. supr de ossic. delegat, cum causa. & demu. pet. c. i. Alia juris, & d jure: puta cum quis fingit aliquid, & statuit super ficto, se cundum Goffr. & hoc non admittit probationem in con trarium, ut si semel dejeraverit quis, nunquam admitti tur in testimonium, quia praesumit jus, quod semper deje raret. supra de testib. testimonium. quod dic, ut dixi in sum ma § quis possit. versic. excipitur perjurus. Item si ante liti contestat. testes produxerit actor, nisi intra annum con venerit adversarium, vel ipsum super hoc certificaverit praesumet jus, quod in fraudem hoc fecerit, & ideo elapsi anno non valent testimonia, ut supra, utlit. contest. quoniam Item si aliqua mulier invita tradatur marito, habitat seci per annum & dimidium, de caetero non poterit reclama re: Idem si permittat se cognosci, quamvis etiam non ha beat annos legitimos, nam & carnalis copula facit de spon salibus matrimonium, jure praesumente, quod consense rit, & de hac praesumptione facit jus, & sic dicitur prae sumptio juris & de jure. infra de spons. ad id quod & de despon impube. de illis a nobis puberes. & qui matri. accus. non pos. insu per, & de spons. juvenis. & de despons. impube. literas. & de con di. appo per tuas. Item exemplum infra de sponsa commissum 54. distinct. fraternitatem. 27. distin. quod interrogasti. 27. quaesi 2. vidua. infra de regulavidua. Et alias generaliter, ubicun que jus fingit, et statuit super ficto. Quandoque tamen jus fingit, aliud esse, quam sit. nam fingit mulierem stipu latam dotem quae non est stipulata. C. derei uxor. actio. I.u nica. in princ. Fingit etiam natum, quod non est. ff. de stati hom. qui in utero. Item fingit vivere, quod non vivit. Institu de excus. tutor. §. filii autem. Sed & fingit non esse natum quod natum est. ff. de liber. & posthum. Titius testamento. § Lucius. Praeterea fingit non conceptum, quod nascitu mortuum. ff. de verbor. sign qui mortui. secundum Goffred Ubi ergo jus praesumit, & ex tali praesumptione jus facit dicitur praesumptio juris, & dejure: sed si quis non statu eret jus ex tali praesumptione, sed praesumeret tantum tunc dicitur praesumptio juris tantum, & talis bene ad mittit probationem in contrarium, etiamsi sit violenta, u de hoc not. supra multa exempla, & habes 35. quaest 3. extra ordinaria. Ideoque praesumptio juris est, quando jus prae sumit super dubio cancellando, magis tamen pendet ex una parte, & ideo ei stamus prima facie. Praesumptio ve ro juris, & dejure est, quando jus super dubio aequitati pensata aestimat, quod verius sit, & certius, seu tutius in tendens ex tali aestimatione jus statuere: ideo additurS de jure, quasi dicat est praesumptio juris, id est jus in du bio juste, & rationabiliter praesumit, & de jure, id est just. facit, & tute, quia ex tali praesumptione constituit jus. Un de prima facie est justa praesumptio a jure inducta, sed du bitativa ex honestate, vel aequitate, vel fama, vel natura seu qualitate facti procedens. Secunda vero justa, & cer ta ex vi constirutionis juris a ratione, seu honestate natu rae, seu publicae justitiae procedens: ideo dicitur aliquic notorium juris. Alia qualitatis facti, & de hoc jure est si militer, quia scilicet jus propter qualitatem facti praesu mit aliud bene, vel male actum. inde dicitur, quod per ex¬ teriorag comprehenduntur inferiora. nam si quis sim pliciter, humiliter, & continenter vixerit, cum honestis a discretis libenter conversetur, praesumuntur ejus opera bo na, & recta, & munda: & econtra si libenter non oraverit, non jejunaverit, nec humiliter se habuerit, sed cum luxu riosis, lusoribus, & potatoribus se exposuerit, hujus operi praesumi possunt inhonesta, & mala, ut mfr. eod c. ex studiis 5o dist si quis dia. infra de sta. mo. quod Dei timorem. respons.i.8 sic de malo opere praesumitur malus animus. secund. ho intellige supra de elect. Osius. infr. de cler. non resi. C.I. nam con tumelia, furta, & hujusmodi in sui natura mala sunt. inf¬ tit.i. & si Christus. §. quaedam, & de reg jur. estote ff. de adult, si ad ulterium. & de verb sig probrum, & opprobrium. & impudicu oculus impudici cordis est nuncius, secund. August. 224 5. net solo. & caui viderit. ideo quicquid injuriosum fit, au dicitur, praesumitur animo injuriandi factum, vel dictum nisi contrarium probetur. ut C. ad I. Corn. de sic.l.. & de inju¬ si non convitii. licet delinquens dicat, quod ludens fecerii ut infra eod. c.I. nam ludus noxius in culpa est ff. ad lAqui nam ludus. & idemo non debet remanere impunitus. ff. a fur. infarti actio. §. ulti. quis enim ludos appellabit, ex qui bus crimina oriuntur, ut in const. ff. vet. §. illud vero. ide praesumitur de facili contra usurarios, qui consueverum exercere usuras, ut not. supra quod met. caus. §. qualiter. d stinguatur. vers. quid enim de pact. & infra de contraheni empt. §. qualiter rescindatur. versic. de contractu ad contr¬ ctum. & vers. de re ad rem. & de pignor. §. quibus pact. & ver ibi, & seque & habes. infra de pigno. illo. in sin ff. de action. empt. e vend. Julianus. §. idem Pomponius. Item ex qualitate fact loci, & personae praesumitur contra illum, qui dicit se coi pulsum in civitate, vel coram praetore, cum sit potensS nobilis. ffequod met causa non est perisimile. Item a commit niter accidentibus praesumitur contra excipientes, &d lationes petentes, ut not. supra de dilat. §. & quando §. quie ties. Item qui natus est de Christianis, & inter Christiano conversatus, praesumitur baptizatus, ut not. infra de presb¬ non bapti. §. i. vers. quid si mortuus. & in eod. tit legitur. c.uli¬ in fin. Item quod constat semel verum, semper praesumi tur verum, nisi probetur contrarium; unde sufficit, quoc probemrem patris mei fuisse, sive possideam, sive petam nisi alius probet contrarium. C. deprob. sive posssidetis. quo dic, ut not. supra de prob. & S. quot sunt species. vers. dominium

TErtia divisio praesumptionum haec est, quia, Alia si praesumptio facti praesentis ad praesens. Alia praesenti ad praeterita. Alia praeteriti ad futura. Alia praeteriti ac praesens. Alia ex praesenti circa futurum. Alia ex praeteri tis circa praeteritum: Alia praesentis ad praesens. ut 6. qu. qui crimen. Item non est verisimile, quod aliquis renuncie majori beneficio pro minori. infra cod. quia non est verisiumi le. supra de renunc. super hoc. non enim diligens paterfami llas pecuniam suam jactare praesumitur, ut f.de proba cun de indebito. Item ad praesens. infra eod. literas. §. 1. ibi, quoc eo tempore. Item si quis petit dilationem, praesumitu subterfugere. infra eod. nullus. Item ex praesentibus operi bus in praesentibonum, vel malum praesumitur circa ado lescentem. infra eodem, ex ftudiis quicquid sit in futurum. di cit enim Salomon, Tria sunt mihi difficilia, & quartum penitus ignoro, via colubri supra petram, via aquilae in aere, via navis in medio maris, & quartum est via adole scentis in adolescentia sua. Alia praesentis ad praeterita, u si quis accusetur de adulterio, & excuset se praetextu pro ximitatis, si postea cum illa ob quam accusabatur, con trahat, apparet nunc, quod ab initio commisit adulterii C. de adulter. si quis adulterii. ff. ad Mac. item si alias idem Juli¬ nus § interdum. sic infra qui filii sint legitimi. per venerabilen §1. & defrig. & malesic. fraternitatis. in fin. 34. qu. 2. per belli cam. infra de spon. in praesentia. & de secund. nupt, cap. secund Alia praeteriti ad futura, quia ex transacta vita in te didici mus quid de subsequenti praesumere debeamus, ideo d cimus consuetudinem patrisfamil. spectandam. infra eoc mandata. &c. scribam. secundum quod legitur interroga tive. & infra eod illud in fin. & de praescript. ad audientiam. su pra tit.i. cum dilectus. ff.de pignor action. vel universorum. & a usuris. qui semisses. infra eoa, cum in juventute. Alia praeteri ti ad praesens, ut quando quaeritur de fama alicujus, ut in proxi. concord. quia talis famae habendus est quis, quali est in civitate sua. ff. de quaestion. de minore. supra de elect. pos quam. & cap. scriptum. & vicini hoc semper melius cogne verunt. infra eod quosdam. &c. quanto 77. dist. quicunque & monachus. Alia ex praesenti circa futurum. ut 5o. dist. siqui diaconus. Alia ex praeterito circa praeteritum. 28. distin. qui sunt. Item praesumitur ex signo. annulus enim significat? liquando, quod mulier sit uxorata, aliquando quod pan vendit. infra eod. illud. aliquando dignitatem. ut infra de vi ta, & honestate cle. clerici. 2. aliquando voluptatem in digiti clericorum simplicium, & militum non conjugatorum nam hos procaces, seu procatores esse ostendit. Item an sulae, id est annuli, aliquando ponuntur in digito causa sor tilegii, ut 26. q. 2 illud. quasi in medio. ibi, ante destructionem o sibus. Et est notandum, quod quamvis haeretici levi argu detegantur. scilicet quantum ad hoc, ut suspecti habeantur, ut ( de haeretic. I. 2. non debet tamen quis in tanto crimine. 8 propter violentam praesumptionem condemnari, ut infi¬ eodem, literas. sed contra. ff. de rebus cred. du. si mulier. 32 quaest. dixit dominus. infra eod. afferte. Gulielm. Nas. dixit, quo¬ loquitur de suspicione, quae facti est: ego dico, quod & s de violentia intelligatur, & juris praesumptione non con demnabitur: si veram poenitentiam agit, non fictam, alia condemnabitur, & ex his apparere potest, utrum in tene bris ambulet, an in luce. & hoc dixit litera ipsa plane ve dic, ut not. infra de haeret. §. qualiter deprehendatur. versicul & quia inter solicitudines, & vers. ergo sola. Qualiter autem oris tur praesumptio ex persona, loco, tempore, & aetate, alii qu modis in libello. tit. plenius dicitur, qui & ordo judiciali vocatur

Quid sit ejus effectus Et certe varius & multiplex, sicut variae, & mu tiplices sunt ejus species, ut patet. supra eod quot ejus specie in summa notandum, quod omne bonum? factum recte praesumitur actum. 38. dist. quia sunt, & omne malum pravi praesumitur. infra cod. c. 1 6. q.1. si omnis