SVMMARIA I Juramentum quid su 2 Juramentum quot comites habere debeat 3 Juramenti quot specie 4 Juramentum quomodo censeatur illicitum Vasallus an possit cogi de novo jurare successori 6 Papaabsolvit a juramento per vim vel metum extorto de rebu non repetendis 7 Poena perjurii quae su

DIximus de probationibus, sed qui propter inopiam probati onum recurritur ad juramentum, quia on nis controversiae finis est juramentum. inf eodem. & si Christus §. Jacobus. & alibi dicitur quod maximum remedium expediendarum litium es juramentum. infra eod.c. i. post tractatum probationum annectitur rubrica, secundum Goffred. Vei sic. quia prae sumptio aliquoties semiplenam probationem inducit, u not. supratit.i. in princ. & §. 1. & ideo juramentum defertu aliquando actori ad faciendam plenam probationem, ali quando reo ad suam innocentiam ostendendam. ut rnf¬ eod juramentum post tractatum de praesumptionibus dica mus de jurejur. Quid sit juramentum, Quot comites h¬ bere debeat juramentum. Quot species juramenti, Quo modo censeatur illicitum juramentum, Quae sit peen¬ perjurii: subsequenter apponemus rubricam de juramen to in litem dando, & no. quod competentius diceretur fa ctum juratum, eo quod super facto juratur, vel jus juratum quia super jure quod juranti competit jurat, quam fusiv randum. & sic convenientius intitularetur haec rubrica,s dixisset de facto jurato, vel de jure jurato, quam modo di cat, de jurejurando adlicitur, non jurando eo, quod id de bet esse juratum quod ante fuit jurandum, relatione fa cta non ad id quod fit, sed ad id quod fieri conve nit: simile. ff. de justit. & jure. I penulti, quae incipit. jui, secun dum Goffi

Quid sit juramentum. Et dico quod est assertio, vel negatio de aliquo licito, possibili, & honesto sacrae rei attestation firmata. in authentica de man. princip. §. sed neque. argu ment. & patet in inferioribus, & dic sacrae rei, put Evangelii, vel etiam fidei. nam & per fidei interpositio nem obligatur quis, sicut per juramentum, ut infran Prae lati vices suas. querelam. supra de arbi. pervenit. & quod me cau sa ad aures, & de arbi, cum tempore. Item ideo dixi sacra rei, quia non licet jurare per creaturas non sacras, secun dum Goff. quod dicut no. anfra eo §. quomodo. ver per quo

Quod comites habere debeat, uramentum Tres Veritatem, judicium, & ju stitiam: sic enim dicit Hieremias propheta: Et jurabun vivit Dominus in veritate, & in judicio, & justitia, ut inf¬ eodem & si Christus §. Iacobus. 22. quaest. 2. animadvertendum. & quest. 1. & jurabunt. In veritate secundum conscientiam nam sicut gerit in corde, sic debet exprimere ore: licet ei iam falsum putet, & sic in veritate, secundum conscien tiam. ideo dicitur, Sit sermo vester. Est, est: non, non quo sic intelligas; est respectu quaerentis, est respectu, respon dentis non respectu quaerentis, non respectu responden tis, quasi dicat, si credit, quod sit ita affirmet: si credit, quo¬ non sit ita, neget. 23. distinct. Psalmista. non enim Deus e: operibus quenquam judicat, sed ex corde & animo. Ideo que si quisquam perjurare paratus sit, statim perjurus ess si non juraverit. 2. qu. 5. qui perjurare paratus sit. & sic zura mentum de veritate videtur esse de credulitate. 22. 9. 2. ho mines. & q ultim, cap. ultim. est tamen differentia, quod dic ut not. supra dejuram, cal §. quando praestandum versicu. pri mum & de hoc tangit nra eod sub o. nunc. redeundum. §. ad quidtranseat. versic. item no. quod autem amplius est, a malo esti non dixit, malum est. sed a malo est, a malo, scil cet non credentis, non a malo praestantis, & ita licitum es juramentum praestare, quoties necessitas, vel utilitas exi git, ut probatur per multas authoritates. inf.c. & si Christus Et in judicio, ut scilicet fiat cum discretione animi & de liberatione, ideo furiosi jurare non possunt; nec pupill proximi infantiae ff. de ar diem proferre. §. coram. infra de su¬ ab intest, cap. ultim. 22.qu. 5. parvuli. Nec pueri. infra qui mat. ac cu non pos. cap. ult. & est verum, quod in judicio, id est, co ram judice non recipitur juramentum pupilli, unde ne¬ testis esse potest, ut no. supra de test §. quis possit esse testis, ver aetas, & seq & probatur. 49. 3. c.1. Sed extra judicium po test jurare, & dejerare, ex quo habet sensum, ut infr. de spon ex literis. 2. & de deli. puero pueris. hoc intelligas si sit doli ca pax, alias non tenetur, vel forte etiam doli capax non ob ligatur, nisi parte consentiente juraverit, si pater contradi xerit quam cito scivit, alias contra. ut dicta decre. ex liter¬ 22q 5 pueri 32.9. 2. mulier. tale sacramentum, scilicet quoc caret judicio, id est, discretione temerarium dicitur, & id eo non servandum, ut infra eod sicut. Et justitia, ut scilice id quod juratur sit justum, licitum, & honestum, alias per jurium erit, & temerarium juramentum, & ideo non sei vandum: ut si ego jurem, quod non loquar patri, vel ma tri, vel fratri, vel uxori, vel filiis, vel quod ipsos exhaereda bo, quod non licet, etiam sub praetextu conferendi bon ecclesiae. Nam qui hoc facere vult, quaerat alium non Au gustinum. 17q. ultim. 13. q. 2. si quis infra eod, cum quidam. & Quinta vallis Item si duo juramenta contraria fiant, ununm post reliquum si primum sit licitum, secundum non tenei mfrac. veniens. in si.intellecto. & cap. eam te. infra de spon. sicut e literis. §. penult. quamvis teneat matrimonium contra ju ramentum contractum, ut supra eod cap. 1.§. 1. sed si primun sit injustum, non est servandm, sed ultimum tantum. u infra cod. tua nos & ad hoc infra eo. si diligenti. & in hoc, scilice in illicito hon peccat contraveniendo, sed peccavit juran do, ut infra eod quando, & c. ad nostram. 2. & 22.qu. 4. qui sacra mento. Quod si quis incaute juraverit, vel jocosa levitate veniale peccatum videtur. ut 25. dist. §. alias. Dicit tamer Aug narrando octo genera mendaciorum, quod primum genus maximum & capitale est, & longe fugiendum, quoc scilicet fit in doctrina religionis: ut puta si quis Christum negaverit, vel aliquem articulum fidei catholicae qui 12. ve 14 sunt principales, ut nota supra de sum. Tri. & fide cath quot & qui sunt articuli. secundum, ut aliquem laedat injuste scilicet detrahendo famae alicujus, vel dicendo falsitatem vel veritatem occultando. supra de testi testimonium infrad erimin falsi cap. 1. quod tale est, ut nulli prosit, sed obsit ali cui. Tertium quod prodest alii, ita ut alteri obsit, quamvi¬ non ad immundiciam corporalem obsit, ut falsus testis ir civilibus. Quartum, sola mentiendi fallendique libidine quod mirum mendacium est: ut si quis dicat, solem, cun cecidit, & stellas in mari mergi. Quintum, quod fit placen di cupiditate de suavi eloquio. Sextum, quod nulli obest & prodest alicui, ut si quis injuste velit tibi auferre res tu as, ego qui ipsas scio interrogatus, dico me nescire, quo¬ vocant Legistae bonum dolum. Septimum, ut praecedens ut si quis te interficere velit, & ego celo te. Octavun, quoc nulli obest, prodest tamen ad hoc autem ab immundicia cor porali aliquem tueatur: ut si vis concubere cum muliere soluta, & ego dico, quod tibi caveas, quia est conjugata quod faciendum no est. nam in bonis castitas animi pudici tiae corporis praefertur, & in malis quae ipsi facimus e¬ quod fieri sinimus, tibi damnabile est. verum in his generali bus tanto minus peccat quis, cum mentitur, quanto a prim¬ recedit. 2242. primum. Potest dici, quod prima quinque sun mortalia, sed sequentia venialia, vel omnia mortalia perfe ctis. Mendacium etiam jocosum perniciosum non est, sci ir perfectis: ut haec probantur. 22. 9. 2. primum. &c. ne quis. 8 intelligas illum perfectum, qui si moreretur, statim adae ternam patriam convolaret. secundum lo. & Hug. vel dic ut de hoc plenius nota, infra de poeni. §. quae interrogationes sub §. dixisti unquam mendacium. Si aliquo praedictorun

trium comitum juramento deficiat, perjurium erit, ut di xi: & probatur 224. 2animadvertendum. alias valet, sed no de levi jurandum est, quia non debet quenquam propri¬ voluntas ad jurandum adducere, sed necessitas importu na, vel opportuna, ut infra eod. c. & si Christus §. Iacobus. hae¬ autem opportunitas, seu importunitas his versi. compri henditur, Pax, 12. q. 2. omneque supra de jud novit. Et fama. quaest. 5. presbyter si a plebe. infra de pur ca per totum. Fides, u l. 47 quoties. & infra de haere. excominunicamus, de consec. distin 2ego Berengarius. Reverentia. infra cod nullus & cap. ego. E not. supra de ma. & obe §. sub qua fonna. Cautio damni. 2. 4. in primis supra quod met. cau. cap. si. Defectus veri, sicut pro scunt jura caveri, alias magna, & accidit. 28. dist. de Syracusa nae. & quod no. supra de test. S. quid debent jurare & defide. & d obe & veritas habes supra de elect sign ficasti. ubi hoc no. Ei go juramentum prohibetur, non ideo, quod malum sit sed propter sequelam perjurii, quae ex eo plerunque pro cedit: sic prohibetur vinum, non quod malum sit, sed qui¬ luxuria quae inde provenit, mala est, ut mfr. eo. & si Christus Squaedam etenim

Quot sunt, species juramenti? Duae scilicet assertorium: quod & multas species habet. & de hoc dic, ut no. inf. eo § nunc redeundum: nam assertorium aliud est de calumnia, aliud est de veritate dicenda. quod dic, ut not. inf. de jur. cal. § quando praestandum est. ver. sed nunquid danda est. Et promissorium, ut si reus promittat per sacrami tum de judicio sisti actor juret se litem executurum. ut ( de episc. & cle. auth. generaliter. aut si quid aliud promittatur quodcunque sit illud. habet autem juramentum istud conditiones tacitas: ut faciam hoc si majori, id est, Papae pla¬ cuerit, quia in omni juramento, scilicet promissorio authoritas Papae asive superioris intelligitur excepta, ut tni eo. venientes. §. I. ad fi. & ar ff. ad munici. Imperatores. ubi prir ceps fecit gratiam jusjurandi culdam qui juraverat sen¬ recepturum honorem, nam & praetor remittit aliquandi jusjurandum ff de condi instquae sub cond. resp.i. & §. ulti. & quidam & in omni fidelitate Imperator specialiter est ei cipiendus, ut in consti. Fede. Imperialem. in fi. Sed illud faci contra, quia dat intelligere, quod nisi specialiter excipia tur, non videtur excepta, sed pro hacvia est. supr derescrij constitutus. De Papa vero non est dubium quin ejus authe ritas videatur excepta, ut 25. q. 1. §. ult. ver ipsi namque sup. der scri, constitutus. & de elect signifi. unde ex causa potest remi tere, vel relaxare ad tempus, vel in perpetuum juramen tum. inf. co si vero &tc. verum. &c. eam te nam & ipse absolvi fideles a juramento, quandiu dominus est excommunici tus: ut i5 qu. 6. alius & auobus c. sequ. inf. de haer.c.ult. & de poenis. ult. & hoc idem vult constitutio feudorum, quae aequip¬ ratbannitum a rege excommunicato. & dicit, quod qua diu durat bannum regis, vel excommunicatio, non tene tur domino vasallus, ut in consti seud. de pacetenenda. §.dom noguerram. Item pro hac via facit quod non sup. de postulan do §. si ver sed nunquid potest coci. beneficiatus, & seq. Item sul auditur, si Deo placuerit, si Deus dederit. 22.4. 2. Beatus. §. Item, si res in eodem statu permanserit. nam si tibi san¬ mentis juraverim cultellum reddere, quandocunque pe teres, furore adveniente, non debeo ipsum tibi reddere, ni teipsum vel alium interficias. 2242. nequis. ar. ff. de sol. cur g quis Item subauditur, si mihi fidem servaveris.e Non ser vanti enim fidem, non est fides servanda. ideo juramenti illum non ligat qui praestitit, dum his cui praestitum st¬ tuerat, servare negligit, quod promisit, ut inf, ca pervenit. ( c. sicut. & inf. §. juramentum, & de simonia. dilectus filius infra d poenis constitutus. & de censib. cum olim. C.de pactis, cum propona & de transac. cum proponas. Ideo si mulier contra fidem spon saliorum, vel matrimonii venerit, licet juraverim ipsan semper tenere pro uxore, vel ipsam ducere, non obstant juramento, possum venire contra. ut infra eod. quemadino dum. Item si juro tibi pecuniam reddere ad certum tem pus spe numerationis futurae, subauditur, si pecuniam nu meraveris, ut C. de non nu. pecu. indubitati. Item si juro aliu¬ tibi solvere, usque ad certum tempus, vel certam diem subauditur, nisi judex contra praecipiat infra de censi. sign ficavit. & ff. qui satisdat. cogan. I. ult. nam jus superioris sem per videtur exceptum infra eod venientes §. Lad sinem. Iten si juro tibi dare dotem, subauditur, si nuptiae sequutae fue rint, ut ff.de jure dot stipulationem. Item si juro tibi tanquan regi, vel episcopo, te deposito, vel deportato, obligat non re maneo. Idem videtur, si juras mihi tanquam epi scopo solvere pecuniam, post depositionem non temane obligatus. quod credo verum, si in utilitatem ecclesiae pe cunia versa fuerit, ut not. infra de solut. §. ultm. sub rubri d cessionem bo. ver. illud in summa. & de fidejus. §. & quis ad hoc sa pra, versic. item fires. & supra dee ect venerabilem, in fi. 15. q. 14 lius. item si juro stare mandatis tuis pro offensa tibi, vel tuis facta, subauditur, nisi immoderatum quid praecipias injustum, illicitum, impossibile, vel inhonestum, quia tali bus parendum non est, ut not supra de ma. & obea. §. & in quibus unde si praecipiens tale quid, quod juraturus nor fuissem, si mandatum tale scivissem, non videor obligatus ut infra eodem. veniens, & cap. Quintavallis. ff. de oper. liber. si li bertus ff de ritu nupt. si filius. & I quicquam f. de mstitut. actio sed & si pupillus §. de quo palam. versic. literis. in duth. quomode opor. episcop. §. igitur. ordinandus episcopus coll.I. quia in genera li sermone, &c. ut C quae res pig. ob. poss l.i. & f. depign. obliga tione. ff. de pact. tres fratres. & de transact. cum Aquiliana. & i qui cum tutoribus. insin. redigetur ergo ad arbitrium bon viri, ut ff. pro socio, si societatem. §. arbitrorum. & no supra d arb. §. quid sit arbitrium. versicu. ideo dicitur. & praeced. Sed contra. infra eodem quemadmodum. §. illud autem. ubi juravi generaliter, sed intellige praemissa clausula speciali, ut no supra de rescript sedes. & no. supra de commo. §. & inquaentum versicu. tenetur, vel illud quando apparet, quod hoc inte lexit jurans, alias concordaret juri communi ex praesum ptione, ut infra eo. Quintavallis. veniens, venientes, ad nostram 3. eam te peritio. Item si facultas se obtulerit, alias non in putabitur, ut infra eodem querelam. & cap. brevi. & depiga. si gnificante. 224. 2. Beatus. necessitas ergo, vel impossibilita excusat hominem: ideo non videtur deferasse, qui est con cessa causa deserit juramentum, ut f qui satisd cog. Lulti 2242 faciathomo. infra de fur. si quis pernecessitatem. & no infi de observ. jeju. §. quando jejuvandum. versic. & cum necessita¬ Sed si voluntarie veniat contra, tunc ei imputatur supr. d constit. cum M. Fer. verum cum praesumatur solvendo, qu juravit denarium ad certum terminum reddere. ff. de pri vil. ere si creditores. in sin consulo ei, ut ante diem veniens co¬ ram judice cedat bonis infra de sol. Odoardus. Quid ergo, quis juraverit tenere obstagia, nec habet in loco quid co medat, vel unde solvat, certe inopia excusata videtur. ar. superioribus juribus allegatis in ver. Item si facultas. & man si procuratorem§ si ignorantes. versi quid tamen, si pau pertas. infra de sent. excommu. quod de his, ibi, in mortis perica lo, vel paupertate. Sed contra, quia si juramentum non sei vat, dejerat, & sic turpiter vivit, quia in mortali peccato sed non est ignoscendum ei qui praetextu paupertatis tui pem vitam eligit. ff. de ritu nupt. palam §. non est ignoscendum infra de simo. quoniam simoniaca, circa princip. ibi, paupertaei praetextu & ar.op. infra de sentent. excominunmc ea noscitur. §. 4 lios autem sive pauperes, &c. Item aut erat solvendo tempo re promissionis, & tunc non videtur, quod habeat aliquan excusationem, sed quaerit victum manibus argum 91. dis clericus victum. vel ostiatim vadat. arg infra de senten. excom cum voluntate. §. praedicatores. de pon. distinct. 6 si sacerdos. ne de comestione timeat, quia dominus omnes pascit, undi Psal. qui dat escam omni carni. & iterum, qui dat jumen tis escam ipsorum, & pullis corvorum invocantibus eum aut eras solvendo, & tunc ei imputatur, si non excipit arj ff. de pact. veterib. & non prospexit hoc evenire posse. argu supra de servis non ordi. ca.i. & de obedien. ad rati, cap. I. ff. loca. ( condu si quis domum §. hic subjungi. Solutio puto, si non era solvendo tempore obligationis, tenetur obstagia servare quia ad hoc videtur se obligasse, ut proxime dixi. Si veri solvendo erat, & factus est non solvendo distingue, utrun esset talis qui possit mendicare sine verecundia, puta al jectus & vilis, & tunc idem, ut pridem. argumen. ff. depo m. bona fides. & 94. distinct. diaconus. & sic potest intelligi. in de sentent. excommu. ea noscitur. Salios. Vel homo nobilis, 8 in dignitate constitutus, & tali subveniendum est, ut in ju ribus allegatis. supra eod versic. item si facultas. & sic po cest intelligi. infra de sentent. excommu. quod de his argu, supr de renunc ad supplicationem. Item faciam hoc, si commodi potero. f. quarumrer. ac non da. l.i. §. quae ouerandae, supra di electio. quia propter & dedila, cap. ultim ff. de verb significat. n. pos Proculo. Item si juras mihi reddere vinum, vel bl¬ dum, subauditur ejusdem bonitatis, non ergo vinum no vum pro veteri reddes, f. si cert. pet, cum quid & de verbo obl gatio. triticum. Item juro tibi dare filiam meam, vel soro rem in uxorem, bona fide laborabo, ut eam habeas, nec nim ad aliud obligor, cum alienum factum praecise pro mittere non possum. Institut. de inuti. stipul. §. si quis aliun infra de spons. ex literis. 231. quaest. ult. c.si. f. si cer pet. I. ul. infr. de mat. con. contra inter eccles. cap 2. Item si juro alicui solver pecuniam usque ad certum diem, subauditur, nisi per psum fuerim absolutus, ut inf. eo. §, quomodo, sub § quid. ver & hoc notandum. nam & pactum etiam sponsaliorum re mittere possunt sibi adinvicem sponsi, ut nf. eo. de spon. ca.¬ Item si juro alicui fidelitatem, vel etiam quod contra psum non sim, ad hoc obligor, ne procurem, ut vitam, ve membrum perdat, vel terram suam. porro si me offenderi vel proximiores defendere me potero, & tueri, quia 8 proximiores, videntur excepti, ut inf. eo peritio. & c. ego. 8 secundum hoc intellige sup. de postal.c. ultun & inf. de exces praela gravem. porro quid contineatur in juramento fidel¬ tatis, patet inf. eo. ego. & 22q. 5 de forma. & dixi anfr. de feud. quid su fidelitas. ver. est autem sciendum

Quomodo censeatur ilicitum juramentem his versibus comprehen- de: "Sit juijurandum licitum discerne notando uis, cui, quod per quod, ad quid, cur, quomodo, quand" Quis, quia ex persona jurantis judicatur illicitum jura mentum. ut patet. supra eodem. §. quot Comites. versiculo. & in judicio

CUi. clericus enim cuiquam laico super sancta Dei E vangelia a jurare non debet. 2295. nullus. ideo nec te stimonium dicet. 11.qu.1. testimonium. intelligas, nisi de licer tia praelati. ut supra, de jura, calum. ca1. & dixi in summa ib dem. §. quis debet jurare. versicul patet igitur. & seq. Vel di¬ quod nec juramentum fidelitatis debet praebere redigen do ecclesiam suam in servitutem: quod si faciat, supere¬ potest accusari. inf. de accus veniens,. quia nec pro spirituali bus debet fieri homagium, alias simoniam committere vi detur. msra de simo ex diligenti, & de reg. jur, cap ult. nec sii cui administratio committitur, ut infra eod. nullus imo ne is homagium facit, quamvis faciet fidelitatem, ut not. suj de major. & obedien. §. sub qua forina. & super dicta regul¬ infrade reg jur cap. fin. Hoc intellige, nisi ciericus tempora lia teneat a rege, ratione quorum dicitur inferior. ut su de major. & obed. solitae. ideo vocatus ad Concilium excu satur non veniens, si detineatur in servitio regis cum alia inobediens deponeretur, ut I8. dist. si episcopus & argumer supra de offic. deleg pastoralis. §. ultim. potest ergo servire cle ricus laico pro temporalibus, alias non potest ei subesse si nihil temporale ab eo teneat, & sic servus domino suc aut stat. scilicet quia bene facit remunerandus. aut cadi scilicet quando delinquit puniendus, quam dominatio nem laicus in personam clerici exercere non potest, ut pa tet sup. de constitutio. ecclesia. & dejud. at si clerici. secundum hoc intellige. inf. eo peritio, &c. ninus. & adde his quae no. inj qui filii sint leg. § qualiter & a quo, versic. cum ratione confir 5 mationis. Et not. quod licet quilibet Vasallus de nove veniens debeat jurare domino suo, ut infra eod ego &c. nul lus. ex quo tamen semel juravit domino & successoribus non cogetur successori praebere juramentum, quia suff cit, quod semel juravit, ut inf. eo. veritatis, sed contra. 12.q. 2. sae pe& in consti. seu. imperialem. §. praeterea. Debent quidam, quo potest jurare si velit, ut in contrariis. sed non cogitur ut di cit decr. peritatis. ista solutio nulla est constitutio feudori privet vasallum a feudo, nisi intra annum, & mensem, ve intra annum & diem post mortem ejus cui successit inve stituram petierit a domino fidelitatem pollicendo: ergi¬ imponitur necessitas, si feudum retinere velit. Dic ergo quod decr. veritatis, intelligenda est in personis clericorum, & quod hic dicit. haeredes, expone, id est, successores. infr de solu. c.i. Contraria vero loquuntur in libertis ecclesiae, 8 laicis vasallis. Clerici ergo non coguntur jurare, nisi se mel & est idem: quia si juraverit clericus, sive non nihilo minus adstrictus remanet episcopo. infra cujus dioecesim consistit. inf. de praescrip. cum non liceat: & de reli. do. de xenodo chiis. 16. qu. 7. omnes basilicae, 18. q. 2. monasteria. Sed non eo ipso quod laicus miles, vel libertus aliquis est intra diae. alicu¬ jus vasallus, ut libertus ecclesiae comprobatur, & sic pro¬ pter mutationes dominorum & praelatorum possent do mini, vel ecclesiae amittere jus suum. arg, sup. de rest spol. Sae pe. & hoc probat. decr 12q. 2. longinquitate. alias saepe. ut & pa tet in his, quae not infra de praescript. subrubr. de praescript rei imino. §. quae exigantur. sub §. quarum. ver. sed quare non tene tur. Vel potest intelligi constitutio seu. quando juramen tum fidelitatis non fuit factum domino, & successoribu sed nec consuetudo est inter laicos, quod hoc fiat. si tam fiet, potest dici, quod qui semel juravit, non cogetur iteri jurare, si apparet de primo juramento: sed tamen cogitur recognoscere, & fidelitatem sine sacramenro renovare. arg. in decr. veritatis, & sup. de restit. spol praeterea. & inf. eod. & si Christus. § Iacob. & secundum hoc sufficit semel praestar¬ juramentum fidelitatis, sicut & in causis sufficit, quod se mel juretur de calum. ut no sup. de jura. cal. quando praestan dum est Sed & si semel fregit fidem in reconciliatione, ite rum jurabit, & etiam fortius & sufficientius cavebit, pro ut poterit. arg. i. qu. 6. quoties, & sup. de prae sump. literas. §. fi. & d major. & obia. cum in ecclesus. & inf. de appell. quaestioni. Quic quid tamendicat decret. de facto tamen obtinet, quod & iuccessoribus juratur

QUod. nam ratione rei, super qua juratur, illicitum es Taliquando juramentum. ut patet supra eod. §. quot co mites. ver & injustitia. & versic. & in veritate. nam si supe re turpi, vel injusta, vel illicita intervenerit juramentum non valet: ut argum. supra de pactis.c. ult. & est ratio: quia non est vinculum iniquitatis infra. eod. 22. q. 3. in caetera er go in malis promissis rescinde fidem, 22. quaest. 4. in malis. & sic non valet juramentum praestitum, quod in notorii servetur per omnia ordo juris: quia posset contingere quod remanerent maleficia impunita, ut infra eod. ad no stram, 3. c. quemadinodum. §. illud. Nec valet, si maritus jure non habitare cum uxore, vel econtra, nisi ambo vellent continentiam profiteri. ut mfra eod. tua nos. Nec valet in detrimentum ecclesiae. infra eod sicut nostris, infra de his, qua si a majori parte capituli, cap. 1. Nec valet, si fiat in detrimen tum, vel diminutionem regni: ut si rex in coronationi juret nihil alienare in regni praejudicium, & postea facia immoderatas alienationes in detrimentum regni non ob stante juramento secundo contrario primo, poterit quoc alienatum est repetere, ut infra eod. intellecto. & adde quoc nota. supra eodem. §. quot comites. item si duo juramenta Quis quis ergo juramento se firmaverit aliud facturum quo sequuto corporalis salus, vel spiritualis amittitur. ve sine quo utraque salus, vel altera reparari, vel conservar non possit, fidem servare prohibetur: & habes multa ex empla. 22. quaestio. 4. §. ult. versic. juramentum. itaque mul tipliciter. alias si tale est, quod servari potest sine detrimen to salutis aeternae, servandum est: ut si quis a parentibus coactus, vel etiam voluntarius juret, quod nunquam in trabit religio. quia & si nunquam clericatus, tonsuram, ve religionis vestem suscipiat, non ideo minus salutem pro mereri potest, ut 22 quaest. 1. §. ult. ver. ex modo jurandi. 8 est dictum beati Ambrosii. habet tamen conditionem quia in praejudicium superioris non tenet, ut nota. infr de conzconju § fin. vers. sed quid si maritus & versicu. solutic & sequent. Si quis igitur juraverit rem suam tradere mi¬ tu coactus, tenet mero jure juramentum, cum possit ser vari sine detrimento salutis aeternae. ut infra eod si rero 12 si aliquid. nam & pactum nudum, & simplex servandun est: nisi & detrimentum salutis aeternae immineat, ut no supra de pact. § quis sit ffectus. & dummodo non sit in di¬ mnum alterius: quamvis in damnum sit paciscentis. infe cum contingat. sed contra infra cod debitores. ubi pactum sim plex de soivendis usuris non servatur, & tamen juramen tum servatur, dic quod ibi non servatur juramentum juri authoritate, sicut nec pactum, ut inf eo.ci.secundum Gof Tu dic, ut infra nam servandum est juramentum, sed P. pa absolvere potest, cujus authoritas excepta est. ut noti sup. eo. §. quot species. ver. habet autem. & ad eum pertinet ir terpretatio, & declaratio. ut patet inf. eo quanto, & ca. ad ni stran, ;. &c. petitio. Aliqui tamen distinguunt inter promi soria, & assertoria juramenta, ut in promissoriis metus, ve coactio conditionalis excuset, in assertoriis non: quia po tius debemus omnia mala sustinere, &c. 33. qg. 2. ita ne. 11. 4. quatuor. &c. quisquis. & cnolite. promissoria se habent a dandum, vel non faciendum, vel non assertoria adverun vel falsum, & maxime circa fidem, secundum Goffre T did quod si quis per metum rem suam tradat, & jurat no repetere, teneat mero jure. si quis ergo in hoc casu veni contra juramentum suum repellitur. Et sic intellige, quo nullus debet venire contra proprium juramentum. iice ilicitum sit, nisi absolutionem a domino Papa meruerij ut supra de elect. venerabilem, § pen. ver. idem etiam intell gitur enim quando illicitum est, sed ibi privata atilitas ve¬ titur. nam & si juro usuras solvere, instante die & adveni¬ te, cogendus sum domino reddere juramentum, ut infe debitores. sed pendente die, vel conditione. possum imple rare officium judicis, ut cogat usurarium ad relaxandun juramentum per cen. ecc. ut inf. eod. c. 1. & de ufuris. tua no qui si vult totius excommunicationem tolerare, quam ri laxare juramentum, per temporalem potestatem punir potest, contumacia nimia exigente, cum ecclesia non hi¬ beat plus quid faciat, ut inf. de cle. excom. min. c. 2 su ra de ju cum non ab homine. quae ipsum forte velut haereticum con demnabit. 1que. 3. rursas & c. quisquis inf. dehaeret. excom. § 1. e 2. de poen. c. ult. vel sicut quorundam locorum consuetudi¬ obtinet, capietur ad mandatum ordinarii, sicut est in Ar glia, vel quolibet mense, solvet certam pecuniae quantit. tem, sicut est in Francia, & specia iter in partibus Thol¬ sanis. sed nihilominus adveniente die solvere debeo, nisi Papa, vel alio authoritate Papae fuerim interim absolutu: Et hoc notandum, quod is, cui juramentum facio, me po test absolvere, vel prolongare, quod de facili non conced rent aliqui, sed expressum est, inf eo c. 1. & §. sicut & infra. E prodest hoc notare, ad hoc, ut si juravi alicui tenere obst. gia, possit me prolongare, vel penitus relaxare. T. tamen liter intellexit contrarietatem supradictam, scilicet quo debitor cogitur domino reddere juramentum, ut infr. eo¬ debitores scilicet si non petat absolvi. ut inf c.I. & de usur. tu¬ sed non video qualiter vitet perjurium, die instante, nis per Papam, vel usurarium fuerit absolutus, vel nisi ep piscopus exigente contumacia usurarii excommunicati in poenam contumaciae relaxaverit juramentum, secun dum ea, quae no. inf de sent. excom. sub S. quis sit ejus effectus, ( § & quae sit poena participantium. sub §. quid si teneor sacramer ti. ver. tu. teneas. & secundum hoc potest intelligi sententi T. supra not. Sed & quamvis solvam metu perjurii, nihil minus repeto solutum, ut dicunt d decr. nisi jurassem null quaestionem, inde me moturum, ubi ecclesia ex officio su¬ procedet, & mihi restitui faciet, ut in f. eo. ad nostram 2. quo intelligo, nisi juraverim non recipere sup. quod me causa ac dudientiam. tunc enim nisi per Papam absolvatur, erit fort talis usura pauperibus eroganda: sic quando nescitur ub sit is, a quo extorta fuit, ut no. inf. de usu. §. quae poena. ver est aute usura. Si vero simpliciter usuras solvere promit tam, sine juramento solvere teneor, nec per alique coga inf. eo. debitores. resp i. fructus autem deductis sumptib., com putantur in sortem. ut inf. eo. ad nostram. I. super quo si ex pedire videtur. ut quia forte non constat de quantitate, li cet constet de obligatione, juramentum de veritate dicer da a partibus exigi potest ut inf.eo. ex literus

PApa etiam a juramento a per vim vel metum ex tor¬ to de rebus non repetendis absolvit. ut ief. eo. verum, quae est Celestini sequentis Gelasium Greg. & Urbanum, 15 6alius nos senctorum juratos. quod qualiter intelligatur, di ut no. inf. quodme, cau. §. qualiter retractetur. subus in hac auten retractatione. secundum hoc intellige, inf. eo c2. & quoddi cit, nullis vinculis juramenti super hoc posse constrins subaudi, quando ipsum absolvere possimus, scil. nos Pa¬ pa: & ideo sequitur quem tamen, &c. secundum Goff. Na¬ fo. & hoc verum, si res erant proprie episcopi sc. patrimo¬ niales. Sed si intelligas rebus suis, id est, ecclesiasticis, tun nihil subaudias, sed quod dicit, Absolvimus, subaudi ad cautelam. & sic intellexerunt Ber. & T. sed non dist. Gul Na. distamen cum praedicta distinctione est uterque intel lectus verus, quia volenti repetere rem ecclesiae alienati non obest: juramentum etiam voluntarie praestitum, mul to minus violentum, 35. q. 9. quod quis commisit, 124. 2. sute ex cept. inf. de reb. eccl. non alien. si quis presbyterorum. Nedun juramentum superusuris non repetendis servandum est immo & si mulier juraverit dotalem rem alienatam non re petere, servandum est: quia tale est quod servari potest si ne interitu salutis aeternae, & mulieri tantum obest jura mentum, nec habebit Papam in authorem perjurii, ut in eo. cum contingat. Idem in adulto alienanis rem suam, & iu ramento firmante, ut C. si adversus ven.l.i.in constitu fe ud. ha edictali. §. sacramenta nam per illum per quem perjuria pr niuntur, non debet via perjuriis aperiri, ut mf.de accu qua liter, iL. deind. vidu. tol l. 2. Inst. vi bo. rap § sed nedum talia. Sec contra, quia alienatio rei dotalis nulla est, quantum cunque consentiat mulier prohibente lege ff. de fun. dota. lex lul ( de rei ux ac. l.i. §. uli. Instit quibus ali licet. vel non. in prin. eigi non valet juramentum: quia quod contra leges fit, perl¬ ges dissolvi meretur. C. de legi. non dubium. 10. dis. vides. suj de test. in nomine Demini. in fi & sic jurementum non tene f. de leg.: si quis inquilinos, in fi. & de ju pat. adigere §. ult. qui quoties peccatum ajure communi remotum est, nec i ramentum super hoc additum, seu adjectum servandun est: ut f.de pact juris gen. §. sed & siquis paciscatur. alias inci pit. Item si quis. rer. generaliter inf. eo. ad nostram. 3. Item iuri mentum hoc est contra jus publicum. ergo non est servam dum, ut supra de fo. comp. si diligenti. publice enim interess ne inulieres remaneant indotatae, ut civitas liberis reple¬ tur: ut ff. solu. ina.l.i. ad hoc dixit lo. quod tunc obest jur mentum mulieri, quando maritus habet in bonis, undes bi consulere possit, non alias, ut C ad Vell sive a me infra contrah. emp. pervenit Quamvis autem juramentum servi dum non esset de sui natura, id est, respectu principalis quod non tenuit, quia magis attenditur accessorium, sicu & in promissione usurarum servatur, ut dixi supra ver. s hoc notandum. & se & adde quod no. infr. qui fil sint legi qualuer, & a quo ver tamen ratione naturali. & seque nam 8 juri publico renunciare possum; quatenus tangit priv¬ tam utilitatem ff. de pac. si unus. § pac. & §. illud. Dic unt e iam, quod haec prohibitio non est perpetua, cum secund consensu interveniente firmetur, ut dicit auth sive a me. 8 satis plus. debet operari juramentum cum promission¬ quam duae promissiones sine juramento. res enim dotali non perpetuo dotalis remanet. & ideo ratio publicae util tatis quam supra allegavi, non est semper durabilis: qui¬ sic sequeretur, quod nec soluta alienare posset. nam publi ce interest, ut habeat mulierde quo dotetur: & forte no habebit, si alienet, quia expendet pecuniam, sed contrari¬ intelliguntur de his, quae habent perpetuam causam pro hibitionis & accedit infra depig significante. & vide. in sun ma, § quae res obsigan possunt. Ego sic intelligo decr. cum cor tingat quod dicit servare debent, subaudi mulieres, qui¬ propria temeritate non debent venire contra: sed tamei Papa eas proprio motu restituet, si invenerit juramentum vi, & dolo praestitum & ideo sequitur, sive vi, & dolo, &¬ & eodem modo loquitur. auth sacramenta puberum. Sed cim metus vel dolus qualitate facti non probetur, qualiter con stabit de hoc, ut C. de transact. interpositas. respon. ex persp cuis indiciis probabitur considerata qualitate personarum nam si mulier quaedam virago sit, sicut multae inveniun tur, quae etiam maritos verberarent, si auderent loqui non praesumitur coacta: quia non potest quis habere po restatem coacti, & cogentis, f. ad Trebell. ille a quo. §. temp. stivum. nec est verisimile compulsam in urbe, scilicet in platea publica, vel coram judice, ff. quod metus causa. non verisuile: Si vero debilis naturae erat, & maritus dur¬ cervicis, & faciei ferocis, attendat judex, utrum exigent necessitate, quae in veritate urgeret, alienata sit res dota lis. & tunc bene est. arg. mf. de contrah. emp. & ven pervenit. E not. in sum. vel an hoc contigerit vitio prodigalitatis ma riti, & tunc redditur suspecta alienatio, ut sup. de consue. e¬ parte. Item attendas an parte creditoris fuerit adhibita cau tela juramenti, quod tunc vir in talibus praesumitur voli tate spontanea praestare, ut sup. de renun super hoc. & de res spol solictae. quia nec diligens paterfam, libenter jactat pe cuniam, vel renunciat majori beneficio pro minori. F. d prob cum de indeb sup. cit prox. quod non est verisimile. inf. a cle non resi. c. 1. & sic contra creditorem praesumendum vi detur. arg. ff ad Vell. quanvis, & simulier, &S interdi, & § sici essem. & I. si mulier §. pe C ad Vell. si sciens & I. cum ad eas. Iten probabit mulier minas mariti, & forte verbera, vel qui¬ extrahebat cultellum super eam, infra de spon. veniens, & a despons. impub. ex siteris. His omnibus concurrentibus mi lier absolutionem poterit impetrare: sic non obstat, quo supra dixi, dolum non probari qualitate facti. subaudien dum enim est verum est sola, ut C. de rescinven. 14. sed cun aliis judiciis probat, ut no. sup. de proba. & §. quot sunt specie per tertio. Quid si maritus suavi eloquio, & blando sermon inducit mulierem ad consentiendum? & quidem vale consensus. arg. Csi quis aliquem test prohibuerit. Iult arg cor tra ff. de dona. inter vi. & ux. I3. sed illud intelligo, quando n¬ intervenit juramentum. Quid si mulier ducta coram ju dice ut juret, veniat ad aurem judicis, & dicat sibi, quoc invita consentit, & jurat, non debet hoc judex sustinere sed si sustinuerit, praesumptio est pro muliere. argu supr¬ quod me, cau. c.i.inf de app si justas metui. Quid in dubio? vide tur tenendum jurametum, quia in dubus tutiorem vian eligere debemus, inf de spon juvenis, & de hom ad audientian significasti. & decle excommini. illud. § 2. Sed contra, quia in dubiis pro matrimonio, & pro dote judicare debemu: inf dere judica. c. ult. f. de jur. dot. in ambiguis. & de regulis jui in ambiguis arbitrio Papae relinquitur, quia quod ipse vo luerittutius erit, nec aliter poterit agere, nisi per ipsum si absoluta, ut not. supr. eo. sub §. quid. ver siquis igitur juraveri & seq. Consilium generale mulierum, & parentum eorum dem videtur hoc, ut quando mulier tradetur in matrime nium, faciant ipsam jurare, quod nunquam consentiat in aienatione rei dotalis, nisi coram judice causa cognita 8 probata, scilicent necessitatis, instantis, non fictae, sed vera sic enim si aliter juret & consentiat, non valebit, etiam juramentum interveniat, cum sit contrarium primo lici to & honesto, ut inf eo. eam te. & not. supr. eod. §. quot comite persic item si duo juramenta. & jungat, quod si unquam con travenerit, non valeat, ut inf. de praebena dilecto. §. 1. ver. quan quam. sub praetextu tamen talis juramenti videtur quoc quilibet possit repetere rem alienatam

PEr quod nam ratione ejus per quod juratur, censetu 2 illicitum juramentum, ut si juratur per coelum, per ter ram, vel per Hierosolymam civitatem, vel per capillum proprium, vel caput, vel alias creaturas qualescunque 2 g.1. considera. & cap. clericum. multo minus jurare debes,s intelligatur de membro non hominis, sed Dei, nam hi majorem poenam patieris: quod tamen potest fieri duc bus modis. uno jurando, seu affirmando, alio detestandi seu vituperando, ut no. inf. de maledicis. §. qualiter quodlibe genus. vers. quid si jurat per caput. & probatnr. 22 quaestio.1 siquis per capillum. & auth. ut non luxu. contra naturam. § ult toll. 6. nam per nomina improbata jurare non licet. I. no erit §. 2. Quia autem dixi, non debere jurari per creatu ras; vel membra creaturarum, alias illicitum est juramern tum intelligas verum ab initio. prohibetur enim hoc ist ratione ne per hujus juramentum transferatur honorifi centia creatoris ad creaturam. porro ex quo juratum est perinde habetur ac si per Deum juratum esset. nam qu jurat in coelo, jurat in throno Dei, & in eum qui seder su pereum. ut infra. eod & si Christus. § licet. enim. 22. quaestio.1 monette. & §. sequ. simile est etiam quod habetur. f eodem non erit. §. 1 respon. 1. multa enim prohibentur quae facta te nent. infra eodem. quemadinodum. §. quid sit post hujusmodi Prohibetur etiam, ne juretur per caput, vel per capillum Dei propter quosdam haereticos, qui ex quadam rustica na simplicitate dixerunt Deum humana membra habere & tamen Deus spiritus est incorporeus: nec enim mem¬ bris distinguitur, nec corporis mole censetur, ut 24 quaes fin. anthropomorphitae sic dicti, quia Deum, id est sub stantiam divinam putabant hominem, Anthropos enin Graece, L atine homo interpretatur personatamen filii scilicet Christi, & Deus & homo est. ut habetur capit. cun Christus. Jurare etiam per creaturas, ubi a jure permis sum est, non est malum, neque illicitum: possumus enim jurare per crucem sacratam, & non est sacrata, & in ma¬ nu episcopi. 22. quaestio. 5. qui jurat. Per Evangelium 23 quaestio.1. si aliqua. Per ordinem. I. quaestio. 7. quoti. per sa lutem principis. ff.eodem. I 3. §. ultimo. & l. qui per saluiem. sec hodie non videtur, quod sic jurandum sit licet antiquis patribus hoc concessum fuerit. argument. 12. quaestio 1. 5 sic etiam cum in libro versiculo. sed objicitur, quod Jo seph. dic ut nota. infra post sub §. nunc redeundum. §. quali ter jurandum. Per altare seu reliquias. 22. quaestio. 1. habi mus. per fidei interpositionem. supra quod metus causa ad aurei

PEr res. Sed nec in omni loquela dejerandum est. 22 quaestio.i. habemus. & quaestio. 5. juramenti. Ad quid, qui¬ finis ad quem tenditur, reddit facramentum illicitum ut si juret quis, ideo intelligatur. quaestio. 3. Artaldus. si¬ habet locum maxima dialecticorum, cujus finis bonui est, ipsum quoque bonum est. & econtra, cujus finis ma¬ lus, &c

CUr? Quia si causa turpis est & juramentum illicitum ut si juramus adinvicem delicti alicujus societatem, & tale juramentum deferendum est. 22 quaest. 4. § ecce. & c. ai posuionem, & ff. de verbo. significat. si stipuler. & I. generaliter supra de pact. cap. ultun. sic novit tenendum sacramentum Herodis, quod propter saltationem factum fuit. 22. quaes 3. unusquisque. & infra de homi. cum juramento. ideo conju rationes & con pirationes reprobantur, secundum quos dam, si occultae sint: quia tales sunt indi illicitae in quaest. 1 conjurationum, conspirationum. infra de rejud, cum l. & A. si ve ro publicae & superre licita, tunc licitae sunt. 16. quaest. 7. sa ne.l. quaest. 1. concussionis. 22. quaest. 1. cap. 1. sed super re illicit non tenen. 11.qu.I. si qui. & c.si clerici. Jo. di. tantum, utrun fiat superre licita, vel illicita. de poena istorum dic ut infi¬ §. quae poena. & utrum hoc licite fiat. vide quod not. supra a lynd. sub §. quid societas versic. & conspiratores & sequ. & infr¬ eod §. quae poena. versic. si vero temerarium juramentum colliga tum sit. & se¬

QUomodo Quia & si ex modo jurandi censetur illi citum, ut si deficiat aliquis de tribus comitibus, di quibus dixi supra §. quot comites. & versi. seq. & no. quod te merarium juramentum, etsi inconsulte calore iracundiae fa ctum, non est servandum, ut dicitur de David, qui juravi occidere Nabal, 22. quaest. 4. quod David. Item si juravi pec¬ care etiam venialiter, non debeo adimplere: quia esset ad dere peccatum peccato. ea. quie diffinitio &c. siquis. non enin peccavi frangendo votum incaute emissum, sed in ho¬ peccavi: quia temere novi, vel juravi. 33. q. 5. una. incaut etiam jurat id, quod qui jurat, non credit esse peccatum cum sit. 224. 4.tribus

QUando. Tempus enim reddit illicitum juramentum, u Zsi juretur diebus Dominicis, nisi pro pace & aliis pii¬ causis, ut supra de fer cap.i. hoc ab mitio. nam & si juretur tal tempore, puto furamentum servandum ut dixi supra eod sub §. per quod Item si quis juraverit, dum in captivita te detinetur, est illicitum juramentum, quia remittendum est quod dic ut not. supra cod, sub §. quid versic. siquis igitur & supra quod metus causa. §. qualiter retractetur. sub §. in ha dutem retractatione, & versic. sequen. Sciendum est autem quod cum generalitas obscuritatem pariat, si aliud gen¬ raliter, non videor cogitasse de his super quibus special ter juraturus non fuissem, nec contra jus. ut infr. eo. venien Quintavallis ad nostram. & dixi supra. & no supra cedem. quod species. versic. item si juro stare & sic est argum quo juramenta interpretanda sunt secundum intentionem jurantis. 22qus humanae aures. Sed contra, quia intentio re cipientis attendenda est. 2. 45. quacunque arte. &c.ecce. Dic quod si recipiens bonam intentionem habeat, & si juran malam, qui a intendit recipientem decipere, fit interpre tatio secundum intentionem recipientis: si contrapona contra judicabo. Deus enim duplicitatis aspernator, sim plicem intentionem utriusque considerat, & ex utraqu parte artem verborum aspernatur & odit, ut 22que. 5. qu perjurare e&tc. sequ. ex his omnibus & no infra de sponsal. ex l uris. 2. Dicunt autem quidam authoritate istius literae quod in dubio ad communem intelligentiam verborun recurrendum est. alii contra illum interpretantur, qui le gem apertius potius dare f. de pact. veteribus. supra de prob¬ tionib. in praesentia, ad finem. Goffredus tamen circa hoc talem doctrinam tradidit in summa sua, quod ex quo ali ud firmatnm est per jusjur. servandum est, nisi vergat ii interitum salutis aeternae. infra cod si vero. etiamsi vergat ir praejudicium temporale. infra eod debitores etiamsi praeste tur super contractu non obligatorio. de jurejurando. infr¬ eod. cum contingat secundum Goffred. tu dic, ut notat. supr co, sub § quid

Quae poena perjurii? Magna: nam hoc eri men adulterio, & forni cationi comparatur in poenitentia, & homicidio spont commisso: ideo si tenuit agere poenitentiam excommu nicatur, nec in domo alicujus recipiendus est, 22. quaest. cap. ultimo. imponitur ergo poenitentia 7. anno. 6. quaest. quicunque & 22 quaest: praedicandum. quia talis pro quolibe mortali peccato imponitur. 33. quaest. 2. hoc ipsum in judi cio animae: sed in judicio corporum si accusatus convin catur, degradabitur, 25 distinctio. criminis. & infamis est nec ad testimonium admittitur, quantuncunque poen tentiam egerit: ut supra de test. iestunonium. 6. quaestio. 1. in fanes. domini tamen legum distin. utrum quis juret di praesenti, vel praeterito, vel futuro. quod dic. ut not. supr de testi § quis possit esse testis. respon. 1. versic. excipitur. & pa tiuntur hanc poenam ordinatam: quia minus frequent¬ tur hoccrimen. 22quaest. i.cap. ult. hoc intellige de illo qu scienter dejeravit: ponendo falsum pro vero: vel econti celando veritatem. infra de crunin. fal.ci vel veniendo con tra id quod jurejur. firmavit, nisi excusent ipsum aliqua de his conditionibus, quas posui supra vers. habet, & sec Et hoc, quando juramentum fuit licitum, vel servandum non si temerarium aut simplex sit, aut colligatum. Si sim plex, in foro judiciali, secundum Goffred. privatur bene ficio. infra eod tua. §. caeterum. sed in poenitentiali imponi tur poena unius anni tantum. 22. quaestio. 4. qui sacramenti Vel dic, quod non privatur in primo casu, nisi quand constat per inquisitionem de perjurio. infra eod. querela¬ Ubi vero perjurium est simplex, & temerarium, non pri vatur, nec efficitur infamis: ideo non repellitur a testimo nio: ut supra de test. cogen, cap. ultim. & ae testibus, intimavi & cap. constitutus. nec a promovendo: ut infra eod sicut no Istris. Sed superior perjurus cum infamis sit, b non potes promoveri. Si. distinct. tantis & infra de accus. Episcopus, 32. di stinct. laici. infra de except. praela. inter dilect. §. 1. nam & ab ob tento repellitur. non enim merentur ecclesias, vel pra bendas regere crimine perjurii irretiti. Et habet locun haec poena, ubi clericus etiam duo contraria juravit, cun perjurium vitari non possit. infra eodem querelam. & capi¬ sequ. infra de fidejuss. pervenit. & magis puniendum est ho¬ crimen in episcopis, quam in inferioribus: ut infra eoden cum quidam. respon. 1. Si vero temerarium juramenturr colligatum sit, ut in conjurationibus vel conspirationi bus illicitis: quod dic, ut not. supra eodem. §. proxim. sub cur. si clerici, vel mo. commisserunt, degradandi sunt:s laici, excommunicandi, & infames fiunt secundum canc nes. ii. quaestio. i.conspirationum. & cap. conjurationum. nec it testimonium admittuntur. infra de simo. per tuas. nisi de ge nerali statu ecclesiae, ubi quidam interrogantur, & si dici etiam contra illum, contra quem conspiraverunt, dum modo per alios legitime comprobetur, valet sententi¬ Sed & contra alios statur eorum testimonio. infra de re ju dica, cum I. & A. sed & ad detegendam conspirationen Admittuntur & coguntur, ubi alus testes deficiunt, & su pra de testibus cogen cap. ultim. ne tamen maleficium rema neat impunitum. Constitutio vero seud. tales punit sin gulos in unam libram auri, ut in lib, seud de pace tenenda ha edictali. §. conventiculas. Sed secundum I. antiquam pre qualitate personae ad furcam tolluntur, aut bestiis subji ciuntur, aut in insulam deportantur. ff. de poen si quis aliud §. authores. & l aut facta. respon.i. secundum I. C. qui tales su scipiunt, & defendunt contra jussionem divinam gravis simam poenam patiuntur, & authores secundum I. fF. su pra proxim. allegatam puniuntur, C. de sediti. l.1. & 2. Qu vero denudat secretum principis, capite punitur, ff. der milit. omne § 3. C. de commer. l. 1. & j. Sed secundum Goffrec perjurium multiplex est dicitur enim perjurium falsa ju itio: quae si adhibita omni diligentia ignoranter factia ierit, nullum peccatum inducit. 22quae 2. homines. sed no dhibita omni diligentia est veniale peccatum. 25. distin.? exum. in sinc. Item dicitur perjurium transgressio licit Ira menti, & hoc est mortale, 6. qu.Iquicunque. Si vero qui licite scienter jurat, jurando peccat, sed non veniend contra, ut nota supra §quot comites versicu. item si duo jur¬ premoa. Item dicitur perjurium indiscretum juramentum & hoc veniale est, 25 distinct. §. criminis, in fi. Dicitur etian perjurium mendacium juramento firmatum & istu¬ mortale est, 22 quaestio2 homines. nisi fiat loco. 22quaestio¬ quod ait. vel simulatorie. 22. quaest. 2. utilem. In summa no tandum est; quod juramentum non extenditur ad futu ra, unde clericus, qui jurat statuta ecclesiae servare, no¬ tenetur ad conservationem statuti post juramentum d novo promulgati; quamvis per idem juramentum pro mittat, nec tamen debet venire contra promissionen suam. quia inter simplicem loquelam, &c. ut infra capiti tlericus. 22. quaests juramenti ad hoc f.de contrahend. emptio. e venditio. Rutilia. & l.in lege. Sed quid si quis juraverit ser vare statuta edenda, tunc videtur obligari. infra eod. verita tis Sed in quo est vis, cum observare teneantur, quia Deu 6 non facit differentiam, c &c. Respondeo, licet Deus non faciat differentiam; ecclesia tamen differentiam facit quia mendax simplex non patitur poenam, quo ad infa miam, & repulsionem testimonii. vel quando possit pro moveri. sicut in mendace jurato hanc poenam dixi. & ho¬ intelligas. ex quo simplex mendax est emendatus de cri mine. secundum decret supra de testi. testimonium. Item 8 minor poena imponenda est frangenti fidem simplicem quam juratam. nam & qui in cruce consecrata, vel mani episcopi deierat, per tres annos poenitere debet: si in cru ce non consecrata, uno ann. 22. q4. 5. qui perjurat. Nunc re deundum est ad assertorium juramentum, sub quo appo nemus Rubricam

De assertorio iuramento. Ru¬ brica

SUMMARIA i luramenti assertorii pecies quot sunm 2 luranentum assertorium quis deferrepossii 3 luranentum assertorium cui sii deferendum 4 Iuramentum assertorium quando sit deferendum 5 luramentum assertorium super quibus sit deferendum 6 luramentum assertorium qualiter sit deferendum 7 lurandi effectus quis su 8 lurandi ffectus ad quem transcai

CIrca quod idendum occurit, Quo species sint. Quis possit de ferre, Et Cui, Quando sit deferendum, Ei super quib. Qualiter sit deferendum, Qua a liter jurandum; Et quis sit effectus, Et ac quanranteat estectus

Quot species sunt. Et quidem alud voluntur um. Aliud necessarium, Aliu¬ judiciale.

ALiud voluntarium hoc aliquando illicitum, ut quar Adofit sine causa. ut not. supra, §. quot comites. versic. si al¬ quod. Sed si cum causa fiat; tunc est licitum; quia secur dum Apostolum homines jurant, id est jurare debent pe majorem suum, id est per Deum quasi dicat non per cre¬ turam: & omnis controversiae finis est juramentum, qua si dicat ex causa faciendum est, ut infra eod. & si Christus lacobus, in fin. Vocatur ergo voluntarium, quod extra judi ciumfit: & ideo voluntarium quia ex sola voluntate per det. nam indistin potest suscipi, vel recusari, ut f.co jusjur quad ex connenun

ALiud necessarium. & hoc aliquando probatorium, ut juramentum quod testis praestat; ideo ut veritas eliciatur. Aliquando suspicionis calumniae fugatorium, ut juramentum calumniae. Aliquando diffinitivum, ut quam do judex in judicio propter probationum inopiam jura mentum defert, argum. ad hoc ff. de in lit jur.l.ult. Et ide¬ dicitur necessarium; quia sine causa non potest recusari deferri autem nullo modo, ut C. eod generaliter. §, sin autem Hoc autem aliquando est contumaciam puniens, & veri tatis declaratorium. f.de rei ven qui restituere fiden lit jur. l. pen. & supra quod me. causac. ultim. Voluntarium ergo defertur secundum voluntatem deferentis, necessarium vero secundum arbitrium judicantis, secundum Goffre. ut apparet ex praecedentibus, & infra cod. §. quando sit deferendum vers. huni

ALiud judiciale, ut quando pars parti in judicio defert quia & recusari, & deferri potest, ut C. od. delato, & generaliter. respon. i. & §. sin autem is cui. Ex quo autem i psum semel iuscepit quis, & approbavit, habet locum quan do consuevit dici manifeste. Et hoc intelligas, quando su sceptum approbavit expresse, secus si tacite, ut C. eod gene raluer. respon.. vel posset aliter intelligi manifestae turpitu dinis. quando enim is qui deferi nullam praesumptionem inducit: tunc potest recusari indist. sed si habetur praesum ptio, tunc est manifestae turpitudinis. Vel sic manifestae, &c nolle jurare scilicent quando defertur a judice, vel referre scilicet quando defertur a parte: vel saltem recusare, sub audi, ut probatum est. Alii dicunt, quod corrigitur, quoc non credo. Sunt tamen casus speciales, in quibus hoc ju ramentum deferri non potest, ut in auth. rer amo. & furti. & aliis famosis actionibus, seu surgentibus ex delictis, f. rer amo. Marcellus. § fi. & l. non magis. idem intellige, ubicunqui lex defert jusjur. ut C de fideicomm. quaestionem. & de jur. ael¬ scinmus, § licentia, & de jure do. imp. I. hn. nisi & per legem de tur potestas deferendi, ut C. de bon autho. ju poss. fi §.. & §.1 In hoc juramento delator appellare non potest. ergo ne¬ relator; secundum Azo. quia omnis relator delator est Plac. contra. Nec is cui refertur appellat, ut C. eo generaliter. sin autem, & § omne. sed is cui defertur, appellare potest u ipsum viderit esse recusandum, sive a parte, sive a judice sit delatum, sed si iudex appe. videat bene illatum jura mentum: sed injuste reculatum sententiam confirimabi ut C. eo gieneraliter §. sin autem is. Hoc vocatur judiciale, d quo praemisi ad doctrinam voluntarii, quia illa extra judi cium. Item ad doctrinam necessarii potest voluntarium judiciale dici, quia necessarium non potest recusari, nis ex causa, sed hoc indi. recusatur. Vel etiam dic ad doctri nam evidentiorem juramentorum diffinitorum. Aliu¬ judiciale necessarium, ut illud quod a judice parti defer tur. Aliud judiciale voluntarium, ut illud quod in judici¬ defertur a parte parti. Aliud voluntarium extra judiciale ut quando pars parti extra judicium defert, Hoc ideo d xi, quia quidam doctores, quod primo vocaveram neces sarium dixerunt judiciale: & quod dixi judiciale, vocave runt necessarium, & hoc propter Ij eod. manifeste. alii re spondent,. quod corrigitur, ego exposui ipsum, sup. eod, su

liud judiciale. ver quando & ver. ex quo autem, & sequ sea secundum quod proxi. no. utrunque inducitur, & tami non est multum de nominibus disputandum, ex quo con stat de mente, ut ait Marcus Tullius; secundum Azo. 8 probatur. C. communia de leg omne verbum. & C. si ut se abhaeri abst. mi. l.i. & de don.I. sin. & de constii pec. l.2. ante si. infra de veri sigi intulliventiam, & c. in his, ins. de proc. petitio. Secundum hoc intellige. inf. co juramentum in i, parii

Quis possit deferre. Mijor ai am patertam liber, compos mentis. In re bus quae ad ipsum pertinent major 25. an si enim esset pu pillus, & contra ipsum excipiatur, replicatione adjuva tur. s quarum rerum actio non datur.l.i. §. si pupillus, ff. cod. qui jur. quod. § pupillus. idem si sit adultus curatorem habeni C. de resti. in mteg. mi. si cura. quod si non habeat rest. pote rit impetrare, si minorem probaverit, & deceptum. nec e nim eo ipso. quod se minorem probavit, circumscriptum sedocuut. uts. es nam postea. S si minor. restituetur igitur si fa chitate sui motu cholerico, cum probationes haberet, alia detulit juramentum, secus si propter inopiam probationum f. eod. tutor. Paterfam. quia filiusf. in profectitus deferen non praejudicat patri, licet contra patrem actio de peculi¬ semper detur. & intellige, nisi habeat generalem peculi administrationem Liber. quia si servus fuerit, etia de pe culio in dominum non datur actio, nisi extra judiciun detulisset, licet econtra juramentum a filio, vel servo, prae stitum prosit domino, vel parenti, ut ff.eo servus. & Ihuic. ( Iquidam & Isi servus. & Iquanto magis. &! si servui, & de pe depositi. §. si filuus. Compos mentis quia prodigus, vel furiosu deferre non potest f. eo tutor. §. prodigus. In rebus quae ad psum pertinent, sc. quod res, supra qua defert quis jura mentum, ad deferentem directe pertineat, vel utiliter sui deproc. ex insinuatione, vel quia ejusdem rei tanquam tuto vel curator, vel universitatis defensor habeat administra tionem. hi enim in re dubia deferre possunt: nam si cert sit, vel probari possit, gratiam facere non possunt. f. eo. tu & l. juijur. quod. §.pen. C. de transac praesens. sic & in praelate arg, sup. de postu. prael. honae 2. §1. inf de reb. eccles. non alie si qui presbyterorum. Si autem administrationem habeat tanquan procu licet ei juramentum deferre in tribus casib. si spi ciale mandatum habeat, si in rem suam datus sit, si gener¬ lein, & liberam habeat administrationem, & episcopus ha bet hanc, ut supra de electione, tum nobis olim § finali, 21. quae. relatio. ut supra de transact § quis possit. Idem de aliis inferio ribus administrationem habentibus, nisi discretione ca reant. 22 quaest i.c.. & cap. ult. Sed hoc intelligas, quo ad e quae alienare potest. super quo vide. infra aereb eccles. no alie §. quae res. & §. quibus ex causis. vel etiam quando pro batio deest, ut supra nota: quia scilicet nihil probat alia praejudicat non domino. nec multum prodest, si caution de rato praestiterit; cum ex ea reus agere nequeat, nisi d perjurio suo docere possit, ut f. cod jusju. quod § sin. & lzu cor. & de procur. procurator cui libera. & I. procurator tutorum Sic fiet insolubilereo. nam si agat contra procuratorem ex eo, quod domino postea agente damnatus sit reus, di cet procurator reo, Amice, aut judex injuste condemnavi te. quia nihil debebas, & sic injuria judicis mihi non de bet obesse. ut infra de contrahend empi. cap. ulti. & ff. de evic si per imprudentiam ff. rem ra hab si sine. §,. cum autem. Aut ju ste, scilicet quia debebas, & sic dejerastime deferente ri bi. unde ex hoc perjurio agere non potes. Sed non est it¬ quia non poterit excipi contra ipsum reum de perjuri turpitudine, propter adversarii voluntatem, qui jureju ran. contentus fuit. ut ff. eodem. qui jurasse. Sed nunqui eo ipso, quod dominus ratam non habuit delationem, sta tim commissa est stipulatio contra proc. quamvis domi nus adhuc litem non fuerit contestatus? dic sic. si tamen dominus ratum habuit postea agenti ox stipulatione, ob stabit doli exceptio. ut ff. rem rat hab. quo enim. §. 1. secus in stipulat. amplius non petit quae lite demum contesta. con mittitur, non ante. ff rem rat. haberi. amplius. Est tamen ca sus, in quo reus ante sententiam non aget. ff. rem rat haber proc § fiuali. si vero reus non debeat, nec dejeravit: agit a¬ impendia tantum, ut ff. rem rat. habe si sme. §. cum autem. si non prodest multum stipulatio, imo obest, quando dej ravit: quia magis gravatur opinio, quam commodum pe cuniae valent aestimari. ffide jurejur. sim duabus. 6 quaest. 1e merito. cum ca, seq. Ideo dicitur. quod major est poena, mo dicus ictus fustium, quam quaevis poena pecuniaria, fit de poenis in servorum. in fin. hoc judiciali voluntario sut¬ mento, & extrajudiciali. Aliud autem jusjur. quod voca vi necessarium judiciale, deferri potest ab omni homine qui possit esse judex: quod dic, ut not, supr. de osfic delega cui possit delegari

Et cui. Et quidem non habetur discretio. eujus si sexus, vel aetatis. nam sive verum sive falsun juratum sit, omnino custoditur jusjuran. nam deferen contentus debet esse ex quo detulit pupillus tamen qui a lio deferente juravit, non videtur dejerare: quia sciens fal lere non videtur. ff. eod. qui jurasse & legibus praecedenti bus. dicut supra eodem. §. quot comiies versic. judicio. Sed ne habetur discretio an sit liber, an servus, pater, vel filiusf. ut ex praemissis patet. defertur etiam actori, & aliquand teo, ut infra §. s..

Quando sit deferendum, qvod a parte parti defertur. quod vocavi judiciale voluntarie, sed extrajudici a le vol¬ tarlum quandocunque deferri potest, verum quo adn cessarium judiciale, scil. quod judex parti, di. sic. Autpr¬ bat quis plene intentionem suam, reo nihil excipienti, non probante. Aut nihil probat, sed probatio, & inter per exceptionem rationabilem appositam eliditur. A jura hincinde obscura sunt: qualia hincinde aequal probata est intentio& exceptio. Aut actor semiplene pr bavit, & reus nihil opposuit, vel probavit. Si quis ple¬ probaverit intentionem suam: ut supra dixi, debet seq¬ condemnatio: ut C. de actio. & obligat. negantes. & de con¬ ctione ob turpem causan. l.i. de fide instrumento. lI. iff.de pact. n ter empto, & venditio, cum te fundum ff. de rei vendicat. officim & de probario. in praesentia. supra de elect querelam. prope fae msra de sentent. & re judic. cum Bertoldus. §. ubimo. Si ve¬ ro nihil probat actor, ut dictum est. Si reus nihil praesti¬ terit, absolvendus est: ut C. de eden. qui accusare. unfrad benesic. ecclesia. ut nostrum. supra de causa possessio,. cum ecclesia C. derei vendicat. I. ultino. nisi in quibusdam casibus defer tur a lege sacramentum ad purgandum innocentiam. C de his, qui ad ecclesiam confu. I. ultim § sic. ubi alias incipit, cun autem. C. de fide instrumento. I. ultimo. & de jure delibe. Lultim §. licentia in anthen. de instrumen. cau. §. si vero moriantur. & S avero nihil aliud. & de haere. & Falc si vero absunt. & secun dum can. propter infamiam indicitur reo purgatio ui not. infra de purga. can. & in aliis, quos nota. infra ut beref¬ eccles. §. datur hic & alia regula. quod si jura obscura sum pro reo sententia fertut, non pro actore, ut fi. deactio. & ab Arrianus, & de re. jur favorabiliores. Institu. de interdi. § commo dum. supra de prob. ex literis. nisi actur favorabilem causan foveat, ut puta libertatem, testamentum, matrimonium vel dotem. ut inf. dereg jur.c. ult. & dixi in summa. §. & quae do. Sed si semiplene probaverit; puta per scripturam dome sticam, vel per collationem literarum, vel per unum testen vel per fugam rei, qui finito officio, ibi ubi gessit officium debuit respondere per se, vel per proc. defertur sacramer tum actori, qui novit veritate, maxime si res petita sit me¬ dica, & actor est honestus. in auth. de instr. cau. § si vero m riantur, col. 6. & de collationib § super hoc & § si autem colo. f. de re mil. non omnes. §. a barbaris, & de legit tut legitimos spon. I. & f. eod susju. & ad pec. § si de qualitate & § pen nam unum testem dico inducere praesumptionem. arg f de¬ te praele Theopompus. & quemad sesta. aperi l. I. §. si unus & e expressum. sup. de proc. insinuatione. & inf. de succ. ab imestam dilect. §1. nam & duo faciunt plenam probationem, utu¬ sup. de test. § quotus numerus. restat igitur quod unus sem plenam probationem faciat, nec obst ff. de quae marituino enim ideo prohibetur ancilla torqueri, quod indieiumn praecesserit, sed quoniam ancilla in pecuniaria causa no debuit contra dominum suum torqueri, etiam si indicis praecederent, ut C. de qui. li. Sed & propter enormitatem de licti a reo commissi defertur juramentum actori, sesi non possit quae perdidit, vel quae ablata sunt singula compro¬ bare, ut C. unde vi. si quando supra quod met cac. ult. Item pro pter temeritatem rei, & improbitatem litigandi defertu actori juramentum. C. de ju properandum § sive autem Alia autem si actor veritatem non novit. vel summa magna ess & persona suspecta, vel reus est ita honestus, ut actor, & summa est modica, defertur reo jusju. ut absolvatur in contractibus stricti juris, & bonae fidei delictis, & quasi de lictis, propter regulam generalem, quae traditur Feod a monendi. C. eod. in bonae fidei. & in hoc casu negativa prob tur per juramenti delationem; ut no supra de prob§, quis d bet probare. ver. negativa autem facti pura, vel simplex, quia re neganti defertur juramentu. Fuerunt tamen qui dixerum quod reo semper deferendum sit per If ad monendi. ibi, ci a judice aliquis, &c. Lanfr. dicit recurrendum ad consu tudinem fori; nam in civitate Cremon. taxatum est usque ad tres li. imperialium, & accedit ad hoc, fi de funanstrum! de lanionis. § asimam. & deflum. l. 1. §. 1. Quid si non appar consuetudo, relinquo arbitrio judicis, qui personis & cau sis pensatis quandoque actori deferat, quandoque reo a tendens; qui melius noverit veritatem: nam qui in alte rius loco, &c. ff de regu. jur. qui in alterius. & ideo multur discrepant paterna & haereditaria sacramenta. Ctodemgi neraliter. responi. ad hoc accedit. supra de transact, cap. ult. in ff de actio & obligat. Iultim. C. si quis Impera. mal. l. if. detran act. cum hi. §. vult igitur oratio. & §. sequent. Et haec opini¬ quod quandoque deferatur reo, quandoque actori, com Probatur hodie per Greg. nf. eo. juramentum. in si. etiam in causa app. & in auih. d.n. detest. extra. Romana. §. neque ind stincte. Quidam autem dixerunt modicam causam, usque a duos aureos ff dedol sioleum. in fivel usque ad 6. sol. infrad fmo. ex tuae. Quid dicant alii. hoc arbitrarium puto, secun dum ea quae dixi, nam & quando de praebenda agitur. quo imagnum quidem est, defertur sacramentum, scilic. quoc quidam intelligunt. sup. de proc ex insimuatione. Quid enir si aliquis factus homo bonae famae, & religiosus petat m¬ gnam pecuniae quantitatem, vel ab eo petatur, & religi¬ ius inducit pro se in testimonium duendam alium sibi s milem, & is contra quem agit est vilis persona infamis, e qui omnia faceret pro temporali acquirendis: certe cre dam religioso, & sibi deferam, argum supra de procur. in ni stra. 1. quaest. 7. sancimus. & 23. millia hominum, quandoqu pauci dicuntur. 45s. distinct. disciplina. Plus processit Lanfi Cre. dixit enim, si sint aequalis famae actor & reus, deferer dum est actori, qui unum electum testem adduxit pre pter authoritatem domini. ego sum qui testimonium d me perhibet pater: nam & in lege nostra scriptum est quod duorum testimonium verum est. suprae de testi. in mni. & hoc probat principium ipsius decret. quia sic dicis in omni negotio principalis persona dicens veritatem di re sibi nota, habenda est pro teste, ad hoc, C. eodem genera liter. §. ultim. ante fi. & hunc etiam intellectum innuit Gry gorius infra eod juramentum. §. 1. ibi, nisi judex, &c. ubi dici considerandas causae circunstantias: non dixit quantit. tem, sed circunstantias: quasi dicat ei deferendum est, qu novit melius veritatem, & qui magis dignus est: sed ho verum est de circunstantiis personae, dicit tamen, quo circunstantiae, causae sunt attendendae. hoc idem expre sim legitur auth. d.n. de testib. extra, Romana. in fi. ideo put cum Gregorio & domino nostro, quod omnia sunt cons deranda: & junge quod not. infra. §. qualiter, versi. item prae stabitur

Et super quibus. Et quidem super quocunque & de quocunque litigetur, siv proprietate, sive de poss. vel perionae, vel rei, vel sive ag¬ tur in rem, sive in personam, sive ord. act. sive de conditic personae, an sit in potestate, vel non, vel an mulier conc¬ perit ex defuncto, vel non prodest enim mulieri hoc jur¬ mentum: quia nomine ventris in pos. mit. sed non prodes quo minus in aedicto quaeratur, an ex defuncto genitu sit, & sic econtra, si mulier deferat juramentum, nocebi mulieri, ne in poss. mit. sed partui non nocebit, quia del¬ tio alterius alteri non obest, nec prodest. ff. cod. I3. usque a illum §. jurari. Alterius dico, id est, eum qui omnino est al ter. nam tutor, cura, proc. alter ipse videtur. idem in soci¬ & reo fideiussore, ut patet infra. Item si duo petant al quem in libertum, quilibet in solidum, si libertus alter deferente juravit se non esse libertum; statur sacramento ideo quod si de perjurio suo docere velit, adversarius no auditur, admittuntur probationes alterius, qui non detu lit illi jus patronatus ad se insolidum pertinere, ut ff.cod duo. In pupillari etiam actio. defertur juramentum, & pr¬ judicat aliis, si bona fide delatum fuerit, ff. eod. cum § in pi pillarib. juratur & in famosis ac. ut f. eod. si duo. §. idem lu & patet in his, quae not. supra §. quot species sub §. aliud j diciale. Quid si criminaliter agatur contra aliquem? fort pars parti deferre poterit, quamvis transigi non licerei quia jurans non sic confiteri videtur crimen, sicut trans gens? imo aperte negabit: sed judex propter inopiam pro bationum, non defert, etiam si semiplene probatum sit. ctori, cum probationes exigantur in his luce clariores. ( de probat. sciant cuncti. 5. quaest. 6. Epiphanium. vel poterit re¬ deferri ad innocentiam ostendendam. ut apparet in hi quae nota. supra. §. proxi. versic. alias autem. Quid de caus monachationis & conversionis, vel matrimonii? secun dum Azo. forte defertur sacramentum ad similitudinen aliarum causarum, arg. sup. de probat. sicut consuetudo & ca ad nostram, & infra de reg. vidua. quid enim si is cui displice dejeraverit; licet verum sit, quod contraxerint, vel appe nant impedimentum fictum conira matrimonium: ceri non est credendum; etiamsi uterque confiteatur conti¬ matrimonium, ut infra de eo qui cog, consang. uxor. suaem, supe eo. secus si pro matrimonio confiteatur, nisi opponatu gradus divina lege prohibitus, vel nisi paretur praejudi cium alii matrimonio, cum in his ecclesia dispensare no possit tacite, vel expresse. supra de transac, cap. ulti. & dev) spol. literas. alias autem confessioni factae pro matrimoni statur, si impedimentum probari non possit justum, infr¬ de clan. despons. cap. I. & 2& ac consan. & affi.cap. 1. sic videtur quod ei qui stat pro matrimonio, sit deferendum, si habea unum bonum testem. Sunt tamen quidam magistri, qu hoc nequaquam admittunt, & facit pro his, quia invitae nuptiae consueverunt tristes exitus habere, inf. de sponscun locum, & c. requisivit, quid enim si is qui probaverit. sit vili & pauper & alius dives & potens? dic. ut not, supra de testil § quis possit. sub §. hi vero omnes. versic. ubi autem quaeritu utrum matrimonium, & opti facit ad hoc decret. ejus dem titu. super eo. cum illi non prosit testimonium n¬ tris cum assertione filiae, & alterius mulieris extraneae quid plura? decre. videtur expressa, infra eod mulieri. ub maritus propter inopiam probationum ab impetitioni mulieris absolvitur, sed inopia probationum dicitur semi plena probatio. sicut exponitur C. eod. in bonae fidei. Sed cer te quamvis ita quidam intelligant, non dicit hoc, imo di cit, quod nullas probationes habeat, nisi proprium jura mentum ideo contra moveor, quoniam si maritus deje raverit, & secundas nuptias contraxerit, quod & ipse & patria sunt in periculo constituti, cum etiamsi confiteatur modo vir pro matrimonio, non credatur ei, in praejudicie secundi. inf. dere judic. consangumei sup. de test sicut nobis. por ro si neuter contraxisset, ante posset poenitere vir, quia & si antea non consensisset, ex hoc novo consensu matrimo nium firmaret, ut infrade eo qui dux. in mat. quam pol. pi adul. veniens, & licet testi corrigere dictum suum re inte gra supra de test. cog. praeterea & magis credendum est ei hoc cum tempore pro motu remedium expectat salutare, u supra de praesump. literas, infra de ho significasti. nec audiretu mulier, si modo negare vellet, cum primo contrarium qu raverit. Jupra de probat per tuas, sed ex quo ad secunda vota transivit. non auditur, ut dictum est in foro judiciali imo excommunicabitur ad instantiam secundae, si ei de bitum deneget conjugale. in foro autem poenitentiali di cetur ei, quod excommunicationem sustineat, antequan contra conscientiam veniat, ne aedificet ad gehennam, & sup. de rest. spol. literas, §. quod si non habeat, inf. de sen. excomm. in quisitioni. item in foro poenitentiali dicetur mulieri, quoc nullatenus contrahat contra conscientiam. In judiciali di cetur, Nec prohibeo, nec consentio, sed tuae conscientia relinquo ne si forte utrum juraverit, detur materia perju riis, & ne si falsum juraverit, ex prohibitione contigeri matrimonia legitima impediri, ut inf. eo. mulieri. sic in du bio quilibet relinquitur conscientiae suae. 33. dist. habuisse. q 7. sancimus. Sed certe non est ludus in undis, nec litigiun de lana caprina: & licet non praesumamus de aliquo ma lum; tamen in veritate esse poterit; quod mulieri juven continere nequeunti, sufficit quod dicatur ei quod relin quitur conscientiae suae & si contraheret, forte postea poe nitebit, & in foro judiciali excommunicabitur. sicut de vir¬ dixi. sup. sic ergo ex hac opinione & interpretatione utri que laqueus praeparatur, quod ab ecclesia fieri non debe ret, nec approbari, 27. quae. 2. dem viduis. 2. nec debet adhiber. fraudem contractib. suis. inf. de don. per tuas melius ergo fui ab initio ante tempus occurrere, &c. ut C. in quib. cau. resti in integ. non est neces. scimus. & quando licet unicuique sine judic vind. su.l.i. quod enim vituperari posset, debuit praecaveri ut supra. C. de ser. non or.c.i.& de elec licet 23. dist. in nomine Do mini. Non est dubium, quod fatuitati suae imputabitur, nio ecclesiae, ex post facto: sed & ante tempus occurram, dice melius esse, & tutius, ut deferatur ei, sacramentum, qui ma trimonium asserit esse contractum habenti unicum bonu testem, secundum ea quae dicta sunt arbitrio judicis com mittendo. nam & si valde dives esset maritus, & potens 8 nobilis, & mulier pauper, sed pulchra, cum petes habere unicum bonum testem: & omni exce. majorem deferren mulieri honestae, quamvis pauperi sacramentum, & ma xime aliis adminiculis intervenientib. ut puta si eam saep¬ & saepius de stupro solicitasset, ut mf. de sepul. ex parte paren tum. vel si haberet unum testem, quod jurasset eam certe tempore ducere uxorem, & ex concessione utriusque quo constaret fuisset carnalis copula subsequuta: ut puta, qui¬ testis dicit, quod annus est elapsus, quod eam juravit du cere in uxorem. & vir confitetur quod a sex mensib. citr cognovit eam, nisi cum a lia contraxisset, ut dictum est, a hoc inf. de spons. is qui fidem, & de cond oppo per tuas. Nec ob stant jura contraria, quod invitae nuptiae, &c. quia cogentu causative per excommunicationem, ut de nolente fiatv volens, ut ipsaemet decr. probant. inf. de spons. ex literis Sylv ni. secundum hoc expone verbum positum in decre. Mu lieri probationes alias non habenti, scilicet praeter quan proprium sacramentum, vel id est, nulla propatione facti vel semiplena, sed minus honesta vel suspecta. sic igiture si pericula animarum vitari non possunt, per omnia mal tia hominum excrescente: tamen prout juri congruit, r fraenatur. & in dubio pro matrimonio judicatur, & l¬ queus animarum vitatur, & tutior via eligitur. & haec op fulcitur a jurib. inf. de sen. & reju. c.s. inf. qui ma accu. pos.vidi tur. ff de reb. du. quoties,. & de reg ju quoties. & l. inambiguis in de spons juvenis, & de homi ad audientiam & de cler. excom. n nis. illud §. licet autem, & de reg. iu. estote. Per hoc etiam occui ritur malitiis quorundam, qui solam carnalem copulan extorquere cupientes, seducunt mulieres, quae dicunts nullatenus consentire, nisi contrahant secum, & viri cor trahunt, vel ipsam ducere jurant, sed non patiuntur, quo istud videat, vel audiat nisi unicus testis tantum, dicente se verecundari, & sic extorquent copulam & postea negam contractum, quia sciunt, quod non bene potest probari nisi per testem unicum, & vox unius, vox nullius his obviar dum putavi, & eorum malitiis, ut arg. inf. de divor. quanto si. inf. de spons. tua nos, qui videtur quibusdam facere contri sed non est verum, quia ibi dominus Inno. more Scevol¬ jurisperiti. secundum proposita respondet, quia consule omnino pro constanti ponebant, quod vir nunquam cor senserit: ideo respondet, quod non est matrimonium, se cundum ea quae proponuntur, protestatur tamen, quo non, videlicet qualiter de hoc scil. quod non consenmerit constiterit consulenti, & quod nisi ita se certum reddere fuisset pro matrimonio praesumendum. vel dic, quod lo quitur in judicio aniinae, ut no. anf. de spons. & ma. §. qualit. contrahatur. vers. quid si praemittat. in si & sic mens domini In noc. III. amplectitur quod praemisi: & sic tenebo. nisi Ro eccl. contrarium illius statueret. & expressim junge quo¬ not. inf. de poenit §. quae interrogationes sub §. de luxuria. versicu quid si maritus

Qualiter sit deferendum Si pars parti deferat. Primo jurabit se non delaturum calumnio te, si hoc exigitur, nisi jusjur. remittatur per l. quibusdam puta parentibus & patronis relator autem de calumni non jurat, ut ffaeo jusjur ad pet §. qui illius jur & §. antep. quo Azo dixit correctum cum non juret in tota lite de cal. ni semel, in quo continetur, quod calumniosam probation non exiget: ergo nec jusjur. tamen & ipsum loco proba tionis habeatur. ff. eo sed & si postea §. ult. sed in hoc casu cre do standum legi antiquae, saltem in excep. ante lit. contes oppositis, super quibus aliquando defertur juramentum utrum sit ita, vel non, utrum ita factum fuerit, vel non. eo. I. ult. §. si pero creditor, & C. eo generatiter. §.his de praesent. Ho de jurejur. voluntario judiciali. nam voluntarium extra judiciale, secundum voluntatem partium, ex toto proc dit necessarium judiciale, secundum arbitrium iudicar tis. Jusjurandum necessarium Judiciale, voluntarium ju diciale per condi personarum, & in diversis locis praest¬ bitur: nam ad personas egregias, & quae valetudine impe diuntur, domi mitti oportet, & adversarius per se, vel pe proc. poterit esse praesens praestationi, vel relationi, vel re cusationi. expensae autem pro hujus causa, vel ab utraqu parte fiant, ut unus detulerit, alter retulerit: vel ab alter tantum, ut cum uius detulerit, alter non retulerit, ut ff. e ad personas. C.eo. I.pe §. his de praesentib. nec propter hoc de ca teris captis praejudicabitur. imo nihilominus examinar tur caetera litis membra, ut ibi dicit. Quid si quaestio sit de personis, sint egregiae, a vel non: honestae, vel non? dir¬ metur arbitrio judicis, sicut est in arbitrio suo, an person¬ vocet, vel ad recipiendum juramentum mittat. & utrun juretur inecclesia. vel extra, & an juretur super altare, ve ad sancta Dei Evangelia, ut ff eo jusjur. §. si de aequalitate. ( eod generaliter. §. ult. Item praestabitur, vel in principio li vel in medio. vel in ipsa diffinitiva sententia, id est, ante sen tentiam prope ipsam, non expectata ulti. diffinitione, ve provocationis formidine: sed olim deferebatur in senter tia, ut fieret post sententiam C. eo. I. pen §. I. de sent. & inter, on jud. cum judex. potest autem revocare delationem is qu detulit quandocunque ante sententiam, dummodo prae stitum non sit. C. eo. I. pon. respon. 1. sed si semel revocavit, d caetero ad delationem non redibit, nam absurdum est red re ad id, cui renunciandum putavit, cum desperat de alt¬ ra probatione ad alteram convolare C. eod. iit si quis jusju quod si dilatio non revocetur, is cui delatum est plura remedia habet. nam potest ipsum praestare, vel referre, vel recusare ex causa: quod intellige, ut sup. dixi §. quot speciet. sub §. aliud judiciale. & si referatur & is cui defertur non su¬ scipiat, absolvendus est reus. Relatio autem sic facienda est sicut delario facta fuit, nisi varietas rerum vel persor arum aliud inducat. ut f.eo jusju. § pen. & ult. vg. Ago contrat act. de dolo, defero tibi juramentum, ut jures te non fecis se dolum licet tibi referre, ut jurem te fecisse dolum in re quae sit ultra duos aureos: vel libertus defert jusjur patro no, ut juret se non fecisse injuriam, licet patrono referre ut juret patronum atrocem injuriam sibi fecisse: vel dese ro tibi, ut jures te mihi non donasse, licet tibi referre, ut ju rem te mihi non donasse ultra 50. solidos. ut ff dedo si oleun in sin. & se & de in jus vocand. sed si hac lege. §. ultim. C. de dun¬ tionibus. I pen in fin. Item is cuidelatum est, potest solveri¬ id quod ab eo petebatur, & ita absolvetur a judicri obser vatione, quia solutione ejus, quod debetur, omnis obsig¬ tollitur. ut Institut. quibus modis tollitur obligat. m princip. ve potestiurare, & tunc a petitione absolvetur, & sic sunto mnia judicia absolutoria, ut Institut. de perpe. & tempo¬ act. praescript msin. secundum Azo.imo dist. est, utrum contestata sit, vel non, uti not. supra de consess. § utrum confessum

Qualiter jurandum sit Prout jusura de¬ tum est, nam si ce ro, quod fures per Deum, te mihi non debere, & tu jaras caput tuum, vel Evangelia, licet videaris jurare per De um: quia respectu divini numinis ita juras, tamen non rasse videris, & ideo ex integro solenniter jurandum est id est per Deum, f. eod l 3. §. ulii. & l. 4. &s. mprim. & l. qu per salutem. In quibus etiam legibus admittitur juramen tum creaturarum, contra id quod no supra eod. § quomod sub §. per quod. nunquid ergo corrigitur. forte non sedti lejuramentum juste recul ari potest, si tamen juretur, pr tor tuebitur jusjur. ut ibi. Moveor tamen ex eo quod les tur, 83 dist. error. 86 distin. tanta. ideo potest dici, ut sequitu de vana superstitione. vel dic, quod dicit de creaturis, es intelligendum extra judicium, & sic plana est lex, quo a judicem, cui periculum non iminet: tamen hodie percre aturas nullatenus est surandum, quamvis contrariumte neat pravus usus. Sin autem delatum sit jusjurand per su perstitionem publice improbatam, ut Apollinis, vel Di¬ nae, non est ratum jusjur. secus forte si non est publice in probata. ut si dicatur, quod juret, per crede mihi, per sin dubio, vel per Deus scit, vel per certum est, sicut monach facere consueverunt, ut ff. eod. l.5 §. divus, & §. si quis. nam in veteri testamento sic jurabatur, Vivit Dominus, vivi anima, in primitiva vero ecclesia, Sic testis est mihi Deus Deum invoco. sed hodie per Evangelia juratur commi niter, inf. eo. etsi Christus, §. Apostolus. 60. dist tibi Domino.I. quaes ultnn, cap. ultnn. 22. quaest. 4. ad peccatum. Sed & si is qui detu lit adversario jurare parato remiserit, perinde habendun est, ac si jurasset: verum si alius delationem in continent non approbaverit, sed se velle deliberare dixerit, si poste¬ prohibente delatore jurare velit, vel incontinenti suscepit sed non juravit, & si postea juret delatore prohibente ni hil ei prodest. ut ff. cod non erit, §. ulti. & l.remittit. C. eod. actor Hoc autem nota. quod juramentum judiciale voluntar um delatum, & praestitum quandoque revocatur, quod est specialissimum, ut si haeres detulerit jusjura legatari. contra eum agenti, & legatum petenti, quod dicit sibi ir testamento relictum? si enim legatarius ante apertas ta bulas hoc juramentum praestiterit, & postea testamente aperto comperiat ibidem nihil relictum fore: non proderi legatario jusjuran. & est forte illa ratio specialitatis, qui¬ de his controversiis, quae ex testamento proficiscuntur non aliter potest judicari, vel etiam transigi, nisi tabuli visis & perlectis, ut ff de transactionibus de his supra de fide in strumentorum. accepinus, infra de privileg. porro. Delati¬ autem jusjurandi necessarii judicialis antequam praeste tur, revocatur pro arbitrio judicantis: si autem sit prae stitum, non revocatur postea, nisi praetextu instrumen torum, postea de novo repertorum, ff. eod. admonendi. tun¬ enim lata sententia fit revocatio: sic enim dicit, Absolutu fuerit, sed forte dicit absolutus destinatione: nam si lat esset sententia, non liceret revocare, secundum Azonem imo licet ex magna causa, ut dicitur in sacramento in li tem, ff. de in litem jurando.I.videamus, §. pen. Voluntarium au tem jusjuran. nullo casu revocatur, f. eod. non erit. §. dato. ( I.nam postea §. primo

Et quis sit effectus Utereo derur actioin f¬ ctum, si juraverit quis qui¬ sibi deberi. non adjecta forma, vel rem suam esse. C. eoden actori. & hoc in utroque genere jurisjurandi: si autem ac jecta forma juravit, inquit mihi deberi, datur mihi utili actio ex eo. contractu, & non tantum mihi, sed etiam ad versario. verbi gratia, juravi, quod mihi vendideras fun dum pro 10. ex hoc juramento agere possum ad fundun actione utili exempto. & tu ad 10. act. utili ex vendito. ve juravi, quod obligaveram tibi pignori domum pro 10. d. tur mihi utilis pignoratitia pro domo, & tibi utilis cond ctio certi pro 10. vel, juravi fundum mihi datum in de tem, & ipsum prosequi potero, & soluto matrimoniote neor utili ex stipulatu, ff. eodem l. duo. §. si quis juraverit, ( Marcel Ubi autem juravi rem meam esse dabitur actio in factum, & utilis rei vendicatio, sicut datur utilis persona lis, sed contra deferentem tantum, si nitar ex delatione, 8 praestatione jurisjur. sed si nitar ex delatione & praestatio ne, & ex eo quod nactus sum possessionem rei a non do minobona fide, propter juramentum dabitur mihi publi ciana contra quemlibet possessorem, praeter quam contr¬ dominum: sicut & si rem emissem a non domino, vel pr¬ me judicatum esset, f. de Publ. li 23. & 4. Nec obst. quod le gitur, ff. de publ. Ieum, § petenti. vel si petenti. quod enim di cit dari Publicianam contra deferentem, duntaxat est ir telligendum, ut excludat proprietatis dominum, non au tem caeteros possessores. Ubi autem jurasti, rem mean non esse, competit tibi exceptio, sed non aliqua actio f. e I. sed & si possesseri. Quidam autem dixerunt ex iudiciali vel necessario juramento non dari juranti actionem in factum, quia habiturus est eam ex sententia, sed nihil im pedit huic: nam ejusdem rei nomine, non est mirum plu res compe er: actiones, ff. de actio. empt. & vend. non est no vum. & deact. & ob. non est novum, posset enim dari ex con fessione si confessus est injudicio, quia confessus habetu projudicato. idem multo fortius in jurejur. In hoc igi tur, quod actio & exceptio ex jureju. oritur patet, quo est paris authoritatis cum rejud. nam Apostolus ait, C mnis controversiae finis, est juramentum, inf. eod. eisi Chr¬ slus §. Iacobus. in fine, & lex concordat cum Apostolo. ff. ec dem,. l. I. Haec autem exceptio ob. quotiescunque agi no posset, si verum esset, quod juratum esset: nam pro veri tate accipitur jusjur. f. eod. sed & si possessori. §. item si jurave ro, & §. sed & si rerum. nec refert utrum agatur ex eaden¬ ac an alia, dum tamen agatur ad idem, & ex eadem causa utff. eod. duobus, §. exceptio. usque ad pen §. & I. si duo. §. iden Iulia. Hoc verum est, nisi posterius juramentum praejudi cetprimo, ut ecce, juravi mihi dari oportere: deinde cun controversia esset an jurassem, vel non, me deferente ju rasti, me non jurasse, in hoc enim casu tantum posteriu jusjurandum servandum erit, f eod duobus, § hn. & I. quod juravi. Igitur in agendo vel excipiendo parificatur senten tiae juramentum: minus autem est in duobus nam senter tia lata contra sententiam, a qua non est appellatum; est pso jure nulla. dic, ut infr. de senten. & re judic. & quoi sinteju species, sub §. diffinitiva. secus si damnetur aliquis de furte & juraverit se furtum non fecisse. ff. eodem nam postea. §. damnetur. C. quando provo. non est ne. Li. Item & si juraveri quis se patronum esse, licet quantum ad alia sit patronus non tamen quantum ad bonorum poss. contra ta secus, s pro eo judicatum foret, ff.de jure pat si juravero: Sed & jus juran. praetextu instrumentorum de novo repertorum rescinditur, ut dixi supra eod. §. proxi. rer. delatio. secus ii re judic. infra de sentent. & re sud inter monasterium. &c.se. nis in casu, f.dere judic. Imperaiores. C. dere judic. sub specie. Est & sacramentum majoris authoritatis. re judic. quia mi nor non restituitur contra sacramentum corporale: lice restituatur contra rem iudicatam, ut C. si minor se madix! ultim. & si adversus rem judicatam per totum ti. Sed & jus juran. ipso jure tollit naturalem obligationem, ff. eodem. ultim. & de solu Stichum, §. naturalis. non ita in re jud. ff.d condic. indebiti. I. Iul. Unde quantum ad extinguendam naturalem obligationem, potest dici, quod jusjura. vicen solutionis obtinet. Sed utranque obligationem extingui in his obligationibus, quae ipso jure toliuntur per pactum ut furti & injuriarum, ut ff. eodem jusjur. etiam, & de pactis si unus, §. idem dicimus, & si tibi. §. quaedam. Sed & vicem ob tinet delegationis. quia per jusjurandum incipit quis ali obligari quam ei, cui prius tenebatur ex vi innovationis quia nova actio tribuitur creditori, si juraverit sibi debe ri, prima obligatione non extincta, sed durante ff eod. qu jurasse, §. ultim & l. cum qui juravit ibi, cum omissa hac par te, &c. Item obtinet vim litis contest. quia sicut actio tem poralis perpetuatur lit. contest. ita & jurejur. si juravit. mihi teneri redhibitoria, vel quanto minoris, f. eo nain post ea §. si is qui temporali.

Et ad quem transeat effectus Ad jurantes & succedentes singulari ti vel universali, ff. eod. ait praetor. & l. etiam & l nam postea, in princ. & praejudicat sacramentum deferentibus, & omni¬ bus eorum successoribus eo salvo, quod jusjuran. tutoris cura proc. Item servi, & filii pro fecit nobis ut not supra § quis potest deferre. ver. pater, & versic. liber. & dicitur. f. eoden nam postea. §. penultim, nec obest. quod dicitur, ff. de procura non solum, §. 1. quia utilis, non directa datur mihi actio es sacramento procuratoris. Item si duo sunt rei debendi vel credendi, sacramentum unius socii alteri prodest, & obest. ut ff. eodem duobus, & de arb. si duo. quod enim legitur ff. de pact. si unus. intelligendum est de argentariis sociis in mensa, non sociis in negociatione vel contractu, vel ibi erat ab uno lis contest. item jusjuran. rei principalis pro dest fidejussori. fidejussoris autem jusjura prodest reo,s juraverit se solvisse: secus forte, si juraverit se non fide jussisse, vel pecuniam mutuo datam non esse, ut ff. eoden duobus, §. i. & 2. Extra summam not. est, quod jusjurand non omnino loco probationis succedit. nam licet damni dans & inficians convictus per testes damnetur in du plum, si tamen contra eum juratum sit, in simplum tantum condemnabitur, ut ff. eodem. cum sumile. C. de non nu pec auib contra qui propriam. Item not. quod jurisjur. praestiti pe Deum contempti religio punitur a solo Deo, non per prin cipem, secundum leges, ut no. supra de test §. quis possit esete stis. respon.i.ver. excipitur perjurus, & seq. Secus, si juraveri aliquis per principem, vel ejus salutem, vel per caput, vel per genium. & est genius Deus principis, qui in genitur. potentiam exercet olim ensm princeps tempore illo, que nondum erat Christiana fides colebat Jovem, vel Mercu rium, qui in genitura sibi patrocinaretur, & his casib. fu stigatur ille qui dejerat: & debet ei superindici, importun? noli jurare, ut ff. o. si duo. § ul. Item no. quod cum hoc jura mentum, scilicet assertorium, sit de veritate dicenda: est e nim de re, ut ff. eo quoties, id est, de veritate ff. ad l. Corn. de fal. Il §. qui in rationibus. ideo is qui non novit veritatem, impe trat sibi remitti jusju. aut dari spacium competens, ut cer tiorari possit, f.eo. jusjur. & ad pecu. & rerum amo. Marcel. § qui rerum. & seq. jurare enim debet aliquis sic esse, vel nor esse, ut tamen caveat, quod contra conscientiam nihil di cat, ut apparet in his, quae non. supra eo. § quot, comites. versi peritate. ideo in dubio datur dilatio, ne saltem de facto luae gilletur fama, ut supra dixi dejur. cal. §. quando praesiandum est. versi. sed nunquid danda est, & sequ quod dic, ut ibi no¬ Est & juramentu quoddam assertorium de veritate, quoc vocaturjuramentum in litem: ideo apponamus rubrici

De juramento in litem dando. Rub.

SUMMARIA i lurare in litem quid si 2 lutamentum in litem unde dicatur 3 luramentum in litem quis deferat 4 Iuramentum in litem qual iter deferatu 5 luramentum in litem in quibus actionibus deferatur 6 Effectis juramenti in litem quis sit

SVper quo videndum, Quid sitjoratr in litem. Unde dicatur Quis deferat, Qualiter, Cui, Propter qua In quibus actionibus. Et quis sit effe ctus.

Quid sit jurare in litem. Suo abitrio pre stito sacramento, pr¬ quanto nollet re carere, secundum suum singulare inter esse rem aestimare. ff. de in litem jurando l. 2 §. nterdictum, c Isi tutor. Res tamen petita non idcirco aestimatur pluri esse de jure communi. ut C. eo. L. 2. unde & qui tenetur dar¬ fidejussorem pro qualitate rei, ut f. qui satisd cog si vero qui pro rei si dederit fidejussorem, qui tantum habet in bo nis, quanti ea res est, idonee videtur cavisse, licet non ha beat tantum, quantum aestimaret rem actor jurando in li tem, quia nec datus fidejussor tenetur ultra idem pretium rei, f. defidejuss. I.ult. Quandoque tamen dicitur jurare in litem. etiam is, qui jurat tanti rem esse, vel fuisse, ut in pri latis l. 2. ff. eo. I. nummis. & I. cum furti. & ita etiam intellig tur quod est f. eo. in actionib. § plane.

Vnde dicatur Exeo quod propter litem & i judicio tantum praestatur, vel pro pter rem in litem, id est in judicio petitam

Quis deferat. Judex caeterum si alius detuleri jusjuran. vel non a delato juratum sit, nulla erit religio, nec ullum jusju. ut ff. eod jusjur. §. de ferre.

Qualiter Ut certa summa statuatura, jndice, sic visum fuerit, ne in infinitum juretur, feo videanus, §. jurare. & sed anjudex. & lmaccus. §. sed judex

Cui Domino litis, nec enim potest alius jurare, nisi i qui suo nomine lit cont. est, ff eod vulgo. Quid in causa tutelari? & quidem pupillo non defertur juramen tum: adolescenti autem potest deferri: matri autem ipse rum non defertur: forte, quia in infinitum juraret amo re filii, tutoribus autem & curatoribus minorum deferr potestjusju. hoc, sed tamen ipsi non coguntur jurare, n anceps perjurium incurrant. ex hoc patet, quod deten jurare minorem nolle re carere pro tantos puta pro C. se¬ si volunt subire, admittentur, quia non ad suam utilitaten referenda est aestimatio, sed ad eum, cujus nomine tutela ratio postulatur, ff eo.rideamus. Illud autem sacramentum quod non respicit voluntatem suam, sed respicit creduli tatem, vel veritatem rei, compellitur subire tutor, vel cu raat sacramentum calumniae, & de quantitate expensa rum, & juramentum quod defertur de lite decidenda u C. de juram, cal. l. 2. § quod observari. & de jud properandum, §.1 & de rebus credi § pen

Propter quae Propterdolum suum, non etiam ol culpam, sed aestimatio culpae erit a Judice facienda. ff. eod. videamus, §. fi. & l. in act. § sed judex Quod autem dictum est, culpa intelliget forte quis de l¬ vi, vel levissima, sed propter latam diceret jurandum inl tem, cum dolo aequiparetur, arg ff. de praeca. quae situm. §. cul patamen, & §. ex hoc interdicto. ff si men fal. mod. dixe.l1. Sec AzO. contra, quia sicut propter contumaciam quis excom municari potest tantum, ut patet infra desent excom. sacro sic propter dolum tantum in litem juratur, f. de dolo arb¬ §1. comparatur ergo lata culpa dolo, quantum ad pecu niarum damnum prosequendum, non quantum ad po nam corpori infligendam, ff. ad l. Corn. de sica. l. in lege, ne quantum ad infamiam irrogandam, ff. de suspec. tut l1§ su spectis sed nec quantum ad jusjur. in litem, quod irroga poenam reo ex sola voluntate jurantis. Porro contra tu torem etiam propter levem culpam, videtur posse jurare sed contra haeredem suum forte non jurabitur, nisi pro pter dolum suum proprium, vel latam culpam. Ceois qui & I. alio jure. ideo forte Imperator interseruit hunc titu lum in libro C. in tract. tutelae. ut in actione tutelae aliquid ostenderet special.

In quibus actionibus. In rem, & ad exhibendum & arbitrariis omnibus quae enumerantur Inist. de act S praeterea quosdam. & in bonae fidei judiciis dire ctis, non contrariis, f, de depo. l.. S. an depositi quoque & l. ei apud fcod. mact. Sed secundum Azo. in act ex empto specia est, ut non jurent in ea, sed sit bonae fidei, quia veroitor h beratur praestito interesse, ut not. infra de contrah emp. §. e ad quid renditor. In aliis autem ca, scilicet stricti juris. nor arbitrariis, non juratur in litem in casu scilicet cum qui in jus vocatum vi eximit, f. ne quis eum qui in jus voca. vi exi Ipe. §. i. Et est illud specialiter statutum, propter contem ptam authoritatem judicis, vel propter vigorem judici non servatum. Et idem in familia, si non restituitur res a lienata in fraudem patroni, I si quid in frau pat.l. tenetur,§ in act. nam, & si non sit arbitraria, est tamen in rem scri¬ pta. Item dicitur in promissione Stichi, si fecit moram, & Stichus decesserit. cum enim Stichus mortuus aest mar non possit, in litem jurabitur: alias si ex stipulatu, vel ex te stamento agatur, non solet in litem jurari f. eo. mact. §. pla ne interdum. Sed hoc obtinet veram, & communem aesti mationem, ut patet supra ibi cum enim Stichus, &c und & improprie dicitur juramentum in litem. & de tali loqui tur, f. eo. cum furti. nam quando agitur act. furti ad rem du plandam, vel quadruplandam, quia habetur suspectus acto sive agatur condi. fur. propter inopiam probationum de fertur jusjur. super vera quantitate rei, nec est adjiciendi plurisve. nam si res pluris est, utique tanti est, ut fi.eod I. cun furti. Sic & defertur jusjur. in interdicto, unde vi ut Cund vi. si quando sup. quod me caus.c. ul defertur etiam hoc jusiu super speciebus peritis, pro quanto nollet quis eis care re nam majori affectione moveri possum ad unam speciem quam ad alia. Sed & in nummis sive denariis non habet lo cum illa ratio, propter omnimodam similitudinem num morum ad alios nummos, cum utilitas omnino eadem sit unde defertur hoc jusjuran. nummis depositis juret quis quod sua interfuit, cum certa sit numerorum aestimatis nam species aestimantur pecunia, & non pecunia speci bus ut ff de fidejus si na fidejussorem. posset tamen deponent deferri ut juree quanti sua intersit, nummos sibi reddito non fuisse: quid enim si sub poena, vel pignore pecuniam debuit, & quia pecunia deposita denegata est, incidit in poenam, quia nop solvit, vel pignus distractum est, respor in litem jurabitur. f. eod. nummis

Et quis sit effectus. Ut judes jusju, sequatut, siti derit faciendum: vel etiam minoris con¬ demnabit, quam juratum sit, secundum Azo. sed forte ho die secus, ut in auih. de ju. §. oportet. Item & prorsus potes reum absolvere ex magna causa, postea repetitis prob tionibus contra actorem. facile enim si quaeritur de per jurio jurantis in litem, ff.ro videamus, § item ridendum, & fi. & ad hoc, inf. depur. vulga. C. 2. Sic & sacramentum quo defertur a judice parti de veritate rei retractatur, propte nova instrumenta, ff. de jurejuran. admonend

PrevBack to TopNext

On this page

Titulus 24