Table of Contents
Summa Aurea super titulis Decretalium
Liber 1
Titulus 1 : De summa trinitate et fide catholica
Titulus 2 : De constitutionibus
Titulus 3 : De rescriptis
Titulus 4 : De consuetudine
Titulus 5 : De postulatione praelatorum
Titulus 6 : De electione et electi potestate
Titulus 7 : De translatione episcopi
Titulus 8 : De auctoritate et usu pallii
Titulus 9 : De renunciatione
Titulus 10 : De supplenda negligentia praelatorum
Titulus 11 : De temporibus ordinationum et qualitate ordinandorum
Titulus 12 : De scrutinio in ordine saciendo
Titulus 13 : De ordinatis ab episcopo qui renunciauit episcopatui
Titulus 14 : De aetate et qualitate et ordine praeficiendorum
Titulus 15 : De sacra unctione
Titulus 16 : De sacramentis non iterandis
Titulus 17 : De filiis presbyterorum ordinandis vel non
Titulus 18 : De servis non ordinandis et eorum manumissione
Titulus 19 : De obligatis ad ratiocinia ordinandis, vel non
Titulus 20 : De corpore vitiatis ordinandis vel non
Titulus 21 : De bigamis
Titulus 22 : De clericis peregrinis
Titulus 23 : De officio archidiaconi
Titulus 24 : De officio archipresbyteri
Titulus 25 : De officio primicerii
Titulus 26 : De officio sacristae
Titulus 27 : De officio custodis
Titulus 28 : De officio vicarii
Titulus 29 : De officio et potestate iudicis delegati
Titulus 30 : De officio legati
Titulus 31 : De officio judicis ordinarii
Titulus 32 : De officio judicis
Titulus 33 : De majoritate et obedientia
Titulus 34 : De treuga et pace
Titulus 35 : De pactis
Titulus 36 : De transactionibus
Titulus 37 : De postulando
Titulus 38 : De procuratoribus
Titulus 39 : De syndico
Titulus 40 : De his, quae vi metusve causa fiunt
Titulus 41 : De in integrum restitutione
Titulus 42 : De arbitris
Titulus 43 : De alienatione judicii mutandi causa facta
Liber 2
Titulus 1 : De judiciis
Titulus 2 : De foro competenti
Titulus 3 : De libelli oblatione
Titulus 4 : De mutuis petitionibus
Titulus 5 : De litis contestatione
Titulus 6 : Ut lite non contestata non procedatur ad testium receptionem vel ad sententiam diffinitivam
Titulus 7 : De juramento calumniae
Titulus 8 : De dilationibus
Titulus 9 : De feriis
Titulus 10 : De ordine cognitionum
Titulus 11 : De plus petitionibus
Titulus 12 : De causa possessionis et proprietatis
Titulus 13 : De restitutione spoliatorum
Titulus 14 : De dolo et contumacia
Titulus 15 : De eo, qui mittitur in possessionem causa rei servandae
Titulus 16 : Ut lite pendente nihil innovetur
Titulus 17 : De sequestratione possessionum et fructuum
Titulus 18 : De confessis
Titulus 19 : De probationibus
Titulus 20 : De testibus et attestationibus
Titulus 21 : De testibus cogendis vel non
Titulus 22 : De fide instrumentorum
Titulus 23 : De praesumptionibus
Titulus 24 : De jurejurando
Titulus 25 : De exceptionibus
Titulus 26 : De praescriptionibus
Titulus 27 : Sententia et re iudicata
Titulus 28 : De appellationibus, recusationibus, et relationibus
Titulus 29 : De clericis peregrinantibus
Titulus 30 : De confirmatione utili vel inutili
Liber 3
Titulus 1 : De vita et honestate clericorum
Titulus 2 : De cohabitatione clericorum et mulierum
Titulus 3 : De clericis conjugatis
Titulus 4 : De clericis non residentibus in ecclesia vel praebenda
Titulus 5 : De praebendis et dignitatibus
Titulus 6 : De clerico aegrotante vel debilitato
Titulus 7 : De institutionibus
Titulus 8 : De concessione praebendae et ecclesiae non vacantis
Titulus 9 : Ne sede vacante aliquid innovetur
Titulus 10 : De his, quae fiunt a praelato sine consensu capituli
Titulus 11 : De his, quae fiunt a maiori parte capituli
Titulus 12 : Ut ecclesiastica beneficia sine diminutione conferantur
Titulus 13 : De rebus ecclesiae alienandis vel non
Titulus 14 : De precariis
Titulus 15 : De commodato
Titulus 16 : De deposito
Titulus 17 : De emptione et venditione
Titulus 18 : De locato et conducto
Titulus 19 : De rerum permutatione
Titulus 20 : De feudis
Titulus 21 : De pignoribus et aliis cautionibus
Titulus 22 : De fidejussoribus
Titulus 23 : De solutionibus
Titulus 24 : De donationibus
Titulus 25 : De peculio clericorum
Titulus 26 : De testamentis et ultimis voluntatibus
Titulus 27 : De successionibus ab intestato
Titulus 28 : De sepulturis
Titulus 29 : De parochis, et alienis parochianis
Titulus 30 : De decimis, primitiis et oblationibus
Titulus 31 : De regularibus et transeuntibus ad religionem
Titulus 32 : De conversione conjugatorum
Titulus 33 : De conversione infidelium
Titulus 34 : De voto et voti redemptione
Titulus 35 : De statu monachorum et canonicorum regularium
Titulus 36 : De religiosis domibus, ut episcopo sint subiectae
Titulus 37 : De capellis monachorum et aliorum religiosorum
Titulus 38 : De jure patronatus
Titulus 39 : De censibus, exactionibus et procurationibus
Titulus 40 : De consecratione ecclesiae vel altaris
Titulus 41 : De celebratione missarum, et sacramento eucharistiae et divinis officiis
Titulus 42 : De baptismo, et eius effectu
Titulus 43 : De presbytero non baptizato
Titulus 44 : De custodia eucharistiae, chrismatis et aliorum sacramentorum
Titulus 45 : De reliquiis et veneratione sanctorum.
Titulus 46 : De observatione jejuniorum
Titulus 47 : De purificatione post partum
Titulus 48 : De ecclesiis aedificandis vel reparandis
Titulus 49 : De immunitate ecclesiarum, coemiterii, et rerum, ad eas pertinentium
Titulus 50 : Ne clerici vel monachi saecularibus negotiis se immisceant
Liber 4
Titulus 1 : De sponsalibus et matrimoniis
Titulus 2 : De desponsatione impuberum
Titulus 3 : De clandestina desponsatione
Titulus 4 : De sponsa duorum
Titulus 5 : De conditionibus appositis in desponsatione vel in aliis contractibus
Titulus 6 : Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt
Titulus 7 : De eo, qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium
Titulus 8 : De conjugio leprosorum
Titulus 9 : De conjugio servorum
Titulus 10 : De natis ex libero ventre
Titulus 11 : De cognatione spirituali
Titulus 12 : De cognatione legali
Titulus 13 : De eo, qui cognovit consanguineam uxoris suae vel sponsae
Titulus 14 : De consanguinitate et affinitate
Titulus 15 : De frigidis et maleficiatis, et impotentia coeundi
Titulus 16 : De matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae
Titulus 17 : Qui filii sint legitimi
Titulus 18 : Qui matrimonium accusare possunt, vel contra illud testari
Titulus 19 : De divortiis
Titulus 20 : De donationibus inter virum et uxorem et de dote post divortium restituenda
Titulus 21 : De secundis nuptiis
Liber 5
Titulus 1 : De accusationibus, inquisitionibus et denunciationibus
Titulus 2 : De calumniatoribus
Titulus 3 : De simonia, et ne aliquid pro spiritualibus exigatur vel promittatur
Titulus 4 : Ne praelati vices suas vel ecclesias sub annuo censu concedant
Titulus 5 : De magistris, et ne aliquid exigatur pro licentia docendi
Titulus 6 : De judaeis, sarracenis, et eorum servis
Titulus 7 : De haereticis
Titulus 8 : De schismaticis et ordinatis ab eis
Titulus 9 : De apostatis et reiterantibus baptisma
Titulus 10 : De his, qui filios occiderunt
Titulus 11 : De infantibus et languidis expositis
Titulus 12 : De homicidio voluntario vel casuali
Titulus 1 : De torneamentis
Titulus 1 : De clericis pugnantibus in duello
Titulus 1 : De sagittariis
Titulus 16 : De adulteriis et stupro
Titulus 17 : De raptoribus, incendiariis et violatoribus ecclesiarum
Titulus 18 : De furtis
Titulus 19 : De usuris
Titulus 20 : De crimine falsi
Titulus 21 : De sortilegiis
Titulus 22 : De collusione detegenda
Titulus 23 : De delictis puerorum
Titulus 24 : De clerico venatore
Titulus 25 : De clerico venatore
Titulus 26 : De maledicis
Titulus 27 : De clerico excommunicato, deposito vel interdicto ministrante
Titulus 28 : De clerico non ordinato ministrant
Titulus 29 : De clerico per saltum promoto
Titulus 30 : De eo, qui furtive ordinem suscepit
Titulus 31 : De excessibus praelatorum et subditorum
Titulus 32 : De novi operis nunciatione
Titulus 33 : De privilegiis et excessibus privilegiatorum
Titulus 34 : De purgatione canonica
Titulus 35 : De purgatione vulgari
Titulus 36 : De iniuriis et damno dato
Titulus 37 : De poenis
Titulus 38 : De poenitentiis et remissionibus
Titulus 39 : De sententia excommunicationis
Titulus 40 : De verborum significatione
Titulus 41 : De regulis juris
Titulus 1
Pars 1
QUia secundum beatum Gregori- um, tunc fabrica robusta constituitur, cum prius locus soli- dus, in quo, poni fundamentum a debeat, providetur: ideo tractamus de iure, prae misso prooemio, cujus intentionem utranque supra decla- ravimus, locum solidum providet, scil. summam Trinita- tem, quae sola est universorum principium, praeter quam aliud inveniri non potest, infr. eod. damamus. § nos autem. in quo iaciat fundamentum. s. fidem catholicam, ut not. infra eod. §. quot modis, ver. recte. & supr. in prooemnio. §. quae sit ejus ma- teria. Patet ergo, quare rub. de sum. trin. &c. in opere isto praeponitur, quia haec Trinitas unum universorum est principium, & per Moysem & sanctos. Prophetas aliosque famulos suos, juxta ordinatissimam dispositionem tem- porum, doctrinam humano generi tribuit salutarem, infr. eod. firmiter credimus. 1. respon. & haec sancta Trinitas. & ideo omnem spem nostram referre debemus ad solam summae providentiam Trinitatis, & a qua mundi elementa & eo rum dispositio processerunt, sine qua non est armis rel ingenio confidendum. C. de vet. jure enu. I. 1. respon. 1. & licet de hac materia non humano ore loquendum sit, sed divi no. de consec. dist. 2. in Christo patri. compendiose tamen vi- dendum occurrit. Cur dicatur summa: Et cur dicatur Trinitas.
1
Cur dicatur summaCur dicatur summa Et quidem, quia omni bus rebus major & prior est, ut praemisi, & est substantia indivisibilis, utpote simplex omnino, infr. eod. 6. 1 respon. 1. &c. donnamus, §. licet igitur. non simplicitate ignorantiae, quae reprobatur, 89. dist. Petrus, nec simplicitate rusticitatis, licet dolo contraria sit appro banda, 2. q. 7. sancta quippe rusticitas. 16. q. 1. si cupis, sed dicitur simplex, quia cum multiplex sit composito, scilicet partis ad partes, ut in rebus corporalibus. Item proprietatis, ad substantiam, ut rationabilitas in anima. Item accidentis, ad subjectum, ut albedinis ad parietem Item formae ad mate riam, & materiae ad formam in quolibet corpore, nulla ista- rum compositonum cadit in Deum, & ideo dicitur sim- plex omnino, id est in quolibet genere seu sensu composi- tionis. Et ponitur quasi simile in anima, cuius substantia simplex est, & tamen tria reperiuntur in ea, scilicet intellectus, qui praeconcipit, & hoc comparatur patri, primo operan ti: ratio quae discernit, & hoc comparatur filio discernenti, qui est sapientia patris in coelo, & in terra, omnia disponens sua virtute. & memoria, quae conservat, & hoc comparatur Spiritui sancto, qui omnia bona correborat, secundum T. & Jo. secundum istos intellectus ridetur respicere vim ap- prehensivam, rationem investigativam, sive discretivam, quae investigando eligit, judicat, & discernit, memoriam reten tivam sive reservatvam.
2
Memoria an attribuatur Patri, intelligentia Filio, et voluntas Spiritui sancto
Vel dic, quod memoria attribui- tur Patri, intelligentia Filio, voluntas Spiritui Sancto. Sicut enim tria praedicta sunt in anima, & idem sunt cum ipsa in substantia, sic in deitate, sive dirina majestate tres personae sunt, & eadem substantia. & sicut pater generat filium, &c Spiritus sanctus ab utroque procedit, sic memoria est mater intellipentiae, & voluntas ab utraque: procedit, secundum do minum Hug. Car. qui sequitur Ang. Inveni tamen notatum super Genesi, quod intellectus attribuitur patri, voluntas filio, memoria S. S. Intellectus nempe generat voluntatem, & Pater Filium, memoria ab utroque sc. intellectu & voluntate procedit, & S. S. ab utroque sc. Patre & Filio procedit, sicut illa gl plenius manifestat. Et licet supradicti videantur sibi con tradicere, tamen consideratis diversis respectibus quos habent, nullatenus contradicunt, & sive de his, vel de illis tribus ex ponere volueris, dum sane intelligas, non errabis. Et haec est imago Dei in homine b. 33 Q. 5. haec imago. non ergo divina substantia composita est verbi Dei, & carnis, sicut dixit Eu- tyches Abbas Costantinopolitanus, cujus errore probatur 15. dist. canones § quarta, & tamen est verus Deus, & verus homo, in- fra de haere. cum Christus. Sic patet quare dicatur simplex o- mnino, quia licet in personis sit proprietatum pluralitas, ju xta illud & in personis proprietas, tamen in ea, sc. essentia, nec diversitas partium, nec proprietatum realis pluralitas in- venitur, unde Philosophus, ipsum principium, quod est De- us, non est contentum subgenere, neque sub diffinitione, nec subest demonstrationi, expers est qualitatis, quantitatis, quotitatis, ubi, & quando, & motus sibi, nec est aliquid simi- le, nec communicans, nec contrarium: ergo ipsa divina essen- tia, sive trinitas, nec describenda est, nec comparanda alicui creaturae, & si hoc fiat aliquando ob instructionem simplici- um, attingere tamen non possumus, quia inter creatorem & creaturam, non potest tanta similitudo notari, quin inter eos sit maior dissimilitudo notanda, infr eod. damnanus, §. cum ergo veritas. Et secund. Arist. prima causa superior est nar ratione, & non deficiunt linguae a narratione eius, nisi propter narratione causae ipsius, quoniam ipsa est super omne cau sam, & non narratur nisi per causas secundas, quae illumi nantur a lumine primae causae, quod est, quoniam prima cau- sa non cessat illuminare suum caussatum, & ipsa illuminatur a lumine suo, quoniam ipsa est lumen, supra quod non est lu- men. & in Joan. cap. 1. Erat lux rera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Est ergo incom- prehensibilis & ineffabilis, infr, eod c. 1 in prin. unde dicitur intra omnia non inclusus, extra omnia non exclusus, supra omnia non elatus. Dicit etiam Aug. non tres dicimus Deos, e sed unum Deum Omnipotentem, aeternum, & invisibilem, in- commutabilem, qui totus ubique est, totus ubique praesens non per partes divisus, sed totus in omnibus. non localiter, sed potentialiter, subaudi, & essentialiter & praesentialiter, qui sine commutatione sui, mutabilia creavit, & creaturam gubernans, semper manens quod est, cui nihil accidens esse poterit, quia simplicis divinitatis naturae, nihil addi vel minui potest, quia semper est quod est, cui est proprium est, cui semper aeternum est, cui idem est esse, vivere, & in telligere: ergo timeas tangere, quia scriptum est, Noli me tangere. & alibi, bestia qui tetigerit montem, lapidabitur, noli ipsam in hac vita comprehedere, sicut est, nec omnia judicia ejus, si non vis errare. Paulus. o altitudo divitiarum, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus. Idem Vide mus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Psal. Judicia Domini abyssus multa. & Esa. Generationes ejus quis enarrabit? crede solum, & est satis, non est tuae fa- cultatis solvere corrigiam, ut patet infra. eod. cap. 1
3
Trinitas cur dicaturEt cur dicatur Trinitas. Et certe quia licet una sit sub- stantia, essentia, seu natura dirina, est tamen pater qui ge- nerat, Filius qui gignitur, Spiritus sanctus qui procedit, Substantia vero non est generans, neque genita, neque pro- cedens, ut sic distinctiones sint in personis, & unitas in na tura, inf. eo firmiter, post prin. ibi tres quidem personae, &c & § haec sancta Trinitas, in prin. & c damnamus. § nos autem. Verum circa hoc notandum est, quod nominum quaedam sunt es- sentialia, quaedam personalia, quaedam notionalia. Essen tialia sunt, quae in numero singulari, de tribus personis si- mul & singulatim debentur, ut Deus, bonus, iustus, aeter nus, omnipotens, & similia: Dicimus enim singulatim, Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus, in simul vero Pater, Filius, & Spiritus sanctus sunt Deus. non Dii; bonus, non boni, & sic de aliis, unde in Evange lio, unus est Deus bonus. Sic ergo incongrue diceremus. quod essent tres Dii, tres omnipotentes, tres aeterni, unde Athanasius, & tamen non tres dii, sed unus est Deus. Per- sonalia sunt, quae supponunt personam tantum unam, & aliam in singulari numero, ut Pater, Filius, & Spiritus san- ctus. Notionalia sunt quae notant distinctionem in per- sonis, ut generans, generata, & procedens, haec diversis mo dis teneri non possunt, adjective dicuntur tantum de per sonis, & non de essentia, substantire intelliguntur, tam de essentia, quam de personis, unde haec proposito, pater est generans, simpliciter vera est, sive haec dictio generans, te- neatur adiective, sive substantive. Sin autem dicatur, sub- stantia divina est generans, si haec dictio Generans, tenea- tur adjectire, falsa est, quia notat distinctionem in essen- tia. Si vero teneatur substantive, vera est, & est sensus, sub- stantia dirina est generans, id est persona quae generat: un- de haec omnia generans genita, procedens, Juncta nomi- nibus personarum, distinctionem notant personarum: juncta vero cum his substantia, natura, seu essentia divina, tenentur substantive, & notant essentiam in persona. Et licet alius sit pater, alius filius, alius Spiritus sanctus, non tamen alius, sed id, quod est pater, est & filius, idem om nino est & Spirituslanctus, inf. eo. damnamus. & §. licet igi tur. | Disjunctiva enim nomina sive partitiva, ut unus, duo, aliquis, alius, & similia, aliquando significant essentiam, a liquando non. nam juncta cum nominibus personalibus & non essentialibus in masculino genere, & non foemini no, notant distinctionem in personis, puta pater est unus. filius est alius. pater & filius sunt duo, vel personae patris & filii sunt duae. juncta vero cum essentialibus, ita quod eis innitantur, essentiam notant, ut pater est unus Deus, pater & filius sunt una essentia. In neutro vero genere es sentiam tantum notant, ut pater, & filius sunt unum, id est una res, & ideo optime dicitur, alius pater, alius filius, id est alia est persona patris, & alia est persona filii, non tamen aliud, imo idem sunt in substantia, ut jam patet.
Pars 2
1
Fides XI modis sumiturQuot modis a accipiatur fides. Et quidem XI. nam primo po- nitur, pro sacramento Baptismi. 15. dist. de Iudaeis. inf. de Bapt. debitum. Secundo, pro castitate thori. 27. q. 2. conjuges. Ter- tio, pro conventionali securitate, quae etiam hosti servan- da est, 23. q. prima noli. quoniam grave est fidem fallere ff de const. pe. leg. 1. respon.1. Quarto, pro conscientia, inf. dere. spo. litteras, §. porro, & de praesc quoniam omne. 28. q. 1. §. 1. de poe. dist. 3. §. illud ultra medium, ad fi. dist. Quinto pro credulitate, secundum quam credimus id, quod non videmus. Greg. Fides non habet meritum, cui humana ratio praebet ex perimentum. Sexto, pro legalitate, seu confidentia, Insti tutio, de rebus di §. penditae. Septimo, pro aequalitate, & ex uberantia actionum. Instit. de actio. §. actionum, & inf. de ex ce. cum venerabilis. §.1. Octavo, pro legalitate, seu fidelita te dolo contraria, infra de posi. bo. si. Nono, pro probabili ignorantia, ff. de acquir. rerum dominio, qui bona fide. & l. bo nae fidei, vel probabili credulitate, de ver. sign. bonae fidei em- ptor. Decimo, pro simplicitate bona, seu innocentia. unde dicitur communiter, bonae fidei homo est, q. d. non est du- plex, non est malitiosus, sed innocens, qui omni verbo cre- dit. 22 q. 4. Innocens. Undecimo, pro collectione articulo- rum, ut hic. & 24. q. 1 haec est fides, & in Symbolo Athanasu. Qui- cunque puli. Recte autem a fide incipit, tanquam a funda- mento, quod in locum solidum, scil. summam Trinitatem, quam tractaturus de jure providit, ut supra in prin. hujus summae diximus, jaciat, quia omne quod non est ex fide, peccatum est, ideo juri operam daturo, & proficere desi- deraturo, primo de fide agendum est, quia in malevolam animam non introibit sapientia, nec in corpore peccatis sub- dito habitabit. Primo etiam jubemur in fide instrui, ut sic ad Baptismum sapientiae creduli veniamus, de conse. dist. 4. ante Baptismum. & dicit Aug. Fides per dilectionem opera tur, est fundamentum omnium virtutum. Greg. Ubi Chri- stus non est, subaudi, per fidem fundamentum nullius boni operis est supra aedificium, 1. q. 1 cum Paulus.
2
Fides quid estQuid est fides? Prout hic accipitur describit Paulus in epistola ad Hebraeos 11. c. dicens, "fides est substantia sperandarum rerum argu- mentum non apparentium". Sperandarum dicit, quia spe- rare debemus, quia dictum est a Prophetis esse futurum. Argumentum cum dicit, quia per prophetias jam com- pletas, debemus habere probationem de futuris non ap- parentibus, sicut de fine mundi, de die judicii, & simili- bus, sed haec descriptio non videtur convertibilis cum suo descripto, quia spes similiter est substantia, &c. ut supra unde videtur inferendum, quod fides est spes, quod fal- sum est: propterea haec diffinitio videtur loqui de futuris tantum, & tamen fides habet se ad praesentia, quia creden- dum est, quod Christus sit, qui quotidie in altari confici- tur. Item ad praeterita, sicut ipsum natum, & passum fu- isse, & ad futura, puta eundem Venturum iudicare, &c. unde potest dici, quod non est diffinitio, sed quaedam no- tificatio. Magistraliter vero sic diffinitur Fides est vo luntaria certitudo absentium, infra scientiam, & supra opinionem constituta: scientia enim habet cognitionem, opinio dubitationem, inter haec duo fides media est. nec enim habet cognitionem. unde Augu. fides est credere, quod non vides, sed nec dubitationem, quia dubius in fi- de infidelis est, infra de haer. c. 1. secundum Io. ut quid Aposto- lus lapidatur. Quod enim dixit, argumentum non appa rentium, totum solvit, apparet ne illud secretum mysteri um, quod sub specie panis latet, quod non potest confice- re, nisi sacerdos rite secundum claves ecclesiae concessas Apostolis, & suis successoribus ordinatus. inf. in eo firmiter, § una. ubi cedit natura miraculo: & virtus supra consuetu- dinem operatur, inf. de cel. mis. cum Marthae, §. quaesivisti. Item nunquid apparet ibi Christum passum fuisse, nisi fi- dem adhibeas dictis veridicis & Scripturis, ergo non ap- parentium, nedum futura, sed praeterita & praesentia co- prehendit. Haec etiam descriptio sic intellecta, spei non co- venit, quia spes non respicit praeterita, sed futura. Verum haec est fides catholica, quam Romana tenet ecclesia, & quae in Symbolo continetur, 24. q. 1. haec est fides, quae fir- miter est credenda, & simpliciter confitenda, inf. eo. c.1. in princ. 23. dist. episcopus. de qua non est turbis coadunatis pu- blice disputandum. C. eo nemo. in prin. quia debemus esse soliciti, ne margaritas nostras ante porcos mittamus, 11. q. 3. nolite. & ne de secretioribus divinae scientiae omnibus proloquamur, 43 dist. in mandatis, nec magistris & custo- dibus canonum fas est inire certamen cum hominibus. alie- nae communionis, 23. q. 3. cum quibus in fin. Quod intellige, cum quis fidelis publice contendit de fide, ex hoc tumultus, & per fidei occasionem quaerens, ut in l. praeallegata nemo. alias in fide sunt simplices instruendi 10. q. 1 placuit, de haere. con- fundendi, 19. dist. secundum de conset. dist. 2m Christo pater, & in plerisque, ca. eiusdem & C. de episc. & cler. quoniam.
3
Fidei species quot suntQuot sunt species fidei? Duae, una et for- mata, quam habent boni & sancti: alia informis, quam mali, sc. innideles & exi- stentes in mortali, quinetiam & daemones, fides peccato- rum caret forma, quia non habent sinceram fidem inf. de elect. Osius. Prima est virtus, a qua dicuntur fideles quicunque baptizantur, quousque incidant in mortali, de cons. d. 4. quod autem apud. talis fides dicitur informa- ta charitate, id est, valde formata & infixa. unde & sic po- test diffiniri: Fides est charitas, qua quis credit quod diligit, charitas dignior est: penes quam consistit omne meritum, & est fons vivus, cui non communicat alie- nus, sc. a fide. inf. de regulis, licet, in fin. & de poeni. dist. 1. I- tem ut Christus ait. dist. 2. §. charitas. unde dicitur, fides ve ra est virtus quam charitas comitatur. Apostolus. Haec est fides, quae per dilectionem operatur, de poen. dist. 2. §. item sine charitate, & non ea quae daemonum est, quia secundum Iacobum, c. 2. "si credis, quoniam unus est De us, bene facis. & daemones credunt, & contremiscunt, sed fides sine operibus mortua est". De fide informata cha ritate, dicit Abacuc, "Iustus meus ex fide vivit". Fides autem no stra eadem est in substantia cum fide antiquorum, ut tactum est. unde & Matth. 21. "Turbae autem quae praecedebant, & quae sequebantur clamabant, dicentes b Osanna filio David", sed distat in qualitate; quia quod ipsi credebant de futuro, sc. filium Dei nasciturum, nos credimus de praete- rito, sc. Christum natum.
4
Fides articuli quot suntQuot & qui Articuli.1 Secundum quos- dam 12. c juxta nu- merum Apostolorum, quia Apostoli per inspirationem Spiritus sancti congregati Symbolum minorem compo- suerunt, & singuli singulos articulos apposuerunt, un- de dicitur symbolus, quasi singulorum bolus, & inteni in Scripturis (licet non Authenticis) quis Apostolorum articulum apposuerit in hunc modum. Primus est de pa- tro, & probat eum omnipotentem & creatorem, & ipsum apposuit princeps Apostolorum, scilicet Petrus, dicens, Credo in d Deum patrem omnipotentem, creatorem coeli, & terrae. hoc probatur infra eod. cap. 1. in prin. § ibi u- num universorum principium, &c. Secundus est de filio, & probat eum rerum Deum, & hunc apposuit Andreas frater Petri, dicens, Et in Jesum Christum Filium eius u- nicum Dominum nostrum. Tertius est de eodem, & probat ipsum conceptum de Spiritu sancto, & natum ex Maria Virgine, & hunc apposuit Jacobus frater Joan- nis, dicens. Qui conceptus est de Spiritu sancto natus ex Maria Virgine. Quartus de eodem, & probat ejus pas- sionem gloriosam, & pretiosam mortem, & sepulturam, & hunc apposuit Joan. dicens. Passus sub Pontio Pilato. crucifixus, mortuus, & sepultus. Sic ergo debemus fi- lium credere verum Deum, & verum hominem, infr. de cel. unis. in quadam, de her. cum Christus, unde qui immortalis, & impassibilis erat respectu deitatis, factus est passibilis, & mortalis respectu humanitatis, inf. eod. firimter. C. eo. l. ult. Quintus de eodem, & probat descensum ejus ad inferos, & jus resurrectionem, & hunc apposuit Thomas, dicens: Descendit ad inferos, tertia die resurrexit a mortuis. Sex- tus de eodem, & probat ejus ascensionem, & hunc appo- suit Jaco. Alphaei, dicens. Ascendit ad coelos, sedet ad dexteram Dei patris omnipotentis, descendit tamen in anima, resurrexit in carne, ascendit pariter in utroque, ut infra co. firmiter, §. haec sancta. Septimus de eodem, & pro- bat ejus iudicium, & hunc apposuit Philippus, dicens: Inde venturus est judicare vivos, & mortuos. Hi sex ar- ticuli, qui attribuuntur filio comprobantur per ordinem. infr. eod. cap 1. §. haec sancta Trinitas, ibi, & tandem unigenitus. &c. Octavus, de Spiritu sancto, & hunc apposuit Bar= tholomaeus, dicens, Credo in Spiritum sanctum, infr. eo- dem capitulo primo circa princip. ibi Spiritus sanctus, Nonus de eodem probat & claritatem, & quod instinctu ejus dem Ecclesiae constituta est, & regenda omni schismate procul pulso, & hunc apposuit Matthaeus, dicens: San ctam ecclesiam catholicam, Sanctorum communionem, hoc tangitur, infra eodem capitulo primo. §. una, hunc articu- lum offendunt schismatici, de quibus infra de sin. Deci- mus, de eodem, & probat ejus benignitatem, & hunc ap- posuit Simon, dicens, Remissionem peccatorum, hoc ha- betur inf. eo cap. 1 §. ult. & penul. Undecimus, de eodem, & probat ejus potestatem, & hunc apposuit Thadaeus, di- cens, Carnis resurrectionem, & hic comprobatur infr. e- od capitulo primo, §. haec sancta, ibi, qui omnes, cum suis propriis. &c. Duodecimus, de eodem, & probat eius remunera- tionem, & aeternitatem, & hunc apposuit Matthias, di- cens: Vitam aeternam, & hoc tangitur infra eodem, capitu- lo primo § haec sancta. Si bene inteiligas, unicus & primus articulus attribuitur patri. Nam sicut unitas est princi- pium omnis numeri, nec est numerus, nec numerum ha- bet, sic pater est principium sine principio, & ideo unitas ei appropriatur. Sequens vero sive secudus, tertius, quar- tus, quintus, sextus, & septimus, appropriantur filio: quia senarius numerus perfectus est, quare per ipsum perfe- ctio designatur, quae convenienter filio assignatur; quia sicut dicitur ad Eph.1. Deus pater proposuit in dispensa- tione plenitudinis temporum instaurare in Christo om- nia, quae in coelis, & quae in terra sunt. Sed octavus, no- nus, decimus, undecimus, & duodecimus, & sic quinque Spiritui sancto appropriantur: quia per quinarium signi- ficatur universorum remissio peccatorum, quae sit per gratiam, quae est sancto Spiritui assignanda. Sic ergo haec distinctio aequalitati personarum nihil detrahit, quia tres personae consubstantiales sunt, & coaequales, &c, ifra eo- dem, capitulo. 1. resp. secundum, quod ipsarum appropria- tio demonstratur, sicut dicit August. in lib. de Spiritu. & a- nima. Sed secundum dominum Hug. Card. 12. sunt arti- culi. 6 de divinitate, & 6. de humanitate. Primus artic. de divinitate est, quod Deus est unus. Secundus, quod De- us est aeternus; Tertius, quod Deus est author omnium. Quartus, quod est justificator impiorum, ibi, remissionem peccatorum. Quintus, quod est suscitator mortuorum. Sextus, quod est remunerator bonorum & malorum. I- tem primus art. de humanitate est, quod natus est filius Dei de virgine. Secundus, quod mortuus, secundum quod homo. Tertius, quod descendit in anima ad inferos. Quartus, quod resurrexit in corpore Quintus, quodascen- dit in corpore & anima. Sextus, quod vivos & mortuos judicabit. Secundum alios vero, sunt 14. artic. quorum 7. pertinent ad deitatem, & 7. ad humanitatem. Primus est de unitate essentiae ibi, Credo in Deum, q.d. non Deos, quia non sunt plures, sed unus tantum, unde in majori Symbo- lo, Credo in unum Deum, & hic retorquetur ad tres se- quentes, qui denotant discretionem personarum. Primus est de persona patris. unde dicit. Patrem omnipotentem, &c. Secundus, de persona filii, unde dicit, & in Jesum Chri- stum, &c. Tertius. de persona Spiritus sancti. unde dicit, Credo in Spiritum sanctum, &c. & est sensus, unam essen- tiam, & unum Deum credo, & tres personas, scil. Deum Patrem, Deum Filium, & Deum Spiritum sanctum. Et hi quatuor articuli pertinent ad Deitatem in se, & ponuntur inf. eo. c. 1. resp. 1. Tres vero sequentes pertinent ad deitatem, quo ad effectus ipsius. Primus indicat effectum creatio- nis, ibi, Creatorem, &c. probatur, infr. eo. c.1. resp. 1. Secundus, ef- fectum recreationis, ibi, Sanctam Ecclesiam catholicam, &c & est sensus. Credo, quod Deus reconciliet peccatorem in Sancta ecclesia, quae est communio Sanctorum, & non alibi probatur, infr. eo. c. 1. §. una. & per hunc potestas clavi- um comprobatur, inf. de exces. praela. tanta. Tertius, officium glorificationis: ibi, Carnis resurrectionem, quo ad corpus vitam aeternam, quo ad animam. Habes ergo 7. articulos. tres ult. pertinent ad effectus Deitatis, quatuor primi ad ipsam Deitatem in se determinatam, & sic omnes 7. per- tinent ad Deitatem. Septem vero pertinentes ad huma nitatem, sunt hi. Primus. Qui conceptus est de Spiritu sancto. Secundus, Natus ex Maria Virgine. Tertius, Pas- sus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, & sepultus. Quartus, Descedit ad inferos. Quintus, Refurrexit a mor- tuis. Sextus, Ascendit ad coelos, sedet ad dexteram Dei pa- tris omnipotentis. Septimus, Inde venturus est judicare vivos & mortuos. Nunc autem misericordiam peto, ut ipsam tunc consequar, cum secundum opera sua redditu- rus sit singulis, tam reprobis, quam electis, & hi 7. ponun- tur ordinatim, inf. eo. c. 1. haec sancta Trinitas. C. eo. l. fina. Hanc divisionem, scil. de 14 articulis videtur comprobare, & se- qui Concilium generale, inf. eo. firmiter. Prima divisio vide- tur significata fuisse. Ios. 3. ubi dicit Dominus, idest pater ad Josue, id est filium. Elige tibi 12. viros, idest Apostolos. Luc. 6. singulos per singulas tribus, & praecipe eis, ut tollant de medio Jordanis alveo, id est de media profunditate Scripturarum, ubi steterunt pedes sacerdotum, idest affe- ctus sanctorum patrum, duodecim durissimos lapides, id est articulos, qui non credentibus durissimi apparent, ere- dentibus vero durissimi sunt, id est firmissimi, quia sunt fidei fundamentum, quos ponetis in loco castrorum, ubi fixeritis hac nocte tentoria, id est in Ecclesia, quae est, ut ca strorum acies ordinata, in qua in nocte praesentis vitae per speculum in aenigmate figunt tentoria sua ad idem Apoca- hyp. 21. ubi 12. lapides ponuntur, qui per proprietates suas praedictos articulos 12, designant. Secunda vero divisio comprobatur Apocalyp. 1 ubi dicitur, Conversus vidi 7. candelabra aurea, & in medio 7. candelabrorum aureorum similem filio hominis, nam per haec intelliguntur 7. ult. art. pertinentes ad humanitatem, unde in medio horum simili- tudo filii hominis designatur, & sequitur, quod habebat in dextera sua stellas 7. per has intellige 7. primos artic. ad deitatem pertinentes. 1. Timoth.6. & lucem habitat inacces- sibilem. Haec ad praesens in summa sufficiant, nam caetera possunt in scriptis Theologicis plenius reperiri. Compro- bantur autem hi articuli, inf. eo. c. 1 & 2. C. eo. inter clarus.
5
Poena non credentium, dicitur gehennaQuae poena non credentium. Gehen- na perpetua unde in Evangelio, lbunt hi in supplicium aeternum, & il- lud, Haec est fides Catholica, &c Et quod praemium Catholicorum: Salus aeterna, nam qui crediderit, & baptizatus fuerit, sal vus erit, inf. de bap. majores, §. caeterum. ubi similiter & tam pae- na reproborum, quam praemium electorum probatur, in- fra eo. c.1 § haec sanct. in si. Non solum autem virgines & con- tinentes, verum etiam conjugati per fidem rectam, & o- perationem bonam, placentes Deo, ad aeternam merentur beatitudinem pervenire, infr. eo firmiter, in fi.