Titulus 38

MIsericors & miserator Dominus, cujus misericordiae non est numerus, misericorditer semper agens, ac salutem peccatorum sitiens, per hujus mundi pelagus periculose navigantibus, & quandoque fluctuantibus, & remedia multa obtulit, inter quae specialiter paravit duas naves, sive tabulas. ad hoc de poeni. dist. 1. multiplex misericordia Dei. Prima tabula est baptismus: in quo vetus homo exuitur, & novus induitur: de quo satis dictum est supra de baptismo, & ejus effectu, per totum. Secunda tabula est poenitentia, quae per peccatum mortale naufragium passis necessaria est, secundum Joa. de poenit. dist. i. secunda tabula, post. c. super tribus. & haec per quam necessaria est etiam una consideratione habita plusquam baptismus, quia per ipsum non subvenitur, nisi semel, & proficit ad salutem, sed per veram poenitentiam saepius nam quisquis prolapsus fuerit in peccatum, per hanc semper poterit reparari, secundum Concil. generale supra de sum. trin. c1 § pen. tamen secundum Ambros. pauci sunt hanc a- gentes. unde ipse ait: Plures inveni innocentiam baptisma- lem servasse, quam veram poenitentiam egisse, de poeni dist. 3. reperiuntur, & dist. i. sunt qui arbitrantur. ideo ne imperitia sacerdotum simplicium eis potissime sit nociva. dicto & expedito tractatu. supr. titul prox. de poenis, quae in tribunali corpori infliguntur, dicamus nunc de his, quae imponuntur in judicio animarum: & sic apponamus rubricam de poen & remissio plenarie tractantes, Quid sit poenitentia. Quot & quae sunt actiones poenitentiae. Quibus & quot dietis sit ad poenitentiam properandum, Quis debet confiteri, De quibus peccatis facienda est confessio, Qualis debeat esso confessio. Cui confitendum sit, Quando confitendum est, Qualiter sacerdos debet se habere erga confitentem, Quae impediant poenitentiam, Quae inducunt hominem ad veram poenitentiam faciendam, Quae interrogationes fieri debent. vel possunt ab audiente confessionem, Quis sit effectus verae poenitentiae, quae valent ad hoc, ne quis post veram poenitentiam & salutem spiritualem consecutam patiatur recidivum. In quo tenetur sacerdos illi, cujus confessionem audivit, Et ad quid tenetur is, qui confessus est confessori, Utrum poenitentia debet iterari, An peccata semel confessa iterum necesse sit confiteri, Et utrum peccata semel dimissa iterum redeant. Et an ficte poenitenti, vel in mortali peccato existenti prosint opera de genere bonorum. Quibus mortuis suffragia ecclesiae prosunt. Quae poena sit pro peccatis singulis injungenda, Quibus & qualiter, a quibus & inquantum facienda est restitutio male acquisitorum.

Quid sit poenitentia. Secundum Augu. paenitentia est quaedam dolentis vindicta, puniens in se quod dolet commisisse de poeni. distinct 3 poenitentia es. Sed secundum Ambros. & Greg. paenitentia est, mala praeterita plangere, & plangenda iterum non committere: de poeniten. dist. 3. cap. 1 & 6. unde & paenitentia dicitur, quasi paenam tenens, vel poenae tentio, a puniendo: quia requirit quod peccator semper in se paeniteat, ulciscendo quod commisit peccando: alioquin si paucis diebus quis poenitentiam agat, demum ad peccata redeat, merito percutitur primi pastoris sententia, qui sic ait, Canis reversus ad vomitum. & sus lota in volutabro luti. de pen. dist. 3. ca. 3. & c. sunt quidam, & c. irrisor. &

breviter ad hoc faciunt multae authoritates Sanctorum positae de pen. distin. 3. a princi. usque ad §. sed verba. circa princ. tertiae columnae. Occasione quorum verborum dixerunt aliqui, quod si quis veram poenitentiam egerit, nunquam postea mortaliter peccabit. quod falsum est, ut probatur in his quae no. supra eod in continuatione rubricae. versi, secunda tabula. Sed hae authoritates non sunt ad diversa tempora, sed ad illum tantum, in quo quis agit poenitentiam referendae ut illo, scilicet tempore, quo quis commissa plangit, alia non committat, nec etiam committere proponat, ut dicit Grat. in dicto § sed verba. Unde ibi dicit Isidorus, "Irrisor est non poenitens, qui adhnc agit quod poenitet, nec videtur Deum poscere subditus, sed subsannare superbus". Augu. "Inanis est poenitentia, quam insequens culpa coinquinat". Idem, "Non prosunt lamenta, si replicentur peccata" Greg. "Quid prodest, si peccata luxuriae quis defleat, adhuc tamen avaritiae aestibus anhelat", & praecedit: "qui sic alia deplorat, ut iterum alia committat, adhuc poenitentiam a- gere aut ignorat, aut dissimulat". Isidorus, "Multi lachrymas indesinenter fundunt, & peccare non desinunt quosdam accipere lachrymas ad poenitentiam cerno, & affectum poenitentiae non habere". August. "Poenitentes, si tamen estis poenitentes, & non irridentes, mutate vitam, mutate mores, reconciliemini Deo". Sufficit ergo ad veritatem paenitentiae, commissa plangere, & firmiter in animo proponere alia non committere, quae si committantur, apparet nunc, quod prima paenitentia non fuit perfecta, nec prodest ad salutem, nisi homo per aliam paenitentiam iterum reparetur, & hoc probat Grat. per multa dicta Sanctorum, de peni. dist. 3. ab illo. §. sed verba superius inducta, usque ad §. quod frequenter paenitenti. & c. adhuc instant. ibi. & seq. & aliis seq.

Quot & quae sint actiones poenitentiae. Tres, secundum Aug. Prima est, quae novum hominem parturit, & sit ante baptismum: nisi enim baptizatum, subaudi, adultum & discretum paeniteat vitae veteris, novam vitam inchoare non potest. recipit tamen talis characterem, licet non gratiam, quousque fictio recedit. ab hac vero parvuli soli, subaudi, & furiosi continui, quia non possunt uti libero arbitrio, excusantur, ut nota. supra de baptis. §. quis sit effectus.

Secunda vero actio paenitentiae est, quam quis facit post baptisimum de peccatis mortalibus de qua no. sup. eo. §. quid sit paenitentia quae scil. agitur de his, quae legis Decalogus continet & de quibus Apostolus ait. "Si nosipsos judicaremus, non utique a Domino judicaremur". & secundum Gregor. aut homo ipse in se penitus punit, aut Deo vindicans cum hominem percutit.

Tertia est agenda de peccatis venialibus, quae humanae fragilitati, quamvis parva, tamen crebra surrepunt, & quae si collecta contra nos fuerint, ita nos gravabunt, & oppriment, sicut unum grande peccatum. Quid enim interest ad naufragium, an uno grandi fluctu navis operiatur, an paulatim surrepens aqua in sentinam, & per negligentium culpam derelicta atque contempta impleat natem, atque submergat, propter hoc necesse est, ut jejunia, & orationes, & elemosynae invigilent, in quibus cum dicimus, Dimitte nobis debita nostra, manifestamus habere nos quod nobis dimittatur, atque in his verbis humiliantes animas nostras, quotidianam quodammodo agere paenitentiam non cessamus probantur haec de pen. dis. 1. tres actiones & ca. seq. de consecr. dist. 4: tunc valere. & ca. agant. & c. ne quod absit. & c. sine penitentia.

Quibus: & quot dietis sit ad paenitentiam properandum. Et quidem tribus, nam tres sunt dietae, videlicet, Cordis contritio, Oris confessio, Operis satisfactio. Chryso. Perfecta paenitentia cogit peccatorem omnia libenter sufferre. in corde enim ejus contritio, in ore confessio, in opere tota humilitas. haec est paenitentia fructuosa. de paen. dist. 4 perfecta quia enim tribus modis Deum offendimus, scilicet delectatione cogitationis, impudentia locutionis, & superbia operis, ut contraria contrariis curentur, delectationi cogitationis opponitur contritio, impudentiae locutionis confessio superbiae operis satis factio, argu. inf. de reg. iur, omnis res. supra de bapt. majores. §. hic vero dicimus. de his Hier. exponens verba Amos prophetae comminantis Azahel regi Damasci, & dicentis, super tribus modis sceleribus Damasci, & super quatuor non comvertam eum. verba Hier iuxta tropologiam possumus dicere. primum peccatum est, cogitasse quae mala sunt. secundum, cogitationibus acquievisse perversis. tertium, quod mente decrevimus, opere complevisse. quartum, post peccatum non agere paenitentiam. & suo sibi complacere delicto, de paen. dist. 1 super tribus. Hi sunt tres mortui, quos Dominus legitur suscitasse scilicet filia Archisynagogi, quam suscitavit intra domum. quia ipsam intus invenit, ecce peccatum cogitationis de hac de paen. dist.1 §. non sunt haec. & & c. quem paenitet. in fi.

Item filius viduae, quem suscitavit ad portam civitatis, ecce peccatum locutionis: de hoc de paen. dist. 1. fleat. Lazarus quem suscitavit in sepulchrojam faetentem, ecce peccatum operationis de hoc. de paen. diffin. 1 quantumlibet. vel dic quod per filium viduae intelligere pos- sumus peccatum operationis, in quo includitur peccatum locutionis, quia vix perpetratur malum opus, quin & malum verbum praecedat, per Lazarum vero peccatum consuetudinis. & notandum, quod puellam verbo, puerum motu, Lazarum cum fremitu, clamore, & lachrymis resuscitarit. unde versus. Mors malo, mors intus malus actus, mers fortis usus: Tumba:, puella puer, Laxarus ista notant. Hanc verbo, hunc motu, lachrymando suscitat illum scilicet, Lazarum Christus in suscitatione enim puellae non invenimus aliquas lachrymas emanasse. Sed suscitatione filii, flebat turba, quae ipsum sequebatur. in suscitatione vero Lazari flebat Martha, flebat & Maria, pro fratre supplicantes, flebat & turba, quae Mariam fuerat secuta, la- chrymi: Mariae incitata. in quo docemur, publice peccantibus suffragia ecclesiae & Sanctorum necessaria fore. ut probatur de paen. dist. 1 quem penitet circa fi unde Ambr. "Fleat pro te mater ecclesia, & culpam tuam lachrymis lavet". de paen. dist. 1 fleat.

De his tribus dietis ridetur locutus suisse Moyses. dicens: "Deus Hebraeorum vocavit nos, ut eamus viam trium dierum in solitudine, & sacrificemus Domino Deo nostro. ne forte accidat nobis pestis, aut gladius": id est, culpa in praesenti, & paena in futuro. In hoc triduo quaesivit gloriosa virgo Maria filium suum, & invenit. haec est scala cum tribus gradibus, quam vidit Jacob erectam a terra usque in caelum, & Dominum innixum scalae. est antem innixus propter tria. Primum est, ut gigas geminae substantiae paenitentem, & scalam scil. paenitentiam forti ter sustineat. Secundum est, ut ascendens cum forte labo- rarerit, & fatigatus fuerit, in ipsum respiciat, iuxta Psalm. Jacta cogitatum tuum in Domino, & ipse te enutriet. & Matth. 11. "Venite ad me omnes qui laboratis & onerati e- stis, & ego reficiam vos". unde Augu. Projice te in Deum: non enim ita crudelis est, ut se eripiat, & te cadere per- mittat. Tertium est, ut usque ad cacumen scalae ascendenti manum porrigat, & ipsum suscipiat, & cum tripudio in suam gloriam introducat.

PRima igitur dieta est contritio, circa quam quatuor sunt notanda, quid sit contritio, quae inducunt contritionem: qualis debet esse contritio, & quis sit effectus contritionis, Quid sit contritio, dolor pro peccatis verus & anxius, cum proposito abstinendi & satisfaciendi confi- tendi assumptus inde Iohel. 2. Scindite corda vestra, b & non vestimenta vestra. Iste dolor, ut ait Hier. debet esse triplex, scilicet acer, acrior, acerrimus acer debet esse, quod Do- minum Deum nostrum, & omnium Creatorem offendi- mus: acrior, quia patrem nostrum coelestem, qui nos multipliciter pascit, impugnavimus: acerrimus vero, quia Redemptorem nostrum, qui nos redemit proprio sanguine, & a peccatorum vinculis liberavit, & a crudelitate daemonum, & acerbitate gehennae potenter eripuit, quantum in nos est, iterum crucifiximus Sed de tribus debemus dolere, scilicet de commisso peccato, de amisso honore, de amisso tempore. vel dic, quod cordis contritio est a malo ad bonum, a diabolo ad Deum conversio. unde Iohel. 2. Convertimini ad me in toto corde vestro. Conversio autem est cordis undique verso, de poen. dist. 1. convertimini. Quae inducunt contritionem.

Primo, commissorum cogitatio, unde Ezech. "Recogitabo omnes annos meos in amaritudine animae meae".

Secundo, pudor de peccatis commissis. Job. Res di- gnas confusione agunt. Naum. 3. Revelabo pendenda tua in facie tua Thre. 4. Denigrata est super carbones facies eorum.

Tertio detestatio peccati, propter cujus utilitatem ipse peccator vilis factus est & abiectus Hier. 2. Quoniam tilis facta es nimis, iterans vias tuas. Ioan 8. Qui facit pecca- tum, servus est peccati. Aug Homo, ne tibi vilescas, appende te pretio. Philosophus, Major sum, & ad majora natus quam ut fiam mancipium corporis mei. Seneca, Si scirem Deos ignoscituros, & homines ignoraturos, dedignater tamen peccare propter vilitatem ipsius peccati.

Quarto, timor, de die judicii. Hierron. Quoties diem illum confi- dero, toto corpore contremisco. idem: Sive comedo, sive bibo, sive aliquid aliud facio, semper videtur illa tuba terribilis insonare auribus meis, Surgite mortui, venite ad judicium. Greg. Quid faciet virga deserti, ubi concutietur caedrus Paradisi. 1. Pet 4. si iustus vix salvabitur, impius ubi apparebit:

Quinto, timor poenae gehenim Apoc. 19 "Apprehensa est bestia, & cum illa pseudopropheta, & qui acceperunt characterem bestiae, & qui adorant imaginem ejus, missi sunt in stagnum ignis". Idem 21. "Timidis, & incredulis, & extractis, & homicidis, & fornicatoribus & veneficis, & idololatris & omnibus mendacibus pars illorum in stagno ardenti igne, & sulphure, quod est mors secunda". Ad Roman. 6. "Stipendia peccati, mors".

Sexto, dolor de amissione patriae coelestis. Apoc 3. Tene quod habes, ut nemo accipiat coronam tuam eo. 16 "Beatus qui Vigilat, & custodit vestimenta sua, ne nudus ambulet, & videant turpitudinem ejus".

Septimo, dolorde multiplici offensa creatoris, ut notatur. supra eodem sub § quid sit contritio. ver. iste dolor.

Octavo, spes scilicet triplex, veniae, qua pecca- tum remittitur, gratiae, qua bene operatur, gloriae, qua re- munerabitur. Apoc. 3. "Ecce ego sto ad ostium, & pulso, si quis audiverit vocem meam, & aperuerit mihi ianuam, intraboad illum, & caenabo cum illo, & ille mecum". qui uloerit, dabo illi edere de ligno vitae, & sedere mecum in throno meo, huic hospiti panis parandus est. ut not. ins eo. vers. noli igitur cum Cain filius etiam Dei, & praecursor suus in principio suae praedicationis clamat: Poenitentiam agi- te, subaudi, securi de praemio, quod statim subjungitur: unde sequitur. Appropinquabit enim regnum caelorum. Item Matth. 9. "Non veni vocare iustos, sed peccatores" ad poe nitentiam. Et non solum Dominus, sed etiam tota coelestis curia non minus dulciter, quam efficaciter hortatur miseram animam ad poenitentiam faciendam. Cant. 6. re- vertere revertere, Sunamitis, revertere revertere ut in- tueamur te. quater dicit, revertere, propter quatuor gene ra peccatorum, quasi dicat, o Sunamitis, id est, anima captiva, quam sc. diabolus propter delicias hujus mundi & peccata, quae commisisti, trahit ad inferos captivatam attende tibi, & revertere a peccato immundae cogitationis, revertere a peccato turpis locutionis, revertere a peccato pravae operationis, revertere a peccato obstinatae consuetudinis de quibus no. sup. eo. §. resp. 1. versi. hi sunt tres mortui. & seq. Iterum quatuor modis, revertere sc. per cordis contritionem, oris confessionem, operis satisfactionem, bonae & honestae conversationis continuationem, quia qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Haec autem debes facere, ut intueamur te, id est, ut sic possimus videre in te imaginem & similitudinem Dei. & sic est vox coelestis cu riae ad nostram. & sic vox est Trinitatis, vel intueamur te, scil. per dilectionem & gratiam, ut secundum Ioan. 14. ad te veniamus per gratiam, & apud te mansionem faciamus, per gratiae efficaciam: ut sic a Patre recipias potentiam tuam. a Filio scientiam vel sapientiam, a Spiritu sancto voluntatem spontaneam benefaciendi, & bene operandi, quod non potest esse dum fueris in peccato. Esa. Iniquitates vestrae diviserunt inter vos & Deum vestrum Salom. In malevolam animam d non introibit sapientia, nec habitabit in cor pore subdito peccatis, sed poenitentia reparata, revertitur ibi Deus. Osae 2 Sponsabo te mihi in fide, & sponsabo te mihi in judicio, & miserationibus, & sponsabo te mihi in sempiternum. Sponsabo te mihi in fide. id est, baptismo fi- dei. & si hoc vinculum per peccatum ruperis, sive fregeris, iterum sponsabo te in judicio & miserationibus, id est, sacramento poenitentiae, per quod miserationes multas, &c saepius consequeris: & si sic decesseris, sponsabote mihi in sempiternum mecum, cum utraque stola in meum cubiculum in die judicii introducens. Vel ter dicit, sponsabo te, ad notandum triplex testimonium triplicis dilectionis sc. cordis, oris, & operis unde & ter quaesivit Christus a Petro, an diligeret eum. sup. de elec significasti. Iterum ter dixit, sponsabo, quia ter, sive trib. modis desponsatur anima peccatrix in conversione, sc. per contritionem, confessionam, & satisfactionem: ut no. sup. eod § resp. 1. Haec tamen verba Hier. sic exponit, sponsabo te, &c no misericordiam Dei: meretrix diu fornicata ad virum repertitur, nec reconciliari viro sed sponsari dicitur & vide distantiam inter Dei & hominum conjugia, homines de virginibus, non virgines faciunt, sed Deus meretrieibus junctus, virgines reddit. Item cum secundo dicit, sponsabo, duas apponit determinationes, scilicet judicium in singulari, & miserationes in plurali, ad privilegium misericordiae denotandum. Si vero adhuc de misericordia, & venia dubitas, curre ad exempla David de poen. dist. 3. c. David, & c. seq Mariae Magdalenae, Petri, Matthaei telonari, Pauli persecutoris. Latronis in cruce pendentis, & aliorum complurium, quos post peccata gravissima respexit misericordia Salvatoris, in odo- rem horum unguentorum currendum est. unde Ber. su- per Can. Omnino propter mansuetudinem, quae in te prae- dicatur, currimus post te Domine Jesu, audientes, quod non spernas pauperem, peccatorem non abhorreas, non horruisti confitentem latronem, non lachrymantem peccatricem, non Cananaeam supplicantem, non deprehensam in adulterio, non sedentem in teloneo, non supplicantem publicanum, non negantem discipulum, non persecutorem discipulorum, non ipsos crucifixores tuos, in o- dore horum unguentorum currimus. Idem: Peccavi peccatum grande, turbatur conscientia, sed non perturbabitur, vulnerum enim Domini recordabor. Idem: Quid tam ad mortem, quod non Christi morte solvatur Augu. Loquens ad Deum patrem, merito mihi spes valida in Christo est, quod sanabis omnes languores meos, per eum qui sedat ad dexteram tuam, & te interpellat pro nobis, alio- quin desperarem. multi enim & magni sunt languores mei, multi & magni sunt, sed amplior est medicina tua. Idem ille tuus unicus redemit me sanguine suo, non calumnientur me superbi, quoniam cogitabo pretium meum. Noli igitur cum Cain desperare de venia, quia plus potest Deus dimittere. quam tu peccare: sed nec cum Orig. nimis prae- sumas de Dei misericordia, sed ita granum, id est, animam vel cogitationem inter duas molas has, scilicet timoris & misericordiae conteras, ut ex farina sic trita buratello dis- cretionis mundata, aqua lachrymarum commixta bonum panem & delectabilem in clibano cordis, igne charitatis decoctum, dares, & offeras hospiti tecum caenare cupienti, & ad ostium propulsanti, ut no. super eod sub. § versi 8

QUalis debet esse contritio universalis continua habens propositum confitendi & satisfaciendi. unde Ezech. Recogitabo. &c ut not. supra eod. sub §. quae inducunt in prin. Ps. Lavabo per singulas noctes lectum meum lachrymis stratum meum rigabo. Idem, Quoniam ego in flagello paratus sum, & dolor meus in conspectu meo semper. nec est satis, quod doleat, sed ex fide doleat, & non semper doluisse doleat. secundum Aug. de poen. dist. 3. si Apostolus. in fi.

ET quis sit effectus contritionis, a patet ex vi nominis satis, quod debet esse consequens rebus. Instit. de don. § est & aliud 20. dist. cleros. supra de praeb. tum secundum Apostolum Dicitur enim contritio, quasi simul, vel ex toto tritio. Quod passive potest intelligi & active. Passive, quia totum cor ad literam quasi teritur, & scinditur prae nimia angustia, dolore, ira, & indignatione, quae concipit conversus contra ipsa peccata, Ioel. 2. Scindite corda vestra, & non vestimenta vestra. de poen. distin. 1. scindite. Psal. Sacrificium Deo spiritus contritus, cor contritum & humiliatum Deus non despicies. Punge igitur & percute cor tuum, si necesse fuerit, etiam spinis; clavis, & lanceis, & aliis, quibus ipse Christus pro te fuit punctus in cruce, ut probant authoritates positae sup. eod. sub §. quae mducunt. ver.1. peccavi grande peccatum, & sequ. Ber. Visa Christi passione quis tam deliciosus, ut non abstineat, quis tam malitiosus, ut non poeniteat, quis tam durus, ut non condoleat: Greg. Si passio Domini ad memoriam revocetur, nihil adeo durum, quin aequo animo toleretur. Active potest etiam intelligi, quia contritio tanquam fortissima machina conterit totam congeriem peccatorum, quae quasi quidam murus separat Deum a peccatore, ut patet in his quae not. sup. eo. sub § quae inducuntur. ver hoc autem debes facere. Item dirumpit laqueos & catenas Diaboli. Psal. Laqueus contritus est, & nos liberati sumus. Item quia destruit carcerem infernalem, quem daemones in inferno paraverant pecca- tori, & enervat vires daemonum, quod significatum est in Sampsone, qui postquam creverant capelli ejus, viribus resumptis concussit duas columnas, & domus corruit, ita quod ipse cum Philistaeis mortuus est per Sampsonem intellige peccatorem poenitentem: per capillos dona Spiritus sancti: per contritionem vires resumi sive restitui, per duas columnas, duas concupiscentias scilicet concupiscentiam carnis, & superbiam vitae, vel concupiscentiam malum perpetrandi, & pigritiam seu negligentiam bonum operandi, talis poenitens interficit se, id est. veterem hominem, quem exuit, domum infernalem sibi paratam sub- vertit Philistaeos, id est, daemones occidit, quia potestas eorum in tali poenitente extinguitur, & vires ad nocendum ei de caetero enervantur. Haec enim contritio, juxta Psal. conterit brachium peccatoris & maligni, scilicet diaboli, ista reparat muros Hierusalem, quos destruxerat. Nabu- zardam. unde Psal. Benigne fac in bona voluntate tua, id est, contritione a te solo gratis data, vel danda. Sion, id est animae, ut sequatur, & sic aedificentur muri Hierusalem scilicet per ipsam contritionem. Haec est quae parit prolem boni operis. unde Gen. 3. dictum est Evae, In dolore paries. Et breviter contritio mundat animam a reatu culpae liberat a poena gehennae, ab horrenda daemonum societate, & a vilissima peccati servitute: sed & restituit bona spiritualia, quae homo amiserat per peccatum, societatem scilicet spiritualem, communionem bonorum ecclesiae, quae dicit Particeps ego sum omnium timentium te, de filio irae filium gratiae reddit, de filio diaboli filium regis altissimi, & per consequens, efficit haeredom Dei, cohaeredem autem Christi.

ILlud autem quaeri consuevit, utrum sola contritio si- ne confessione peccatum deleat: super quo variae sunt opiniones. Primi dicunt, quod sola cordis contritio non sufficit, si presbyter adsit. de poen. dist.1. c fin. Secundi dicunt, quod per solam contritionem sit remissio, sed conditio- nalis. argum. de poen. dist. 3. sane in si. Tertii dicunt, quod sufficit contritio, si facultas non suppetat poenitendi, argum. 45. dist. duae. Gratia. scripsit hoc lectoris arbitrio relinquendum, de poen. distin. 1. §. quibus authoritatibus. Quarti dicunt, quod per contritionem solam peccatum non deletur, asserunt enim quod sicut tribus modis Deum offendimus. scilicet corde, ore, & opere: sic & tribus modis satisfacere necesse habemus. ut innuit Chryst. de poen. dist 3. perfecta. & no. supra eod. §. resp. 1. ver. Chrysostomus. nec obstant authoritates, quae innuunt per solam contritionem peccata abo leri, quia intelligendae sunt cum oris confessionem articulus necessitatis excludit, scilicet cum quis vere convertitur, sed morte praevenitur, vel aliquo alio justo impedimento confiteri vel satisfacere impeditur. Hugo dixit sola cordis contritione deleri peccatum, in adulto si vero conteritur, & proponit de caetero non peccare, de commissis confiteri & satisfacere. & si postea oris confessio & satisfactio b non sequatur peccatum jam dimissum in contritione non redit, peccat tamen mortaliter is, qui potest confiteri & satisfacere, & hoc non facit. & sic intellige de poen. dist. 1 magna. nec obstant authoritates innuentes peccata non dimitti sine confessione & operis satisfactione: quia intelligi debent de confessione interiori, quae est recognitio peccati in mente sua, vel propositum confitendi, vel gratia, qua sic homo disponitur, ut doleat de peccato, & proponat confiteri, & satisfacere, si locus & tempus affuerit. & idem intellige de satisfactione interiori, quae est dolor interior, & amaritudo animae de peccato commisso, & ut abstinere proponat: de poen. distinct. 3 satisfactio. & c. si Apostolus. & distin. 1. §. ex his authoritatibus. Sed ei sic opponitur, ex quo sola contritione deletur peccatum, ad quid opus est oris confessione, & satisfactione: & ipse re- spondet, quia necessaria sunt ad humilitatem & iustitiam exercendam, de poen. dist. 3. productior. & ut satisfiat ecclesiae, quae laesa est ex peccato. Haec ultima opinio celebrior est, & hanc teneas. non tamen intelligas, quod ipsa contritio peccata dimittat sed in ipsa contritione gratia Dei condo- nat omnia liberaliter unde Ambros. Verbum, id est, filius Dei tollit peccata, de poe. dist. 1. verbum. Aug. nemo tollit peccata, nisi solus Christus, qui est agnus tollens peccata mundi, de cons. dist. 4 nemo tollit. Sed & cordis contritionem prae- cedit gratia Spiritus sancti, sicut exteriorem satisfactio- nem praecedit interior contritio, intelligas in omnibus, gratia praeveniente. unde versus. Quicquid habes meriti, praeventrix gratia donat: Nil Deus in nobis praeter sua dona coronat. de consec distin. 4. gratiae. unde peccati remissio attribuenda est gratiae Dei, quae est causa causae. naturaliter enim prae- cedit gratia contritionem, sequitur inde dilectio. quoniam qui gratiam habet, diligit, inde sequitur contritio, quoniam qui diligit, conteritur. quia offendit, & ex hac contritione sequitur peccatorum remissio: sicut processus iste colligitur de poen. distin. 1. omnis qui non diligit manet in morte. Charitas autem est via ad contritionem, & peccatorum remissionem. sicut enim sine via nemo pervenit quo tendit, ita sine charitate, quae dicta est tia, non ambulare pos- sunt homines, sed errare: & sine charitate quomodo quis veram cordis contritionem poterit habere, secundum Hug. quasi dicat non poterit. de poen. dist. 2. §. ergo si charitatem Deo exhibeamus. & ca sequ. & §. cum ergo qui criminaliter peccat. & ca sequen. Prosper. "Charitas est, ut mihi videtur, recta voluntas ab omnibus terrenis ac praesentibus prorsus aversa. Inseparabiliter Deo juncta, & unita: igne quodammodo Spiritus sancti, a quo est, & ad quem refertur incensa. Inquinamenti omnis extranea. Corruptionis nescia: Nulli vitio aut mutabilitatis obnoxia. Super omnia, quae carnaliter dicuntur, excelsa. Affectionum omnium potentissima Divinae contemplationis avida. In omnibus sem- per invicta. Summa actionum bonarum. Salus morum, Finis coelestium praeceptorum. Mors criminum. Vita vin- tutum. Virtus pugnantium. Palma victorum. Anima sanctarum mentium. Causa meritorum bonorum. Praemium perfectorum Sine qua nullus unquam Deo placuit. cum qua nec potuit aliquis peccare, nec poterit. Fructuosa in poenitentibus Laeta perseverantibus Victoriosa in martyribus Operosa in omnibus omnino fidelibus. Ex qua quicquid ese boni operis vivet", de poen. dist. 2. Charitas est, ut mihi videtur, col. 1. Quod autem supra no. versic. haec ult. opinio, scilicet quod solus Christus peccata dimittit, non intelligas excludi pa- trem, neqne Spiritum sanctum nam inseparabilia sunt o- pera Trinitatis: de consec dist. 3 omnes in fin. & dist. 4: quomodo circa medium. 11. q. 3. illud. Et quod haec opinio ultima verior sit, patet per exemplum Latari, que Dominus prius suscitavit, b & vivificavit dicens, Lazare, veni foras. & is demum qui fuerat vivus egressus, fuit a discipulis absolu- tus 11 quae 3. inter vera. Patet hoc etiam per 10. leprosos, qui in via mundati sunt, antequam ad sacerdotes venirent. Item in exemplo leprosi, quem Dominus a peccato mundavit, & postea, ut secundum legem sacrificium offerret sacerdoti, praecepit: de poe. dist. 1 § si autem cor nostrum. secundum Goffred. & Rayn. Tu dic, quod quicunque Christianus mortaliter peccat, duplici vinculo ad satisfaciendum astringitur, unum, quo ligatur, quo ad Deum, & istud in contritione remittitur: aliud quo ad ecclesiam, & hoc per confessionem & satisfactionem injunctam & absolutio- nem presbyteri relaxatur: & haec comprobant dicta exempla. & hoc etiam expressius comprobatur. infra de sent. excomm, a nobis. 2. § 1. ibi, vinculum. ergo quo peccator liga- tus est apud Deum in culpae remissione, subaudi per contritionem obtenta dissolvitur. illud autem quo ligatus est. apud ecclesiam cum sententia remittitur, subaudi vel cum a presbytero absolvitur, relaxatur, ut ibi sequitur in exemplo Lazari. & hoc intelligas, sive peccatum sit no- torium, de quo ibi videtur loqui, sire occultum, quamvis de occultis apparere non possit, nisi per confessionem. nec ipsa ecclesia possit punire. supra de simo. tua. in fi. & cap. praece. in fin. Sacerdos igitur Dei minister ei, cui jam Do- minus per cordis contritionem peccatum dimisit, satis- factionem imponit: & poenam temporalem injungit, alleviat, vel remittit. & secundum hoc intellige de poen. dist. 1. multiplex. & cap. quem poenitet. in fi. & distin. 5. consideret in fin. qui & judex institutus est animarum, de poen. dist. 1 verbum, & sic Dominus remittit aeternam poenam, presbyter temporalem. quia pro quolibet peccato haec duplex poena de- petur, de poentit. dist 1 si peccatum & c. si primi hominis. & dist. 7. c. fin. quod tamen sic intelligas, quod primo & principali- ter aeternam meretur peccator, qui si non conteratur, nulli alii astringatur. sin autem conteritur, a Deo poena aeterna remittitur, sed in temporalem commutatur, ut in eis- dem c. comprobatur: & hanc temporalem potest sacer- dos remittere in totum, vel in partem, secundum ea quae not. infra eod. sub rub. de remissio. §. ad quid valeret, ver illud et- iam consulimus. nullum autem peccatum sine poena est aut enim punitur temporaliter per hominem, aut aeternaliter per Deum, ut not infra eod. § quis sit effectas. sub §. is igitur effectus. Tria vero no. circa hanc materiam, scilicet confessionem, contritionem, mundationem, confessio non est res signi, sed signum tantum, scilicet contritionis, contritio vero est res signi, scilicet confessionis, & est signum, scilicet mundationis, mundatio autem non est signum alicuius rei, sed est res signi tantum, scilicet contritionis. sicut not. supra de consec eccl. vel alta. dist. 2 §. & quando. versi. sed primum, scilicet forma visibilis & seq.

SEcunda dieta est confessio, de qua ex quo de prima scilicet contritione satis no. bene est, ut de ipsa aliquid dicamus. Est autem confessio, a secundum quod hic accipitur, ca- monica coram sacerdote peccatorum facta declaratio & dicitur confessio, quasi simul vel ex toto undique fassio: nam ille confitetur, qui totum & certum fatetur. ff. de con- fess. certum Super quo ride quod not. sup. de confess. § quali- ter. intelligatur haec regula. ver. certum & praeced.

Quis debet confiteri, omnis peccator quicum- que sit ille, qui actuale peccatum commisit. hoc ideo dico, quia sine peccato originali nullus est genitus de semine viri & mulieris, quam vis aliqui in utero matris sanctificat b legantur: sicut Hieremias. Joannes Baptista, beata & gloriosa Domina nostra. negant enim veritatem seducti, secundum Aug qui se absque peccato jactare audent in multis enim offendimus omnes. nec infans unius diei absque peccato esse potest, de poem. dist. 4. § item quod frequenter & c. seq. adhuc instant ante fin. & post medium. ver. negant enim veritatem, ergo si in dignitate constitutus, sive privatus clericus vel laicus, mulier vel masculus, pauper vel dives, nobilis vel ignobilis, juvenis vel senex, ex quo ad annos discretionis pervenerit, confi- teri tenetur, ut dicit Concilium Generale. inf eod. omnis. & patet in his quae no. inf. eo. §. quae poenitentia sit. Sed intelligas hic annos discretionis, ex quo scilicet quis discernit inter bonum & malum, super quo vide quod no sup de desit pue versi patet ex superioribus. & seq. & inf. eod. §. cui sub §. verum & seq. Et breviter haec tria sunt in praecepto, scilicet, contritio, confessio, & satisfactio. de contritione not. supra eod § quibus & quot dietis. sub § quid contritio. & sub §. quis sit effectus. De confessione in Thren. 2. Effunde sicut aquam cor tuum. Psal. Effundite coram illo corda vestra Iacob 5. Com- fitemini alterutrum peccata vestra. de satisfactione vero legitur in Matth. 3. "Facite dignos fructus poenitentiae". Item haec omnia praecepi intelliguntur a Domino, cum dicit: Agite poenitentiam, &c. scilicet prima contritio bona est, confessio melior, satisfactio optima: de poen. dist.3 perfecta. & dist. 5. consideret & 6 dist. qui vult & dist. 7. § 1. ergo videtur. quod sine confessione salus non est, quod verum est, si contemnatur, aliter sola contritio sufficit, ut no sup eod § quibus. & quot dietis sub §. illud autem quaeri consuevit. ver. Hu. dixit & seq. Nunquid ergo tempore necessitatis est confitendum haeretico vel schismatico: Non, quia non habet ecclesiae claves, nisi sit catholicus; de poen. distinctio 1. verbum Dei. & c. quem poenitet. & dist. 1 consideret. & distinct. 6 cap 1 & distin. 3. inter hoc hircum. 1. & 2. sed dolere debet peccator de peccato, quia tam diu distulit cor fiteri. & hoc ei sufficeret, secundum ea quae not. supra in § cui sub § & versi proxime inducto nam forte talis poneret ipsum cuo in desperationem, vel aliquem errorem, sicut Pharisaei, ludam con- sitentem eis, cui dixerunt, Quid ad nos, tu videris. de poen. distinctio. 6. cap. 1. a talibus enim vel etiam notoriis pecca- toribus nullum sacramentum recipiendum est, exceptio baptismo. 22 dist. §. verum. 1. q. 1. sacramenta. nam & primi ex- communicati sunt, qui non possunt absolvere. 24 qu. i. audivimus. nisi minori excommunicatione ligati. sup. de cler. excom mini si celebrat.

De quibus peccatis facienda est confessio. Hic notandum, quod omne peccatum aut originale est, aut actuale. actualium autem aliud veniale, aliud mortale. Originale peccatum e dicitur illud, quod omnes trahimus ab Adam, qui cum sine peccato creatus esset, per peecatum corruptus est, ut probatur, de poen dist. § Romanos. ver. Princeps & seq & procedentibus & sic se men suum corruptum & abominabile factum est, nec potuit postea aliquis non corruptus de tali semine generari, ut not. Jup. eo.§ prox resp. i. facile est enim ut nascatur a corrumpta arbore fructis corruptus, & quod a leproso generetur leprosus, & ideo cum formato corpori in utero matris de tali se- mine infunditur anima, ut 56. dist. nasci necesse est. ut ipsa anima quodammodo inficiatur & corrumpatur, sicut apparet, quando bonum vinum ponitur in vase corrupto, & ibi moram trahit, ut de poen dist. 3. §. sive autem quis dicat & ca. sequen & ibi, vase enim faetido, vel oleum, vel vinum facile corrumpitur. ad idem ff. cum in rebus. § sin ff. locat. sed addes § 1. ff. de actio. empt & ven tenetur § si vas. de radice enim infecta bonus fructus exire non potest. 1 quaestio. 1. fertur. & a tali peccato, quod naturaliter inest a natura corrupta procedens, quis non potest purgari per poenitentiam. anima tamen, quae ex hoc deturpata erat, abluitur in baptismo argument. de paen. dist. 2 §. non est mirum. versi. quicunque. sine quo baptismo salvari non possumus. de consec. dist. 4 placuit. Sed & in adultis necessaria est cordis contritio: de paen. distin. 1. tres actiones. quod dic, ut notatur. supra de bap. §. quis sit effectus. Veniale vero peccatum d dicitur illud quod quotidie committimus, quod provenit ex originali peccato, cujus fomes remanet in homine, quantum- cunque baptizetur, & ideo de facili labitur: quare sine veniali ista vita non ducitur, id est vix ducitur, secundum Greg. 25. dist. qualis. de hoc intelligitur, quod septies in die justus cadit. de paen. distin. 3. septies. Nunquid ergo tale peccatum confitendum est: Ad hoc videtur respondere Be- da, quod non. unde ipse ait, exponens illa verba Aposto. Confitemini alterutrum peccata vestra, scilicet coaequa- libus quotidiana & levia: graviora vero sacerdoti panda- mus, &c & infra sed & graviora coaequalibus pandenda sunt, cum deest sacerdos, & urget periculum. Venialia vero etiam sacerdotis oblata copia. licet confiteri etiam coae- quali. Et hoc sufficit & plerique doctores dicunt, dum tamen sacerdos non contemnatur, & secundum hos, non est necesse confiteri venialia sacerdoti, & si ipsius copia habeatur, dummodo hoc ex contemptu non praetermittatur. & merito, nam ipse contemptus mortalis esset, etiamsi persona contemneretur, quandiu ab ecclesia toleratur, ut sup. de cohabita cler. & multa vestra. Alii, inter quos est Ray. dicunt, quod nedum mortalia, sed etiam venialia sacerdoti, qui ligandi & solvendi potestatem habet, pandenda sunt, si ipsius copia habeatur. arg. pro eis de poent. distinctio 1. agite penitentiam.

Tu dicas distinguendum esse inter venialia, & venia- lia. habent enim tres gradus, sicut Apostolus testatur, scilicet ligna, foenum, & stipulam. 25. distinctio. §. nunc autem. & §. alias. Per ligna majora venialia intelliguntur, & quae nimis sunt inveterata, vel in consuetudine jam de- ducta, quae ex ipsa frequentatione & contemptu morta- lia reputantur, vel sequuntur, ut supra de jurejuran. & si Christus. §. quaedam. & secundum hoc intellige quod dicit August. nullum peccatum adeo veniale, quod non fiat criminale, dum placet: ut 25. distin. §. criminis, & §. sequen. Hinc etiam Aug. & iste debet confiteri, si fieri possit. de his dicitur, Vitasti grandia, vide ne obruaris harena, quia secundum Aug. non refert, &c. ut not. supra eo. §. quot. & quae sunt actiones. versic. 3. Per foenum intelligas minora, & haec confitenda sunt saltem in genere. de poen. distinct 3. de quoti- dianis. Per stipulam intellige minima venialia, quae in sola cogitatione consistunt, & quae ad consensum non perveniunt, ut de poeni. distinct. 2. sicut tribus. & de his duobus generibus intelligas, quod multis modis mundantur & delentur. Primo a per dignam Eucharistiae sumptionem. de consec. distinct. 2. cum omne crimen. & capit. si quotiescunque iteratur. Secundo per aquae benedictae aspersionem. de con- sec distinct. 3. aquam sale conspersam benedicimus populis, ut ea cuncti aspersi sanctificentur. & infra coinquinatos sanctificat & purgat, & cuncta bona multiplicat, & insidias diaboli avertit, & a phantasmatis versutiis homines defendit. Tertio, per jejuna & eleemosynarum largitio nem. 82. distinct. presbyter. de poen. distinct i. medicina. & c. quamobrem. & distinct. 3. sane cavendum. Quarto per orationem Dominicam, de poen distin. 3. de quotidianis. Quinto, per de. votam tunsionem pectoris: de poen. distin. 1. tres actiones. & distinctio. 2. si est, inquit. Sexto per generalem confessionem in ecclesia factam, de poen distin. 3. de quotidianis. per quem non solum venialia, sed etiam mortalia, de quibus non potest recordari, deleri intelliguntur. unde August. si a mente poenitentis aliqua exciderint, confitetur veritatem Deo, cum generaliter dixerit, Deus qui nosti occulta cordis opera mea, & delicta mea a te non sunt abscondita. quibus veniam largiaris, & haec est veritas confitentis, quam diligit Deus. unde Psalm. Ecce veritatem dilexisti. secundum Rayn Caveat tamen sibi peccator. nam secundum Joa. Chrysostomum, nullum invenitur delictorum tale remedium, sicut eorum continua memoria, quod intelligas, quando recordatur conterendo, non delectando, alias contra. 81. distinct. valet. debet ergo recordari pecca- tum, quo ad contritionem & qui hoc non facit, in periculo videtur constitutus, ideoque secundum Ambro. imputari debet peccatori, si oblitus sit, quia forte contempsit & distulit confiteri, de poen. distin. 3. § sive autem quis dicat. ca. Iu- das. & ca in salicibus. talis enim videtur ignorantiae affectator: qui sicut & sciens punitur, ut supra de clan. desponsat. cum inhibitio. § si quis vero hujus clandestina. & de tali intelligi potest, quod dicit, Joa. Chrysost. si non obliviscaris pec- catorum tuorum, tunc eorum recordaberis volens, quando in toto mundo publicabuntur, & in conspectu proferentur omnium tam amicorum tuorum, quam inimicorum, de poen. distin 1. §. non ita intelligendum est. & capit sequent. nunc autem si recorderis. vel intellige hoc de illo, qui sine poenitentia vitam finivit, vel de illo qui admonitus saepe, sae pius, semper, usque ad ultimum exitum obstinatus extitit: & tunc tantum ficte contritus non potuit emendare secundum decret supra de rap. super eodem. §. 1. & secundum hoc potest intelligi dictum Ambr. quod notat: infra eod. sub §. actuale. versic. item secundum Greg. & sequen. Septimo, purgantur venialia per benedictionem Episcopalem. unde no le. Numeri, dixit ad Moysen & Aaron: Vos ponite nomen meum super filios Israel: ego autem benedicam eos. 1. q.1 dictum, & Malachi. 2. Maledicam benedictionibus vestris. scilicet, o vos haeretici, & ab ecclesia remoti, ego benedictionibus illorum, qui tolerantur ab ecclesia, benedicam ad hoc 1 q. 1 maledicam & §. & ca. seq. Quae autem dicantur peccata venialia, c enumerat August. dicens: quae autem sint minuta peccata, licet omnibus nota sint, tamen quia longum est, ut omnia replicentur, opus est ut ex eis aliqua nominemus, quoties aliquis in cibo aut potu accipit, quam necesse est ad minuta peccata noverit pertine- re, Quoties plus loquitur, quam oportet. Plus tacet, quam expedit. Quoties pauperem importune petentem exasperat. Quoties cum sit corpore sanus, allis jejunantibus prandere voluerit. Aut somno deditus tardius ad ecclesiam surgit. Quoties, exceptio filiorum desiderio, supple vel causa reddendi debitum, vel quia continere non potest, uxorem suam cognoverit. Quoties in carcere positos tardius requisierit. Infirmos tardius visitaverit. Si discordes ad concordiam revocare neglexerit. Si plus aut proximum, aut uxorem, aut filiam, aut servum exasperabit, quam oportet. Si cuiquam majori personae, aut ex voluptate, aut ex necessitate adulari voluerit. Si pauperibus esurientibus nimium deliciosa vel sumptuosa cibaria praeparaverit. Si se aut in ecclesia, aut extra ecclesiam fabulis ociosis, de quibus in die judicii ratio reddenda est, occuparit. Si dum incaute juramus, & cum hoc propter aliquam necessitatem implere non poterimus, utiqe: per juremus. Et cum omni facilitate vel temeritate maledicimus, quoniam scriptum est. Neque maledici, subaudi, ex odio, nisi poeniteant, regnum Dei possidebunt. 25. distin §. nunc autem. & § alias. ver. quae autem sunt minuta peccata. Multis vero modis dicitur peccatum veniale, non tamen simpliciter veniale est. Sed dicitur Veniale, quia venia dignum est. sic enim peccatum mortale post confessionem factum, dicitur venia- le, de poen. dist. 1. serpens, & cap. sicut primi. quod in veteri lege morte non puniebatur, sed ceremoniis expiabatur, de poen. distin. 6 c. 1. Item illud quod habet causam veniae annexam scilicet ignorantiam, vel modicam negligentiam. unde Apostolus, Ignorans feci, & veniam merui, de poen. distin. 4. §. finis. dum tamen ignorantia non sit supina. 16. distin. quod dicitis. 1 q. 4. §. item peccatum Achor. 12. q. 3: excellentissimus. supra de cleric. excomnmumini. Apostolicae.

Ctuale * vero mortale peccatum dicitur illud, quaed committitur ex voluntate propria. Aug. Omne peccatum adeo voluntarium est, quod si non sit voluntarium, non est peccatum, & secundum Ambro. diabolus ne- minem astrictum jugo servitutis possidet, nisi se primo ei peccatorum aere vendiderit. 15. quaesi. 1 non est, quod cuiquam. & duobus. cap praece. Origo autem peccaticdiabolus est, qui per liberum arbitrium cecidit, secundum Greg. de poeni. di- stin. 2 principium. Invidit vero homini, quem sua fallacia de- cepit. habet enim mille nocendi modos. 16 quaestione. 2. visis. Sed peccatum habet gradus suos. uno modo circa idem peccatum, quod gravius dicitur propter circumstantias graviores, non tamen propter ipsas nomen peccati im- mutatur, alio modo inter diversa peccata. Circa idem peccatum, utputa si clericus, pel laicus eandem mulierem cognoscat, gravius enim in uno, quam in alio judica- tur. supra de vit. & hone. cleric. ut clericorum mores. sed & idem peccatum in eandem personam in consensu malum, in facto pejus, in consuetudine pessimum aestimatur, secundum August. distinctio. 6. testamentum. ad fin. & de poen. distin. 2. sicut & sunt hic notandae tres mortes, de quibus notat. supra eod. §. quibus & quot dietis. respon. 1. versic. hi sunt tres inor- tui. Item secundum Greg. tribus modis peccamus ignorantia, & tunc grave est infirmitate, & tunc gravius studio, & tunc gravissimum. de poen. distin. 2. sicut. & dist. 7. §. 1. Cui videtur Ambr. contradicere dicens: Graviter peccat, qui sibi promittit impunitatem, gravius, qui contemnit, gravissime, qui ignorat. Sed dic quod illud dicitur ad terrorem, rel expone gravissime, id est, periculosissime, qui non potest cogi ad poenitentiam peragendam, cum nesciatur, secundum Joan. vel dic gravissime, quando ignorantia se- quitur ex contemptu, secundum ea quae no. sup. eo sub §. tu dicas. ver. caveat tamen. Inter diversa vero peccata habet peccatum gradus suos duobus modis. primo inter peccatum eiusdem generis, sicut adulterium & incestus. secundo in ter peccata diversorum generum. Inter peccata ejusdem generis dicitur unum peccatum majus altero: unde Aug. Adulterii malum a vincit fornicationem, vincitur autem ab incestu. pejus est enim cum matre, quam cum aliena uxore concubere. Sed omnium horum pessimum est, quod contra naturam sit, ut si vir membro mulieris non ad hoc concesso voluerit uti. usus enim naturalis si ultra modum prolabitur, in uxore quidem veniale est, in meretrice damnabile. usus & contra naturam execrabiliter fit in meretrice: execrabilius in uxore, 32. q. 5 adulterii. Sed & inter peccata diversorum generum dicitur unum alio gravius, sicut homicidium gravius est, quam adulterium. Augu. 33. qu. 2 si quid verius. Item sacrilegium, quam fractio voti. 17. q. 4. sicut antiquitus. 27. quaest. 1. nuptiarum nec obst. illud Clementis. 32. qu. 7. quid in omnibus adulterio gravius. quia illud non infert negationem, sed raritatem, quasi dicat de facili non invenitur, vel dic gravius, id est. communius. Tribus autem modis nascitur peccatum in homine, scilicet suggestione daemonis, delectatione carnis, consensu spiritus. de poen. dist. §. aliae. econtra. & c. peccatum.

Quae autem sint peccata mortalia, a not. sup. de accusa. § quis sit effectus accusationis. ver. sed quae sunt illa crimina. & sequent. & legitur ad Roma. Idololatria, Vitium contra naturam, Iniquitas, Malitia, Fornicatio, Avaritia. Nequitia. Invidia, Homicidium, Contemptio, Dolus, Malignitas, Susurratio, Detractio, Contumelia, Superbia, Elatio, Intentio malorum, Inobedientia, Insipientia. Incom- positio: quibus adiunguntur & hi, qui sunt sine affectio- ne, absque foedere, & misericordia. Et subjungit, quod qui talia agunt, digni sunt morte. Item ad Gal manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt Fornicatio, lmmunditia, Impudicitia, Luxuria, Avaritia. Sed & 7. sunt principalia vitia, scilicet Superbia, Acidia, Luxuria, Ira, Gula. Invidia, Avaritia unde versus. Dat septem vitia dictio saligia. 32 q. 7 non solum. & discrepant penitus inter se, de poen. dist. 3. inter hec hircum. Superbia enim desiderat iniustitiam, potestatem terrenam. 23. q. 3. quod autem. & habet hos comites, saevitiam. 41 dist. saepe audaciam, sive inobedientiam. cap. dist. contra morem. impatientiam. 11. q. 3. ira saepe etiam imprudentiam. 47. distinct. sicut hi. pompam secularem. unde in Gen. In diebus illis erant viri famosi & potentes in seculo. Oritur etiam ex hac inanis gloria, jactantia, hypocrisis, & praesumptio novitatum. Acidia est, quae est quoddam taedium homini, de poen. dist.3 inter haec hircum. 1. & 2. Luxuria, quae est infirmitas frangendi vires naturae, & multis modis quibus homo a Deo separatur agitur, & optatur. 32 q.7 non solum. & habet hos comites, scilicet ventris ingluviem. 44. dist §. 1. & c. comessationes. vestis mollitiem. 21. qu. 4. c. 1. soporis resolutionem, unde Ovidius. Mollierant animos lectus & umbra tuos. coitus delectationem. 2. q. 1 quae letatur & c. scelus. 24. quae. 3. an non districte feriendus est. inde Ezech. 16. Hoc fuit initium iniquitatis Sodomae, saturitas panis, & abundantia, & o- cium. 32. q. 7. flagitia. ubi dicetur, quod si omnes homines ita peccassent, omnes homines essent combusti. Ex hoc vitio generatur caecitas mentis inconsideratio, inconstantia, praecipitatio, amor sui, odium Dei, affectus praesentis seculi, horror, vel desperatio futuri. Ira, quae plerunque innocentes damnat, unde Jac. Ira enim viri justitiam Dei non operatur. 11 quaest. 3 § si ergo. & cap. apud. sed si hoc in- continenti remittitur, non est peccatum mortale 25 distin. nunc autem & §. alias. ex hac oriuntur lites, contumeliae, blasphemiae, odium, timor mentis, clamor, & indignatio & habet hos comites, audaciam, muntationem faciei, impudentiam. 11 quaestio.3 si Episcopus forte iracundus. & cap. episcopi si sacerdotali moderamine. & injustitiam. 11. questio. 3. illa propositorum & patet in his, quae notat. supra eod. versi. superbia. Gula, b quae est edacitas ultra condignum naturae, quae saporibus & in odoribus excitatur, de consec. dist. 4. ne tales. & c. quinque modis. & ex hoc oritur inepta laetitia, scurrilitas, immunditia, multiloquium, hebetudo sensuum circa intelligentiam Invidia, quae intus & extra comburit hominem. unde versus. "Invidus invidia comburit intus & extra." Et habet hos comites dolorem de bono alterius, gaudium de malo. de poen. dist. 5. consideret. versus. Invidus alterius rebus macrescit opimis. Horatius: "Invidia Siculi non invenere tyanni. Maius tormentum", Ex hac oritur odium, susurrium, detractio, exultatio in adversis proximi, afflictio in prosperis. Avaritia, c quae est radix omnium malorum. 47. distin. sicut hi. 14. q. 5. quid dicam. & sunt ejus comites rapacitas, & tenacitas. de poen. distinct. 5. consideret. pusillanimitas, & contemptus fidei. 28: quaest. 1. idololatria. ex his sequitur mortis oblivio, & mentis, & secundum Jo 37 distinctio. nonne nobis videtur Ex hac oritur proditio, fraus, fallacia, perjurium, inquietudo, & contra misericordiam cordis obduratio. Sed & per Aug. enumerantur mortalia. 25. dist. §. nunc autem & § alias. tamen quicquid invenias scriptum, cavendum est tibi, ne in differenter nimis promptus sis peccata mortalia judica re, nisi ubi per certam scripturam tibi constat, quod mortalia sunt, potes tamen quaerenti respondere peccatum est hoc, & inducere ipsum ad poenitentiam: alioquin cito homines aliqui desperarent. Hoc tamen tibi tradi potest pro- regula, quod ubicunque aliquid committitur in contemptum Dei, sicut in haeresi, vel ecclesiae, sicut in rebelli & obstinata inobedientia, vel in detrimentum proximi ex certa scientia, sicut in rapina, vel in opprobrium sui, sicut in fornicatione, quia secundum Apostolum, qui fornicatur, in corpus suum peccat, mortale peccatum poterit judica ri. & de his omnibus mortalibus confiteri oportet, & sic intelligas totum justum tractatum,

IStud autem * quaeri consuevit, quae scilicet sit differentia inter mortalia peccata, & criminalia. Ad quod notandum, quod inter haec est talis differentia, qualis inter genus & speciem. nam omne criminale peccatum mortale est, sed non convertitur, dicitur autem criminale, quasi capitale illud, scilicet peccatum quodcunque sit, illud quod in- ducit depositonem rel decapitationem, vel exilium, vel intrusionem carceris, quae & in jure civili publica judicia appellantur. ff. de pub. jud. l.1. & per totum, multa vero sunt mortalia, quae hoc non inducunt, quae & injure civili privata delicta dicuntur. ff. de privat delict. per totum. & ideo ad differentiam non criminalia, sed mortalia simpliciter appellantur. Sed & largo modo omne peccatum vocatur crimen. 25 dist. §. criminis, maxime mortale. supra de testi. testium. Et licet proprie loquendo, criminalia multa sint, d tamen sub brevitate aliqua perstringemus Primum peccatum criminale, est peccare in fidem Trinitatis. 22. qu. 2. quid in omnibus. est enim primum praeceptum decalogi, Dominum Deum tuum adorabis, & illi soli servies. Secundum est peccatum contra naturam, nam per hoc quae cum Deo debet esse societas, violatur 32. q. 7. flagitia. & plus peccat talis, quam cum matre propria. ead. causa & q adulterii malum, & de solo verbo tali foedatur os, & polluitur aer. de poen. distin.1. sed & continuo. Tertium est homicidium, quod est horribilius sire terribilius omni peccato. 34. q. 2. si quod veriis. 50 dist. placuit. & c. miror. Quartum crimen laesae ma- jest. 79. distin si quis Papa 6. q. 1. §. verum 50. dist. quisquis cum militibus. etiamsi contra Pontifices machinetur quis. 3. q. 6. cap. 3. Quintum sacrilegium, cum quis, scilicet frangit ecclesiam violenter. 2 q. 1 in primis. 23. qu. 6 rex debet. & cap. sunt quaedam 17 q. 4. si quis per dolum. & ca. si quis matrimonio. & ca. frater & c. quisquis inventus. & ca. de flagellatoribus & cap. si quis suadente. Sextum incestus. 3 q. 4: consanguineorum. 35. q. 3 de incestuosis. & q. 8. salubriter. & cap. de incestuosis. & pejus est concumbere cum matre, quam cum uxore aliena. 32. qu. 7. adulterii malum. Septimum est conspiratio ii. q. 1 conspirationum, & cap. si qui cleric. &c. si quis clericorum. Octavum adulterium, quod in utroque testamento detestabile est. 32 q. 7 qui in omnibus. nam qui peccat in matrimonio, peccat in Deum authorem matrimonii, ead. q. 4. nemo sibi blandiatur Nonum est falsum testimonium. 22 qu. 4 non dejera- b.s 6. q 1 quicunque. supra de falsariis falsidicus. Decimum est simonia, cuius respectu omnia alia nihilum reputantur. supra de si enim sicut sinoniaca. &c tanta i. q. 7. c fi. & q 1 qui studet Undecimum. usura. supra de usur. quia & cap. cum tu. Haec sunt maiora crimina, quae graviora sunt, & accusatione ac- damnatione dignissima. &. dist. Apostolus. in quibus sine de- coloratione ecclesiae. si notoria sunt, de facili dispensari non potest: secus in aliis minoribus, quamvis mortalibus. a. q 7. dispensationes. & c. si illa. exceptis rebaptizatis, & qui- basdam aliis, de quibus not. super. de temp. ord. § & a quo. ver. in hac tamen notabis differentiam. & sequ. & de accus. §. quis sit effectus accusationis: ver. sed quae sunt illa. & seq.

Sed & quicunque peccat mortaliter, dicitur largo modo in Spiritum sanctum peccare, quia talis Patrem, & Filium, & Spiritum sanctum offendit, de consecr. dist 3.c. fin. tamen specialiter peccatum in Spiritum sanctum dicitur odium: quia Spiritus sanctus amor, & benignitas est. Apostolus, Qui non diligit, manet in morte: de consecr. distin. 4 quomodo & ca quaeris a me. Item bostinatio mentis, quando scilicet aliquis impoenitentem vitam finit. de paen. dist. 1 nec blasphemnia. & cap. est peccatum ad mortem. Desperatio, sicut in Cain: depoeniten. distinct 7. §. quod autem. versicf Cain. quoque. Praesumptio nimia de misericordia Dei: cum sci- licet aliquis semper peccat, & credit evadere impunitus, sicut Orig. de poen. dist. 7. §. quod autem. 15. distn. sancta Roma- na. vel secure peccat, usque ad mortem, credens ultimo poenitere. de quo Apostolus, Maledictus homo qui peccat in spe: de paen distin 7. ca. 1 Blasphematio contra Spiritum sanctum, de consecr. dist. 4. hi vero. Seminare discordias. 16. dist seditionarios.

IN summa igitur hujus §. originale non requirit confessionem, ut not. supra eod. § respon. 1. versic. originale. Venia- le aliquod requirit specialem confessionem, aliquod generalem, aliquod nullam, ut not. supra eod. § sub § tu dicas. vers. 1 2. & 3. quamvis sit tutius omnia confiteri, quia & bonarum mentium est, & c. 5. dist. ad ejus. Mortale vero quod cunque sit, illud confitendum est, si homo recordari pos- sit: alioquin sufficit generaliter confiteri, ut patet in his quae not. supra eod. sub §. tu dicus versi 6 & seq. secundum hoc intellige concilium generale. quod vult omnia peccata consit eri debere. infra eod. omnis. & junge quod nota. infra eo. §. cui sub §. verum. & seq Item de peccatis praeteritis confitendum est, non de futuris, ut patet supra de cleric. excom. mini. illud. §. illud ff. de usur. l. 1. licet sit arg. contra. infra de sent. excom. si vere

Qualis debet esse confessio. Voluntaria Amara. Dis creta. Festina. Frequens. Integra.

VOluntaria non coacta, sicut confessio Achor. Sed spontanea sicut confessio latronis dextri in cruce. licet enim dolere debeat propter peccata, quae commisit, debet tamen gaudere propter vitam quam recuperat, ut sic in eodem subjecto cadat dolor, & gaudium, juxta Psal. Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tuae laetificaverunt animam meam, de paen. distin. 7. c. fin & si vis scire quae confitentem debent in- ducere ad hoc, ut voluntarie confiteatur, vide quod nota supra eodem §. quibus & quod dietis sub §. quae inducunt contritionem. sed sicut ait Hierem non est qui agat poenitentiam super peccata sua, & dicat, Quod feci. de paenit. distinctio 3 inter haec hircum.

AMara. Psal. Rugiebam a gemitu cordis meiu. de paen. dist. 3. ille rex. Hieremias: Statue tibi speluncam, pone tibi amaritudines. dirige cor tuum in viam rectam. Signa hujus amaritudinis multa sunt. Primum signum est verecundia. August Laborat mens patiendo erubescentiam, & quoniam verecundia magna est poena eius qui erubescit proxime, fit dignus misericordia nam secundum Am- bros. verecundia magna pars est satisfactionis, ut de paenit. dist. 1 quem paenitet. August. Caveas, ne verecundia dividas confessionem, de paen. dist. 5. ca. 1 Secundum signum est humilitas. Apostolus. Humiliamini sub potenti manu Dei, unde & Publicanus non audebat oculos ad caelos levare. 95. dist. esto. 22. q. 2. cum humnilitatis. Tertium signum sunt la- chrymae, ut supra eo. sub §. resp. 1. Hierem. in Thren. 2. Deduc quasi torrentem lachrymas per diem & noctem, non des requiem tibi, neque taceant pupillae oculi tui. Chrysost. Lachrymae lavant delictum, quod pudor est confiteri, id est. cum pudore & verecundia confitendum, ut not supra eod versi 1. Psal. Fluminis impetus laetificat civitatem Dei Quartum signum est fortitudo, sicut patet in Magdalena, quae adeo fortis fuit in confitendo, quod nullo pudore ob- stante, publice confessa fuit turpitudinem peccatorum, neque timuit. Hierony. Timor Domini omnem solvit timorem, de paen. dist. 1 judicet. Quintum signum est pronitas obedientiae, ut patet in Domino Jesu Christo, qui factus est pro nobis obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. August. Ponat se poenitens omnino in potestatem judicis, in judicio sacerdotis nihil sibi reservans sui, ut omnia eo jubente paratus sit facere pro recuperanda vita animae, quaecunque faceret pro eritanda corporis morte, & hoc cum desiderio, quia ritam recuperat infinitam, de pen. distin. 5. consideret.

DIscreta. cujus etiam multa sunt signa. Signum primum est, si quaerat discretum confessorum Aug. Sacerdotem quaere, qui te sciat solvere & ligare. de paeni. dist. 6. cap. 1 hoc autem fieri debet de licentia proprii sacerdotis, inf. eod. omnis, de paeniten. distin. 6 placuit. Quid si non vult dare licentiam: Videtur quod sufficiat petere. argument. suipra de reg. licet, sed dic, quod ad superiorem recurri debet. argu. supra de ju. patron. nullus. Signum secundum est, si non excusat se, nec alium accusat, aliter proditor est, vel de tractor. Proverb 18. Iustus, in princip. accusator est sui: de pan. distinctio. 1 quamvis. venit amicus ejus, & investigabit eum: cui si non responderit veritatem, in futuro habebit multos accusatores, scilicet Deum, propriam conscientiam. diabolum, peccata, & etiam totum mundum, Sap. 4 Pugnabit cum eo orbis terrarum contra insensatos. Psalm. Non declines cor meum in verba malitiae ad excusandas excusationes in peccatis, 11 quest. 3 excellentissimus. Psalm. Meditatus sum nocte cum corde meo, & exercitabar, & scopebam spiritum meum. Idem: Deus meus vitam meam annunciavi tibi & junge, quod notat. infra eod. sub §. integra. versic. ad id facit. Fallit autem hoc forte in haeresi. & quibusdam aliis casibus argum supra de confes. ca.1. & in his, quae notat. infra eod. § in quo tenetur sacerdos, versic. quid si ali- quis confitetur. Item fallit, ubi circumstantia facti talis est, quod aliter non possit confiteri peccatum: ut si cognovit quis matrem suam, vel filiam, vel uxorem propriam contra naturam: vel si mulier cognita sit ab lmperatore, cum non sit nisi unus. Item cavere debet, quod sicut peccatum quod non caelat, sic non dicat quis se commisisse pecca- tum, quod non commisit. unde August. super Psal. Veritas de terra orta est, &c. peritas inquit, de terra oritur, ad est, confessio de homine, ut se accuset, & sic justitia de coelo prospexit, id est, a Deo data justificatio poenitenti, quasi dicat, Deus: Parcamus huic, qui non parcit sibi: ignoscamus, quia non ignoscit: de poen dist. 1. veritas. Idem. si tu ac- cusas te, Deus excusat, si tu excusas. Deus accusat, si tu de- tegis, Deus te tegit. Idem cum humilitatis causa mentiris, si non eras peccator, antequam mentireris, mentiendo efficeris quod devitaveras, & in te non est veritas, nisi te ita dixeris peccatorem, ut etiam esse recognoscas, veritas enim ipsa requirit, ut quod es dicas. nam quomodo est humilitas, ubi regnat falsitas, de poen. dist 3 talis est mihi Deus, 22. q. 2 cum humilitatis causa. Sed contra in his, quae no. supra eo. §. quis debet confiteri. respon. 1. canonica loan. 1. Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, nos ipsos, seducimus, & veritas in nobis non est. Sed dic, quod potest & debet se dicere peccatorom in genere: quia nemo sine crimine virit, ut patet in his, quae nota. supra eodem. § de quibus. versicu. veniale vero peccatum. in specie vero nullus debet dicere et- iam causa humilitatis, se perpetrasse aliquod peccatum, nisi hoc verum sit. sicut dicit August supra eodem. ver idem cavere debet. Nunquid ergo peccat sacerdos in generali confessione, quam facit: quia non loquitur in persona ecclesiae, unde & si specificet aliquod peccatum in specie, quod non commisit sicut faciunt multi simplices, non est eis imputandum: sed & sicut dicit Augu. in uno peccato possunt multa notari: ubi etiam dicit in omnibus pecca- tis, quae miser homo: & cum non comprehendit singula- generum, sed genera singulorum: sed & secundum Augu. defleat peccator. qui offendens in uno, factus est omnium reus. non tamen est multum approbanda confessio ca- pellanorum multorum, immo & aliquorum est vituperanda, qui cum habuerint rem cum aliqua muliere, sic pol- luti in mane accedentes ad altare, & generalem confessionem facientes, iungunt pollutionem, credentes per hoc confiteri, sed seipsos seducunt, ut patet ex seq. haec autem est forma competens, quam discreti servant. Confiteor, &c me peccasse cogitatione, locutione, opere, omissione, in cunctis vitiis malis in eam culpam, &c. qui alia sentit, quod antequam celebret, sigillatim & secreto sacerdoti proprio hoc denudet per seipsum, non per epistolam, non per nuncium, infra eodem omnis, ut qui per seipsum peccavit. per seipsum erubescat, & junge, quod not. supra de test § super quibus. sub §. & cuncta. versicu. quid si testis scribat testimonium, ideo praecepit leprosis Dominus, ut ostenderent se sacerdotibus, & August de poen. dist 1. quem poenitet nec enim confitendum est verbis vel nominibus criminum palliatis, immo quantumcunque turpe fuerit ipsum peccatum, uel circumstantiae horribiles, totum est specialiter exprimendum, ut sic tota sanies apostematis expellatur, ut notatur. infra eod. sub § integra. Requiritur tertium signum, scilicet quod secrete confiteatur, si peccatum occultum est. Chrysost. Non tibi dico, ut prodas te in publi- cum, de poen. dist. 1. non tibi dico. nam publicum est, publice confitendum, de poen. distin. 1 quem poenitet. in fi & cap. quam- vis. ideo qui sine causa publice confitetur errorem suum, minus sapiens reputatur, ut patet supra de excess prael. quam sit grave, supra de divor ex literis Est quartum signum, quando scilicet fit pura intentione sine hypocrisi, non ad vanam gloriam, neque timore servili, sed filiali, & sine aliqua fictione, de poen. distinct. i. quem poenitet, in fin. & §. iterum taci- turnitus. Esa. 26. A timore tuo, Domine, concepimus & percepimus spiritum scilicet. 50. dist. de his. Signum discretionis quintum est, quando non in cursu. sed morose confitetur, ut patet in his, quae notat. infra eod. sub § integra. versi. perdam. & sequent & ad idem Hier 7 Scito, quid feceris cursor levis explicans vias tuas, de poen. distin. 1. sunt qui arbitrantur. & cap. unde benignum.

FEstina. Eccl. 5. Nec tardes converti ad Dominum, & ne differas de die in diem. subito enim veniet ira illius, & in tempore vindictae disperdet te. August. Nullus expectet quo usque peccare non potest, de poenitent. distinctio. 7. nullus. Pestinandum est ergo ad poenientiam agendam propter multa. Primo, propter horae mortis incertitudinem. Luc. 20. Veniet Dominus servi illius in die, qua non sperat, & hora qua nescit, & dividet eum, partemque ejus cum infidelibus ponet. unde & ei qui multa congregaverat, & divitem se reputabat, dictum est, Stulte, hac nocte repetent animam a te, quae ergo congregasti, cuius erunt: Secundo propter peccatorum accumulationem, Apoc. 22. Qui in sordibus est, sordescat adhuc. Oseae 4. Maledictum & mendacium, & homicidium, & furtum inundaverunt, & sanguis sanguinem tetigit. Greg. peccatum quod per poenitentiam non diluitur, mox pondere suo ad aliud trahitur. Tertio, propter peccatoris erga gratiam Dei inducentem, & expectantem ipsum ad poenitentiam ingratitudinem. Rom. 2. An ignoras, quia benignitas Dei ad poe nitentiam te adducit, tu autem secundum duritiem tuam, & cor impoenitens, thesaurizas tibi iram in die irae, & re- velationis justi judicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera sua. Quarto, propter elongationem. Psal. Do- mine, qui elongant se a te, peribunt. Quinto, propter minorem ad convertendum habilitationem Ecclesiast. 30. Curva cervicem filii tui in juventute, & tunde latera ejus, dum infans est, ne forte induret, & non credat tibi, & dic filii tui, id est, sensus proprii, vel peccati, quod commisisti dum in- sans est, id est, tempore primi motus, vel dum recens est peccatum. versus. "Qui non est hodie, cras minus aptus erit. Principus obsta, sero medicina paratur, Cum mala per longas convaluere moras." Sexto, propter finalem periculosam conversionem. vix enim aut nunquam potest homo in aegritudine confiteri, quia nec de peccatis cogitare: sufficit enim diei malitia sua ex infirmitate proveniens. Ideo cum aegritudine opprimeris, vix aliud potes cogitare, quam sentis, & illinc rapitur intentio mentis, ubi est Vis doloris Augu. Morbus urget, poena terret, filii quos illicite dilexit, uxor, & mundus eum ad se vocat. tene ergo certum, & dimitte incertum, id est, age poenitentiam, dum sanus es, non differas usque ad infirmitatem: de poen. dist. 7. qui egerit, & cap. nullus expectet Septimo, propter Dei oblivionem, & clamoris non exauditionem. Chryso. & Aug. Hac animadversione percutitur peccator, ut moriens obliviscatur sui: cui dum vi veret oblitus est Dei. Esa. 33. Vae qui spernis, nonne ipse sperneris: Pro. 20. Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis, scilicet Christi denudati pendentis in cruce, & clamantis Poenitentiam agite, clamabit, scilicet tempore infirmitatis, vel in die judicii, & non exaudietur. unde Prov. 1. Vocavi, & renuistis. & sequitur, ego quoque in interitu vestro ridebo. clamavit enim dives in inferno, & et- iam in gutta una aquae non est exauditus. Matth. 25 clamabunt virgines. Domine, Domine aperi nobis, & respondebitur, Amen dico vobis, nescio vos. de talibus dicitur in Hiero Ecce ego inducam super eos mala, de quibus exire non poterunt, & clamabunt ad me, & non exaudiam eos. ideo dicit Psalm. Convertere Domine, & eripe animam meam, salvum me fac propter misericordiam tuam, id est. da mihi gratiam faciendi in vita & sanitate veram poeni- tentiam, ut sic salutem obtineam, quoniam non est in morte, qui memor sit tui, id est. si differo usque ad mortem. vix salvabor: quia nec peccatorum, nec tui memorabor. Festina ergo, nec tardaveris: noli discere expectare. expecta sine modo, quia modicum hic, & modicum ibi, & secundum August. illud modo non habet modum.

FRequens quod duobus modis intelligi potest. Uno modo sic, ut si frequenter cadit per peccatum, frequenter confiteatur: alioquin semel cadens, in terra semper prostratus remanet, nisi resurgat: ergo si frequenter cadit, & rult resurgere, necesse habet frequenter confiteri, ut sic per poenitentiam resurgat, per hoc enim sacramentum non tantum semel sicut in baptismo: sed saepe, & sae pius subvenitur, sicut not. in princ. hujus tit. & probatur de pen. distin. 3. § quod autem per poenitentiam non semel tantum, & c. seq septies. & aliis c. ibi seq. & §. item quod frequenter poenitenti venia. & ca. seq. ergo hoc modo potest per poenitentiam iterum subveniri, id est, aliquoties opus erit, ff. de edendo veluti. § haec vox iterum: super quo vide, quod not. inf. eo. §. utrum poenitentia. Alio modo sic potest intelligi, ut etiam eadem peccata frequenter confiteantur. August. Quando pluribus confitebitur quis, sub spe veniae, turpitudinem criminis, a tanto facilius consequetur gratiam remissionis, de poen. dist. 1 quem poenitet. Esa. 23. Sume citharam, circui civitatem, meretrix oblivioni tradita: bene cane, frequenta canticum, ut memoria tui sit. utrum autem quis teneatur ea- dem peccata iterum confiteri, dic, ut plene not. inf. eo. §. an peccata semel confessa.

INtegra, ut scilicet omnia peccata dicat, ita quod nullum retineat. nam Dominus summe bonus, qui opus imperfectionis non novit, aut totum hominem sanat, si scilicet integerrima sit confessio: aut nihil sanat, si scilicet ali- quid conceleretur, ut supra de bapt. & ejus effectu. majores, § sed adhuc quaeritur. Sed nec sufficit omnia diversis confiteri, quamvis aliqui considerantes maximam congeriem peccatorum, ab ipsis commissorum, prae nimia verecundia hoc forte faeiant. quod cavendum est secus, si hoc non fiat in fraudem, nec propter verecundiam omittatur: nam nec peccata semel bona fide confessa iterum necesse habeo confiteri. Augu. Caveas, ne verecundia dividas confessio- nem: de paen. dist. 5 c. 1 imo uni omnia sunt confitenda. inf. ca. omnis, ita quod in corde nihil remaneat, quin effundatur. Thren. 2. Effundo sicut aquam eor tuum eoram Domino. Nota quod dicit, sicut aquam, de qua nec color, nec sapor, nec odor remanet in canali: ut sic non tantum peccata, sed etiam circunstantias omnes, quae peccatum aggravant, confiteatur plene. inf eod. Deus qui & c. omnis, § sacerdos. circumstantias dico concomitantes & allicientes. Concomitantes circumstantiae dicuntur qualitas criminis, & per- sonarum, locus, tempus, perseverantia, & similes. infra eod. Deus qui supra de homi. sicut dignum. respon. 1. Allicientes vero sunt ornamenta mulierum & hominum, electuaria ca- hida, & pocula amatoria, sive alia artificia, quae quandoquo quis exercet scienter & studiose ad hoc, ut peccet. supra de homi si quis his, de circumstantiis allicientibus legitur Esa 3 pro eo, quod elevatae sunt filiae Sion, & ambulaverunt ex- tenso collo, & nutibus oculorum ibant, & plaudebant, & ambulabant pedibus suis, & composito gradu incedebant, decalvabit Dominus verticem filiarum Sion, & crinem earum nudabit. In die illa auferet dominus ornatum calciamentorum. & lunulas, & torques, & monilia, & armillas, & mitras, & discriminalia, & perichelidas, & murenulas, & olfactoriola, & inaures, & annulos, & gemmas in fronte pendentes, & mutatoria, & palliola, & linteamina, & acus, & specula, sindones, & vittas, & teristra, & erit pro- fuavi odore foetor, & pro zona funieulus, & pro erispanti crine calvitium, & pro fascia pectorali cilicium. * Et notandum, quod quaedam circumstantiae adhaerent proprie ipsi peccato, ut detestatio in sodomitico vitio, horribilitas in homicidio, qualitas, utrum scilicet peccatum sit oceul- tum, vel manifestum, modus peccandi quantitas, se. utrum sit parvum, vel medioore, leve vel grave, vel enorme, de quibus no. super. de temp ord. § & cui. sub prima regula, versic. quinti, & seq. Quaedam vero circumstantiae inhaerent personae ipsius peccantis: ut dignitas, officium, sexus, libertas, aetas, & consimiles. 40. distinctio. homo Christianus. & c. si Papa ff. de r- mili. omne delictum. §. augetur. supra de haeret. excommunica- mus. § praeterea. 11 questio. 3. praecipue, 32. quaestio. 5. qui viderit. Quaedam autem nec peccato, nec personae adhaerent, ut locus, tempus, quas omnes pro posse confiteri debet, & de quibus debet dolere ac poenitere, & in posterum abstinere. probantur haec omnia de paenit distin. 5. c. 1. & sequen. nam & magis peccat quis in loco sacro, quam prophano, in die festo, quam privato. 25 q. 1 nulli fas. 1. q. 3. Salvator. Ad id facit Genes 19. ubi leguntur angeli dixisse Loth, Salva animam tuam, noli respicere post tergum. nec stes in omni circa regione: sed in monte salvum te fac: ne & tu simul pereas. Item David. 1i. & egum. 24. Ego sum qui peccavi, ego qui ini- que egi, isti qui oves sunt, quid fecerunt: lob. 7. Non parcam ori meo, loquar in tribulatione spiritus mei, confabulabor in amaritudine animae meae, Esa. 14: Perdam Babylonis nomen, & reliquias, & germen, & progeniem, ait Dominus, Perdam scilicet manifestando, condemnando, & confitendo Babylonis animae confusae per peccatum noment quia non palliabo nomen peccati: immo exprimam specialiter sine aliqua palliatione, quod sit illud peccatum pandendo nomen ipsius, & reliquias, id est, dulcem memoriam, frequentiam tactuum, confabulationem, nun- ciorum missionem, receptionem, deambulationem, ornamenti aptationem, ostentationem, & similia & germen id est initium peccati, quando scilicet primo incoepi habere voluntatem peccandi, hoc modo, & progeniem, id est, sequelam: quasi a prin. usque ad finem, secundum quod potero recordari, omnia haec inquam perdam, ut sup. me- ditando ibi antequam ad confessionem veniam, juxta illud Psalm. Meditatus sum, &c. ut nota. supra eod sub § dis- creta. versic. signum secundum. Sed pauci sunt, qui haec faciant. magis enim curant homines de corporihus & etiam de rebus, quam de animabus. unde Orig. si causa alicuius periclitatur, consulit jura, & jurisperitos, ne amittatur: si infirmus sit, consulit, & quaerit medicos, ne moriatur, Sed nullus consulit scripturas, ne puniatur, laborat ne moriatur moriturus, & non laborat ne peccet, vel ut reconcilietur in aeternum moriturus. Attamen praecipue considerari debet contemptus qualitas. 7. q. 1 cum vero. supra de rapt super eod. & intentio ac voluntas, inf. tit. prox. cum voluntate. ff. ad I Corn. de fica. divus, & secundum hoc debet peccatum gravius, vel levius reputari. non enim tantum quid fiat, quantum quo animo fiat est considerandum. 15. quae. 6. cap. 1 in fin. secundum Goffred. non tamen propter intentionem potest aliquis excusari ab aperto malo infra de regul. iur estote. & notat infra eod. versicul non intincto. Circumstantiae vero requiruntur, & contemptus qualitas. 24. qu. 3. Deus, & cap. non afferamus. Ille igitur integre confitetur, qui in toto co- vertitur: quia hoc requirit Dominus. Iohal. 2. Convertimini ad me in toto corde vestro, &c. & ideo toto corde confitendum est, juxta illud Psal. Confitebor Domino in tote corde meo. nota o tu peccator, quod dicit in corde toto, quasi dicat, Non in dimidio, ut scilicet peccata dividas, ut not. supra eod § respon 1. & vers. 1. Non in tecto: quia nihil tegendum est, vel celandum, ut ibidem not. Non in torto: ut scilicet in alium retorqueas crimen tuum, sed te solum accusa, ut no. sup. eo. sub §. discreta versi secundum signum. Non in tacto, ut scilicet leviter transeas, sed cum mora & medi- tatione omnes circumstantias exprimas, ut not. supra eod. sub §. versic perdam. & seq. §. discreta. versicu. signum discretionis quintum. Non in tincto, sicut illi, qui dicunt, quod ludendo, vel bona intentione hoc fecerunt: ut supra de praesump. capit. 1 vel causa curialitatis, sub praetextu etiam consuetudinis, ad excusandas excusationes in peccatis vitia sua satagunt palliare. supra de excess. praela. inter dilectos, §. 1. & de usur. cum tu. respons. 1 & de consuet. quanto. Non in tracto, ut not supra eod sub § festina. & sub §. frequens. Et in toto dico, non ficto, sed amaro, non coacto, sed voluntario: ut nota. supra eod. sub §. amara. & sub §. voluntaria, multum autem satisfactionis obtulit, qui erubescentiae dominans, nihil eorum, quae commisit ei nuncio denegavit, secundum Augu. de paen. distinct. 1 quem penitet, Quod si quis hoc non servarerit, caveat. supra de eo, quod dicit Amos 4. Levabunt vos in conchis, & reliquias vestras in ollis ferventibus & per aperturas exibitis altera contra alteram, & projicie mini in Armon. levabunt, sc.t daemones vos semiplene confitentes in conchis, sicut sit porco depilato, qui suspenditur per pedes in concha, id est, in pertica. concha enim proprie dicitur pertica, quaedam apta ad commovendas anguillas in luto depressas. & reliquias vestras, id est, peccata, vel circumstantias, quae confessione occultastis, vel pal- liastis, in ollis ferventibus, id est in perpetuis poenis infernalibus, & per aperturas exhibitis in altera contra alteram, quasi dicat, per totum divulgatum, & apertum erit, & una anima pugnabit in poenis contra alteram, & proji- ciemini in Armon, id est, in inferno. Armon enim anathema maeroris mei, vel imago tristitiae meae interpretatur: ergo sicut porci projiciuntur in arcam, vel vas aliquod ad saliendum, vel in cacabo ad coquendum, sic ad perpetuo puniendum projicientur tales animae in infernum.

Cui confitendum sit. Sacerdotibus, quibus data est haec potestas a Mediatore Dei, & hominum, qui ipsos ecclesiae suae prae- posuit, & solvendi ac ligandi tradidit potestatem, depoenit. distinct. 1. multiplex, & in hoc sacerdos iudex est, de poeniten. distinct. 1. verbum & alias concordantias poteris invenire. infra eod. sub §. cui Papa. versicul. fin. sed nunquid quilibet sacerdos habet hanc potestatem: Scripsit Rayn. quod non. nam & si quilibet sacerdos hanc potestatem in ordinatio- ne sua recipiat, tamen ligata est talis potestas nisia Papa. vel a dioecesano hanc habeat potestatem. Goffred. hoc re prehendit, nisi hoc velis intelligere de potestate generali, quam sacerdotes, & maxime parochiales in sua ordinatione, Vel institutione recipiunt, & est simile, quod dicitur alias, scilicet ordinationes Episcoporum sunt authoritate Apostolica celebrandae. 64. distin. ordinationes. Planum est, quod Ray. non intellexit hoc de generali licentia, quam quis recipit in ordinatione: quia illam dicit ligatam: ergo secundum ipsum requiritur specialis. Tu dic, quod sacer dos parochialis ex quo sibi cura animarum commissa est ab aliquo episcopo sine alia licentia speciali potestatem habet audiendi confessiones parochianorum suorum, excommunicandi & absolvendi, exceptis prohibitis, quia in his consistit cura. supra de elect. dudum. 2. § pen. & de offic. archipresb. ca. 1. & 2 & de off. ord. ca. 3. & parochiae sunt distinctae, ita quod quilibet terminis suis debet esse contentus: & ut quilibet de plebe sibi commissa curam habeat, & sic custodiat, ut ante tribunal aeterni iudicis de omnibus sibi commissis reddat idoneam rationem. 13. quaestio. 1. Ideo que sacerdos parochialis canones poenitentiales scire debet. 38 distinctio. nulli. & cap. quae ipsi de quibus notatur infra eod. §. quae poenitentia. & ideo cum talibus a iure semel concessa sint. non indigent alia licentia speciali. ff. de condi, institut quae sub condit. §. fin. sic ergo quilibet parochianus debet illi sacerdoti, qui curam ejus habet, confiteri, & non a sii, quia non posset eum absolvere. 2. quaestio. 3. inprimis. 6. quaest 3 scitote. supra de iudic. at si clerici. C. si a non competenti judice I. sin. & expressius, infra de sentent excommnun nuper. §. in secundo, & insi Et nunquid extra territorium parochiae a sibi commissae: Non videtur, argum. ff. de iurisdict. omn. iud l. fin. sed illud Iocum habet in his, quae sunt contentio- sae iurisdictionis: porro cum poenitentia sit de iurisdictio ne voluntaria, quilibet curatus saceroos poterit ubique pa rochianum proprium expedire, ff. de offic. procons. l. 2. & id- eo de loco nihil exprimit concilium generale, infra eodem omnis, sed bane innuis, quod sacerdos extraneus absolve- re non potest, & hoc rerum, nisi extraneus audiat confessionem de proprii sacerdotis licentia, infra eo. omnis, de poen. distinctio 6 placuit. Fallit hoc in casibus, in quibus potest a liquis audire confessionem alterius parochiani. Primo, quando proprius sacerdos indiscretus ost, de poen. distin. 6 placuit. nam secundum Aug. qui Vult confiteri, debet quae rere sacerdotem, qui sciat lolrere & ligare. de poeni. distin 6. qui vult. Sed hoc non debet fieri sine licentia. infra eod. omn nis, & not. supra eod. §. qualis, sub §. discreta versicul signum primum, & versicu. quid si non vult dare licentiam, nec tamen, se eundum Goffred. expedit semper dare licentiam, immo deneganda est, si sacerdos se sufficientem reputet. nam praesumere potest, quod ideo petat parochianus licentiam, ut confusionem erubescontiae evitet, quae est magna pars satisfactionis: ut notat. supra eo § qualis sub § amata. versic. primum. Consulo, quod de se non nimis confidat, neque praesumat. & si forte parochianus aliquam latentem causam, vel odii contra ipsum habet, sicut plerunque accidit, vel quia est particeps criminis, vel aliam habeat licentiam. nullatenus deneget, sed concedat. Sed si forte contemni verisimiliter se praesumat, tunc poterit denegare, quamdiu ab ecclesia tolleratur, supra de coh cle. & mulie. vestra. Caveat tamen de conscientia. supra de cohab. cler. & mulier. c. 1. supra de tempo. ordin. quoniam. Secundo fallit, quando alienus pa- rochianus transtulit domicilium suum. Ray. & Goff. sed certe iam non est alienus, sed proprius, supra de paroch. c. fi. Tertio, cum quis vagabundus existit, ff. de iud. haeres absens. Quarto, cum quis quaerit domicilium quo se conferat. proprium relinquens iter faciendo, vel navigando. nam & is sine domicilio est, ff. ad mnuni. Labeo, in princip. & l. ejus. §. Celsus. Quinto, ratione delicti intra propriam parochiam, ab extraneo parochiano commissi, supra de rap. ca. 1.6. qu. 3. pla- cuit. Sexto, ratione studii. quod dic, ut not supra de paroch. § quis intelligatur. versi quid de scholaribus. Septimo, tempore necessitatis, 26. q. 6 si presbyter de poen. dist. 3 quicunque presbyter. quia sicut ait Augu. tanta est vis confessionis, quod si immineat necessitatis articulus: ut quia infirmatur ad mortem is, qui vult confiteri, vel oportet eum intrare bellum, & deest sacerdos, non solum proprius, sed & quilibet in tali articulo potest etiam laico, b veletiam mulieri, si non adsit alius, confiteri. de poen. dist i quem poenitet & distin 3. qui vult. & de consecr. dist. 4 sanctum est, & de hoc no. infra de sent. excommun. § quis possit excommunicare, sub §. secunda regula. versi primus. hoc idem Beda comprobat, ut patet in his, quae not. supra eod. § de quibus versic. nunquid ergo tale peccatum, non tamen haeretico, vel excommunicato debet quis confiteri: ut not supra eo. §. quis dibet confiteri, versi nunquid ergo tempore necessitatis. quod autem dictum est de laico, vel muliere, intelligas quo ad ostendendam fidem sacramenti. unde si sic moriatur, salvatur. supra de bap. debitum. sacramentum tamen deficit, ut ibi. quia nullus potest vere ab solvere, ut scilicet, verum sit sacramentum poenitentiae, nisi sacerdos sit. argum, supra de sum. Trin. ca.1 §. una. ideoque si talis eva dat, debet iterum sacerdoti proprio confiteri. argum. inf de senten. excommun. de caetero, & cap. ea noscitur. & si moriatur. potest & debet ei ecclesiae beneficio subveniri. infra de sent. excommun. a nobis secundo. Octavo, si ponat spem suam in sacerdotem proprium, ut ratum habeat, argument. 9. q. 2: Lugdun. In quocunque autem casu si aliquis alienum pa- rochianum, sine licentia proprii sacerdotis audierit, in iungat ei, ut quam cito poterit, se coram sacerdote proprio representet, & quod actum est, significet, argum, inf. de sentent. excommun. de caetero, & cap. ea noscitur, & cap. de his, in fin. Si vero sacerdos nullam curam habeat sibi commissam, tunc dist. utrum necessitas not. supra versi ul. proxi. Vel nulla necessitas immineat, & tunc non potest audire, secundum Ray. unde religiosi, vel reclusi, non habent potestatem absolvendi, vel ligandi: nec baptizandi: neque prae dicandi, vel alia quae ad curam animarum pertinent, exercendi, nisi fuerint electi a populo, vel ab episcopo, cum consensu abbatis, vel superioris sui instituti. 16. q.1 alia & cap. pervenit, & §. ecce, & §. hoc idem not. Goffredus frustra. ergo reprobarit Rayn. supra eod. versicu sed nunquid quilibet. Tu tamen dic, referre, utrum is, qui confitetur. habeat licentiam iudicis sui, quod tali specialiter possit confiteri. & tunc sacerdos ipsum secure audiat, ut notat supra eodem versicul. 1. vel habeat licentiam in genere, quod cuicunque voluerit, possit confiteri, vel simpliciter. vel alii possit com- fiteri indefinite, & in his duobus casibus si subditus recurrit ad discretiorem, sive religiosum, sive alium, vel ex causa ad non ita peritum, dum tamen peritum & honestum secure confitetur, alius secure audit. argum. infra ne pro dilatione. Si vero causam non habet, nisi quia vult abscondere peccatum suum a proprio sacerdote, vel quia ipsum contemnit, seipsum seducit, & de hoc ipse debet poeni- tentiam agere: unde quandocunque tu sacerdos audis alienum parochianum, debes causam primo considerare: & ab eo inquirere, ut sic audias vel remittas. argum. depoenit. dist 6 placuit. inf. eo omnis, supra de parochus, ut Dominicis, multo magis delinquit, si superior inhibuit expresse, quod religioso alicui, vel recluso, vel tali nominato specialiter non confiteretur, cum & in dubio obediendum esset. 23 quest. i quid culpatur. Non obstat, quod dictum est per Goffre. & Rayn. qui non consentiunt, quod religiosi confessiones audiant, c ut notat supra eod. versi nulla necessitas quia iura, quae inducunt intelligenda sunt de religiosis, qui volunt usurpare parochias, sine licentia superioris sui, & sine authoritate episcopi, ut ipsa bene innuunt, vel quando volunt audire aliquem sine licentia iudicis peccatoris: vel quando hoc faciunt sine licentia abbatis, alia nulla necessitate in- stante, ut innuitur. 16. q 1 placuit communi. ibi, nephan dissi- mo ausu praesumat. Item non obst. supra de foro comp. cap. penultim. quia ibi loquitur in contentiosa iurisdict. quam non habet quia, nisi ordinarius, nec alia nisi ordinaria potest prorogari, quo ad personam, ut ibi. porrosi contentiosa prorogari potest, ut ibi. sic & multo fortius ordinaria voluntaria, ut hic: & argument ff. de offic. consul. l. unica & de offic. procons. l. 2. denique cum quilibet sacerdos in ordi natione recipiat potestatem solvendi & ligandi: dummodo materiam habeat, potest solvere, & ligare: materiam autem habet, ex quo de licentia proprii iudicis aliquem audit sicut notatur. supra de electio.§. quo tempore, versicul tu dic, quod electus, & praecedentibus. Nec in hoc requiro licentiam episcopi confitentis peccatoris, sed sacerdotis sui parochialis tantum, infra eodem omnis, nisi in casibus qui ad episcopum specialiter pertinent.

Primus est in solemni poenitentia imponenda: quod dic, ut not. infra eod. § utrum poenitentia, sub § his praelibatis.

Secundus in excommunicatis a canone in casibus illis, quibus absolvere potest, ut no. infra de sentent. excommunic. §. quis possit excommunicare. resp. 1

Tertius in irregularitate contracta: quod dic, ut notatur. infra eod sub rubric. de dispen § quis possit dispensate. versicul. in quibus autem, & sequen. sub §. sequen.

Quartus in incendio 23 quaestio fin. si quis membrorum. & cap pessimam.

Quintus in crimine pu. sicut in blasphemante. supra de maledic. statuimus.

Sextus in voto. supra de vo cap i & notat. supra de vo. §. utrum, & per quem in votis, versicul quarti dicunt

Septimus, si ipse episcopus confessionem audivit de aliquo peccato. 21. distinct. inferior.

Octavus, si sit consuetudo in aliquo epi- scopat 1, quod episcopus certa peecata audiat. vel si sibi retinuerit certos casus, sicut. De parentibus qui filios opprimunt. De homicidiis De sacrilegiis De falsariis. De viola- toribus ecclesiarum immunitatis ac libertatis ecclesiasticae De sortilegiis. De vitio contra naturam, & maxime cum brutis De incestu. De corruptione sanctimonialium. De ablatorum sive subtractorum, vel aliter illicite acquisitorum restitutionibus. De periurio. De clandestine contrahentibus, & aliis enormibus, quae consuetudo generalis & specialis episcopis reservat. in quibus etiam episcopi ali quoties mittunt peccatores ad Sedem Apostolicam propter enormitatem ipsorum criminum, & aliquoties ad terrorem.

Sic sunt aliqui casus, qui non ad sacerdotem inferi- rem, sed superiorem pertinent: ideo dictum est leproso mandato a Domino Matth 8 Ostende te sacerdotibus in casibus, scilicet suis inferioribus & in suis superioribus. Quid si quis episcopus commisit alicui generaliter vices suas, quo ad poenitentias injungendas, nunquid talis habet potestatem, etiam in his casibus speeialibus: Ray. scripsit quod non: quia in generali mandato non veniunt talia, nisi quis hoc exprimat argum. ff de pros. mandato genera- li & procurator totorum Sed contra. ff. de pigno. Pau. respon 1. & § fin. supra de procur petitio. per hanc ultimam decret & per iura inducta pro Rayn. teneas: quod dixi & argumen. sup. de offi. archi. c. 1. & c significasti. Sed nec debet episcopus hoc alicui committere, nisi tali, qui discretus & providus sit, & qui noverit circumstantias personarum & pecato rum, maxima quo ad dispensationes, & absolutiones, & restitutiones illicite aequisitorum faciendas. de hoc ple- nem no super eo § quib & qualiter. arg. super. de homic. sicut dignum, sup. de consan. c.i sup. de transa c. si & sup. de offi deleg. quoniam, Quid de officiali episcopi. Non puto, quod in his, scilicet poenitentiis iniungendis potestate habeat, sed contentio sis tantum: in illis autem unum, & idem consistorium est episcopi & officialis. quare ab uno ad alterum non potest appellari: ut in auth. d. n extra de ap Romana resp. 1. & de hoc plene no sup. de offi. rice. § quis sit vicarius. versi. quid de officia lia & seq. & est hoc verum, nisi appareat. quod hoc sibi com- mittere voluerit: puta, quia hoc expressit, vel de licentia superioris sui reliquit alium episcopum suum in vicarium generalem, ad aliquam remotam se transferens regionem: tunc enim talis vicarius omnia, sicut is, qui ipsum constituit, posset, si praesens esset. poterit expedire. ut tamen scias, quod si non est sacerdos. debet hoc alii delegare, arg. supra de cons ecci. aqua sup. de offi deleg excominunicationis, ad fin. sup. de procur. petitio ff. de offi. ejus, cui man est jurudict. I.1. 93. dist. c. 1. 94. dist. c. 1

VErum ut de hac materia plenissime instruaris, a maximo, usque ad minimum quaerendo de quolibet perse- quamur, expedientes cui sit corfitendum: incipientes a capite, a quo edenda est ratio, ff. de eden argentarius.

CUi Papa. * nam superiorem non habet, immo tenet in terra locum Dei viventis. a supra ut bene eccles. capit. unico. §.1. versi porro supra de transla. epi; cop. quaento. &c praeie. nec videtur, quod poenitentia egeat. quis enim sancti in dubitet esse, quem apex tantae dignitatis attollit: in quo si desunt bona per merita acquisita, sufficiunt, quae a praede- cessore testantur, aut enim claros ad hoc fastigia erigit. aut qui eriguntur, illustrat, secundum Symmachum, 40. dist. non nos. Sed certe peccare potest Papas gravius, quam alius: quia secundum Gregor. quanto gradus altior, tanto casus grarior. de poeni dist. 2. principium & secundum Chry- sosto. 40. dist Homo chistianus, & secundum Hila. 25 q. 1nulli fas. ubi dicitur. quod graviora delicta facit sublimitas peccantium, & secundum Ioan. non sanctorum filii sunt, qui tenent loca sanctorum, sed qui exercent opera eorum: & secundum Grego. 40. dist. non est facile, & c. nos qui. & fecien- dum sanctum Bonifacium, si Papa malus fuerit, licet multos populos se cum contrahat: tamen ipse cum diabolo apud inferos perpetuo cruciabitur. 40 dist. si Papa & secundum Symmachum non habebit apud Deum de allegationis nitore subsidium, quando ipsorum Sanctorum utetur teste, quo & judice. nam & ab eo, cui plus cer mittiti. 1, plus exigitur. 10. q 3 aliorum unde & Anastasius, qui Acha- cium haereticum occulte revocare voluit, divino judicio percussus fuit. nam dum assellaret, intestina emisit. 19. dist. Anastasius. Dicunt autem aliqui, quod sufficit, si confiteatur Deo sicut tenent Graeci. de paen distin.1 ca. si. alii dicunt, quod episcopo Host. qui ipsum consecrat, unde superior est. arg 93. dist. dominus noster. & expressios supr. de elect. venerabilem §. 1. ver est enimn irregulariter. alii dicunt, quod cardinalibus qui procul dubio vice Metropolitani funguntur. 23. dis. in nomme Dommi. Dicas quod potest sibi eligere confessorem quemcunque voluerit. nam & in contentiosa jurisdictione hoc receptum est ff de iurisdict. omn jud est reptum. 2 qu. mandastis, & c. auditum est 2. q. 7 nos si in competenter & § cum Balaam, multo fortius in voluntaria potest se submittere cuilibet sacerdoti: c quia quantum ad hoc unusquisque sacerdos catholicus tenet locum Dei viventis. & loco Dei potest absolvere poenitentem, 11. q. 3 absit. de poeni. dist. 3 inter haec hircum. 1. & 2. 50. dist. de his & sic etiam in foro paenitentiali factus est Papa minor, & confessor ma jor. ut in praedictis iuribus, & hoc innuit Chrysost. 40. dist. multi sacerdotes, & ad hoc, inf. eod ne pro dilatione.

CUi * Cardinales: nam & hi si delinquant, acrius puni ri debent, cum domino Papae assistant exemplo Adae. de quo dicit August. quod quanto erat Deo proximior, tanto magis peccavit, de poen. distin 5. consideret, & exemplo Luciferi. de poen. dist. 2. in principio. de his Esa qui sunt isti, qui ut nubes volant, &c. ubi dicuntur columbae propter simplicitatem, quam habere debent, candidiores nive, quo ad mores, & vitae munditiam. rubicundiores ebore antiquo, quo ad charitarem & passiones Christi memoriam: sunt enim Cardinales cardines ostii sanctae ecclesia: quia sicut ostium regitur cardinibus, ita sancta ecclesia cardinalibus secundum Anaclet. 22. distin sancta Romana ecclesia in fin & de hoc notatur. supra de offi. archipres § quae pertinent ad offic. ver. 3. Caveant igitur, ne sint dracones stantes juxta arcam Domini. 37. dist. legant episcopi, & ne sint nebulae & nubes, sine aqua devotionis lachrymarum, turbinibus daemonum agitatae: ut probat B. Petrus, & Joa. de poen. dist. 2. si enim in- quit, & Beda. 2. q.7 secuti sunt, i. non capiantur superbia, quae mater est domnium vitiorum. Eccl. lnitium omnis peccati est superbia, non vana gloria, quae omnem virtutem evacuat, non amore pecuniae, quae tanquam venenum est fugienda, non amore parentum, ne eos in vita corrodani tanquam muscae, morientes, & eos post mortem despiciant, dicentes, Benefecit mihi, melius facere potuit, ut de aliis, quae silere curialius est, taceamus. Sed die noctuque non cessent virtutibus instruere, ut probat authoritas Isi dori. 23. distin his igitur. l. patrum, & Amb. 12. q. 1. cui portio Deu est. 86. distin non savis. Tales ergo si delinquant, per sententiam removeantur, & sine spe restitutionis deponantur supra de cler. non residentibus in ecclesia, vel praeb. cap. ex gestis, a exemplum Luciferi. de poen. distinct. 2. principium. Confite ri autem debent Papae, e sine cuius licentia non possunt testamentum condere, nec etiam mutationem facere, secundum consuetudinem Romanae ecclesiae, quae servanda est. supra de sent. & re judicat. in causis. Alii dicunt, quod diaconus confiteatur presbytero: presbyter episcopo: episcopi omnes priore episcoporum: prior Papae. arg. os distin. a subdiacono. Tertii dicunt, quod poenitentiario Papae ar. 93 dist. c. sin. 94. dist. c. 1. Tu dic, quod si absens est causa legationis, potest eligere confessorem, arg. infra eod. ne pro dilatione. si praesens est, disting. inter peccatum publicum ut illud confiteatur Papae, & occultum, ut illud sufficiat domini Papae poenitentiario confiteri, quo ad salvationem animae, non tamen, quo ad dispensationem, quam poeni tentiarius facere non potest, nisi de speciali mandato Papae, sicut euria tenet: sed & tutius puto, quod quilibet a Papa licentiam habeat, ut sibi possit eligere confessorem. cum tales eidem subsint immediate: argu. infra eod. omnis exceptis episcopis, qui omnes in hoc sunt privilegiati, infr. eod c. fin. quo ad occulta peccata, non publica: ut patet it his, quae not. sup. eod. §. utrum poenitentia. sub §. his praelibatis.

CUi capellani & curiales, qui sunt de familia domini Papae Poenitentiario suo, non alii. hi vero qui sunt cum singulis cardinalibus possunt de licentia domini sui, qui ipsorum curam habet de consuetudine curiae, etiam ali confiteri. arg. 6. q. 3 placuit. & 6. q. 3. c. 1 infra eod. omnis. Sed & poenitentiario domini Papae possunt omnes sine aliqua licentia confiteri: ut probant concord. signatae. supr. eod. su Cui Cardinales. vers. tertii dicunt

Cui Patriarcha. quidem si peccatum suum publicum est, gravius est puniendum, quam in inferioribus, quis tales tot moribus digni sunt, &c. secundum Greg. 11. qu. 3 praecipue. supra de voto magnae. §. 1. & in hoc casu debet a solo Papa puniri. unde Gregor. quaedam de primate nostre Clementino ad nos perlata sunt, quae nullo modo debent sub silentio praeteriri, nec totum corpus, quod absit morbus invadat, si languor in capite curatus non fuerit. 2. q. 4 §. sicut inquit. & Innocent. III. punit Patriarcham Antiochenum, supra de translat. episcop. c. 1. Lelasius & Foelix Constantinopolitanum. 24. q. 1. Achacius. Nicolaus Bituricen primatem pro eo, quod judicabat clericos Narbon. 9. q. 3 tapitul. quaestus. & Leo Dioscorum Alexandrinum Patri- archam, pro eo, quod non servabat tempora in ordinibus conferendis. 67. distinction. quod a patribus. & consecratio ne episcoporum. eadem distinct. quod die. celebratione mil sarum, de consecrat. distinct. 1. nosse. & in aliis multis, 24. qu. 1 beatissimus. & Innocent. III. de falsitate reprehendit Hie rosolymit. supra de his, quae siunt a praelat. quanto. & c. praece- & Gregor. Ix. Patriarcham Graden. eo quod contra canones exegerat juramentum a Castello episcono, supra de majorit. & obedien. dilecti filii. De talibus similibus specta correctio ad solum Papam, in occultis vero potest sibi eli gere confessorem, infra eodem. c. fin. & nisi sit in curia, qui- tunc debet confiteri poenitentiario, secundum quosdam Breviter dicas, quod episcopi, & superiores, etiam nor exempti, & inferiores episcopis, exempti in occultis peccatis etiam gravibus & publicis levibus, regulariter pos sunt sibi eligere etiam sine superioris licentia providum & idoneum confessorem, infra eod. ne pro dilatione. licet ali- qui ipsam intelligant in exemptis, & remotis tantum: dicentes, quod illa dictio exemptis, determinat illam episcopis, & superioribus. Sed male notaverunt mentem illorum verborum, & non illius superioris: nam si intellexisset de exemptis tantum, non dixisset superioris, sed servi servorum. infra de sent. excomnm. relatum. in fin. vel sedis Apostolicae. arg. supr. de sim. cap. antep. infr de sent. excom. non dabium & c. nuper. sed dixit superioris, ut quo ad exemptos includeret se: quo ad non exemptos, alios superiores, arg supra de elect. ne pro defectui. nec obstat, quod dicit in princ decre. nepro dilatione, quia illa causa fuit compulsiva, non finalis, sicut & infr. eo. cum infirmus, §. 1 ff. de postulan. §. sextum, versic. origo. Est enim hoc speciale privilegium episcoporum, sicut & illud. supr. de privil. quod nonnullis, & in auth. d. n. extra, de sent. excom. quia periculosum. causa autem finalis in periculum animarum, quod plerunque, imo frequenter cuilibet episcopo imminet, puta visitat dioe. occurrit ex communicatus, quem forte de facili vitare non potest quin ei in aliquo participet, ligatur minori tam ipse, quam capellanus suus, quis enim cesebraret missam, si episcopus non posset sibi eligere confessorem sine archiepiscopi sui licentia: non capellanus, non episcopus, quia non ab- soluti sine gravi peccato hoc facere non possent. supra de cler. excom miss. si celebrat. nec absolvi possunt, nisi a proprio sacerdote. infra de sent. excom. c. nuper. retardabitur ergo ot ficium episcopi, qui scienter non debet cum hoc peccato celebrare: igitur hoc ut evitetur, periculum permittitur. quod possit sibi eligere confessorem: quo facto, unus alterum absolvere potest, infr. de sent. excomm. duob. & intelligas, quod talem sibi debet eligere, qui non sit excommunicatus, & qui catholicus habeatur: ut patet in his, quae no- supr. eod. § quis debet confiteri. versic. nunquid ergo tempore necessitatis. & cum hoc episcopis superioribus non exemptis. nec non & inferioribus exemptis per speciale privilegium concedatur, non puto ipsum expirare, etiamsi quis ad curiam Romanam accedat. 25. q. 2. §. 1 &c. seq Alius autem in- ferior hoc sibi usurpare non debet, sup. de privil. sane. quam vis hoc possit quilibet a suo judice per speciale privilegium sive per specialem licentiam sibi concessam sine literis impetrare. infra eod. omnis, vel Papa, arg. supra de cleri non residert. fraternitati. 6. q. 3. cuncta. & c. per principalem, & patet inf. eod. c. fin. 16 qu. 1. per venit. aliter nullus debet confiteri extranec sacerdoti, sed proprio tantum. Ut tamen scias tres esse personas, quibus immediate subjecta est quaelibet anima, scilicet Papam, dioecesanum, & proprium sacerdotem, ut not. supra de offic. archipresb. §. quae pertnent. vers. 8. & sequen. & alteri istorum semper oportet confiteri, non alii extra- neo: nisi in casibus, quos not. supra eod. §. respon. 1 vers. tu die quod sacerdos, & seq. In publicis autem & gravibus suo proprio tantum sacerdoti confiteri oportet, ut not. supra eod. sub § cui Cardinales, in judicio autem contentioso nulli credi debet sine probatione, unde non judicabo aliquem, nis delegatione sui judicis certus sim. supra de foro comp. significasti. supra de offic. delegat. cum in jure. ideoque citra sedem Apostolicam non poterit Patriarcha puniri: & sic loquum tur concor. inductae, supr. eod. sub §. respon. 1. in poenitentiali vero credam cuilibet, si dicat se habere licentiam a suo ju- dice, & ipse ne mentiatur caveat: quia de hoc ipso poeni- tentiam agere debet, secundum ea, quae not. supra eod. §. re- spons. 1. vers. tu tamen dic referre. & §. qualis. sub §. discreta versic. item cavere debet. Sed quam potestatem habet confessor e- lectus ab episcopo: videtur, quod illam quam habet episcopus in subditum, quo ad absolutiones peccatorum: er- po nec super irregularitate secum poterit dispesare in casibus qui ad Papam pertinent, quia in electione, quam facit non potest sibi amplius concedere potestatis, quam ipse habeat ff. de reg. iur nemo. nec obst. si dicas talem confessorem ordinarium pro eo, quod a lege videtur recipere hanc potestatem, facta electione per episcopum. inf. eo c fin. quia talis jurisdictio semper succedere videtur loco illius, quem habet is qui eligit, ergo ejusdem naturae debet esse. argu. ff. s quis cau. si eum § qui injuriarum. C. de jud. apertissimi. ad fin. Sed contra, quia episcopus & exemptus eligit sibi confessorem de licentia Papae, infr. eo fin. ergo confessor electus ridetur habere eande potestatem, quam Papa habet. nam & si de li- tentia proprii sacerdotis eligam mihi confessore secundum consilium. inf. eod. omnis iste electus habet potestatem, & vices gerit proprii sacerdotis: ergo sicut & in quibus casibus proprius sacerdos posset me absolvere, & electus potest, arg. 93. dist. c. 1. supra de offic. deleg. sane quia potest dici, quoc ubi exemptus eligit, habet potestatem poenitentiarii Papae, de qua not. supra eod. sub § cui Cardinales. vers. tu dic. si vero alius eligat, habet potestatem judicis illius, cuius subest is, qui eligit, & hoc per jura supr. proxi. allegata. ut tamer semper publica, & gravia accipias, ut patet in his quae not. infr. eod. §. utrum poenitentia. sub §. his praelibatis. Sed nunquid potest episcopus diversos eligere, & saepius variare. certi non consalo, quod hoc faciat, quamdiu illius, quem eligit potest habere copiam, & si possit alii in subsidium confite- ri: ut tamen si mortale sit, confiteatur illi, que elegit, quam cito ipsius copiam habebit, ut patet in his quae not. supr. eo §. qualis. sub §. integra. vers. sed nec sufficit. in venialibus autem ridetur secus, ut patet in his, quae not. sup. eod. §. de quibus. vers. nunquid ergo tale peccatum, & seq. sed & si non habet copiam proprii confessoris, puta quia mortuus est, vel re- cessit ab eo, tute sibi alium eligat. arg. supra de secund. nupi c. pen. & fin. C. de iud properandum §. sin autem in medio. sed & si episcopus haberet diversos confessores, quibus tamer peccata sua vellet confiteri, sine divisione commendandum esset, sed in fraudem hoc faceret detestandum. Sed nunquid eo ipso, quod episcopus alii confitetur, videtur ipso sibi in confessorem eligere: Non videtur. arg. supra de elect. eccl. dicas contra. in talibus enim plus est in factis, & intentione mentis, quam verbis, arg. ff. de legi. de quibus supr. de majo- & obed. legebatur 15. qu. 6 c. 1. ad fin. & breviter in omnibus his intentionem & bonam fidem tantum requiro: & illa tamen sufficit, arg. supr. de presb. non bapt. c. 1. & 2. de baptismo debitum cui non congruit de juris apicibus disputare. ff. man. si fide jussor. § quaedam. Sed nunquid archiepiscopus debet scire quis est confessor episcopi, in c. velit nolit episcopus, & et iam ipsum potest compellere, ut sibi confiteatur, si suspectum habeat confessore: quia & ab ipso de anima episcopi ratio exigetur. arg. supra de offic. ordin. pastoralis, & c. irrefra- gabili. in auth. d. n. de censibus extra Romana. nec istud prohibet decret. infra eod. nec pro dilatione. sed cum intendat occurrere animarum periculis, potius hoc admittit

Cui Archiepiscopus. Dicunt quidam, quod Patriarchae suo, si ipsum habet, & propinquus sit, alioquin Papae, & si in peccato sit, non debet stare in peccato una hors diei. de poen. distin. 1. & veniet. inquit Moyses. nam & ille Rea David talis & tam potens, nec exiguo momento penes se passus est, ut maneret delicti conscientia. de poen. distin. 3. illi rex, &c. septies in die cadit iustus, sed si iustus, quomodo cadit: & si cadit, quomodo iustus: dic, quod qui resurgit per poenitentiam nomen iusti non amittit, praesertim praela tus nullo modo subditos judicare debet, dum habet in fe quod condemnet, 3 q. 7. judicet ille, & capit. in gravibus. & cap. postulatus dominus. & hoc probat Greg. 11. qu. 3. plerunque. & Aug. de poen. distin. 6. qui vult confiteri. quod etiam de quolibet inferiori intelligendum est, nam secund. Greg. dum is, qui displicet, ad intercedendum mittitur, irati animu ad deteriora provocatur, 49. distin. §. 1. & idem dicit Amb- 2. qu. 7. in gravibus tamen & talis absolvere potest: quam diu ab ecclesia toleratur, ut not. infra eod. sub rubr. de remisi §. utrum fiat. Ubi autem remotus est, dicunt quidam, quod si crimen est notorium, Patriarchae debet confiteri- & ab illo castigari. 3 quaest 5. quia suscepti. infra de sentent. e- communication. venerabili. Item si occultum sit, & enorme confitendum est etiam Papae, ubi inferior non posset dis- pensare. 21. distinct. inferior. Item si pertinet immediate ad Papam, & est intra ltaliam, debet Papae confiteri saltem semel in anno juxta ldus Maii, Romanam ecclesiam visitare. 95. dist juxta. & arg. supra de elect. nihil est. §. caeterum. S vero est ultra ltaliam, & est peccatum notorium, vel enorme, Papae similiter confitendum est. 9. quaest. 2. si autem aliquis. & hoc probat Greg. 72. distinction honoratus. & c. ub. ista. 2. q. 5. quanto. & cap. qua de causa 63. distinct. Salonitanae. in utroque tamen casu si infirmus sit, potest cuilibet confite ri. 26. q. 6. si presbyter. & capitul. sequent. & capit. qui recedunt & captt. hi, qui in tempore. ne interveniente paululum mora, inveniri non possit, quod redimatur, ut 1. distinct 5. baptizari. in hoc enim casu, nec satisfactio interdicenda est, ne que reconciliatio deneganda: quia misericordiae Domi ni nec mensuras ponere possumus, apud quem nullas patitur veniae moras conversio. secundum Leo. de poen. dist. 1 multiplex. Sed & si occultum est, & non indiget dispensatione, potest confiteri cui vult. infra eod. capitul fin. Quicquid autem distinguatur per istos, vel alios, dic, ut not. supra eod. sub §. cui Patriareba. vers. breviter dicas, quod episcopi, & sequent

CUi Episcopus. * Dicunt quidam, quod si est exem. 2o ptus, idem dicendum est, quod & in arc hiepiscopo est notandum, supra eod. sub §. cui archiepiscopus, alioquin debet confiteri archiepiscopo saltem semel in anno, quando scilicet venit ad Concilium provinciale, quod quolibet anno habet fieri. 18. distinct. quoniam quidem. supra de accusa. tionibus. sicut olim. tu dic, ut notatur supra eod. sub §. cui patriarcha. versicul. breviter dicas, & sequent. Sed ut sciant episcopi, a quibus abstinere debeant, & de quibus oporteat confiteri: notent a quibus debeant abstinere, & in quibus excedant. Primum, si scienter celebrent, vel ordines faciant, vel etiam judicent subditos, dum in mortali se sciunt constitutos. arg. supra de cohabit. cleric. & mulierum. cap. fin supra de temp. oraim quaesitum, & patet in his quae nota. supra eod. sub §. cui archiepiscopi. respons. 1. Secundum est, si conferant beneficia indiscrete, maxime obtentu carnalitatis personis minus idoneis ad talia beneficia obtinenda. supr- ut eccles. benesic. ut nostrum. supra de praebend. grave. quod dic, ut plenem not. supra de simon. §. qualiter. sub §. lingua. Tertium, si indoctum & minus idoneum scienter ordinant: vel illum, qui unum pedem tenet in mundanis, & alium in ecclesiasticis contra l. dirinam, secundum Jo. 49. distin. capit. fin. Quartum est, si rogant pro indignis scienter, fo- distinct. minor. Multis autem modis dicuntur indigni, vel minus idonei hi, qui ordinari debent, quos omnes repellere tenentur. quod dic, ut plene not. supra de temp. ordin. § & cui. & sub §. ibi. se continentibus regulas Apostoli. & de scrut in ordin fac. §. quando fieri debeat. Quintum est, quia trahunt monachos, & alios religiosos de monasteriis, sine causa contra voluntatem abbatum. 58. distinct. cap. 1. & 2. 186. qu. 2. quam sit, & cap. luminoso. Sextum est, quia conferunt ordines loco remunerationis, cum non habeant aliud quoc conferant: quae tamen ordinum collatio debet esse dis- creta, & discreti judicis: quia rarum est omne, quod magnum est, 58. distinct si offam. Septimum est, quia ipsi in- discrete ex laicis promoventur. 58. distinct. hoc ad nos. & ca. pit. ordinatos. vel quia principium electionis suae fuit alites vitiosum: unde non potest bono exitu peragi, cum malo initio fuerit inchoata, 6i. distinct. miramur. & capit in facer- dotibus, & cap. miserum est, supra de elect. per inquisitionem. & uper quo ride, quod notatur supra de elect. §. quis eligit. sul § item sciendum. Octavum est, quia promovet clericos si- ne titulo, quia postea mendicare coguntur. 70. distinctium. neminem, & capitul. sanctorum. supra de praebend. episcopas. Nonum est, quia indistincte sine literis proprii praelati clericos recipiunt alienos. 51. distinction. illud, & si quis, & capit. de aliena. & capit. clericos. unde receptus, & recipiens deponi debent. 1. quaestion. 2. quontam diversorum. & capitu placuit. ubi etiam dicit, quod non cessabunt a tali peccato, nisi acrius puniantur: sufficiunt tamen literae Papae. supr. de clericis non residentibus fraternitati. & iunge quod notatus supra de cleric. peregrin. Decimum est, quia negligunt proprios clericos idoneos, & relinquunt eos quasi oves errantes, 72. distinctio. episcopus. Undecimum est, quia pro- movent aliquos invitos, nulla causa hoc exigente: nisi forte odii, ut 78. distinct. episcopus, & capitul gesta, & capitul. ubi ista. & capitul. honoratus. & consuluit. quod dic, ut notat supra de aetat. & qual. §. ordo. vers circa hoc quaeritur. Duodecimum est, quia non servant tempora in ordinibus celebrandis: quod dic, ut not. supra de temp. ordin. § quo tempore. Tertiumdecimum est, quia non servant interstitia, 77. distin. & 66. distin. per totum. quod dic, ut not. supra de tenep. ordin. § & qualiter. versicul. item cum deliberatione. Quartum- decimum est, quia sustinent clericos in delicto suo, nec corrigunt obtentu obsequii sibi praestiti, vel carnalis favo ris, vel pecuniae corruptionis, 83. dist. si quis episcopus, & cap. error, & c consentire, & supra de offic. ordin. irrefragabili. in fine- Quintumdecimum est, quia omittunt punire delicta, ut populis placeant, quod plebi commissae sibi perniciosum est: & quia magis utuntur consiliis laicorum, quam clericorum, 83. distinction. nihil pastore miserius. 84. distinction pervenit. & c. nunciatum. Sextumdecimum, quia nihil vo- lunt pauperibus erogare. unde episcopi in vacuum nomen portant, 86. distinction fratrem nostrum. & capit. non satis Septimumdecimum, quia negligenter defendunt viduas & orphanos, & pauperes, & alias personas miserabiles ac defensionem eccles. spectantes, 87 distinct. per totum. Octa vumdecimum, quia nimiam curam habent de rebus temporalibus, cum tamen scriptum sit, quod episcopi nullam rei familiaris curam ad se revocent: sed lectioni & oratio- ni, & verbo praedicationis tantummodo vacent, 86. distinct. perlatum est, & duobus capitul. sequentibus. Nonumdecimum est, quia uni personae plura beneficia conferuntur contra Apostolum, & Greg. &. distinct singula. Vigesimum, quis nolunt habere oeconomos, sub quorum testimonio re ecclesiae gubernentur contra iura, &. distinction. volumus & cap. in quibusdam. 16. q. 6. quontam 9. q. 3. cum scimus. & si habent oeconomos, nolunt habere nisi laicos, contra Greg. &. distinct. indicatum. 16. qu. 6. nova actione, vel consanguineos, contra concil. Toletanum, 89. distinction. decenter. ubi episcopus usque ad annum suspenditur, & oeconomus in duplum punitur. Vigesimum primum est, quia unus in videt alii, & laborat ut cadat, & etiam ad invicem discrepant in divinis, po. distinct c. penultim. & fin. Vigesimum secundum est, quia appropriant sibi omnia bona ecclesiastica, solus enim episcopus incumbit bonis, solus sibi vendi- cat universa, solus occidit universos, hoc est, principium litis, & detractionis, & origo criminis: & ideo a clericis accusatur, & damnatur a domino Jesu Christo: quia clamor eorum intrat in aures Domini Sabaoth, secundum Joan. 93. distinctio. diaconi. Vigesimum tertium, quia contemnunt presbyteros, & ubi ipsi non sunt, non permittunt eis officium facere, vel praedicare, ac si essent gibbosi, ve- idiotae, vel eis inviderent, cum tamen episcopi ad ho: facti sint, ut schisimata tollerentur, & de consuetudine tantum praesunt presbyteris, deberent enim ecclesiam Dei regere in communi, 95. distinctio. olim. cum enim presbyter Christum consecret, quod majus est, quare praesente episcopo non poterit praedicare, eadem distin. ecce ego gaudeal ergo episcopus, si bonos habeat presbyteros, qui nec habeant ipsum ut principem, nisi ut ipse habeat eos, ut sena- tores. ead. dist. esto subjectus. Vigesimum quartum, quia ordinant per pecuniam, & tales incurrunt iepram, 1. q. 1 cum ordinetur episcopus, & capit. eos, & c. cito turpem. nec de radice infecta bonus fructus exire potest, ead. q. fertur. & nisi tali renunciet, salvari non poterit, secundum Greg. 1. q.1 si qui neque. Vigesimum quintum, quia & multis aliis modis committunt simoniam, super quo ride, quod not. supr. de sinon. § qualiter committatur. Vigesimum sextum, quia utuntur consilio clericorum extraneorum, & suos qui melius scirent, & vellent & possunt eis consulere contemnunt. supra de his, quae fiunt a praelat novit. Vigesimum septimum quia laici sciunt eorum conscientiam, & presbyteri ignorant: nec habent secum idoneos cubicularios, 2. qu. 7. cum pastoris, & c. pervenit. Vigesimum octavum, quia & si di- in clericatu fuerint, sunt tamen idiotae, & permittunt s in episcopos promoveri, 23. dist. quia episcopi, 38. dist. omnis. ideo talibus dicit Dominus, Tu scientiam repulisti a te, & ego te repellam, 1. q. 7. convenientibis. 1. qu. 1. vilissimus, quod intelligas de defectu nimio, ut supra de aeta & qualit. quam- vis aliter imperfectum scientiae supplere potest perfectio charitatis. supra de renunc. nisi cum pridem, §. pro defectu quoq scientiae. Vigesimum nonum, quia cum promoti sint, negligunt addiscere, vel edoceri, contra sanctum Clementem, qui tales reputat infideles. 39. distin. nullis episcopus. & secundum Grego. stultus est, qui in eo majorem se existimat, ut bona, quae audierit addiscere contemnat, 22. distin de Constantinopolitana post cap. ap. se. alias non est capitulum- Idem probat Augu. 24. q. 3. si habes. & Innoc. dicens, quod episcopus propter exercitium legendi potest acquirere scientiae Margaritam. supr. de renunc, post translationem § caeterum. vers. item si quis propter literaturae defectum. nam omne artificium per continuum exercitium recipit incrementum ff. de leg. 3. legatis servis. §. ornatricibus. Trigesimum, qui a nolunt, vel nesciunt canonibus obedire, quare debereni ab ad ministratione usque ad condignam satisfactionem removeri. 25. q. 1 omnia decretalia. 15. dist. sancta Romana ecclesia. 19. distinct si Romanorum 4. distinctio. §. fin. qui enim nescit obedire canonibus, non est dignus altaribus ministrare 25. q. 1 hac consona. nam canones instinctu Spiritus sancti fa cti sunt, 50. distin si ille. & capit si quis diaconus 30. distinct. illud ane. unde & eorum violatores peccant in Spiritu sancto. 15. q. 1 violatores & cap. sunt quidam. ideoque si episcopi, quia saepe & saepius contraveniunt, saepe & saepius puniuntur. upra de excess. prael. nimis iniqua, & capitul nimis prara & cap. tanta. igitur praesumptuosum est, asserere, quod statutis sacrorum canonum in sua firmitate manentibus, per so- am Bibliam regi posset ecclesia sancta Dei: sed hoc tantum consueverunt asserere, jus canonicum ignorantes: qui tamen eosdem astringunt: ut patet supra de constitut. apitul. primo, & final supra de tempor. ordin. vel non est com- pos, & hoc multi Sancti comprobant. 19. & sequent. tribus distinction. per totum, & August. 35. distinct. quae ipsis. Trigesimum primum, quia sunt nimis creduli in praejudicium aliorum, & antequam eis constet de crimine, suas sententias fulminant, contra Gregor. dicentem, si quid de quo- cunque clerico ad aures tuas pervenerit, facile non credas. 86. distinction. si quid vero de quocunque. quamvis enim quaedam vera sint, tamen in judicio non sunt credenda, nisi certis indiciis demonstrentur, secundum Astgust. 11 naestion. 3. quamvis. ideo non solum ille reus est, qui falsum de aliquo profert, sed etiam ille, qui aurem cito criminibus praebet, 11 quaestion. 3. non solum. & si non essent auditores, non essent delatores: quia nemo invito audi- tori libenter refert. 6 qu. 1. ex merito. grave igitur, & indecens est super re dubia certam dare sententiam, secundum Gregor. 11. quaestion. 3. grave. nam secundum eundem in ambiguis non est absolutum, id est certum judicium ferendum. 33. distinction. habuisse. & ideo incerta nullus pon- ificum judicare praesumat, quamyis vera sint 30. quaestion 3. §. his ita respondetur. & frequens debet esse insinuatio, & clamosa, antequam fiat inquisitio, secundum concilium generale, supra de accusationibus. qualiter. 2. Trigesimnm secundum, quia nolunt in ecclesia columnas erigere, quos noverunt meliores, sed quos ipsi magis diligunt, & quorum sunt exequiis deliniti, 8 quaestion. 1. Morses. multi enim aedificant parietes, & eccles. columnas subtrahunt. 12. q. 2 gloria episcopi. Trigesimum tertium, quia paulatim quo- libet anno jus parochiale subtrahendo sibi appropriant: ta quod canones offendunt, scilicet concilium Toleta- num, 10 quaest. 3. quia cognovimus. & capitul. imter. 16. quaest. 1 onstitutum est. & de hoc notatur supra de censibu §. qualiter fu- cienda sit. & de decim. sub §. duodecimo. Trigesimum quartum, quia indiscrete nituntur ulcisci sibi illatas injurias personales contra cap. 2. quaest. 7. si quis omuem traditionem. in fin. 46. distinct seditionarios. unde indiscrete injuriantur & excommunicant, 23 quaestio. 4. inter querelas. volunt esso actores judices, & tamen cum persona actoris assumitur, udiciaria potestas amittitur, 2. quaest. 1. §. sed sciendum. & ideo episcopus actor, vel reus non debet esse judex, i1 q.1 si clericus. 4. qu. 4. c. 1. & 2. quod dic, ut notatur supra de sent. & re judicata. sub rubrica de sententia. § quis debet. versicul. item ratione rei. Trigesimum quintum, quia pro minimis culpis paratos etiam corrigi excommunicant, cum tamen nemo excommunicare debeat, nisi pro magnis peccatis, & quando alter corrigi non potest, 11 quaestion. tertia, episcopi. & c nemo. Trigesimum sextum, quia expellunt illos, qui praedecessoribus suis fide liter servierunt, & quod deterius est, remuneratione servitii, quam receperant, spoliant, contra cap. 12. q. 2. hoc hujus placiti. 16 q. 6. illud. Trigesimum septimum, quia advocatis vel servientibus nolunt reddere quod promiserunt, nec ipsos remunerare contra jura. 12. quaestione secunda, quicunque suffragio. & capit cclesiasticis. ff. locati qui operas. ff. de var. & extraordina. cog. I- orima. §. in honorariis. Trigesimum octavum, quia volunt quod eis credatur in praejudicium aliorum contra ura. 6. quaestione secunda, episcopus, & capitul. si tantum, capit. placuit. 15. quaestione quinta, capitul. 2. Trigesimum nonum. quia soli volunt clericos deponere, cum tamen in depositione presbyteri requirantur sex episcopi, praeter proprium, qui debet esse septimus: in depositone diaconi tres, contra cap. 50. distinction. studeat. 16 quaestione prima, de trimine, & quaestion. 7. foelix. & capitul si presbyteri. Etenim olus auferre non potest honorem episcopus: licet solus possit dare. 15. quaestione septima, sexta actione. supra de translat. episcop. inter corporalia. respons. prim. post princ. unde nec minores clericos solus deponere potest, nisi cum ca- suo. 15. qu. 7. episcopus nullus causam, quod dic, ut nota. supra de accus. §. quis sit effectus, sub §. sed nunquid. ut in sumna seq. Quadragesimum, quia impugnant exemptos iniuste, ne servant eorum privilegia. 16. q. 1. frater noster. supra de privi leg. dilecti. & capit. quanto. Quadragesimum primum, quia ligant & absolvunt sine causae cognitione, unde diversa poenas pati debent: 24. q. 3. de illicita. infra de sentent. excom sacro. sicut enim quosdam oratia favoris sublimant sic plerunque alios invidiaque humiliant. 15. q. 7 c.1. Quadragesimum secundum, quia in conviviis non faciunt leg sacras lectiones. 44. distin. pro reverentia. nam dum corpu- diversis ferculis reficitur, nisi lectione retrahatur, lingua in detractationibus relaxatur: ut dicit Greg. in Moralibus lib. 1. & ad idem, 4 4 distinct. convivia. & capit. praeced. Quadragesimum tertium, quia in ecclesia, vel dum in publico prodeunt, indumentis lineis non utuntur, & pallia habent diffibulata contra concilium generale. supra de vita & honestate cler. clerici officia, ad fin. Quadragesimum quartum, quia magis curant conviviis, quam de divinis offi- ciis. Inde procedit peccatum luxuriae: inde fabulae ocio sae: inde multa alia proveniunt. 44. distinct. §. 1. & capit. seq per totum. inde in surgunt ad concentum avium matutinum, syncopa continua transcurrentes: ut vix celebrent quater in anno. supra de celebratione missarum, dolentes. Inde faciunt cantare sibi missam iuxta lectum in domo: ubi spurcitiae multae sunt: unde dirinam patientiam ad tra cundiam provocant, & sanctius esset missam non audire. quam in domibus ipsam audire, in quibus sine magna causa nullatenus sunt celebrandae, secundum Sanctum Foelicem, de consecration. distinctoi. 1. cap. 1. & cap. sicut non ali- Quadragesimum quintum, quia charitas & instrumenta ecclesiae non custodiunt, imo, & res dilapidant male ad ministrando contra cap. 16 quaest. 1. in canonibus. 28. distinct d Siracusanae. 12 quaestio. 2. & si illi & capit. Vulteranae, unde si se non corrigant, debent deponi. 12. quaest. 2. Apostolicos. Qua- d: agesimum sextum, quia res alienas usurpant. 16 quaestio ne sexta, placuit. nec ipsas reddere volunt a praedecessoribus occupatas, corundem praedecessorum sanctitatem & conscientiam praetendentes: cum tamen nihil intersit, que ad periculum animae invadere alienum, aut scienter detinere, sicut dicit Concilium generale. supra de restit. spol. sae pecontingit. & ideo quod alienum est, reddi debet, supra d test. filius. quia nihil perire credimus utilitatibus ecclesiasticis, si quae sunt aliena, reddantur. 54. distinct generalis, in fin. Quadragesimum septimum, quia non cognoscunt se ipsos, cujus seminis, cuius vitae, cuiusve generis sint: sed in cathedris suis, & cornibus gloriantes, presbyteros, o clericos fratres suos despiciunt, & contemnunt: sed si se attenderent, non paterentur sacerdotes minores sedere juxta scabellum pedum suorum, id est, cameram suam, irn qua episcopus debet cognoscere se collegam: quamvi in ecclesia & extra cameram superior sedere debeat. 95. di stinction. episcopus in ecclesia. nam secundum Gregor. cun culpa non subest, secundum rationem humilitatis omnes aequales sumus. 12. distin. de Constantinopolit. in fin alias incipit, Apostolicae, ideo episcopo superbo dicendum est gnothi seauton, id est, cognosce te ipsum. nam sicut dici Greg. Dominus ostendit Petro, ut se cognosceret, ante quam ipsum universae ecclesiae praeponeret: & ideo, ipsum permisit cadere, ut in se addisceret, qualiter esset aliis mi serendum. 50. distinctio. considerandum, & c. fidelior factus est Petrus quid enim intolerabilius, secundum Hiero. quam quod natus in tugurio rusticano, qui Vix habere potera panem de milio, unde saturaret ventrem rugientem, nunc fastidiat mella & similam, id est, panem de flore farina mundissimo & subtilissimo factum, & quod venter ple nus de jejuniis disputet. 12 q. 2. gloria episcopi, versus "Perte cognoscas alios magis utile nil est. Sic magis urbanus nullus in orbe manet." Quadragesimum octavum, quia faciunt indiscretas & su- perssuas remissiones: quod dic, ut not. infra eod. sub rub. di remissio §. quis possit. & §. ad quid valent. vers. fateor tamen, & seq. Sunt & multa alia, in quibus excedunt praelati, quae in diversis locis hujus Summae, & specialiter supra de ex cess. praela. §. qualiter excedant, poteris reperire: neminen tamen episcoporum reprehendimus, cum sint patres: sed ut a delictis abstineant, admonemus, & conscientia con- veniant unumquenque. 6. q. 1. oves. 8. q 1 qui vos. cap. & qua- liter. & cap. seq. ad fin.

Cui Abbas. * Dicunt quidam distinguendum esse, utrum si exemptus sit, & remotus, potest confiteri cui vult de occultis, sed si est propinquus, soli Papae, vel ejul poenitentiario, & hoc quando non habet super se alium majorem: nam si haberet patrem Abbatem, sive exemptus esset, sive non, ei confiteri deberet, arg. supra de consue tum dilectus. infra de verb. signif. abbatem. & breviter idem dicunt de abbate exempto, quod dictum est de archiepiscopo habente patriarcham vel primatem, & de episcopo, supra eod. in suis. sub §. sinon habet alium abbatem super se, nec est exemptus, proprio episcopo debet confiteri: quia ille est judex suus. 61. dist. obitum. 12. dist. capit fin. nisi forte secundum regulam per sedem Apostolicam approbatam pos- set sibi eligere confessorem, aliter autem. hoc facere not posset sine licentia. infra eod. omnis. dic ut not. supra eod. sul §. cui patriarcha. vers. breviter teneas. & seq. Quae autem sim vitia, quibus abbates promagna parte sunt irretiti, brevi ter perstringamus. In primis peccant, quia hac spe & in tentione specialiter ducti, habitum regularem assumunt ut abbates fiant contrac. 16. q. 7. per laicos. sup. de elect. officii. & capitul. cum ad nostram. in quo etiam multi religiosi delinquunt, paupertatem, & laborem, & esuriem fugientes, ut divites fiant, quiete degant, splendide reficiantur, & de talibus dicit Grego. quod non intendunt seculum fugere, sed mutare. 53. distinct. c. unico. Secundo, quia quandoque abbatiam emunt: & tales renuncient, salvari non pos- sunt: ut not. supra de simon. §. qua poena. sub §. per judicem, & §. fin. Tertio, quia nullum recipiunt sine quantitate pecuniae, vel alterius temporalis commodi, interveniente tacite vel expresse : super quo plerunque obtentu abolendae consuetudinis se satagunt excusare. supra de simon. veniens. qui si accusentur, deponendi sunt. supr. de si. dilectus filius. 4. & cap. licet Heli. & cap. per tuas. alias ad arbitrium ju- dicis puniuntur. supra de sim. in tantum. & de accus. inquisitionis. quod dic ut not. supra de sim § qua poena feriantur. Quarto, quia ecclesias, in quibus habent ius patronatus, sibi omnino appropriant, nec ponunt ibi vicarios perpetuos & positos ita gravant, quod non possunt hospitalitatem te- nere: nec episcopo in episcopalibus respondere. supra de praebend. de monach. & cap. avaritiae. & de supl. ne prael. capitul 2: quae omnia sunt ab episcopis, quibus subsunt, nulla ob- stante consuetudine, corrigenda. supra de praeben. extirpan. dae. & in cap. supra dictis. Quinto, quia ad ecclesias ad ipsos pertinentes, sine pecunia neminem repraesentant: & ut vitium suum utcunque pallient, plerunque ecclesia vacante super eam mutuum recipiunt, usque ad aliquam certam summam pecuniae, & demum ipsam sic obligatam conferunt, dicentes, quod quaelibet res transit cum onere suo: ut supra de pig. ex literis. & de deci. pastoral. sed seipsos fe- ducunt, cum etiam episcopis haec non liceant: imo vacante ecclesia etiam fructus interim percepti sunt futuro sue- cessori fideliter reservandi, vel aliter in utilitatem ecclesiae convertendi. supr. de offic. ordin. cum vos. & aliquid inde sub- trahit, etiamsi episcopus sit, tanquam furti & latrociniam reus honore suo privari debet, q 2. c fin. tales enim exactio nes, & cor similes sunt penitus exhibitae, & si quis eas re- ceperit, tenetur in duplum restituere ipsas, in utilitatem gravatae ecclesiae convertendas sup. de sim audivimus. quoc intelligas. si proprium habeat. supr de praebend de mulcta. §. & si ulira sex. & de app. reprehensibilis. § si autem. alias hoc in poenam aliam commutetur, arg supr. de maledic. ffatuimus. post medium. Sexto, quia dant possessiones aliquas. vel certam pecuniam, vel domum commodant alicui tali pacto, quod decimas certarum possessionum eis solvant, vel apud eos sepulturam eligant: quae pacta in praejudi cium ecclesiae parochialis, facta, minime sunt servanda supra de pact. plerique. etiamsi juramentum interveniat, ut notatur supra de sepult. §. an licitum. versicul. quid si quis esi- gat sepulturam in aliquo monasterio & versicul sequent. Septimo, quia negligunt punire monachos sugitivos. 16. qu. 2. abbates. & eos revocare inquirere, & recipere, salva ordinis disciplina, supra de regul. capit. final. Octavo, quia recipiunt monachos alienos, sine literis commendaticiis. 18. quaest. 2 abbates. in fin. & capit quam sit. Nono, quia indiscrete monachos suos ejiciunt supra de rescript. cum dilecta. ir quo mortis eorum rei sunt, argu. 16. q. 1 placuit. Decimo, quia monachis sine causa literas dimissorias concedunt & credunt monachi se per tales literas ab obedientia ab solutos, quod tamen verum non est, quousque ab alio sini recepti. 71. dist. illud quoque. &c. de aliena. & cap. clericos. 7.. 1. nonoportet. & capitul. pervenit. 21 quaestion. 2. capitul. 1. & - ubi dicit Leo, quod non debent dari literae dimissoriae, nis constet, quare ne ovis errans & perdita inveniatur sint pastore. 71. distinction. episcopus. Undecimo, quia revertentes, vel alios fratres delinquentes, sicut latrones, cum ali ter corrigi possent, ponunt in vinculis. 74. distinct. quorur dam & per laicum faciunt capi, vel verberari, cum hoc pe- monachum, vel saltem clericum fieri deberet, & posset: in quo calu excommunicationis vinculum non evadunt. infra de sentent. excommun. uni versitatis. & haec est norma pravae consuetudinis, quae quasi pro lege in quibusdam partibus inolevit, secundum quam non debent corrigi, sed secundum beati Benedicti regulam & Apostolica instituta- supra de statu monac. ea quae. respons. 1. Duodecimo, quia si ali- qui ex causa appellant, appellarioni factae non deferunt sed appellantes capiunt, & verberant, vel excommunicant supra de ac. olim. infra V. & P. propter quod ad sedem Apostolicam sunt mittendi. supra de appel. de priore. quod dic, u not. supra de accusatio § quis possit accusare sub §. admittantur Decimotertio, quia quosdam monachos ex carnali amo re exaltant, alios ex odio, vel invidia, vel quia bene vivunt bene administrant, & bene faciunt, opprimentes. 15 q 7. c. 1 Decimoquarto, quia sub specie pietatis impietatem palli antes, occasione hospitalitatis manducant carnes extra refectorium: illos quos familiares habent splendide secun re ficientes: aliis, qui pondus portant diei & aestus, esuri entibus in refectorio: cum tamen sine delectu personare nunc hi, nunc illi essent secundum regulam revocandi, de consecratio. distinction. 5. carnem, supra de statu monach. cum a- monasterium §. in refectorio. Decimoquinto, quia de infirmis & debilibus vel medicina aliqua indigentibus non curant, quibus tamen etiam in infirmatorio esset competenter, tam in carnibus quam in aliis & in refectorio ad sustentationem naturae debilis, quae non potest uti com- munibus de speciali cibo aliquo providendum, supra de stat u monachorum, cum ad monasterium. §. porro debiles. Decimosexto, quia permittuntur aliquos monachos habere pecuniam contra authoritates sanctorum Patrum. supr de statu monach nonachi, & c. super quodam. Decimosepti- mo, quia ecclesiae decimas, & alia spiritualia recipiunt d manu laici, & curam animarum committunt monachis sine licentia episcopi: & sacerdotes habentes curam ani- marum instituunt & destituunt per se, pro libito voluntatis, & aliter usurpant jura episcopalia contra jura. 16 qu aestione prima, pervenit. supra de praebend in Lateranens. supra de privileg. cum & plantare. Decimooctavo, quia monachi- nobilibus parcunt ob potentiam amicorum, cum tamer ex quo incorrigibiles sunt, essent ejiciendi de monasterio ne inficerent sanas oves, supra de statu monach. ea quae. §. 1. 41 dist. sed illud. & arctioribus monasteriis detrudendi: & si resisterent, usque ad obedientiam excommunicationis vinculo innodandi. supra de regula. cap. sin

CUi Monachi. * Abbati, qui ipsos non solum intrinsecus, sed etiam extrinsecus cognoscere debet, argum. supra de temp. ordin. ad aures. & quem super capita sua loco Dei posuerunt, ita quod nec velle, nec nolle nabeant. ta quaestione prima, nolo. & capit. non dicatis. 13. distinction. nerv. Sed & Abbate absente, vel etiam praesente, de licentia ejus- dem, rel de consuetudine, vel secundum statuta regula prioris. argum. supra de statu monachorum, cum ad monasterium, §. prior. & sequent. Et nunquid episcopo: sic si volunt, qui etiam paenitentiam abbatis poterit relaxare, quia superioris authoritas semper videtur excepta. argument supra de jurejurand. venientes. decet tamen, quod ipsun- semper ad abbatem remittat. argument. supra de offic. or din. quanto, & capitul. ad reprimendam. & capitul. cum ab ec clesiavum & iunge quod notatur supra de offic. ordin. §. quod pert inet. versicul. quid de subditis. & licet sint quamplurim: vitia monachorum, haec tamen sunt detestabilia, & peni tus condemnanda: primo caveant ne contra Abbaten conspirent eos volentem corrigere, quod plerique prae sumunt, & eum deponunt, & demum alium nituntur facere, cui nulla potestas remanet, dum monachis incipit subjacere. 18. quaestione prima, nullam potestatem. Secundo, delinquunt monachi, quia conspirant aliquando non solum ad depositonem Abbatiae, sed animae, sicut illi qui in necessitate beati Benedicti se armaverunt. 7. quaestione prima, §. quando vero omnium subditorum. 18. quaestione secunda. §. ecce in Toletano. & tales sunt infames, nec in testimo: nium admittuntur. 11. quaestione prima, conspirationum, & capitul. conjurationum. supra de simon. per tuas. & capitul. licet Heli. & supra de sententia & re judicata. cum I. & A. Tertio. quia incautam familiaritatem habent cum mulieribus quas sibi commatres faciunt contra jura: de consecration. distinct. 4 monachi. & cap. non licet 17 quaestion. 2. pervenit. & c. perniciosam. Quarto, quia incaute cum monialibus conversantur. 19. q. 2. monasteria. & c. decima actione. & c. diffini- mus. ubi dicitur, quod non licet monacho convivari cum monacha, nec secum in eodem monasterio manere, nec loqui etiam cum consanguinea, nisi per verba compendi- osa, ita quod cito recedat, & sub testimonio Abbatissae: & idem juris est de Abbate, quia nec clericus, nec laicus debet ipsarum monasteria frequentare. supra de vita & honest. cleric. monasteria. Quinto, quia non erubescunt matrimonium contrahere. 27 qu. 1. ut lex. & capit. impudicas. & licet matrimonium non teneat, tamen bigami sunt effecti. 27. q. 1 quotquot. & capit monacha. Sexto, quia vagantur extra monasteria sine licentia Abbatis sui. 16 qu. 1 quidam mona- chi. & cap. seq. & cap. lege epistolam. supra de offic. ordin. quanto Septimo, quia volunt esse ociosi, cum tamen arma hostis antiqui sint ociositas & voluptas apta ad miseras animas captivandas. supra de renunc. nisi cum pridem. §. verum. si propter alias. & idem probat Joan. de consecrat. dist. 5. nunquam ubi & dicitur, Facito aliquid operis, ut diabolus semper te inveniat occupatum: & subinfertur, amabis scientiam literarum, & carnis vitia non amabis. & de hoc nota. infra eod. sub §. cui rusticus. §. unum tamen not. Octavo, quia volunt comedere carnes, etsi nulla necessitas immineat, quod non licet de consecrat. distinct. 5. canem. ubi imponitur poenitentia 6. mensium. ad idem supra de statu monach. cum ad monasterium. §. in refectoria. Nono, quia gloriantur de nobilitate sua, & potentia amicorum, propter quod volunt regi ad libitum & aliis dominari, quod prohibet concilium generale. supra de statu monach. ea quae. §. 1. & gloriam mundanam & convivia communia appetunt, & sequuntur contra etymologiam vocabuli, secundum quam monachus solus & tristis sedere debet, nec de mundo disputare, cui mortuus est: monachus enim dicitur a monos quod est unus, & achos, quod est tristis. 16. q. 3 placuit. De- cimo, quia volunt habere cellulas, & a domibus communibus separatas, nec volunt abstinentiam communem facere. 28 q. 4. c monachum. & cap. seq. & §. verum. Undecimo, quia proprium habent. supra de statiu monach. cum ad mona- fterium. Duodecimo, quia sibi ad invicem invident, & sic sunt spirituales homicidae, detrahendo sibi ad invicem. 6 q. 1 deteriores. nam homicidium committitur odiendo, de- trahendo, manibus occidendo. de poen. distinct. 1. homicidiorum. quod est contra regulam veritatis, secundum quam causa commendandi tui nihil debes facere, quo minor alius fiat. alias dedignabitur in tocharitas habitare. 11. q. 3. si quid ergo. Tertiodecimo, quia advocati existunt in palatiis clericorum, & etiam laicorum. supra de postul. ex par te. Decimoquarto, quia Physicam & Civilejus audiunt unde sunt ipso jure excommunicati. & in multis aliis de- linquunt. ut patet in his quae notantur supra ne cler. vel no- nach. §. penult. & uli

eUi Decanus. * Et certe episcopo suo, cui subest, vel de 23 U ipsius licentia alii. infra eod. omnis. de poentit. distinct. 6. qui pult. & cap. placuit. & confiteri possunt de mulris. Primo, quia suis episcopis graves & superbi existunt. supra de appellationibus. dilectis. Secundo, quia in ipsius episcopi contemptum abstinent a divinis. supra de officio ordi- na. irrefragabili. §. caeterum si canonici. Tertio, quia pro peccato alterius ecclesiam interdicunt. supra de his quae siunt a majori parte capitul. quaesivit. Quarto, quia sigillo capituli sine consensu ipsius sigillant. supra de probationibus. tertio. & de testibus. nam in literis. §. ultimo. Quinto, quia quod commune est sibi appropriant. supra de praebend ration. quamvis enim primo sibi provider possunt, tamen quod superest, tenentur dividere, & pau- peribus erogare. 12. q.1 § fin. Sexte, quia nolunt ad sacerdotium promoveri, cum ad hoc teneantur. supra de aetat. & qualit cap. 1. Septimo, quia episcopis consentiunt in peccatis. supra de elect. per inquisitionem. Octavo, nolunt surge- re ad matutinum, nec aliis horis canonicis interesse: volunt percipere proventum, & nolunt facere servitium contra iura supra de clerc. conjug. diversis, & capit. praecedentibus unde si admoniti per episcopum non satisfaciunt, deponi possunt a clero. 92. dist. cap. sin. Nono, quia se absentant sine licentia episcopi. supra de cleric. non resid. ex parre. & capit. re latum, de consecrat. dist. 5. non oportet. Decimo, quia audiuni leges. supra ne cleric. vel mon. super speculu. Undecimo, quia indiffefenter exercent advocati officium. supra de postul. c fin & c. 1. Duodecimo, quia sunt nimis superbi, illiterato & simplices conculcantes, & volunt eos suppeditare, & in omnibus dominari contra authoritatem Apostoli Petri quod etiam episcopo non licet. 95. dist. esto subjectus. Tertio decimo, quia plura beneficia & plures dignitates tenen sine dispensatione: & si dispensationem habent, ipsam nen servant, cum ibi semper consueverit apponi, quod cura animarum, vel ecclesiae obsequium non negligatur, sec hoc facit avaritia & ambitio nimia, qua tanta laborant ali qui, quod nequeunt saturari, ut supra de praebend quia tantum & c. cum jamdudum. & de cler. non resi relatum & c. praece- propter quod redduntur ineligibiles. ut in d. decre. cum jan dudum. & supra de elect. dudum. 2.

Qui Archidiaconus. * episcopo, cui subest. & si sit maior post ipsum. supra de offic. archi capit. 1. 25. distinct. perlectis. vel de ipsius licentia, alii, ut not. supra eod. sub §. proxim. cu- decanus. Et quamyis hi in multis delinquant, haec tamen sunt quae frequentant. Primo, quia faciunt taleas in presbyteros, quod eis non licet. 94. dist. cap. fin. supra de censi. cum Apostolus. § inhibemus. Secundo, quia volunt habere vaccam albam, vel aliud certum temporale pro investitura facienda. supra de exces. praela. pervenit. supra de simon. cum in ec- clesus & c. intantum. Tertio, quia clericos in sais peccatis tolerant pro pecunia, quam extorquent. supra de poenis. licet. Quarto, quia excommunicatos nolunt absolvere, nisi primo recipiant certam pecuniae quantitatem. 1. q. 1. §. qui- libet ergo. & cap. nullus episcopus. supra de sin. ad aures. Quinto, quia vendunt jurisdictionem, & vices suas supra ut praelat. vices suas. cap. 1 & 2. Sexto, quia nolunt ad diaconatus ordinem promoveri. supra de aetat & qualit. c. 1. & de elect. cum in cunctis. § inferiora. 6. dist innovamus. Septimo, quia opponunt se indebite contra episcopos quorum oculi sunt unde aliqui episcopi vellent amisisse oculos suos. ad hoc supra de offic archidiaconus. ad hoc. 93. distinct. legimus. & propter hoc talis archidiaconus tanquam membrum putri- dum ab ecclesia merito removendus esset. supra de except praelat. gravem. Octavo, quia in deformitatem honestatis suae volunt cum quibusdum mulierculis habitare. 81. dist archidiaconum. Nono, quia sunt circa suum officium negligentes. supra de offic. archid. ea quae.

Cui Archipresbyter. 1. episcopo, cui subest. 25. distinct. perlectis. supra de offic. archi. c. 1. 2. & 3. Peccant autem archipresbyteri, quia sunt negligentes circa suum officium quod quale sit, & in quibus versetur, no. ff. de offi. archipresb. §. quae pertment. & quia non judicant, nec aliud, quod etiam iustum sit, faciunt, nisi pecunia mediante: qua subtracta, statim subtrahunt iustitiam, secundum Greg. 11. qu. 3. qui recte. Et hoc intelligas de archipresbytero Civitatu. Idem de rurali, qui aliquando vocatur archipresbyter ruralis ut supra de offic. archi. ut singulae. qui & aliquando decanu- vocatur. supra de offic. archi. ad hoc. §. si aliquando plebanus supr de offic ord. cum ad ecclesiarum. quandoque Abbas, licet improprie, supra de renunc. ex transmissa.

CUi Praepositus, sive prior. nam & praepositus dicitur. qui quandam prioratus curam prae aliis gerit. infr de verhorum signification. quamvis dicas. si sit religiosus, suc superiori, a quo est castigandus: & inferiores ab eo. supr de iurejurand. sicut tuis. supra de majorit. & obed. cum in eccle sis. si sit secularis, episcopo, vel poenitentiario suo. supra de clericis excommmunic. proposuisti. §. primo. vel alii, qui ejus curam habet, vel de licentia ejusdem alii, infra eodem, omnis.

CUi Sacrista, sive thesaurarius. Episcopo suo, vela. 2 lii. qui curam ejus habet: ut not. supra proxim. sub §. nm proposito. Peccant autem isti, quia negligentes sunt circa suum officium, circa custodiam vestimentorum, & vasorum ecclesiasticorum: quia quandoque faciunt tractari per laicos, vel minores clericos contra jura. 23. distinct. non liceat quemlibet. & cap. non oportet. dispensatire tamen quandoque tanguntur ab acolytis: in capit. non liceat, allegato. de hoc supra de offic. sacristae. c. unico. Item peccant circa luminaria. supra de offic. custo. c. 1 & 2. peccant etiam circa ordi- nationem hostiarum, & praeparationem incensi: & curam baptisterii. 25. dist. perlectis, ad fin.

Ui Magister scholarum * episcopo, cui subest, & ca. ut 8 not. supra eodem. sub §. cui decanus. Peccant autem tales Primo quia vendunt docendi licentiam. supra de magisir quanto. Secundo, quia dignis licentiam denegant. suipra de magistr. prohibeas. qui si directe accusentur, asuo throno amoveri debent. 1 qu. 7. sancimus. Tertio, cum quia idiotae sint, permittunt se ad officium sublimari, argum. supra de etat. & quali. ad aures ff. ad leg. Aquil. idem juris. 37. distinct. qui de mensa & cap. legant. 6i distinct. miserum. supra de elect. cum in magistrum. Quarto, quia conspirant contra ipsos. supra de calum, cap. 2 Quinto, quia magistrum ambiunt, arg. 24. dist quando episcopus. hi enim qui ambitiose promoventur, crudeliter a diabolo punientur. 8. q. 1. illud inferendum. 1. q.1 non est putanda. in fin.

CUi Cantor. * Episcopo, & cap. ut not. supra eodem, sub T §. cui decanus. Peccat autem quando nihil scit de cantu neque de officio, permittit se promoveri. Peccat, admit. tendo indignos in choro, & dignos ejiciendo. Peccat, tri dendo libram, sive perceptiones quotidianas absentibus d officio, & officiantibus subtrahendo. Peccat, statuta &b consuetudines ecclesiae contemnendo, violando, & vili pendendo

Ui Canonici. * Episcopo, & capitul. ut not. supra eod. 3 1§. cui praepositus. & sub §. cui decanus. Peccant autem canonici. Primo, quia utilitate, vel necessitate exigente, nolunt ad ordines promoveri. 74. distinct. si quis clerici. & cap. placuit supra de aetat. & qualitat. quaeris. Secundo, quia per ambitionem permittunt: imo quandoque procurant se letrudi in loco viventis. supra de conces. praebend. cap. 1. 7. q.1 cum qui. & cap non furem. 3. q. 2. audivimus. Tertio, quia con jurationes faciunt. 11 q. 1 conjurationum. & capit. conspiratio num. & capitu clerici. Quarto, quia sunt nimis delicati, nec volunt ecclesiam frequentare. 81. distinct. si quis. & capit. his. supra de clericis non refid. cap pen. & fin. sicut. & not. supra eod sub § cui decanus. versiculo octavo. Quinto, quia accumulant pecuniam de praebendis, nec volunt aliquid pauperibus elargiri. 12. q.1 § fin. imo, quod pejus est, canonicus ex inope dives factus. ex ignobili gloriosus, incipit negociari de bonis ecclesiasticis: & talis, secundum Jo. quasi quaedam pestis fugiendus est. &6. distin. negociatorem clericum. Sexto, quia male vivunt canonici. cathedralis ecclesiae luxuriae debacchantes, unde potest dici, quod tota civitas capit e leorsum pendet arg. 32. q. 6. capit fin. nam & totus civitatis status per tales conturbatur: maxime quando nolunt episcopis obedire. 17. dist. §. hinc etiam laborent ergo & studeant circa opera charitatis: nam debent esse lumen boni, & speculum civitatis. 21 quaest. 4. cap. fin. Septimo, quia discordant in capitulis, & partes sibi faciunt, maxime circa electiones, in quibus jam quasi nihil de Deo agitur, sed sequuntur carnalitatis affectum tam privati, quam prae- lati, non judicium rationis: ad hoc supra de his quae fiunt a major. parte capit. capit. primo. supra de election. in causis. §. pri & capitul. cum dilect. & capitul. congregato. &c. auditis, &c. consideravimus, & de praebend. gravem. & iunge hic quod notatur supra de praebend. §. qualiter. versicul. liber. ubi invenies exemplum de asino. Si de his vitiis vel aliis aliquis in se aliquod regnare senserit, curet suo satisfacere Crea- tori, qui aeque expectat ad poenitentiam. 93. distinct. diaconi. ad fin.

Cui Doctor sive magister. llli intra cujus parochiam moratur, hoc est, judici suo, alius enim ipsum non pos set absolvere, vel ligare, 9. quaestione secunda capitulo. 1. 2. & Peccant autem quia cum indoctos & minus sufficientes se sentiant: faciunt se per preces & munuscula aliis doctoribus in magistrum promoveri, sibi licentiam dari, sicu notat. supra eodem § cui magisterium scholarum, vix enim erit bonus magister, qui non fuit bonus discipulus, supra de e lecto cum in magistrum, 81. distinct. quid proderit, sed nec anti- qui magistri pro novis sunt deferendi: valde enim iniquum est, & ab surdum, ve novi magistri vel rudes, vel imperit praeferantur magistris antiquis, & approbatis, 61. distinct statuimus, nisi forte novo a Deo sit aliquid melius revela- tum 95. distinctio. esto subjectis. Secundo peccant, quia de- spiciunt subditos cathedrati, & propter vitium arrogantiae, ea quae sciunt recte docere non possunt. 46. distinct hoc hibet proprium, tales faciunt injuriam cathedrae, 40. distinctio. multi sacerdotes. Tertio, quia contemnunt simplices, qui magis voluerunt vitare vitia morum, quam verborum. 38 distiactio sedulo. Quarto, quia conantur dicere non utilia, sed subtilia, ut videantur ab omnibus & vocem tur Rabbi: & sic confundunt auditores. 44 distinct. § fin. & 49. dist. c. 1. Quinto, quia docent falsa in cathedra contra cecm scientiam ut aliquibus placeant: & isti sunt falsi doctores 22 quaestio. 2. primum, & capitale, hi mali sunt: & ideo eorum doctrina mala. 1 quaestio. septima convententibus. Sexto, quia tacent veritatem, ne vitia quibus vincant, & se ipsos reprehendere videantur. 1 q. 1 vilissimus 3. q. 7. gravibus. Septimo, in falsis consiliis quaedam pro pecunia, quamvis justum vendere possent. 11. q. 3. non licet, quae ergo male ex torserunt, restituant, vel pauperibus erogent. 14. q. 5. si habe- tis, & § multipliciter. & cap. non sane, & per veram poeniten- tiam suo satisfaciant Creatori, alioquin cum diabolo perpetuis cruciatibus punientur, de poen. distinct. 1. § his authoritatibus

UI Advocati. * Illi, intra cuius Parochiam, &c ut non supra eodem sub § cui doctor. Peccant autem in multis. Primo, quia subdole fovent causas, prodendo proprium clientulum, & tales praevaricatores sunt & infames. 2. qu. 3. § notandum, & notat. supra de calum § quis praevaricator. Secundo, quia causas desperatas fovent contra conscienti- as, & tamen scriptum est, improbum non defendas. 11 quae 3. si quis vero, & de hoc notat. supra de postulat. § quid pertinet, versicul. caveat, & § quis postulare, versicul. & illud notandum Tertio, quia dilationes superfluas nituntur obtinere ac- hoc tantum, ut fugiant & negocium protrahatur. supra ut lit non cont. cap 1. & de do & contumac prout.3 quaestio. 7. § tria. versic. praeterea non licet a dvocato, in quo casu poena duarum librarum auri afficiendus est per judicem C. de judic prope- vandum. § illo proculdubio. Quarto, recipiendo nimis magnum salarium, paciscendo super certa parte litis, cum gravi damno litigatoris, propter quod deberent ab advocatione removeri. 3 quaestio. 7. § tria, versicul arcentur. Quinto quia ignorantes jura, cum nesciant quid dicant aliud, opprobriis certant. 3. quaestio. 7. versicul. si quis adeo procax furit. Sexto, quia ubi est copia advocatorum, ut aliis lucrum subtrahant qui boni sunt, parv ssimo salario sunt, contenti, tanquam viles & abiecti 3. quaestio. 7. § tria. versicul. apud terbem. Septimo, quia recipiunt salarium nimis magnum inspecta sua facundia & labore, quem subeunt: quantitate causae, & fori consuetudine ff. de va & extraord. cogni. leg. i § in honorariis. Octavo, quia faciunt positiones cavillosas. ut adversam partem decipiant, inducunt clientulum ad deierandum, ponendo, & respondendo, informant falsos testes, & quaerunt, & ideo tanquam homicidae tenentur & infamia perpetua notantur. 22. q. 5. ille qui hominem, & c. quis convictus. Nono, quia recepto salario, non curant de causa, nec student, nec vigilant circa eam, & sic propter eorum negligentiam aliquoties amittit clientulus bonam causam, & ideo ipsi obligantur, arg. sapra de aeta. & quali. a- aures ff. locati & conduct. sed addes. § illud. Decimo, quia sciunt se idiotas & insufficientes, & nihilominus salarium recipiunt, & propter insufficientiam suam, causam a- mittunt, unde in culpa sunt, argum ff. ad legem Aquil. idem juris ff. de offic. presi. illicitas. § sicut Institut ad leg. Aquil § impe- vitia. Undecimo, quia ubi sufficientes sunt, aliis insufficientibus vices suas committunt, unde & ipsi tenentur, arg ff. de praescript. versi apud Labeonem. § fin. nisi forte clientulus sciens, & prudens contentus fuisset, quia eo invito, non potest hoc alii committere, arg ff de solu inter artifices, & si inscio hoc fecit, debuit suspicari hoc ipsum non permis- surum si sciret, arg. ff. de fur. qui re sibi commodata, resp. i ad fin. Satisfaciant igitur advocati his, quos praedictis modis, vel aliis laeserunt, & per veram poenitentiam suo satisfaciant creatori, si nolunt apud inferos perpetuo cruciari, de poen. distinct. 7. idcirco, nec enim in die judicii habebunt de allegationis nitore, id est eloquentia subsidium o quest. 3 aliorum, & iunge quod notat. supra de postulat § quid pertinet, per totum

CUI Jurisconsultus. * Illi, intra cujus parochiam, & c. 3 ut supra eodem sub § cui doctor, dicitur autem Juriscosul- sultus is, qui quaestiones sibi factas solvit, & determinat per jus, non advocat: sed si proponatur sibi quaestio de facto, ipsam solvit, sicut sibi videtur, & de jure respondet, & hi olim constituebantur a Principe, & eorum opinio vim legis habebat. Institut. de jure na § responsa. prudentum, & dis- 2 responsa. autem, hodie tales non inveniuntur, sed tantum hi, qui consilium dant, cedendi, vel litigandi, qui si rectum consilium dant, competens salarium recipere possunt, secundum Aug. 11 q. 2 non licet, & de his idem tene quod not in doctoribus & advocatis, supra eodem sub §. cui advocati, & sub § cui doctor

CUI presbyter parochialis. Episcopo suo, vel alii cui 3 a forte subest spiritualiter, & temporaliter, vel sibi adir vicem confiteri possunt, a de licentia sui praelati, quod tamen non multum expedit: ne conscii similium criminis sibi adinvicem deferant, arg. 16 q. 2. visis. post medium, ibi, humani moris est illum vereri, cujus judicio, & voluntate nunc exigitur, nunc deprimitur, & sic contingeret poeni- tentiam enervari, & gratiam fieri carnali favore: quod est ritandum, infra eodem cum ex eo. § ad hoc. supra de simo. nemo & multum providendum est de paenitentia clericorum, & maxime sacerdotum, quia secundum quod dicit Chrys. di poen. dis. 1 quis aliquando vidit clericum cito poenitentiam agentem, & si deprehensus humiliaverit se, non dolet, quia peccavit, sed quia perdit gloriam, & idem dicit Ambro. ea distin. sunt qui arbitrantur, ve notat. infra eodem § quae poenitentia. sub § sic ergo quamvis, & licet hi multa & gravia com- mittere non formident, aliqua tamen ad memoriam per stringamus. Primum peccatum quod in eis aliquando potest notari, est, quia permittunt se indignos ad ecclesiasticam militiam promoveri, 23 distinct. tales, &c. his igitur lege patrum. supra de aetat. & qual cunm sit ars artium. Secundum quia quandoque promoventur, per simoniacam pravitatem, ynde celebrare non debent. supra de simo. tanta. & capit tuae fraternitatis, 1 questio prima quisquis per pecuniam, & cap. reperiuntur. Tertium, quia nimis incontinenter vivunt. 28 distin. si diaconus, supra de coha cler. & mulie. per totum, & de cle- ric. comm. cap. 3. Quartum, quia immiscent se spectaculis & pompis mulierum, & communis publicis vita inhoneste, usuris, lucris turpibus, fraudibus, amori pecuniae, secularibus officiis, atque negociis, munera recipiunt, pro beneficiis medicinae Dei dolosi sunt, conspiratores, sectantes odium, aemulationes, obtrectationem, invidiam, sunt vagi oculis, effreni, lingua petulanti, & gestu fluido laborantes, inverecundi sunt, obsceni virgines & viduas, & alias mulierculas frequentantes, inobedientes, sese jactantes, & extollentes doctrinam lectiones, psalmos, hymnos, cantica fugientes, secundum quod haec omnia tangit Isidorus monendo, quod alia caveant 23 dist his igitur. Quintum, quia libentius dant joculatori vel meretrici, quam pauperi: plus diligunt venari, quam domino psallere. S6 dis. qui venatoribus &c. dare, & c. Esau. Sed & multa alia inhonesta secularia e- is interdicta notata invenies supra necler. vel mo. § quae sunt secularia. Sextum, quia superioribus suis infideles sunt, & in vident, & detrahut, & superiores eisdem, cum tamen potius deberent esse comnexi adinvicem vinculo charitatis, 89. dist. ad hoc. 23. dist. tanquam. 23. qu. 5. prodest. Septimum, quia unus subtrahit alii parochianos suos. tam vivos, quam mortuos, in quo graviter delinquunt, & ad restitutionem tenentur omnium perceptorum. supra de poaroh. capit. 2 & 3. 9. qu. 2. per totum, de poen. distinct. 6. placuit, supra de sepult. ex part. canonicorum & capit sequent. & c. in nostra. Octavum, quia malta vitia sub specie virtutis palliant, nam cum sint ava- ri, volunt videri boni dispensatores: cum sint crudeles, volunt videri iustitiae zelatores: cum sint remissi, volunt vi deri subditis compatientes. 41 distin. saepe. 2 qu. 7. § his ita re- spondetur. 7. quaestio.1 § hoc tunc observandum, supra de haere. sic ut in uno corpore, & iunge quod not. infra eodem § & ad quid sub §. quid si sacerdos ubi invenies quid iuris sit de missis. quas in poenitentia injungunt. Nonum, quia sibi adinvicem invident & consumunt: & ideo raptoribus deteriores sunt, & etiam homicidae: de poen dist. 1. homicidiorum, 6. q. 1. ex merito, & cap. deteriores, & capit. summa iniquitas. Decimum, quia fingunt se longius ire, ve revelent, vel velent o- dia unde subdoli sunt, fallaces, & inconstantes, multa verba inhonesta, & illicita proferentes contra jura. 22 quaest. 2 nec artificioso, & cap. omne genus, & cap. is autem, & quaest. 5. ju. ramenti, & tamen secundum Ambrosium non solum filii diaboli sunt, qui peccant in verbis fallacibus sed etiam in operibus simulatis, eadem q. cavete, & secundum Jo. Quoties loquimur non loco, vel tempore oportuno, aut vt non convenit audientibus toties malus sermo exit de ore nostro, eadem q quoties. Undecimum est, quia non recte poenitenti ferunt testimonium, vel vere poenitentiam accusant, corrupti munere, invidia, vel favore, quod eis prohibetur. supra de sino. nemo. Duodecimum, quia cum paro chiana propria b quam ad confessionem admittunt, fornicantur, in quo calu episcopus quindecim annos presbyter duodecim poenitere debet, & si in conscientia populi devenerit, deponuntur. 30. quaestio. 1 non debet, & cap. si quis. & cap. omnes. Tertiumdecimum est, quia peccant in sacrificiis, dum hostiam fractam offerunt, vinum sine aqua ve- econtra, vel ponentes plus de aqua, quam de vino: in privatis domibus autem bis in die sine causa celebrantes, aut sine lumine: aut in ecclesia violata, aut super altari moto, vel enormiter fracto, aut in altari, in quo eadem die celebravit episcopus sine licentia, non custodiunt chrisma, vel eucharistiam, sicut debent, non mundant, seu lavant vestimenta, vel vasa ecclesiastica, sicut decet: vt haec probantur supra de cele miss. cap. 1. & cap. conjuluisti, & c exparte, cap sane. & cap. referente, cap. perniciosus. supra de consec. eccl. ca. a. & cap consulvisti, & cap. ligneis, & de custo. eucha. cap. 2. de conse. dist. i. cap 1. & can. sicut non alii, & c. sufficit, & cap. nemo, capit. vestimenta. cap. vasa, de conse. dist. 2. scriptura. & cap. in sacramento, & c. fi. & de his omnibus, invenies plura not. supra de consec. eccl. distin. 2. & custo. cucha. Decimumquartum, quia subvertunt populum, & in omni loco ponentes scandalum, vertuntur in laqueum tortuosum, secundum Jo. 23 qu. 3. tranife- runt principes. Si vis plura peccata notare contra clericum in hac Summa, satis invenies in diversis rescriptis, nimis enim prolixum esset, cum haec prolixa sint, omnia singula riter denotare

CUi Imperator. * Videtur quod Papae, & non alii: quia ei immediate subjacet, a & ab eo confirmatur, vel re- probatur, inungitur & coroantur, supra de elect. venerabilem, § 1. Aliqui vero dicunt, quod episcopo Leodien. in cu- jus diceces est Aquisgranis, ubi coronatur in regem ab archiepiscopo Colonjensi, & ibi est caput regni, locus enim ille celebris est, & ibi consueverunt concilia celebrari, 38 q. 2 c. si. Tertii dicunt, quod potest confiteri cuicunque volu- erit, dum est sanus, quia legi non subjacet. Sed ipse est lex animata. 23. q. 8. convenior. 9. dist. c. 1 C. de legibus digna vox. Institut. de jure natural § sed quod principi. Si autem infirmetur, tunc debet confiteri illi episcopo, in cujus dioec, jacet. Tu dic, quod Imperator & Imperatrix de consuetudine antiquissima, cujus memoria non extat, certos habent confessores praesatos, qui sunt magistri capellae suae: & sub ipsos tenent alios capellanos quotidianos, quibus confitentur. & qui habent curam animarum suarum, de consuetudine probata per dominum Papam: illis ergo confiteantur arg. supra de foro comp. cum contingat, inf. de verb. sign super quibusdam § praeterea. Papa tamen si vellet, talem posset con- by suetudinem reprobare, & inhibere, quod sine licentia sus non eligerent confessorem, & quod hactenus factum: s- set mediocriter tolerandum, arg. supra de conse. i ccle. velalta nqua, ergo tutior est via, quod tales pro se & samilia sua impetrent licentiam confessorem eligendi, nisi alio privi- legio sint muniti, quia decr. infra eodemc. si. non videtur ni si de clericis intelligenda esse: nec puto quod Papaper iam intellexerit Imperatori licentiam dare: vepatet ibi, prae latis: quamvis ad eum ratio extendatur, quae redditur in orin. decr. Peccat autem Imperator, quia non facit iustitiam, propter quod veiunt tempestates in populum & flagella, 23 quaest. 4. si quos igitur violentos & q. 5 regum, de nullo enim magis placere potest Deo, quam si iustitiam exerceat: compescendo eos, qui in suam & aliorum perniciem lebacchantur, 23. q. 5. quali nos. Secundo peccat impugnando sanctam ecclesiam, matrem suam, quam tenetur defen- I dere, & tueri: b unde quandoque deponitur, sup. de elec. venerabilem, § objectioni, & § si quia sive peccata, sive turbata fu- erit ecclesia, tempore reg. minis sui principis, is, qui tuitionem sibi commisit scil. Deus, exiget rationem. 23. quae. 5. principes, in si. Tertio, quia distringunt clericos in foro suo placitare in personalibus 11. q. 3: continua, & c. nullus, &c. inolita, & c. placuit. Quarto, quia immiscent se electionibus praelatorum contra jura, 83. distin. sacrorum, & § seq. & c. Adrianus, & c. ego Ludovicus, supra de elect sacrosancta, & c. quis- quis, nisi hoc nabeat de domini Papae privilegio speciali: & sic intellige. supra de jure patr nobis fuit §.1. Quinto quia ali- quos ex odio exhaeredant, & dejiciunt, & quosdam ex le ri opinionis aura sublimant 15 q. 7. sexta actione. Sexto, quia sine causa pedagia concedunt, vel pecuniam mutant, quod dic ut no. supra de censi. § ex quibus versic. quod si moneta, & sequent. ver. exactiones, & sequent. Septimo, quia Imperator five princeps relinquit uxorem suam propria temeritate, supra qui sil. sint leg. per venerabilem § videbatur Octavo quia labitur in haeresim. 11. q. 3 sulianus. Nono. quia non reveretur episcopos, sed ipsos capit, mutilat, & occidit, sup. de ma- jo. & obe solitae, & de ele. venerabilem, § eos igitur, & iunge quod no. sup. de elect. § quis eligi sub § item sciendum, versic. nedum in praelatis, & seq.

Ui Rex. Dicunt aliqui, quod domino Papae: ubi non recognoscit superiorem, arg. sup. qui fii sint leg. per venerabilem § videbatur, & versicul insuper cum rex, alioquin Metropolitano, arg. 3 q. 3 scitote. Alii dicunt, quod si sanus est, cuicunque vult potest confiteri: sicut dictum est de Impera. supra eodem sub § cui Imperator. Tu dic, quod si habet domi- cilium proprium & principale in aliqua civitate, illi episcopo subest de jure communi, nisi secus obtineat de consuetudine, cuius non extat memoria, vel privilegio speci- ali, sicut no. in Imperatore, & supra eodem § cui Imperator, & noc quod dixi de consuetudine, intelligas quae alicui ecclesiae certae hoc privilegium datis, nam quod ipse posset eligere quemcunque velset, hoc non puto quod confuetu- do sibi concedere posset, quia ecclesiis onerosa, & contingeret inde disrumpi nervum ecclesiasticae disciplinae contra iura, supra de consue. capit. 1. & cap. inter vos, in fin. & ipsum fieri acephalum, quod irrationabile esset. 93. dist. nulla ratio- ne, & iunge quod notat infra eodem sub § cui dux, ver. 3. & hoc suo ad personalia: nam quo ad res, quas tenet in diversis dioecesibus quilibet suo diaecesano subjacet, secundum ea uae notat. supra de rescript. § quae possunt objici, ver. centesimo, & versi sed esto, & sequent. Item de peccato commisso in di- versis locis, videtur quod possit confiteri cuilibet episco- o, arg. in his quae not supra de for comp. § quibus caus. & supra eodem § respon. 1. versicul 3. quod tamen intelligas, ve proprio sacerdoti semel in anno omnia confiteatur, vel alii de licentia sua, infr. eo. omnis, aliter non esset poenitentia integra, secundum ea quae not. supra eo. § qualis, sub § integri Peccant autem reges trahendo clericos ad forum suum unde deponendi essent propria dignitate, secundum Bo- 11 q. 1 nullus, nam qui caelestem militem pulsat ejus forum debet sequi. 11 qa. Christianus, & de hoc plene notat. sup. eo. d. foro comp. § ex quibus cau sub § liquet etiam ex primissis, per totum. Secundo, quia a clericis & ecclesiis, & personis eccle- si asticis pensiones & procurationes, & banna extorquent contrajura, & ecclesiasticam libertatem, & ideo teneantur poena viginti li. auri astricti, 25. quaestio. 2. quaecunqesigi tur, in quo casu actione injuriarum tenentur, supra de in- jur. olim, ad idem, 23 quaestio. 8. § quamvis, nam plus juvat ecclesia regum orationibus quam armis armiger, ut in leg. 1 bi sequent quicunque, & de hoc plene notat. supra de iminu. aeccles. § a quibus muneribus, & §. inquantum, sub §. sed nec illa amimunitas. Tertio, quia ducut secum ad exercitum sacer- do tes contra iura, 23. quaestio. 8. quo ausu. & cap. si quis episcopus, cap. si vobis fratres, & capit. reprehensibile 36. distinctio. si quis viule Pontifex, quod intelligas, quando vadunt, ut pugneni personaliter, ut ibi, secus, si ad dandum consilium a vadunt in justo bello. supra de voto, ex multa. § penultim. & fin. quod dic vtnotat. supra de treug. & pac. § quid sit iustum bel- tum, versicul. 3 ratione personae, & sequent. Quarto, quia non faciunt iustitiam: unde sunt deponendi. 15 quaestio. 6. alius. Quinto, quia taleis & exactionibus populum Dei affligunt in debite, & corporibus injuriantur: de quibus Deo tenetur reddere rationem, 14. quaestio quinta non sane, & 23. quaestio 4 quando vult Deus, & capit. si ecclesia, in fin. Sexto, quia occupant alienas terras, & non sunt contenti propriis finibus 24 questio. tertia transferunt, & tales non salvantur, et iam si bene administrent, nisi res alienas restituant, secundum August. 14 quaestio. 5. neque enim, quia secundum Leo nunquam peraguntur bono exitu, quae malo sunt principio inchoata. 61. distinctio. miramur, & ideo etiam possuni juste impugnari: est enim justum bellum pro reb. nostris de fendendis vel repetendis, 23. quaest. 2. Dominus. Item contra. Saracenos, qui terras nostras per iniustitiam detinent occupatas. 23. quaest. 6. dispar nimirum est, & intendunt occupare, si possent: ut in capitulis ibi sequent. contra excommunicatos. 23. quaestio. §. omnium vestrum. & cap. excommunt. tatorum, & quaestio. 8. omni timore, & cap si nulla, & cap. ut pridem. Septimo, quia cum unus Rex uni mulieri vix suffi- ciat: volunt tamen plures habere, tenere, & cognoscere: si cut equus emissarius, & mulus, quibus non est intellectus, in animae suae periculum, & scandalum plurimorum quare & excommunicari & deponi deberent tales, si in corrigibiles apparent, secundum Nic. & Gregor. argum. 14 quaestio.3 praecipue, cum nulli liceat habere piures, supra dae voto, gaudemus. Octavo simul crimen sacrilegii, & laesae majestatis, & usurae committunt Judaeis super Christianos sua officia concedendo, 54. distinct. nulla. 17. quaestio. A- constituit, nec obst. supra de Judae ex speciali, ubi innuit, quod haec possent committi Judaeo a Christianis non suspecto: quia illud secundum quosdam de comparativa permissione est intelligendum, sicut & illud quod dicit, quod si quis vult interficere uxorem suam, ut accipiat aliam, primo dimittat, & non interficiat: nec enim propter hoc ab adulterio excusatur: sicut Rex si talia committat, non a peccato, sed a poena temporali excusatur, dic ut notat. supr. de judaeis § & in quibus graventur, per totum, & specialiter in ver- sicul. possunt tamen principes. Nono, in decimis & primitiis, quas non solvunt: ad quas tamen solvendas tenentur, 16. qu. 1 revertimi, & capit. decimae, 23. questio. 5. dicat aliquis, de cons. dist. 41. ubi dicitur, quod ita tenet quis ad decimas dierum. Decimo in auguriis, quae quidam sequuntur, & in ipsis confidunt, & in quibuldam aliis sortibus & superstitionibus a vera fide deviantes, 16. quaestio 5. auguriis, & cap. episcopi, & ideo sine luce sunt tales: quia nihil melius re- iplendet in Principe, quam recta fides. sup. de sum. Trin. in ter claras. 95. distinct. si Imperator. Haec & similia reges caveant, alioquin non sunt digni nomine regio appellari, secundum illud, "Rex semper es si tu semper es pracepto honoris, Degener es. si de generes a laude prioris."

Cui Dux. Dicunt quidam, quod Metropolitano, si ipsum habet in suo ducatu, alias illi, intra cujus diaece- cesim deliquit, 6 questio 3. placuit, supra de foro comp. postulasti. Tu, dic quod illi episcopo, intra cuius dioecesim habet domicilium principale: unde episcopus Pragen. & diaec e- sanus, regis Bohemiae, nunc cuiusdam ducis tulit sententiam divortii inter ducem Bohemiae, & uxorem suam, supra de restitut. constituiis 2. & breviter idem dic, quod dixi in rege. supra eodem sub § cui Rex. Peccant autem duces in taleis & exactionibus indebitis, 14 quaest. quinta non sane. Secundo, quia faciunt constitutiones, imo potius destitutiones suas contra ecclesiasticam libertatem, supra de re. ec- cles. non alienand. cum laicis, propter quod tam ipsi, quam scriptores, & seruatores sunt excommunicati ipso jure b & feudis, quae tenent ab ecclesiis, sunt privandi, infra de sentent. excommun novit, & capit gravem, & possunt feuda aliis potentioribus concedi: quia ipsa petant, & pro ecclesia recognoscant, infra de feua. cap. 2. Tertio, quod est com- mune quasi omnibus Principibus mundi: quia volunt habere capellas suas, & capellanos, sine authoritate episcopali: & volunt, quod capellani habeant curam animarum uarum, uxorum, & familiae, & quod oblationes eis factas ubicunque etiam missas audiant, suas faciant & imbur sent: quod iuri communi non putamus convenire, nisi forsan super his sint a sede Apostolica privilegiati specialiter, sic ut appareat in duce Burgundiae: cujus capella multis privilegiis est munita, supra de privile. cum capella. vt tamen sci- as, quod alicui clerico in aliqua dignitate constituto, ne videatur privilegium personale, supra de offic. deleg. quoniam abbas, talia perpetuo committant: alias laicus de talib non debet se intromittere: nec habere potestatem com- mittendi curam animae suae, vel uxoris, vel familiae, cui vult: vt apparet in his quae notant. supra ne prael. vi. su. ver. sed & videtur, & sequent. & idem faceret consuetudo antiqua- argument. supra de excess praelat. accedentibus ad fin. & de prae- eript. cum olim, ut & notat. supra eodem sub §. cui Rex. versi cul. tu dic. & sub paragrapho cui linmperator, versicul tu dic. Multa & alia committunt: & quasi quicquid notatur de rege & Imperatore, Ducibus & Comitibus & similibus poterit adaptari.

CUI Marchio. Dicunt quidam, &c. dic ve no. sup eod. 3 i sub § cui dux, & notat. quod Marchio minor est Duces major tamen Comite: unde & Marchio dicitur spectabilis: comes clarissimus. 2. q. 6. anteriorum, secundum quosdam sed certe secundum diversarum regionum consuetudines debent talia judicari, sicut & de aliis officiis ecclesiasticis, ut notat supra de officarch § & in quibus praeesseintelligatur, & de iffic. archipres. § quae pertinent, versicul. de his Cardinalibus, & de ofsic primice, nam in regno Italiae, planum est, quod majo- res sunt Marchiones, & in regno Alemaniae: in regno vero Arelaten. & Vien. Comites sunt majores, unde nomen Comitis praeponitur in literis: sicut Comes dicitur Sab- audiae, & Marchio in ltalia, Comes & Marchio provinciae: & breviter de talibus omnibus habentibus latas juris- dictiones & in diversis episcopatibus, sive sit Dux, sive Marchio, sive Comes: dic ut supra notat. sub paragrapho cui Rex. Peccant hi omnes communiter: quia liberos homines subjiciunt servituti, & eis graves existunt, 14. quaest. 5. non sana, cum tamen nullus liber servus debeat fieri, nisi quando vendit se ad pretium participandum, 29. quaestio. 2. relatum, & in quibusdam aliis casibus de quibus dic ut no- tat. supra de ser. non ordi. § qualiter liber servus fiat: sed sicut di- cit Salo. Breve regnum non parcit subditis, quia in lata pente gloria principis & in diminutione populi contritio principis denotatur, 1 quaestio. quarta, versicul. item populus qui peccato Acbor. & ver. item David. Secundo, quia in lici- tis & honestis suis superioribus inobedientes existunt, & plerumque quia pauperiores sunt ipsos despiciunt & contemnunt, unde peccatum idolatriae incurrunt. 32. dist. § ve tum, 23. quaestio. 1 quid culpatur, & quaestio. 5. cum miles. Tertio, quia propria temeritato proprias uxores abiiciunt, & alias introducunt, & polluunt, credentes sibi nescio ex qua corruptela consuetudinis hoc licere, sup. de divor. porros & de spon. ca.1. Quarto, quod ex primo sequitur, quia de adulterio nati succedunt, & sic iure suo privant haeredes legitimos, qui deberent succedere, nec salvari possunt, ni- si restituant, infra eo. officii. supra de usuris, cum tu. § super his & notat. supra eo. sub § cui Rex. versicul. 6. & infra eodem titui § quibus & qualiter sub § quid de muliere. Quinto, quia non servant iustitiam pauperi, maxime qui non habet quod offerat, & ideo non auditur. 6 quaestio 3. pauper, quae etiam plerunque suspendunt pro modico, & quandoque sine justi. tia per principem occiduntur, nam qui non timet iustum judicem, non credat eum pacificum benevolum inveni- re, 23. q. 5. regum. Sexto, quia episcopos, & alios clericos non honorant sicut deberent, supra de ma. & obed solitae, sed eis jura sua subtrahunt, & plerunque subjiciunt servituti, de quo tenentur in tremendo judicio reddere ratione, quis hoc faciunt contra jura 50. distinct. jus publicum. 11 quaestio.1 continua. supra de jurejurand pervenit 1. & capit. nimis, de jure divino, & capit sequent. Septimo, quia pro nihilo & de facili movent guerras, quod & si magna causa subesset, authoritate propria facere non deberet, quod dic, ut notatur supra de treug. & pac. § quid sit iustum bellum. Octavo, quia non reddunt decimas, sicque primitias, nec oblationes ecclesiis quibus debent: de con. distinctio. 1 omnis, & nota. supra eodem sub § cui Rex. versicul nono. Nono, quia si quis va- sallorum suorum, vel hominum, ipsos quandoque offendant in aliquo, ipsum nulla lata sententia exhaeredant, & dicunt sibi ius, vel ipsimet sententiam ferunt, sicut placet & postea exequuntur contra jura. C. ne quis in causa sua ju- dicet, vel jus sibi dicat, leg 1. C. de his qui ad eccles. confu. damna- mus. C. de Judae. nullis. ff. quorum leg. leg 1. & ideo tenentur ad restitutionem, quia nihil interest, utrum hoc fiat nulla lara sententia. vel vitiose lata ff qui satisd cog. quoties, ff. de au- tho tutor. nulla differentia. Decimo in iustitia differenda, nam & si qui inveniantur, qui nullatenus forsan vellent injuste ferre sententiam: tot tamen dies assignant, & tantum affligunt partes laboribus & expensis, quod aut coguntur ju- ri suo renunciare, vel ipsum vendere, vel alias componere super ipso, sicut alias legitur sup. de rescript nonnulli, ideoque tenentur ad restitutionem totius interesse, & alias puniri debent, arg. supra de reser c. fi. & c. caeterum, in fi. C. de iud. sanci- mus, & l properandum § illo proculdubio. Sed & omnia quae de Imperatore, Rege, & Duce diximus, & his omnibus quantumcunque potestatem terrenam habentibus qui pro modulo suo adaptant se potentioribus in malitus exercendis, poterit adaptare.

CUI Procer seu Baro. Dic sicut no supra de Rege. supra eodem sub § cua Rex, quando tamen talis & tantus est quod civitatem, vel civitates habet sub se:talias se castra tanum habeat, debet confiteri illi sacerdoti, intra cujus paro chiam proprium & principale domicilium habet, vel de ipsius licentia, alii, infra eodem omnis. Quid si in diversis castris habet domicilium, nec apparet quod sit principale- vel caput baroniae: Videtur quod possit confiteri cui libet, quandiu intra suam parochiam moratur, ff. ad munici assumptio. § penultim. leg ejus qui § Celsus, supra de parochia. c. si supra de foro compet. ex parte. sic habebit plures judices spi- rituales, sed & hic converti posset fraus & periculum Dicas igitur, quod aut in hoc casu confiteatur omnia cuilibet, aut de licentia sui episcopi unum sibi eligat confesso- rem, nec contingat dividi confessionem, quod fieri non debet, ve nota. supra eodem qualiter. sub paragrapho integra Quid si castra & domicilia sunt in diversis episcopatibus: Die quod ab utroque episcopo licentia impetretur, argumen infra de senten. excommunic cum illorum § si vero claustralis, vel recurratur ad Metropolitanum, arg. supra de dec. quantum, & de foro comp. sane Quid si sint diversarum provinciarum: Recurratur ad primatem, vel ad Papam, arg. supra de jure patr. nullus, & in aliis juribus supra proxi. alle. In his tamen casibus tutius est ad Papam recurrere, quia illud est sine quaestione o. q. 3. cuncta per mundum, & c. per principalem, infra eo. c. si. Peccant autem tales in concussionibus, in rapinis. in taleis, & in bellis iniustis, spoliis & homicidiis, supra de rap. c. 1 supra de jureju. sicut. & infra e. 2. 23. q. 8. ut pridem, & in aliis, ut no. supra eo sub § cui Marchio. vers. sed & omnia, & per totum.

Qui Miles simplex. Planum est, quod sacerdoti suo si parochiali, vel alii, de ejus licentia infra eo. omnis. Himi- lites peccant, qui non sunt contenti suis stipendiis, sed con- utiunt homines contra sententiam J0. dicentis. Neminem concutiatis, neque calumniam faciatis: estote contenti stipendiis vestris. 23 quaestio. 1. paratus, ad fin. & c. militare, in fin. & &6 dist. non satis, in fin. Secundo peccant, impugnando patriam, & dominum proprium, cui ex vi fidelitatis servire tenentur, & si hoc non faciunt, peccant, ff de iust. & iure, ut vim ff. de reli. & sum. sune. minime. 23. quaestio. 1. quid culpatur & c. summa militiae. 22 questio. 5. de forma Tertio, quia favent dominis etiam in illicitis, & serviunt in bellum iniustis. quando potius deberent recognoscere Imperatorem caeli. 11. quae. 3 sulianus. Quarto, in torneamentis, supra de tor neam per totum. Quinto, in duellis, quae tota die offerunt & acceptant contra id quod notat. supra de purg. pulga & de cleric. pugnan. in duello. Sed & in aliis, de quibus no. supra eo. ib illo sub § cui Imperator, usque hic.

CUI Mercator. Planum est, dic ut not. supra eo. sub §. di cui miles Peccant autem mercatores & mercenarii in personalibus, quas non reddunt. & quas reddere tenentur, ne dicam de praedialibus. 32. distinct. praeter buc 26. quae si 1. decimae. supra de dec pastoralis, & capit tua nobis. Secundo peccant mercatores quia sub specie liberalitatis, & pietatis usuram palliant, a vendendo ad terminum ultra quam debent. supra de usur. consuluit, & de hoc dic ut plenem notat. supra de usu qualiter contractus. Tertio peccant in comn- tractibus etiam veris, quia inter vendentes & ementes difficile est non intervenire peccatum, de poeniten. distin. ctio. 5 qualitas lucri, nam & vendere carius, quam ematui turpe lucrum est 14 quaestio. 4. quicunque. Quarto peccan vendendo peregrinis & transeuntibus carius, quam vicinis, supra de contrah. empt. capit.1. Quinto, in falsis ponderibus & mensuris. supra de contrah empt. ut mensurae. Sexto, n mendaciis & perjuriis infinitis, quae quandoque committunt, antequam vendiderint sex nummatas mercimoni- orum suorum, jurant enim & affirmant, quod melior noe reperiretur, tantum constitit, per Deum non habebitis pro- minori pretio, & in omnibus mentiuntur, & sic plerisque accidit, quod pro lucro ynius oboli committunt tria vel quatuor peccata mortalia magna, 22 quaest. 2 primum, & c. nihiautem, & cap. omne genus. & q 5 juramenti, & adde quod no infra eo. § quibus & qualiter sub § quid de negotiatoribus. Septimo non servando fidem datam, nec juramentum praesti- tum in societatibus unde non est eis fides servanda, supr. de ju. reju. c. 3. & c. sicut. & infra in fi. Octavo, non solvendo ad ter- minum, sicut juraverunt, nisi iusta causa eos excuset. sup. de vig significante. Nono, transferendo se ad regiones remotas, & nimiam moram trahentes, & ibi cum diversis etiam alienis uxoribus adulterium committendo, & suis causam idulterii praebendo. sup. de sponsa in praesentia, de quibus quot mala proveniant nemo est qui ignoret Sunt & alia infinita, quae quilibet diligens per se potest notare. Sed hoc notandum de falsis mercatoribus quod in morte de toto labo- re suo nihil secum, nisi stercus, tamam, & peccatum supra dorsum ferunt, sicut dicit Chrys. in illa palea. 88. dist. ejicres. ad idem ea. dist. consequens

CUI Rusticus, Presbytero parochiali, vel alii de ipsius licentia infra eod. omnis. Peccant autem rustici in decimis praedialibus & personalibus, quas non solvunt, & si solvunt, diminuunt deducendo de fructibus expensas, &c salaria colonorum, alias fraudes adhibendo, supra de deci- mis, cum homines de ortona. & cap. cum non sit in homine, & capit. non est in potestate. Secundo peccant rustici divites, non reverendo dominos pauperes, nec eis in vitae necessitatibus providendo, quia cum cuilibet fame morienti debe- rent subvenire, & distinctio pasce, & capit. non satis, multo fortius domino sunt astricti, argument. supra de test. cum m officiis. Tertio peccant, jura dominorum ipsis subtrahendo, & cum eis placitando, & vexando, laboribus & expensis & aliquoties aliis potentioribus dando, qui ipsos contra veros dominos protegant, in quo quidem debitum non re- mittitur, sed augetur. supra de iurejur. eam te. supra de decim. tua nobis § praetextu vero nequitiae, ad hoc. C. de agri. & censi. quent admodum, & leg. litibus & l. cum satis, & leg. nemini autem liceat lb 11. & in authentic. de quaestore. collat. 6. supra de censi. o minis anima Quarto peccant in festis, quae non colunt, sed frangunt, & violant, cum in ipsis nullum mercatum, nullum opus servile sit faciendum supra de feri. cap 1. & de conse distinct. 3. ca. 1. quod dic ut notat supra de feri. §. quid in eis ag debeat. & § quid non. Quinto in homicidiis & perjuriis, falsis testimoniis, fornicationibus & aliis principalibus & communibus vitiis, injuriis, & damnis vicinis, per ipsos datis. supra de injur. si rixati, & capit si lae serit quispiam: & cap. si egressus, & capitul. si culpatua, & multis aliis. Unum tamen notat. quod vita istorum tutior est, quam quiescentium deliciosorum, divitum & ociosorum. Unde ver- sus. "Divitiis uti, res est adversa saluti. bPaucos crede bonos, quos beat aris honos. Mollicies vestis, coitus, gula, cura quietis, Possunt luxuriae quat uor esse rotae". 25. dist. ecclesie Principes, ergo res age, tutus eris, & de hoc nota supra eo. sub §cui monachi. ver. 7.

CUI pueri. Et quidem proprio sacerdoti, ex quo dis &§ cretionem habent, infra eodem omnis. Peccant autem hi in crimine sacrilegii: & tunc sunt ab episcopo absolvendi, infra de sen. excom c. si. Secundo, in crimine furti & perjurii super. de deli, pue c. 1. Tertio, non recognoscendo a Deo bona fortunae, gratiae, & naturae: nam & vitium ingratitudinis talis incurrit. Inst quibus mod tute fi. Sfinitur aut tutela. Quarto, calumniando. C de epi & cle. omnes § si. Quinto, etiam adulte rando, vel fornicando, nam haec aetas aliquando antici- pataut supr. de desp. imp. impuberes, & c de ills, & c. a nobis, & narrat Greg. in dialogo, quod quidam impregnavit matrem suam,a in nono anno. & de Salomone b dicitur, quod in undecimo anno habuit filium. Haec autem specialia non sunt trahenda ad consequentiam, nam prima facie praesumitur, quod impotens sit, quousque evidenter de contrario constet, & sic intellige sup. de deli pue. c. 1. sup de frig. quod se dem. Item hoc intelligas de doli capace, & intelligitur quando est proximus pubertati, c secundum quosdam ff. de act & obl. l. 1. tu dic, quod hoc potius per exteriora bonus vir a stimabit, ar. sup. de praesump. ex studiis, ut tamen scias, quod ent in talib. non sunt, sicut in adultis crimina punienda. 15. q. 1 § ut itaq. Si vero non sunt doli capaces, d tales non te- nentur confiteri, & ideo non est curandum cui confiteantur: tales enim furiosis comparantur: quia quorum aetas quid videat, ignorat ff. de acqe. poss. l. 1. § furiosus. C. de fal. inon o 1. ad fin.

CUI Rustici * in alienis parochiis hyemantes, vel aestivantes, vel hi qui se transferunt ad alias provincias, non animo remanendi ibi, sed forte ad tempus se obsequio a liquorum magnatum Principum deputantes. Certum est quod tales, si saici sunt, possunt se transferre quo volunt, dum tamen sint liberi, & si ibi se transferret animo perpetuo remanendi, facti essent parochiani illorum, in quorum dioecesibus vel parochiis morarentur. supr. de paroc. § si. Alias autem dicendum est, quod si tales non intendunt derelinquere domicilium antiquum antiquo presbytero, vel de licentia ipsius alii, & non aliter confiteri debent: est igitur bonum consilium, quod tales a judice suo spiritualilicen- tiam obtineant, vel salte confiteantur sub spe, quod proprius judex ratificet, secundum ea quae no. sup eo § resp. 1. & idem dicendum est de familia nobilium, nisi & ipsi aliud privilegium a Papa habeant pro se, & familia sua, secundu ea quae no. supra eo sud § cui dux. ver. 3. Quid de familia episcopi vel archipre: byteri, si sit de aliena diaec. Idem Videtur, quod in familia alterius Principis laici. Si vero sit de diaec. propria. tunc ei confiteri debet, vel cui ipse mandaverit, sed & potest proprio sacerdoti, de cujus parochia est, confiteri, ut patet in his quae no. supra de off. arc hipresb § quae pertinent. ver- sic. 8. Quid de his qui hactenus hanc formam non servave- runt: sed simpliciter confessi sunt, cui volebant. Si simpli- citer & ignoranter hoc fecerint, non credentes peccare non accuso, sed excuso: fecerunt enim juxta verba Apo- stoli largo modo dicentis. Alter alterius onera portare: & sic adimplebitis legem Christi, & iuxta regulam, qua generaliter videtur tradere Jacobus Apostolus dicens: Co- fitemini alterutrum peccata vestra, & orate invice ut salvemini, de poen. dist.1. c fin. quae quamvis aliter intelligatur, ut no. supra eo § de quibus versic. quid de veniali, tamen si non contempserunt, quia hoc ignorabant, salvi sunt: quia contritio mundavit eos: & fides universalis ecclesiae, & claves Petri. 11 questio 3. illud, & capit. alisit. & capit plerunque. &. cap. quomodo, de poentit. distinctio. 3. inter haec hircum, & capit. prima solutio. & capit. est mihi Deus, nam & si sacramentum defici- at, fides tamen non deficit sacramenti supra de bap. debitum, & de presbyt. non bapt. capit. 1. & 2. ideo que est hoc mediocri- ter tolerandum, Sed de caetero ex quo certificati sunt, si contemnerent, damnarentur, argument. supra de consecrat. eccles. aqua. 8 distinctio. consuetudo, de consecr. distin. 2. scriptura dedit

Quando confitendum est * Et certum quandocunque homo peccaverit. Unde & si saepius cadit homo per peccatum, saepe resurgendum per poenitentiam, nec tardari debet confessio, ut patet in his quae no. supra eo. § qua- lis, sub § festina. & sub § frequens. Ad minus tamen semel in anno confiteri oportet, & in Paschate ad minus: nisi de consilio proprii sacerdotis abstineat, debet recipere eucharistiae sacramentum: alias vivus ab ingressu ecclesiae arceatur: & mortuus ecclesiastica careat sepultura: quod, ne quis causetur ignorantiam, debet frequenter in ecclesiis publicari, inf eo. qumis. resp. 1. de hoc no. supra eo. § an & peccata dimissa. Item confitendum est tempore pueritiae, ut no. supra eo.§ proxi. sub § cui pueri. Item & tempore senectutis: in quo casusi est in aetate decrepita scil. uitra senium jam processit, puta post &o. annos alleviari debet jejuniis, & gravari orationibus, de poen. dist. 5. c. 1 & si habeat pecuniam, redimaucum ipsa peccata sua, de poeni. distinct. 1 medicina. Si inihibaben excusatus est. supr. de usu. cum tu manifestos. §. illi hntesbisupra de solu. Odoar. 14. q. 5. si res, si vero sit senex, puta inver &o & So annos constitutus, fortius puniri debet, quam docrepitus, tales enim cum peccant, juvenes ad interitum trahunt: unde Gre. Laqueus juvenum omnes mali senes:s & maledictus puer centum anno. 2. q. 1. Paulus dixit Quid si sit ita senex, quod omni discretione careat: Dic sicut de pupillo & furioso, ut no. supra eod. § proxi. & sub § cui pueri ver. si vero non sit doli capax

COnfitendum est tempore sanitatis, & eo tempore que homo potest peccare sunt relinquenda peccata: & haec poenitentia certa est & indubitabilis. Si autem tunc vis agere poenitentiam, quando peccare non potes, peccata dimiserunt te: non tu illa, & haec poenitentia est incerta, non tamen. est deneganda, secundum August. de peenit. distinct 7. ca. 1. Tempore igitur infirmitatis confiteri oportet, unde dicit Concil. generale. Districte praecipimus me- dicis corporum, a ut cum eos ad infirmos vocari conti- gerit, ipsos ante omnia moneant, & inducant, ut medicos advocent animarum: & ita cum causa cessante, scilicet peccato, propter quod forte misit dominus infirmitatem cesset effectus. Haec inter alia dedit causam huic edicto, quod quidam in aegritudinis lecto jacentes, cum eis a me- dicis suaderetur, ut de animarum salute disponant, in desperationis articulum incidunt, unde facilius periculum mortis incurrunt. Si quis medicus transgressor extiterit, ab ingressu ecclesiae per episcopum arceatur. Caeterum ci anima sit multo pretiosior corpore, b sub interminatione anathematis, prohibemus nequis medicorum pro corporali salute aliquid aegro suadeat, quod in periculum animae convertatur, ut omnia haec probantur, infra eod. § cum infirmitas Si presbyter ad infirmum vocatus non debet p nitentiam denegare, alioquin reus erit animarum, intelligas, quo ad presbyterum: nam infirmus in contritione salvabitur, ut notat. supra eo. § quibus, & quot dietis, sub § illud autem, & quia Dominus dicit. Quacunque die conversu fuerit peccator ad poenitentiam, vita vivet, & non morietur, vera enim confessio in ultimo tempore potest esse. 20 quaestio. 6 si presbyter, & capit cognovimus, & capit. presbyter. & iunge quod notat. infra eodem quae impediant, sub § desp. rator, versicul. tertium. Infirmo tamen non est injungenda poenitentia, sed innotescenda quantitas & qualitas, ut sic dicat sacerdos. Si tu esses sanus, talem poenitentiam deb. res agere, & usque ad tale tempus, sed quia infirmus es, nen injungo, dico tamen tibi, quod si decesseris facias talem eleemosynam, sive iniungas haeredibus tuis, quod ipsam faciant pro hac paenitentia, & nos authoritate Domini nc stri Jesu Christi, & Beatorum Apostolorum Petri & Pali, & sanctae ecclesiae, & officii nobis commissi, & nostra absolvimus te ab his peccatis, & aliis, de quibus non recordaris, & si sic moriatur, est amicorum orationibus & elec mosynis adjuvandus, oleo ante mortem perungendus, & sacro viatico reficiendus, probantur haec 26. quaestio. 7. ab in- firmis. Si autem convalueris, iterum humiliter confitearis vel nobis vel alii de licentia nostra, & facias paenitentiam, quae tibi fuerit injuncta, ut in dictoc. ab infirmis, & 50. dist. e his 26 q. 7. si quis de corpore, & cap. sequent. Et si tales decedant contriti, vel cum certis signis contritionis, etiam post mortem absolvuntur ab ecclesia id est absoluti fuisse in contritione ostenduntur, sic potest intelligi infra de sent. excom. nobis 2. & ut oblatio pro talibus fiat. 26 quaestio. 6. siquis fuerit mortuus, ut & notat infra eodem sub rubric. de remiss. § qua possit, versicul. sed & vivis. Idem multo fortius fiert debet, I dum omissum fuit, pro presbytero obmutuit: vel amens factus est, antequam presbyter veniret: dum tamen habe- at de signis testimonium, qui forte tendebat manus ad caelum, percutiebat pectus: dicebat, Miserere mei Deus esto mihi propitius, E. Maria ora pro me: vel simile quid, multo fortius si nutum faciebat, cum presbyter advenis set, talibus enim & extrema unctio & eucharistia ministranda sunt, & quicquid humanitatis potest fieri, exhibendum, & si evaserint, paenitentiam faciant ad arbitrium sacerdotis, 26 quaestio. 6. qui recedunt, & c. praeced. & tribus cap sequent.

Qualiter sacerdos se debet habere erga conf- tentem. Et quidem primi considerare oportet, utrum sit parochianus suus, & tunc ipsum audiat, vel extraneus: & tunc ipsum remittat, nisi in casibus quos no. supra eo. §. cui confitendum sit, respon. 1. Ex quo autem debet, vel potest audire confessionem, doceat eum de forma confessionis, & primo consideret unde est & ubi fuit nutritus, ubi conversatus: & si videt eum sim plicem vel idiotam, doceat eum Pater noster, & Ave Maria, & Credo in Deum, si nescit: vel moneat ut addiscat: & doceat etiam ipsum qualiter debet confiteri: dicendo ei Hi tot & tales sunt articuli fidei tuae, vide si in his unquam erraveris, vel dubitaveris malo modo & perseveranter, nam secundum Stephanum, Dubius in fide c infidelis est. supra de haeret. c. 1. Dicat etiam, Haec sunt mandata, legito: vide si servaveris, ut si in eis unquam offenderis, postea descendat ei ad septem mortalia peccata, de quibus no. sup. eo. § quib & inf. eo. § quae interrogationes. sub § de superbia, & seq. Doceat & ipsum formam confitendi, ut nec peccatum, nec circun- stantias celet, infra eodem De is qui & no. supra eo. § qualis, sub §. integra, vers. perdam, & seq. Dicat etiam ei, quod humiliet se, & ponat ad pedes ipsius, & si sit faemina, instruat ipsam quod semper sedeat ex transverso, nec faciem ipsius respi- ciat, quia, sicut dicit Abacuc, facies mulieris ventus urens, & secundum doctrinam quae traditur Osae 2 auferat fornicationes a sua facie & adulteria sua de medio verborum suorum. Exinde moneat ipsum ad confitendum: pri- mo pio ac dulci ac suavi eloquio inducendo ad compunctionem & confessionem: & proponat ei beneficia, quae contulit sibi Deus creando, & recreando animae aeternitatem, vitae breritatem, mundi mutabilitatem, fallaciam deceptionem, Christi pietatem, qui non venit propter iustos, sed propter peccatores: sicut patet in Petro & Paulo, & latrone, de quibus invenies satis nota supra eo. quibus & quat dietis, sub § quae inducunt, § si vero adhuc, & specialiter passionem, de qua Hier. in Thre. Ovos omnes, qui trasitis per viam, &c. Item, Recordare paupertatis & transgressionis meae, absinthii & fellis. Esat. 49. Nunquid oblivisci potefl mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui- & si oblita fuerit illa, ego non obliviscar tui, ecce in manibus meis descripsi te, muri tui coram oculis meis semper Dicat & alia, de quibus no. infra eo. § quae inducunt. Iterum dicat ei, Si totum quod commisisti, & vere confitearis, si- ne dubio remittetur tibi culpa: & ego absolvam te a paena. de paen. dist. 1 verbum Dei dimitut peccatum, & sacerdos est ju- dex, in quacunque hora, &c. de poen. dist. 7. c fin. sunt enim sacerdotes vicarii Jesu Christi, & habent claves regni caelorum, & absolvunt ante diem judicii, de poen. distinct. 3. inter haec hircum 2. ad idem. 11 questio. 3. absit. Sed & nimiam verecundiam auferat ei, dicens, quia non confitetur homini, sed Deo, & ideo si nunc detegit, Deus teget in die judicii. Item, si confitetur nihil celans, absolutionem obtinebit: si negat veritatem, condemnabitur, ei etiam tantum credes sine testibus quod totum contrarium est in foro contentioso, in hoc tamen conveniunt, quod in utroque creditur cuilibet contra se. Sed & si dicat sibi, quod si timet verecundiam hominis unius, major verecundia sequetur in- de: quia velit nolit, quicquid celaverit, oportebit eum confiteri in conspectu totius celestis curiae & amicorum & inimicorum tuorum, de poen. dist. 1. § ex his, versitu. nunt auten. si recorderis peccatorum tuorum, & iunge quod nota. infra eo- quae imvediant. sub § pudor. & supra eodem § qualis sub § amara. versicul. primum. Si nec si proficiat, addat de penis inferni- Soph. 1. Vox Dei domini amara tribulabitur ibi fortis, dies illa, dies ira, &c. Esa. 13. Unusquisque ad proximum suum stupebit, facies combustae vultus eorum, & junge quod no. supra eod. § qualis, sub § festina. & infra eodem § quae mdu- cunt hominem. Si vult confiteri, procedat in interrogationibus, sicut no infra eodem § quae interrogationes, ut sic ab ore suo extrahat quod forsitan ignorat: aut verecundia ductus occultat: nam clavus apertionis, est sermo interrogationis & correctionis, quia increpando culpam detevit, quam saepe nescit is qui perpetravit. 43. distinctio. sit rector. Adsit autem benevolus de vitiis ad virtutes paratus eri- gere peccatorem, & ad onus secum portandum offerat se paratum, ut nota. supra eodem § in quo tenetur sacerdos, sul § 2. tenetur. versicul. sed & tenetur, & per totum. Hanc igitur dulcedinem in affectu pietatis non terreat, quia tantum affligitur iustus, quantum amat, unde Apost. Quis infirmatur, scilicet peccando, & ego non infirmor, scilicet compatiendo, 7. quaestio. prima. § sed tunc observandum, caveat tamen, ne ipsum indiscrete absolvendo propter ni miam forte pietatem, cum haec contritio non exigat: quis nec tanta est, ut abutatur judiciaria potestate: de poen. dist. 6. qui vult confiteri. Non tamen intelligas, quod omnia haec superiora & inferiora semper ad unguem servanda sint. Sed discretus sacerdos, secundum quod qualitas personae & verborum exiget, eliget quod sibi necessarium videbitur, vel utile: hoc enim scribimus ad instructionem simplicium sacerdotum

POst poenitentiam injunctam moneat ipsum, ut honeste vivat, ius suum unicuique tribuat. ff. de iustit. & jur. leo. 1 quia secundum Gregor. summum bonum in rebus est, & c. 12 q. 2 devotissima. Item moneat paenitentem, quod vitet haeresim, & idololatriam, homicidium, & adulterium, falsum testimonium, & quod credat diem judicii, & resurrectionem futuram. 1o, quaestio. 2. placuit. Inducat eum ad solvendas decimas & primitias: aliter salvari non potest, 16 I. 1. revertimini, & cap. decimae, & quod solvat legata & debita praedecessorum suorum: & maxime piis locis relicta: a- liter usque ad evacuationem fidei mortaliter peccaret, u quaestio. 2. qui oblationes, & capi. clerici. Et breviter omne peccatum mortaliter evitet, & quod sibi non vult fieri, alii ne faciat. 2 quaestio. 6. decreto 50. distin. ponderet. 12 qu. primo. 13. di- stin. duo mala, & ca nervi, & quod faciat omne bonum, quoc poterit semper, ut Deus ipsum illustret, & de bono in melius ascendat, & proficiat, de poen. distinctio. 2. quaerendum est, & capit. pennata animalia, & si sic perseveraverit, salvus erit, & securius hinc exibit, secundum August. de poen. distinctio. 7. qui egerit, & capit. si quis positus, & cap. agens poeni ventiam.

SI vero sacerdos habet aliquem parochianum peccato- rem publicum, qui non vult confiteri, neque ullo modo paenitere: praemissa monitione debet eum excommunicare, vel superiori denunciare. 32 quaestio. 5. praeceptum. Et si habeat odium contra fratrem, debet eum ad pacem faciendam compellere, 90. distinct. placuit, &c. si quis contristatus 22 qu. 4 qui sacramento. Debet etiam compellere ipsum ad poenitentiam agendam de perjurio, fornicatione, adulterio, & aliis criminibus supra de spon. ad audientiam, in fin. & de cler. conju. c. 1. 22 quaest. 1. praedicandum, & undecunque claruerint crimina, puniantur, secundum Grego. 11 quaestio. 3. praecipue, & prosperum. 24. q. 3. ecce, & si inobediens fuerit, ex pellatur ab ecclesia, nec postea de facili admittatur: 11. quae. 3. qui jubente, latentia autem delicta vindictam non habent 32 quaestio. 5. Christiana. 6. quaestio. prima si omnia. Verum circa hanc compulsionem doctrina August. & Grego. est sequenda, scil. quod primo arguat oportune, scil. admonendo & corripiendo. Secundo, importune, suspendendo & inter dicendo. Tertio, crescente contumacia, excommunicando, 23. q. 3. ita plane, & cap. forte, 43. distinct sit rector. Sin autem hoc commode fieri forte non potest, propter multitudinem, vel potentiam hominum, admoneat eos verbis & terreat quantum poterit, & faciat quantum in se est, quicquid potest, & sic secundum quosdam, liberabit animam suam, dicens cum Apostolo: Mundus sunt manus mec: sanguine omnium vestrum. 43. dist. Ephesis. 47. dist. quod a- nos attinet, & secundum Aug. 23 q. 4. displicet, tu dic, ut not. supra de renun. § cui. ver. grave scandalum, & sequentibus & si non vult aliquis confiteri, saltem semel in anno procedat, sicut no sup. eo. § quando. Haec tamen duo sacerdos incorrupte custodiat, scilicet quod nulli noceat, & omnibus prodesse posset velit. 14. q. 5. supra de postu. c. si. nec malum faciat: nec factum approbet. 23. q. 3. plane

Qua Timpediant poenitentiam. Hui- a, scit licet quatuor principaliter, scilicet pudor, timor, spes & desperatio

PUdor enim multos retrahit, & praecipue hypocritas a & 1. superbos, qui volunt apparere hominibus de foris sani- & pulchri, cum tamen sint interius infirmissimi, & turpis simi, & omni spurcitia repleti. Sed contra hunc pudorem est triplex medicina, scilicet consideratio rationis natura- lis, si enim non erubuisti peccare, quod inhonestum & in utile fuit, non debes secundum rationem naturalem erubescere confiteri quod honestum & utile est. Ber. O insania nimia hominum, pudet ablui, & non pudet inquinari: pudet sordes abstergere, & non pudet contrahere, abstei gitur caliga, & contemnitur anima. Secunda medicina est virtus dirinae intuitionis, cui nihil celare potes, etiam minimam cogitationem, supra de judic. novit. supra de sino- tua nos, in fin. Heb. 4. Omnia nuda sunt b & aperta oculis eus, ad quem nobis sermo. Boet, magna nobis indicta est si dissimulare volumus, bene vivendi necessitas, cum omnia faciamus in conspectu judicis, cuncta cernentis, ac quid ergo illi erubescitis confiteri, qui hoc novit ante- quam factum esset: Tertia medicina est, comparatio futurae confussionis. Naum. 3. Revelabo pudenda tua, & o tendam gentibus nuditatem tuam, & regnis ignominiam tuam. Hiere. 2o, Confundantur vehementer, quia non intellexerunt opprobrium sempiternum, quia nunquam delebitur. Soph. 1. Scrutabor Hierusalem in lucernis, & visitabo super viros defixos in fecibus suis. Eccl. quart. Est contusio adducens ignominiam, sive peccatum, & est com- fusio adducens gloriam. August. Est confusio tempora lis quae est ad horam: quae quidem prodest scil. perturbatio inimi respicientis peccata sua, & respectionem horrentis, & horrore erubescentis, & rubore corrigentis, tali confusione volo confundi: non aeterna, a qua peccator cuio liberari.

TImor, & iste similiter multos retrahit, quia timent peccatores, quod non possent facere poenitentiam, quae o- is injungeretur, & contra hoc impedimentum triplex potest remedium adhiberi. Primum remedium est, praesentis poenae modicitas. Secundum, ejusdem levitas. Tertium, ipsius momentanea brevitas. Cum ex adverso vitentur futurae. Magnitudo incomparabilis. Acerbitas intolera- pilis. Aeternitas infernalis. Matth. 25. Ite maledicti in ignen aeternum. Hierem Qui fugit arma aenea, incidit in arcum ferreum. Job. 6. Qui timet pruinam id est poenam temporalem, irruet super eum nix. 1 poena aeterna. Esa. 33. Quis po- terit habitare de vobis, cum igne devorante, & quis habitabit ex vobis in ardoribus sempiternis. Item 3o. in si. Prae- parata est ab heri thophet a rege praeparata, profunda, & dilatata, nutrimenta eius ignis, & ligna multa flatus domi- ni sicut tortes sulphuris succendens eam. Thophet est carcer inferni: interpretatur enim gehenna pavoris, vel plena poena stultorum.

SPes, quae & multos retrahit a poenitentia, & est triplex Prima est spes diu vivendi, sed refraenatur authoritate Jacobi can. 4. dicentis. Quae est vita nostra: vapor est ad modicum patens, & deinceps exterminabitur. Job. 13. Homo natus de muliere brevi vivens tempore, repletur multis miseriis, & c. 2. ad Thess. 5. Dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet, cum enim dixerint, Pax & securitas, tune repentinus superveniet interitus, sicut dolor in utero habentis, & non effugient. Marci. 11. Vigilate, nescitis enim quando Dominus veniet, sero, an media nocte, an galli cantu, an mane, ne cum venerit repente, inveniat vos dormientes Job. 2o. Laus impiorum brevis est, & gaudium hypocritae ad instar puncti. si ascenderit usque ad caelum superbia ejus, & caput ejus nubes tetigerit, quasi sterquilinium in fine perdetur: & qui eum viderant, dicent, Ubi este velut somnium advolans non invenietur, transit sicut visic nocturna, &c. Secunda est spes, temporales divitias acquirendi, hanc refraenat Dominus. Luc. 12 Hominis cuiusdam divitis uberes fructus ager attulit: & cogitabat intra se, dicens, & caetera, & inf. Anima habes multa bona posita in annos plurimos, requiesce, comede, bibe, epulare: dixit autem ille Deus, Stuite hac nocte animam tuam repetam, alias repetent id est daemones a te: quae autem parasti, cu- us erunt: sic est, qui sibi thesaurizat, & non in Deum, dives Job. 28. Dives cum dormierit, nihil secum affert: aperi et oculos suos, & nihil inveniet: apprehendet eum quasi a qua, inopina nocte opprimet eum tempestas, tollet eum rentus urens, & velut turbo capiet eum de loco suo: emittet super eum flagellum, & non parcet, de manu ejus fugiens fugiet, stringet super eum manus suas, & sibilabii super illum, intuens locum ejus. Tertia est spes, misericordiam Dei consequendi, qui neminem vult perire. Esa. 3o. Propterea expectat nos Dominus, ut misereatur nostri, & ideo exaltabitur parcens nobis. Sed statim refraenatur ibi haec spes: quia statim sequitur: quia Deus judicii do- minus. Beati omnes qui expectant eum scil. poenitentiam agendo, unde sequitur, plorans scil. peccator paenitens ne- quaquam plorabit scil in aeternum, miserans. 1 miserearis animae tuae agendo paenitentiam, miserebitur tui, ad voci clamoris tui, statim ut audierit, respondebit tibi, sed tamen paenitentia necessaria est: de qua sequitur, Dabit Dominus vobis panem arctum, & aquam brevem, q. d. ad sustentationem naturae, & sequitur. Et erunt oculi tui videntes praeceptorem tuum: & aures tuae audient verbum post tergum monentis, subaudi, & dicentis. Poenitentiam agite &c haec est tia, ambulate in ea, neque ad dexteram, scil. prosperitatis: neque ad sinistram, scil. adversitatis, q. d. non con- ndatis de prosperitate, nec timeatis adversitatem, seu poe nitentiae asperitatem: sed si vultis ut misereatur, perfecta poenitentiam faciatis, haec duo impedimenta, scil. spes & timor praecipue retrahunt usurarios & avaros, qui nihil vellent restituere: sed semper acquirere: unde comparantur inferno. Prop. 27. Infernus & perditio non replebuntur: & oculi hominum insatiabiles. Stulti ergo sunt, qui desperant de misericordia Dei: & sic in peccatis dies suos finiunt de eiusdem iustitia non timentes, de qua dicit Grego. ac magnam iustitiam judicandi pertinet, ut nunquam careant supplicio, qui in hac vita nunquam voluerunt peccato carere-.

DEsperatio, scil. duplex. Prima est desperatio veniam obtinendi, & hanc inducunt tria. Primum est consideratio peccati quantitatis, sicut Cain, Genes. 4. Maior est ini- quitas mea, quam ut veniam merear, contra hanc confi- derationem opponitur passio Domini nostri Jesu Christi, quae fortior est ad dissolvendum, quam peccatum ali- quod ad ligandum. Job. 6. Utinam appenderentur peccata mea, & calamitas quam patior in statera: quasi arena maris hoc gravior appareret. Secundum est, consideratio frequentationis, cogitat enim peccator: Ad quid confitebor, cras caderem. Sed contra hanc opponitur illud verbum Domini, Non dico tibi septies, sed & septuagesies septies i quando: unqe: ponitur enim finitum pro infinito, unde Aug. Qualis hic medicus esset, qui malum iteratum nesciret curare: medicorum enim est centies infirmum centies curare. Idem omnis quantumcunque & quotiescunque peccator cuiusque ordinis, etiamsi fuerit sacerdos. Qui me confessus fuerit coram hominibus confitebor & ego eum. I dem sancimus primos patres nostros, & in omni tempore ecclesiam Dei semper usque in septuagesies: quod est sem- per peccata remittere: de poe dist. 4. § item quod frequenter. & t seq. adhuc instant. Ideo cui plus datur, plus diligit, de poe. di- 3. septies & iunge quod no. supra § qualis, sub § frequens. Tertium est consideratio diuturnitatis: quando scil. peccato cogitat, tantum inveteratus sum in hoc peccato, & tam diu tenui, quod nunquam magis misericordiam obtinerem. & ideo non confitebor, contra hanc opponit se Ps. dicens: Misericordia domini ab aeterno, & usque in aeternum super timentes eum. Ezec. Quacunque hora comversus fuerit peccator, & c. de pen. dist. 3. adhuc instant. Leo: Poenitentia quae dilata est, & quae studiosius petita fuerit, non negetur: ut eo modo ad indulgentiae medicinam anima vulnerata per- veniat. Idem: Misericordiae domini nec mensuras possumus ponere, nec tempora diffinire apud quem nullas patitur venire moras conversio, 26 quaest. 6. is qui in tempore, & Aug. exponens illud verbum Psal. Non absorbeat me profundum, neque urgeat super me puteus os suum, sicut ait, Puteus est profunditas humanae iniquitatis, in qua s cecideris, non claudet super te os suum, si non claudis tuum. Confitere ergo: & dic, De profundis clamavi ad te Domine, Domine exaudi vocem meam, & sic evades, di poen distinct. 1 non absorbeat, & iunge ea quae no. supra eod § quoniam confitendum est, & sequent. § quibus & quot diaetis, su § quae inducunt, versic. 8. & sequent. & sub § & quis sit effectus, & sequent.

SEcunda desperatio est, post veniam jam obtentam in bono perseverandi: cogitat nempe iniquus Quid valeret mihi venire ad confessionem: nam etsi possem veniam consequi, non tamen possem in bona vita perseverare: quia nimis est arcta haec via: & meae contrariae voluntati. Vellem enim comedere, ipsa jejunare. Vellem dormire, ipsa vigilare Vellem gaudere, ipsa lugere. Vellem post concupiscentias meas ire, ipsa abstinere. Vellem divitias, ipsa paupertates. Vellem delicias, ipsa asperitates. Vellem in mundo honorari, ipsa pro Christo opprobria nati. Et in summa, vellem vivere mundo, ipsa Domino Jesu Christo Sed & quis posset resistere diabolo: cui sunt mille nocendi modi. 16 questio. 2. visis. Huic desperationi sunt tria re- media opponenda. Primum remedium est, mortis com- memoratio: quae omnia mundana ostendit vana & trans- itoria. Eccle. 12. Si annis multis vixerit homo, & his omnibus laetus fuerit, meminisse debet tenebrosi temporis, & dierum multorum: qui cum venerint, vanitatis arguentur praeterita. Quid enim valeret vivere mundo, & dies multos vitae suae hic vacando amittere, cum mors ostendat vanam concupiscentiam carnis, quo datur esca vermibus & concupiscentiam oculorum, cum secum nihil deserat, praeter vilissimum sudarium: & superbiam vitae, cum nunc sepul- us in elemento infimo, scil. terra, teratur pedibus qui olim per superbiam alios consueverat pedibus concuicare in his autem consistit quicquid in mundo est Jo. 2. capit. 2: Omne quod in mundo est, concupiscentia carnis est, & concupiscentia oculorum, & superbia vitae. Psalm. Ne timueris, cum dives factus fuerit homo, & cum multipli- cata fuerit gloria domus ejus, quoniam cum introierit, non sumet omnia, &c. Bern. Si dicis, Durus est mihi hic sermo, non possum mundum contemnere, nec carnem meam odio habere dic mihi quaeso, ubi sunt amatores hu- us mundi, qui ante pauca tempora nobiscum fuerunt: Considera quid sunt, & quid fuerint, nihil ex eis remansit, nisi cineres, & vermes, homines tamen fuerunt sicut tu, comederunt, biberunt, riserunt, duxerunt in bonis dies suos, & in puncto ad inferos descenderunt, quid n. pro- fuit brevis laetitia, inanis gloria, mundi potentia, carnis voluptas, falsae divitiae, magna familia, magna concupiscentia: ubi risus, vel locus, ubi jactantia, ubi arrogantia, de tanta laetitia, quanta tristitia, post tantam voluptatem, quanta miseria, nihil eis accidit, quin tibi accidere posset, quia homo es, homo de humo, limus de limo, Eccles. 7. In omnibus operibus tuis, memorare novissima tua, & in aeternum non peccabis Sapiens. Summa philosophia est, assidua mortis meditatio. Secundum remedium est, hostis debilitatio. Esa. Incurvare, ut transeamus, q. d. diabolus, non possum per te transire, nec tibi nocere: nisi primitus voluntate propria incurveris. Jo. parum timendus est hostis, qui non potest vincere, nisi volentem, hoc significatum fuit Matth. 8. ubi dixit legio daemonum Domino: Si ejicis nos hinc, mitte nos in gregem porcorum, & ibi dicit glo nisi quis more porci vixerit, diabolus in eo potestatem non accipit: ergo resistite diabolo, & fugiet a vobis, depone igitur peccatum, quo factus est servus diaboli, & sta- im vigorem senties laetabundum. Tertium est hominis fortitudo, quae fortitudo ex quatuor provenit. Primo, ex depositone peccati, & vinculorum liberatione, & laetitia spirituali Sal. Animus gaudens aetatem floridam facit, spi- ritus vero tristis desiccat ossa. Idem Secura mens quasi ju- ge convivium, omnes dies peccatoris mali, sic etiam eris armatus & fortis, & a carcere liberatus. Eccles. 4. Melior est puer pauper & sapiens id est poenitens, qui novus homo factus est, secundum Hier 50. dist ferrum. Rege sene & stulto, id est impaenitente, qui regitur a peccato inveterato, qui nescit sibi providere in posterum, cum & de carcere cate- nisque quis egrediatur ad regnum id est de servitute diaboli eripitur in libertatem Dei, quod sit, quando Pharaon cum omnibus Aegyptiis submergitur in mari rubro Exo. 14. 1c est in amara aqua lachrymarum per passionis Christi me moriam rubricam. Secundo, ex assumptione armaturae, de qua Apostolus ad Eph. 6. Induite vos armaturam Dei, a ut possitis stare adversus insidias diaboli, quia non est vobis colluctatio adversus carne & sanguine, sed adversus principes & potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae in coelestibus &c state er- po succincti lumbos vestros in veritate, & induti lorica ju- stitiae, & calciati pedes in praeparatione Evangelii pacis, in omnibus. sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissima ignea extinguere, & galeam salutis assumere & gladium spiritus, quod est verbum Dei. Tertio ex societate exercitus omnium iustorum, quia cum peccator quandiu in peccato persistit, solus sit, & ideo vae soli, quia non habet sublevantem, ut ait Salomon, & probatur 8 dist. in omnibus, ex quo vere confiteatur, tam cito associatur exercitui omnium justorum, qui sunt in ecclesia Dei, & omnium angelorum, & sanctorum. Psal. Particeps ego um, scil. in ecclesia omnium timentium te, &c. haec societas figurata est Judit. 15. & quoniam Assyrii non adunati in fuam ibant praecipites, filii aunt Israel uno agmine persequentes, debilitabant omnes, quos invenire potuissent. Quarto, ex Dei illuminatione, ac protectione, & salvatione. Ps. Dominus illuminatio mea, & salus mea que timebo. Do minus protector vitae meae, a quo trepidabo. Job. 17. Libe ra me Domine, & pone me iuxta te, & cuiusvis manus pugnet contra me. ad Rom 8. Si Deus pro nobis, quis contra nos: cum igitur hostis sit tantum depressus, & tu tantum roboratus nonn desperare, sed iacta cogitatum tuum in Domino, & ipse te enutriet.

POssunt & alia impedimenta notari. Primo proprii peccati levigatio, sive attenuatio, & alieni extentio sive aggravatio, contra hoc Salo. Pondus & pondus, mensura & mensura, utrunque abominabile est apud Deum. Item- Quid tibi prodest, si multos habeas socios in poenis: imo certe gravabit, quia secundum August. non propterea mi- nus ardebunt, qui cum multis ardebunt, 2 q. 1 multi, in fin. quinimo magis, quia quanto plura ligna sunt in igne, tanto major est ignis, Sapiens. Si omnes deberent salvari, praeterquam unus, timerem ne ego essem ille, & si omnes de perent damnari, praeter quam unus, laborarem ne ego es sem ille. Secundo, culpae maiorum, sive superiorum consideratio: contra quod legitur Eccl. Pravus homo vitabit correctionem, & iuxta voluntatem inveniet sibi comparationem. Tertio, delinquentium multitudo, & huic re- sposum est sup. eo. sub § 1. ver. 1. Quarto, peccati consuetudo, sed certe non minuit hoc peccatum, sed auget, super. de si. non satis. supra de consue c. fi. nam & secundum Aug. & si omnes gentes talia facerent, eodem criminis reatu divina lege te- nerentur, 32 q. 8 flagitia. Quinto cordis elatio: contra quod est exemplum Pharisaei dicentis. Non sum sicut caeteri hominum, &c & publicani percutientis pectus suum, & clamantis, Deus propitius esto mihi peccatori: de quibus Do minus, Amen dico vobis, descendit hic iustificatus, &c. Lue to, Sexto, peccati delectatio, quod specialiter in gula, & luxuria locum habet, contra quod tria sunt opponenda Primum est, delectationis brevitas. Gre. Momentaneum est, quod delectat: aeternum, quod cruciat Ber. Oquantus luctus, quantae vigiliae, quam modicum festum in minima libidine. Secundum est, peccati vilitas, Seneca, Si scirem Deos ignoscituros, & homines ignoraturos, dedignarei tamen peccare, propter vilitatem ipsius peccati, sec & inutilitatem servitutis inducit Tullius, lllum ego liberum dicam, cui mulier imperat, leges imponit, vocat, veniendum est: ejicit, abeundum est: poscit, dandum est: minatur, extimescendum est, hunc ergo non tantum servum sed nequissimum ego judico. Tertium est, poenae severitas. Job. Immittet in eos vim furoris sui, & pluet super eos bellum, q. d. quot sunt guttae in pluvia tot dabit Dominus impio tormenta, & iunge quod no. supra eo sub § timor.

Quae inducunt * hominem ad veram poenitenti- am faciendam. Et quidem tria principaliter Mali status, peccatorum liberatio, sive eva lio. Diversorum consideratio. Bonorum multorum acquisitio

MAli status, peccatorum liberatio sive evasio ve notat. supra eodem § prox. sub § secunda desperatio. versic. tertium est. & sequent. in pessimo enim statu est peccator impoenitens, & quia non vitatur malum, nisi cognitum, audias quot mala eveniunt impoenitenti notorio, & rebelli, & maxime excommunicato. Primum est, quia talis separandus est a Deo, & traditur diabolo, secundum Jo. 11 q. 3. audi de- Vidi impium superexaltatum & elevatum sicut cedros libani, transivi, & ecce non erat, quaesivi eum, & non est in- ventus locus ejus, de poen. distinct. 3. Achab. Tertium, quia timet ubicunque est Psal. Timor & tremor venerunt super me: & contexerunt me tenebrae. Hier. 2 Scito quia malum & amarum est, recessisse a Domino Deo tuo, & idem est quod dicit Greg. de tali. 23. distinct. nervitpost medium, ibi, undique metuit, & suspectus latus omne pertum escit. Quartum, quia perdit bona temporalia, & minoratur vita. Ps. Fiant dies ejus pauci, & episcopatum ejus accipiat alter, scrutetur faenerator omnem substantiam ejus, & diripiant alieni omnes labores ejus, & probatui, 23. dist. in no- nine Domine ante fi. Quintum quia est hominibus odiosus, 23. q. 6 jam vero. Sextum, quia remotus est a testamenti factione active & passive. 3 quaestio. 4: consanguineorum 2. q. 7. ion potest esse hominibus fidelis. Septimum, quia nullum genus sacramenti ei debot exhiberi. 95 dist. illud 33 qu. 2. admonere. Octavum, quia semper. cadit de malo in pejus. Greg. peccatum quod per paenitentiam non diluitur seu purgatur, &c, ad idem de poen. dist. 4. ca. 1. 2. 3. 4. & sequent. Nenum. quia ex quo impoenitens est, peccat in spiritt. m sanctum, le poeniten. distinct. 2 inter haec hircum. 1. & 2. in fine & distinct. 1 § quod autem, versicul haec est blasthemnia & notat. supra eodem § de quibus peccatis. sub §. sed & quicunque peccant. Decimum, quia si sic moriatur, sine fine torquebitur. secundvir Grego. de poen. distinct. a. voluissent iniqui. & di7 § si in fi. & pro ta- ibus non est orandum: qui sic mortui sunt 23 q. 5 placuit g 3. 2 pro obeuntibus.

DIversorum consideratio. Et primo considerati debet dirina gratia: quia quos praedestinavit, hos per ope- rationem, & vocavit horis, & modis, & temporibus, sicut docuit, ve probat Aug. de poen. dist. 3. adhuc eostani perfidi, &c. n tatum, & dist. 4. § finis, salvat enir Deus ex gratia, ques ex ustitia damnare posset, 23. q. 4. Nabut hodonosor, non sis er- o ingratus gratiae Dei: sicut nec Apostolus erat. Secundo, considerari debet illa imago divina, quae vocatur syn- deresis: in qua homo factus est ad imagire Dei unde Da- vid. Accedit homo ad cor altum, & exaltabitur Deus: qui quanto magis inspicitur, tanto magis in mente fidelis altior apparebit, secundum Gre. de poe. di. 2. dum sanctam ecclesi- ai, in fi. huic synderesi semper acquiescendum esset, quia semper volenti peccare, & etiam peccanti remurmurat, quae etiam in Cain, nec in Juda extincta fuit, qui huic cbediena est, non errabit, nec ipsum conscientia accusabit, & sic non timebit judicia aliorum, secundum Aug. 11. q. 3 praesens, & si erravit, cito poenitebit. Tertio, sunt considerandae quatuor dotes principales, quas Deus infixit in anima sci. Temperantia abstinens, Prudentia discernens, Sapientia eli- gens, Fortitudo fulciens, & muniens, 11. q. 3 aestimant. Quarto, timor divinus de perpetuo cruciatu, Ps. initium sapientiae timor Domini: de poe. dist. 2. sicut ubi dicit Aug. quod sie- ut seta introducit linum, ita timor charitatem: alias incipit, c si quis tantam Quinto, vitae brevitas, ut recolat multos co- etanos suos mortuos, & paucos vivos: certe plures pelles isimorum invenies venales in foro, quam cvium: & homo ex quo attingit annum quinquagesimum semper est in descensu, secundum Greg. & di multa nequitia, ad idem. 13. q. 2. Sexto, infirmitas corporis, nam aegritudo carnis pecca- tum repellit: de paen. dist. 1 potest fieri. Septimo, defecius potentiae, quia & in visu, & in aliis sensibus nisi dissimulet, videt se deficere, videt se incurvari, & canescere, quae omnia ad poenitentiam invitant: ynde, maledictius puer loo. annorum, secundum Esa & Greg. 2. qu. 7. Paulus dixit. Octavo, descensus mundi: quia secundu Apostolum, pe- it sive transit mundus, & concupiscentia ejus, & vidit re- igiones multiplicari, & homines juvenes a temporali vita cito rapi, de poen. distin. 4. si ex bono. Nono, scripturae sacrae onsiderandae sunt, quae aperte dicunt, peccatores debere cum diabolo perpetuo cruciari: & poen. distuct. inter haec hir- cum 1. & 2 & capit. quid ergo turbamur. Decimo sanctorum remuneratio: quae in vita quandoque, & in morte semper magna est: de poen. distin. 2. si enim inquit. sup. de sum. irin. c.1. §. in & not supra de vener sanctorum. Undecimo, quia jugum Domini leve est, & cito potest a misericordiae judice veniam impetrare: de poen. distinctio. 2. talis est mihi Deus. sunt enim modi, quibus omnia possunt peccata deleri, unde versus. "Sunt septem deleri modi, quibus omnia possunt. cons, Eleemosjna. Martyr. Confessio, Fratrum. In se peccata di mitere. Flere reatum, Sanguinis & carnis Christi susceptio digna."

De poen. dist. 3. ille rex. Duodecimo, quia aliquam debet: invenire viam, qua tendat ad gloriam, 23. quaecteo. tertia obtinere nequaquam possunt. Tertiodecimo remuneratio, quae expectatur a Christo, quando dotabitur anima cum corpore unde versus. "Sensus, amicitia, concordia, plena potestas. Pax secura, decus, & gaudia sunt animabus Corpera sanctorum fulgebunt, fortia pulchra, Labera, sana, sita, sine fine manentia lata," De poen. distinctio. 4. § finis, & §. sic itaque peccata

BOnorum multorum acquisito, quae multa sunt. Primum bonum, quod acquiritur per poenitentiam, est & quia cum conversatio ejus jam sit plus in spiritu, quam in carne, caelestis est effectus, de consecrat. dist. 4. non ex quo ver. ab hac vetustate vitae sprritus, usque adeo. Secundum, quia de statu suo securus est: nam dimisit incertum, & tenet certum, & ideo quacunque hora in hoc statu moriatur, ad eum vadit, secundum Aug. de poen. distinct. 7. qui egerit. Tertium, quia anima sua semper respicit Deum, qui eam crea- vit, postquam non est pressa tenebris peccatorum: de poen. dist. 1. & venit inquit Moyses, & dist. 3. ille Rex, & distinct. 4. si e- bono, hic discere possunt, & in se cognoscere, qui sunt filii lucis: & qui filii tenebrarum. Quartum, quia est particeps omnium bonorum, quae fiunt in tota ecclesia Dei: d poen. dist. 6 q. ult. ver. laborat itaque poenitens in ecclesia, & c. distin 1. agite poenitentiam, qualis agitur in ecclesia, ut oret pro vobis mater ecclesia. Quintum, quia recuperat omne bonum, quod amiserat per peccatum: de paen. dist. 4. de percusso saccu. lo, unde versus. "Quod per peccatum fuit in te mortificatum, Fiet adhuc gratum: fuerit si vivificatum," Sextum quia augmentantur talia bona temporalia, & salus temporalis, 16. q. 1 decimae. unde versus. "Te pudor emendet, conversio major abundet. Cautius instrueris suffragia plura mereris Haec tribuit vires confessio, nec recidives."

Septimum est quia quicquid acquirit, & operatur, in tuto est, sed peccator sub casu perditionis existit, nam thesaurizant iustis divitiae impiorum, 23. q. 7. quemadmodum, & labores impiorum justi edunt, ea. q. quicunque. Sap 16. Justi vero tulerunt spolia a impiorum. 23. qu. 5. de Laguribus, & §- notandum. Octavum, quia prolongatur vita: cum econtra lit in peccatoribus. Ps. Viri sanguinum non dimidiabunt digs suos. Ecel. 6. Ne impie agas multum, ne moriaris in te pore non tuo. ad idem 12. q. 3. Episcopi si sacerdotali, in si. Noni est, quia ubique securus vadit, & nihil timet, cum econtra si in peccatore, vt no. sup. eo. sub § mali status, ver. tertium, & pro- bat, idem Greg 22. dis. de Constantinopolitana. ad fi. & 25. q.1 de privi. Decimum est, quia facilius addiscit. Sapientiae in malevolam animam b non intribit sapientia, &c. Undecimum est, quia si laicus sit, multiplicabitur in prole. Psal. Filii tul sicut novellae olivarum in circuitu mensae tuae, ecce sic benedicetur homo, qui timet dominum. Duodecimum est quia semper diligitur a bonis, etsi quandoque molestetur a malis. 22 q. 4. § ex his.

Quae interrogationes * fieri debent, vel possunt al audiente confessionem. Ad hoc dicunt aliqui, & sic utuntur etiam multi religiosi, quod nullae interrogationes fieri debent, sed simpliciter debet audire sacer dos ea, quae peccator confiteri voluerit, & postea secundum audita & confessa, poenitentiam injungere, ad hoc videtu- facere Chry. de poen. di. 1. Non tibi dico, ut te prodeas, sed statim sequitur contra, arg. quando dicit in publicum, ergo a contrario tibi dico, ut te prodeas in occultum, & procul dubio haec opinio periculosa est, quia multi sunt simplices: qui si instruantur, vere confitebuntur, & si non instruantur, semper in fecibus remanebunt, ut patet in his, quae no supra eo. § qualiter sacerdos. Est etiam falsa haec opinio, nam n hoc foro sacerdos est judex, ut dicit Ambros. de poen. di istinctio. 1. verbum Dei, judicantem autem oportet cuncta ri- mari, secundum Eleutherium. 36. quaest. 5. judicantem, nam & secundum Grego. grave nimis est super re incerta, certam dare sententiam, undecima quaestio. tertia grave, ideo su per illo loco. Qui sine peccato est, primo in illam lapiden mittat, dicit August. Caveat spiritualis iudex, ut sicut non commisit crimen nequitiae: ita non careat muner scientiae oportet enim ut sciat agnoscere quicquid deber judicare, judieiaria enim potestas hoc expostulat, ut quod debet iudicare, discernat, nam si Judex temporalis hoc debet facere, & diligens medicus corporalis hoc faciat: quis si causam ignoras, quomodo curas: non est tui muneris sed fortunae: multo fortius hoc facere debet spiritualis: quia ubi majus periculum imminet, cautius est agendum, ut 42. distinctio. quiescamus. Et breviter cum hoc aperte de- terminet generale Concilium, non est hic amplius immorandum. Sic enim dicit infra eodem omnes. Sacerdos autem sit discretus & cautus, vt more periti medici, superinfundat vinum & oleum vulneribus sauciati: diligenter inquirens & peccatoris circumstantias, & peccati: quibus prudenter intelligat, quale debet illi praebere consilium, & cujusmodi remedium adhibere, diversis experimentis utendum ad sanandum aegrotum. Nota quod dicit, discretus & cautus, discretus enim debet esse: vt notat. supra eod. § cui confitendum sit, sic ergo necesse est, quod non solum potestatem, sed etiam scientiam habeat, & poenitentiales canones, de quibus notat. infra eo, § quae poenitentia, non ignoret, sicut alias legitur, ui supra de consan. c. 1. ad fi. Sit igitur diligens inquisitor, subtilis investigator, sed & cautus, ut sapienter & quasi astutus interroget, & a peccatore extra- nat, quod forte ignorat, sed & in hoc cautus sit, ut nec plu- res interrogationes faciat, quam forte expediat, quod specialiter in interrogationibus modi peccand i, & maxime in peccato fornicationis, & gulae cavendum est, ne forte sibi modum, quem nunquam audivit, aperiat, & sic ad peccatum, quod nunquam fecerit, quoddammodo instruat & inducat: & sic tali medico spirituali accidit, sicut alii fatuo medico corporali, qui quibus putabat adhibere medelam, medicinis perceptis, mortis periculum incurrebant supra de aetat. & qualit. ad aures, procedat igitur, sicut instruitur, inf. eo. sub § de luxuria, ver. peccasti contra naturam, & sequ. Ut autem tu, qui forfitan simplex es, melius instruaris, sci re debes, quod interrogationes istae consistunt circa per- sonas. Circa peccata. Circa circumstantias personarum & peccatorum, ut patet in Concil. supra dicto, & inf. eo. Deus qui. & de poen. dist 5. c. 1 de singulis igitur per se, sub §. prose- quamus

CIrca personas sic instructus esse debes. ut primo confideres, utrum sit ovis tua, vel extranea, & utrum simplex sit: & talem instruas secundum quod notat. supra eo. § qua- liter sacerdos, vel discreta: & talem simpliciter audias, nec multum scruteris, cum in omnibus sit instructa, nisi forte Deus tibi aliquid revelaverit plusquam sibi. 95. dist. esto sub- jectus. Sunt autem istae interrogationes, quae circa personas consistunt, & considerari oportet. Quis est qui peccavit. Cum qua peccavit, non dico quibus quia non debet alium accusare, sed se tantum, vt no. supra eo. § qualis. sub § discreta. Contra quos deliquit: ut sic scias qualis emenda sit facienda, ad hoc facit, quod no. supra de injur. § & inquantum detur, & infra eod. § & quibus & qualiter, per totum. Coram quibus nam & ex hoc peccatum augetur, ad hoc, Insti. de injur. § atrox. & quod no. supra de testibus. § super quibus ver. de personis, si hoc fecit per se, vel per alium proprio motu, vel ad mandatum seu suggestionem alterius, & qualis, utrum, scilet es- set dominus, vel pater, vel extraneus, ad hoc sup. de ho. sicut dignum, infr. eo. mulieres. Si misit nuncios solicitatores. Malos consiliarios. Scrutatores, seu exploratores astutos, vel simplices, ad extorquendum secretum alicuius, vel ipsum decipiendum.

CIrca peccata, quae scil. sunt peccata, quae commisit: & principaliter quaerat de septem principalibus vitiis. Primo tamen stet sacerdos in genere, & secundum quod expedire viderit, descendat ad specialia, arg. ff. de quaestionibus l. 1. § qui quaestionem. DE superbia igitur sic inquirere potest. Fuisti superbus: si dicat quod sic: audiat in quo: & qualiter, si dica quod non, vel non plene exprimat, dicat ei, Charissime, tu forte non novisti quid sit superbia: a sed pauci sunt sine ipsa, & idem faciat in omnibus aliis peccatis, de quibus dixerit inquirendum, unde dicat, Responde igitur mihi secum dum sanam conscientiam Fecisti unquam, vel dixisti ali quid pro laude mundana, vel honore seculari habendis Impugnasti unqua scienter veritatem. Obviasti sciente authoritati maioris tui. Quod aliorum erat ascripsisti tibi. De scientia, vel facundia, vel pulchritudine, vel cantu tuo, vel nobilitate, vel dignitate tua, vel aliis gratiis, quas Deus tibi dedit, jactasti te unquam, vel intumuisti. Alium tanquam viliorem te contempsisti. Superiori tumendo te parifica- sti, vel quod melius deberes tenere locum suum, quia melius posses, & scires ipsum regere, aliquoties concupiscem do cogitasti. Dixisti unquam verba superba & opprobria alicui. Percusisti per superbiam. Tumens in corde contem disti, disputasti, vilipendisti, blasphemasti. Bona naturae, & pratiae, & fortunae, quae habes cogitans a Deo recognovisti, & ei gratias egisti, vel ac si habeas haec a te: Deum recognoscere, & eidem regratiari contempsisti. Alium, & non t judicasti. Laudem, honorem, & gloriam, & judicium, qui solius Dei sunt. Vvsurpasti: & tibi attribuisti: vix erit aliquis, si bene recogitet, qui evadet

DE invidia sic. Displicuit tibi unquam bonum alterius causa invidiae, placuit tibi malum causa invidiae, ideo dico, quia causa iustitiae displicere potest bonum & malum, placere sine peccato: ut peccatori, scil. daret, vexatio dabit intellectum. Ra 28 & tantummodo sola vexatio dabit intellectum auditui. Detraxisti alicuit vel audivisti libenter detractationem. Dixisti vel audivisti causa infamandi malum de persona, vel rebus, pel dictis, vel factis lterius. Tacuisti bona alterius, ne locum tuum occuparet vel gratiosior te esset aliquibus. Seminasti discordias in- ter fratres. Laudasti unquam hominem, & in fine per tamen, vel per si, vel per sed, vel per nisi, aliquid detraxisti, ut totum rituperares causa invidiae. hoc ideo dico, quia si notorium esset publice, & si occultum esset: & hoc scires tanquam homo occulte, non intentione diffamandi, bene posses dicere vitium alicujus incorrigibilis, ut alii per ipsun decipi non possent, vel ut caveres amico tuo, qui de ipsc confidit.: "nam quicquid agaut homines, inrentio judicat omnis."

DE ira sic. Habes aliquem odio, scil. personam alicujus quae tanquam creatura Dei diligenda est: peccata autem & errores cujuslibet odiendi sunt, & etiam proseque di. Dixisti convitia, vel dicenti respondisti, quasi te vindi- cando: & per iram, hoc ideo dico, qia secus esset, si causa correctionis, & idem intelligas in sequenti. Percusisti ali quem. Dixisti contumeliam patri, vel matri carnali, vel spi rituali. Damnificasti aliquem per te, vel per alium, accusando ipsum apud dominum, vel imped endo bonum, vel honorem suum, vel ponendo igne, vel talliando arbores vel res suas furando, vel rapiendo, vel alias per violentiam & quia ipsum habeas odio, occupando. Movisti rixas. Se minasti discordias. Incitasti lites. Dedisti iniquas sententias. Injustum consilium. Vulnerasti. Occidisti causa odii- Occidit sol super iracundiam tuam, vel statim odium quantum ex parte tua est, remisisti. Movisti injustum bellum Fecisti conjurationes, vel allas colligationes, vel alia illicitas pactiones etiam sine juramento causa odii, & ut posses te vindicare.

DE accidia sic Puisti unquam tepidus & remissus ad bene agendum, cum posses. Repulisti a te gratiam inspirantem, quod est, quandocunque homo cogitat aliquod bonum facere, vel dicere, & non acquiescit, sed statim primus motus extinguit quos in peccato nutrit, ubi essent extinguendi, & extirpandi. Dimisisti unquam ire ad ecclesiam, vel praedicationem, propter pigritiam & segnitiem Fuisti nimis deliciosus, ociosus. P stulisti confiteri maxime per annum. Neglexisti poenitentiam tibi injunctam per- agere. Officium ecclesiasticum tibi injunctum diligenter exequi neglexisti. Distulisti justitiam reddere ex pigritia. Noluisti celebrare, confessionem audire propter labo rem vitandum: quia potius volebas quiescere. Sub- traxisti proximo tuo egenti consilium tuum vel auxilium propter pigritiam solam. Distulisti ex negligentia restitue re aliena. Incidisti unquam in desperationem. Fuit un quam tibi propter laborem vitandum ta dium vitae tuae. Tuisti negligens circa obsequium fidele Domini, a quo pasce- baris, & induebaris, & alia bona recipiebas Reglex isti ser- vare juramentum tuum. Distulisti mercenario reddere salarium, de quo convenisti, vel aliter considerato labore suo: & servitio ipsum remunerare, benedictus is, qui in his non peccavit

DE avaritia sic. Fuisti simoniacus. Erarius. Dominus violentus. Judex iniustus. Incautus consiliarius. Cavillosus advocatus. Imperator malignus. Sctiptor falsarius Fur. Latro. Perjurus. Sacrilegus. Lusor. Metarum agrorum evulsor. Festorum colendorum violator. Falsus mercator. Hominum quorumlibet, & maxime viduarum, pupillorum, pauperum, & aliarum miserabilium per- marum oppressor, causa lucri iniusti, & auri, hic non descendo ad specialia, quia nimis esset prolixum: & ipsa in diversis summis istius libri recolligere poterit diliges indagator. Nec excuset se quilibet ab hoc vitio, nam etiam domini nobiles genere, sed non morum, & in dignitate constituti, sed ipsam destituentes quasi mercatores fecti sunt, & quasi omnem viam & modum adinveniunt huic vitio servientes, neminem accuso, sed Esa. cap. 1. dicit, cmne caput languidum, & omne cor maerens a planta pedis usque ad verticem, non est in eo sanitas. Eod. Quomodo facta est meretrix civitas fidelis plena judicii: justitia ha bitavit in ea: nunc autem homicidae: argentum tuum versum est in scoriam: vinum tuum mixtum aqua. Principes tui infi- deles, socii furum: omnes diligunt munera, sequuntur re- tributiones.

DE gula sic. Fuisti ebriosus semel: & tune videtur veni- E ale. vel pluries, & quasi de consuetudine hoc habes, & tunc est mortale. Comedisti ultra quam deberes, etiam usque ad crapulam: super quo ride, quod notat. supra de tep ordi, cui. sub § tertia. Fregisti etiam bibendo solum vinum. vel aquam sine justa causa jejunia, in poenitentia tibi injum, cta, vel consuetudinaria, seu inducta propter gulositatem. super quo vide, quod notat. supra de ebser. jeju. § quando je- junandum sit, & §. & quando non. Recepisti non jejunus eucharistiam, vel confirmationem, vel alia sacranmenta ecclesiae, sanus & fortis, nullo imminente periculo, vel in mi- nente, sed praevidere tibi potuisti: super quo vide quod no. supra de conse. eccl. distinct. 2. Pavisti te splendide, pauperibus iuxta te positis, nimis esurientibus, & fame morientibus te sciente, & subvenire contemrente, vel negligente. Comedisti nimis propere, id est ante horam tertiam com- munibus diebus vel ante nonam in jejuniis, vel antequam audires missam, cum posses audire, sed magis volebas satiare ventrem, quam mentem, vel antequam appeteres, nec eras infirmus, nec debilis, sed causa gulositatis tantum, vel inhonestae societatis hoc fecisti. Invitasti alios ad aequa- les potus, vel ad bibendum nimis. Parasti tibi species, pel electuaria, non causa medicinae, sed ut vinum melius tibi saperet, & ad bibendum te fortius incitaret, ultra quam naturae tuae expediret. Et nunquid pro aliis talia parasti, & eis propinasti. Et nunquid de cibariis idem fecisti. Et nunquid plura fercula quam naturae expediret, tibi & aliis ropinasti, nunquid in scandalum aliorum, contra consuetudinem religionis feria quarta, vel sabbato, vel aliis diebus carnes palam & publice, vel alia cibaria comedistis Et nunquid more canino totum comedisti, vel bibisti. ut gulae tuae satisfaceres, non naturae, & consociis tuis non divisisti, nec aliquid eis dedisti. Et nunquid more uisino, seu leonino, nimis avide in cibum etiam vilissimum gulae flamma accensus, non dico comedisti, sed devorasti: Run- quid divites, & non pauperes tecum ad mensam advocasti: & ipsos, ultra quam natura requirat, refecisti: Quis est is qui se possit de omnibus his salva conscientia excusarec DE luxuria sic. Commisisti fornicationem: quae est, quando solutus secularis cognoscit solutam, non virginem nec religiosam Commisisti stuprum, quod est, virginem desl rare. Commisisti adulterium, quod est cognoscere conjugatam, vel cognosci ab uxorato. Commilisti incestum, quod est, quando cognoscitur consanguinea, vel affinis carnalis, vel spiritualis, vnde & ad religiosas personas extenditur. Peccasti contra naturam: quod est, quando a- liter cognoscitur mulier, quam natura requirat, quemadmodum quilibet naturaliter novit: & cum ipsum natur exponat omnis alius, quicunque sit ille, est contra naturam quos modos nec volo scribere, nec consulo quod reveles vtno sup. eo. § respo. 1. ver. no quod dicit, sed sic caute dicas. Tu bene scis modum, qui naturalis est: accidit unquam tibi a liter pollutio: si dicat quod non, nihil ultra quaeras: si dicat, quod sic, quaeras, utrum dormiendo vel vigilando: si dicat dormiendo, quaeras utrum cum muliere, vel sine muliere quam concupivisset, vel alia: & an nimis diebus praecedentibus bibisset, vel comedisset, & quantum est temporis, quoc sibi non acciderat: quia si semel in mense accidat tantum potest praesumi pollutio naturalis, & talis non est timenda, quod dic, veplene no. sup. de adul. § quae sit poena lenocinii, vers. in si. videndum est, & seq. Si vero dicat, quod vigilando accidit sibi pollutio: quaeras, utrum sine muliere, si dicat, quoc sic, quaeras quomodo. Sin autem dicat, quod cum muliere, quaeras utrum extra vasa, vel intra, & quomodo, & si caute procedas, ne ipsum aliquo modo de modo instruas. sed potius ab ore ipsius extrahas, qui commisit. Sed & non solum de operibus, imo, & de locutionibus, nutibus, & cogitationibus & aliis similibus quaeri debet, dicas ergo, Com cupivisti unquam aliquam mulierem in corde tuo concupiscentiae consentiendo, quod mortale est. Incitasti unquam aliquam ad libidinem per te, vel per alium vel ostentatio nem sui, vel ornamentorum tuorum, sicut faciunt aliquae mulieres, etiam propter hoc specialiter plus quam propter Deum ad ecclesia, & processiones euntes, & per vicos cho- rizantes. Risisti unquam, vel cantasti, vel nutum fecisti a licui mulieri, vel ipsa tibi cum intentione istius peccati committendi. Incitasti unquam te, cum non appeteres comedendo electuaria calida, vel aliquo alio modo, ad li dinem exercendam

DIxisti unquam mendacium, vel verbum ociosum pro- L aliqua muliere habenda, hic tamen notandum, quoc secundum Aug. octo sunt genera mendaciorum, de quibus no. sup. de iureju. § quot comites, ver. dicit tamen sequentibus verum ex verbis Aug. ibi positis traditur magistraliter alia distinctio brevior & planior, quoniam mendaciorum aliud perniciosum, sive malignitatis, aliud officiosum sive pietatis, aliud iocositatis, 22 q. 2. ne quis. Perniciosum mendacium comprehendit in se prima, quinque genera, per Aug enumerata. 22 q. 2 primum, officiosum vero tria genera ultim: per eundem Aug. ibi enumerata, & additur de jocoso. Sed nonne quodlibet mendacium mortale est: ita videtur Ps Perdes omnes, qui loquuntur mendacium, item, Os quoc mentitur, occidit animam. Aug. nec artificioso medacio, nec simplici verbo oportet quenquam decipere, quia quolibet modo mentitur quis, occidit animam. Ad hoc dicas cum Aug quod omne mendacium est peccatum, 22 q 2 mihi, non absurde videtur omne quidem mendacium esse peccatum. Aliquando tamen est mortale, aliquando veniale, perniciosum. n. peccatum id est, quod nocet proximo, de quo sup. nota. ver perniciosum, semper est mortale. 22 q 2 primu, e. ne quis. Mendacium vero officiosum id est quod nulli nocet, & prodest alicui, de quo no. sup. eo. versi officio sum, & iocosum, similiter veniale est in homine imperfecto, secundum omnes. 22 q. 2. ne quis. Si quaeras, quod peccatum sit majus officiosum mendacium, an jocosum, in hoc est dissensio, quidam enim dicunt, quod majus est officiosum: quia fallit proximum: licet non noceat, quod non facit jocosum, alii autem dicunt, quod officiosum minus est: quia prodest alicui quod non facit jocosum. Sed nunquid in perfecto homine omne mend acium peccatum mortale est: Dicunt quod officiosum mortale est perfectis, jo- cosum vero veniale. si quaeras ab eis quare jocosum non est mortale eis sicut officiosum: cum primum scilicet jocosum qu. id non est mortale nulli prosit: secundum vero scilicet officiosum prosit, respondent: quia jocosum non sit ex a nimo: nec per ipsum homo intendit alium decipere: secus in officioso. Alii dicunt, quod mendacium officiosum: sic ut & jocosum in homine perfecto veniale est: sed tamen gravius est, quam in imperfecto homine: & haec opinio humanior est, secundum Ray. prima tamen tutior est, ar. 5. dist. ad ejus vero concubitum. Quod aunt dictum est de jocoso me dacio, intelligas, quando non dicitur ad fallendum: quia no- yit ille cui dicitur jocandi causa fuisse dictum, sic innuit Aug. 22. q. 2 ne quis. Hoc etiam intelligas, nisi forte dicatur ex quadam placentia, seu delectatione, seu frequentia al sueta, sicut faciunt mimi & joculatores, & eis similes: nam tunc potest dici mortale: & tunc vere habet locum quod de omni verbo ocioso, &c. Aug. Nullum peccatum adeo veniale, quod non fiat criminale, dum placet. 25. dist. § alios Homo autem perfectus dicitur religiosus, qui ex toto re nunciavit mundo pro Christo: Matth. 19. si vis perfectus esse a vade & vede omnia quae habes, & da pauperibus & c. multo fortius Episcopus, qui sicut dignitate praecellit, sic etiam religione & sanctitate debet aliis praeeminere, infr. de voto, ex mulcta. resp. 1 ad fi. Alii intelligunt illum esse perfectum, qui si moreretur, statim ad aeternam patriam convolaret Quod si quis mentiatur alicui causa placentiae, seu adulationis, videtur moi tale, ve patet in his quae no. sup. eo. ver. hoc etiam intelligas, sed contra dicit Aug. ponens tale peccatum in- ter veniala, ve patet in his quae no. sup. eo. § de quibus peccatis, sub § tu dicas ver. quae autem dicantur. Solu. Trib. modis dicitur quis adulari. Primo, attribuendo alicui bonum, quod non habet, hoc dicunt quidam mortale: alii veniale, potest dici mortale in mimis, & similibus sici. t apparet in his qua not. sup. eo. versicul. hoc etiam, in aliis vero quibus hoc forte perraro, & ex erentu accidit veniale. Secundo, approbando malum, quod habet quis & hoc secundum omnes sem per est mortale, b arg. 82. dist. error, infra de sentent. excommu. quanto, & ad haec duo membra comprobanda facit quod legitur. 22. quae. 2. primum. 46. dist. sunt nonnulli, & cap clericut. Tertio, super exaltando bonum quod habet: & hoc est veniale. & sic intelligas dictum. Quid si quis quaerat ad me hominem latitantem in domo mea, intendens eum occi- dere, nunquid debeo mentiri, c & dicere quod nescio ubi sit: videtur dicere Aug. quod in hoc casu mentiri non de- beo, nam secundum ipsum, nullus etiam ad sempiternam salutem est, opitulante mendacio, deducendus, idem ne quis arbitretur perfectum, & spiritualem hominem pre ista temporali vita, morte cuius sua vel alterius non occiditur anima, debere mentiri, sed taceat ut sic neque prodat, ne- que mentiatur, neque occidat animam suam pro corpore alterius. 22 q. 2. ne quis. Isidorus. Omne genus mendacii summopere fuge, nec qualibet fallacia vitam alicuius defendas ave mendacium in omnibus. 22 quaestio. 2. omne. August Periculosissime admittitur haec compesatio, ut nos facia mus aliquod malum, ne alius malum gravius, faciat 13 dist. quod ait. Et hoc tenent plerique doctores. Alii dicunt in tali casu mentiendum esse. Ray. scripsit, quod sic debeo pro- cedere. Primo debeo tacere, sicut docet Aug. 22. q. 2. nequis. & hoc quoniam nullum in taciturnitate mea video peri- culum imm inere, alioquin si periculum imminet, puta quia ex hoc convincit quaerens, quod intus sit ille quem quaerit, debeo me transferre, si possim, ad aliam materiam, interrogando eun: de aliquo alio facto 43. dist. in mandatis: vel possum respondere aliquod verbum aequivocum: puta non est hic. 1 non comedit hic: vel aliud simile, sed huic com- tradicunt supradictae authoritates, & maxime authoritas Isidori. Dicas, quod sic possum respondere. Si talem quaeris, curre quam citius illuc: ita tamen quod ostendam ei aliam viam, quam fugiens teneat: vel alium locum, quam intraverit latens, & dica ei, quod nisi cito currat, for- te non poterit ipsum consequi, nec etiam invenire, vel sic: Frater, multi intrant domum istam, & exeunt, quos ego non video, neque scio, si esset hic, ita bene posses tu, vel alius, ipsum vedere, sicut ego, si multum instet quaerens, ne ei verba ista sufficiant, & domus spaciosa sit, potero dice- re, Deus scit, nescio ubi sit, id est in quo anguio domus latitat, sic debeo intelligere: & si possum ipsum tenere in verbis his, vel similibus, ita quod nullum periculum immineat, bene erit : alioquin potero ei dicere, Ego sciq psum, & statim ostendam tibi: sed hoc non possum bono modo facere, nisi primo mittam pro quodam: & sic mit.: tere possum pro Episcopo, vel domino terrae qui ipsum salvet: vel si dominus terrae ipsum quaerit, vel timetur, ne ipsum interficiat, finaliter debeo informare meam conscientiam ad negandum, & dicere, Non vidi insum, diu est, possum enim diu intelligere sicut volo, vel dicam simpliciter informata conscientia, Non est hic, id est in loco ubi teneo pedes meos, vel etiam si simpliciter negem, nor peccabo conscientia informata, nec dicam mendacium: quod nihil aliud est, quam contra mentem ire, & quia non intendo ipsum fallere, nam secundum Aug mendacium nihil aliud est, quam falsa, significatio vocis cum insentio- ne fallendi. 22. q. 2. §. ille ergo. & c. is autem. & hoc satis innuit Aug. 22 q. 2. primum, vers. nec se quisquam in recte nostris factis. tam male moveri sentiat, ut fiat etiam animo deterior, longeque a pietate remotior, & ad hoc faciunt multa exempla posita. 22. q. 2. utilem, & c. quaeritur cur Patriarcha mentiri voluit, & §. Item opponitur, quod lacob mentiendo. ISed nonni eadem actione meretur, & demeretur quis in mendacio pietatis: Ita videtur, nam in eo quod mendacium est, de- meretur: in eo vero quod pietas est, meretur: & hoc aper- te videtur probari posse exemplo obstetricum, quae abstinendo ab occisione puerorum, merebantur: mentiendo vero Pharaoni demerebantur: & quia mentiebantur, prae mium aeternum fuit eis mutatum in temporale, secundum August 22 q. 2 quaelibet culpa. sed contra, quia eadem actio- ne non potest quis mereri & demereri, argu. supra de bapt. majores. § sed adhuc quaeritur 57. dist. cap. unico. Hoc relinquit Rayn. disputationi, dicas, quod nunquam eadem actione potest quis mereri, & demereri ritam aeternam cum effectu, ut in ultimis concord. potest tamen mereri, quo ad commutationem, ut in prima concord. Quaeras etiam de omnibus aliis vitiis: quae si vellemus prosequendo scribe- re, nimis esset prolixum, sed haec sufficiant sine concord quas in superioribus, sub §. omisimus ex certa scientia causa brevitatis, ad instruendos utcunque simplices sacerdotes, cum aliis, quae sunt supra not. & inferius subsequentur: & per jura possunt omnia comprobari. Quid si maritus adducens secum uxorem suam, confitetur cora ea, quod antequam eam duceret, cognoverit sororem suam, quid erit consulendum cum uxor dicat, quod non credat ei, imo putat quod hoc dicat in fraudem: marito consulam, quod non reddat debitum, nec exigat mulieri quoc exigere potest, sed non reddat. Sin autem quilibet venial separatim, & idem confiteatur, tunc potest ei concedi consulendo quod exigat & reddat. arg. infra de sent. excom. inquisitionis. supra de jurejur. mulieri. & iunge quod not. sup. de iurejur. sub § nunc redeundum. §. & super quibus. versic. quid de causa monachationis, & seq.

CIrca circumstantias * personarum & peccatorum de- bes inquirere, secundum quod in his versibus conti- netur: "Quis quid ubi: per quos, quoties, cur, quomodo, quando, Quilibet hoc servet anima medicamina dando." Igitur scire debes, quod hae circumstantiae, quae ad personas, considerandae sunt, scilicet utrum sit masculus vel foemina, juvenis vel senex, liber vel servus, Nobilis vel ignobilis. In dignitate vel officio ecclesiastico, vel seculari constitutus, vel privatus. Sanae mentis, vel furiosus. Astutus & sciens: vel simplex & ignarus. Solutus, vel conjugatus Laicus vel clericus. Secuiaris, vel religiosus. Literatus, vel illiteratus. Propinquus, vel affinis, vel extraneus. Domi- nus, vel mercenarius. Agricultor campo: pelliparius, vel alius operator: vel mercator: socius vel non: vel homo o ciosus Christianus. Judaeus haereticus, vel paganus. Con eritus: & poenitens, pel irridens. Caute tamen interrogandum est: puta informatus, si erat virgo vel corrupta- ridua vel meretrix, conjugata vel soluta, secularis vel regularis, consanguinea vel extranea, non quaerat nomen. quia sicut peccator non debet alium specificando accusa- re, sic nec presbyter interrogare, & dehoc notat. supra eod. sub §. circa personas. versic. cum qualibet. Sed breviter de per sona quae & qualiter sit, considerandum est diligenter, & secundum qualitatem ipsius de diversis peccatis aliis inquirendum est, & etiam poenitentiae variandae, sicut apparet ex his, quae not. supra eod. §. cui consitendum sit sub §. cut Papa, & sequentibus, & infra eod. quae poenitentia.

CIrcumstantiae vero peccatorum aliquae sunt concomitantes, aliquae allicientes, ut not. supra eod. §. qualis. sub §. integra. versicul. not. quod dicit, & sequent. de concomitantibus inquiri debet & considerari oportet, Quid sit com- missum, & quale: scilicet utrum sit peccatum superbiae, vel alterius generis: utrum sit veniale, vel mortale, vel criminale: secundum ea, quae not. supra eod. §. de quibus pecca. tis. & supra eod. sub §. circa peccatum. Utrum sit enorme. vel mediocre. Principale vel accessorium, ut patet in his quae not. supra eod versic per quos. Manifestum, vel occultum, secundum ea quae not. supra de temp ordin. § cui & sub § prima regula. Recens vel quatriduanum, antiquum & soetens: secundum ea quae not. supe. eod. sub § quibus & quot diaetis. vers. hi sunt tres mortui, & sequentibus sic tamen ut de usitato quaerat in specie, de inusitato caute, & in genere, secundum ea quae not. supra eod. §. de luxuria. vers. peccasti contra naturam, & seq. Ubi sit commissum, scil. in loco sacro, aut pro- ohano, in domo mariti, patris, vel domini, vel alibi. Pei quos scilicet mediatores, internuncios, omnes enim tales sunt rei, & participes ejusdem damnationis. Item cuh- quibus & pro quibus, & contra quos, ut de hoc not. supra eod. sub §. circa personas. : Quoties, ut non solum ipsa peccata, sed & vices, & iterationes quaerat, & alius si recordatur dicat, ut scilicet dicat, quoties cognovit mulierem, & quot mulieres. Quoties fuit ebrius, vel alios inebriavit, & quot. Quoties dixit verba contumeliosa, vel falsa, & nociva, & contra quos, & quot. & sic de singulis, & est una ratio, quia vulnus iteratum tardius sanatur. Cur, id est, quali intentione hoc fecerit, utrum ipse tentationem praevenerit, vel a tentatione praeventus fuerit, secundum ea quae not. supra eod. sub §. de luxuria. vers. incitasti unquam. & seq. & sab §. le gula. vers paerasti tibi. & seq. Utrum sponte, vel coactus, & an conditionali coactione, vel absoluta. An cupidirate vel baupertate. Et utrum ludendo, vel nocendi animo. Quo modo, de modo scilicet agendi, & patiendi, & properandi, & operandi, & cogitandi, & loquendi, & utrum latenter & proditionaliter, vel aperte, & patenter, & quod alitis non confidebat de ipso: utrum dando pecuniam, vel mi- nando, vel preces offerendo, utrum muntaverit habitum, rel finxerit se alium quam esset, & sic de aliis, quae secundum Rayn. melius actu, quam lectione sciuntur, tu dica- quod deterius, quia deterius est agere, quam audire, sed hoc forte noluit dicere melius, id est plenius, vel quam tutius est sacerdoti, quod peccator per se hoc addiseat: quam quod per incautae interrogationis lectionem ab eo in- struatur, quod dic, ut not. supra eod. §. de luxuria. versitu. peccasti contra naturam, & seq. Quando, utrum scil. diebus sor lennibus, vel privatis, tempore quadragesimae sacrae. vel a- lio. utrum tempore vigiliarum, jejuniorum, vel aliorum, utrum post pacem reformatam vel ante, utrum post poe nitentiam, vel ante.

POrro in summa circa religiosos haec sunt consideranda, scilicet Praelatus negligens, discipulus inobediens, Senex obstinatus. Juvenis ociosus. Curialis religiosus Causidicus. Habitus preciosus. Cibus exquisitus. Rumor in claustro. Lis in ca. Dissolutio in choro. Irreverentia circa altare. Sacra negligere. Nobilis superbus. Pauper invidus. Proprietarius. Custos luxuriosus. Contra no- spites querulosus. Introim simoniaens. Clericis autem secularibus inquirendum est. De vita A& honestate vitae & habitus. De simonia. De negotiatione, & alia quae pertinent ad avaritiam. De dilapidatio ne, si administrationem habet: & prodigalitate. De ho- pitalitate non servata De non facta eleemosyna De perceptione beneficii, & negligentia servitii. De venatione, De irregularitate. De ad vocatione. De ludo. De ecclesia in qua quis canonicus est, non defensa: sed potius forte oppressa. De electione contra conscientiam facta. De conspiratione. De praeceptis episcopi, & statutis synodalibus non servatis. De invidia. De odio. De contemptu & irreverentia praelatorum.

Principibus secularibus. De violentiis. De corrupta Diustitia. De non facta. De dilata. Amilitibus. De rapinis. De adulteriis. De falsis testibus inductis. De fidelitat: facta, & non servata. A mechanicis. De mendacio. De per jurio. De furto. De opere ficto facto. Aburgensibus & mercatoribus. De baratis. Et usuris. Falsis mensuris. Falsis ponderibus. Venditione temporis. Et aliis fraudibus circa contractus adhibitis. Arusticis. De festis fractis. De decimis, censibus, & tributis subtractis. Ovibus & aliis animalibus, fructibus, & aliis rebus vicinorum sublatis. De terminis agrorum evulsis, & similibus. Amulieribus d peccato carnis, & sortilegiis, superbo ornatu, vano, sumptuoso, litigiosis, verbis ociosis, & contemptu viri, quibu- aliquae non subesse, sed damnari volunt, & aliis omnibu- ad hoc pertinentibus. De omnibus supradictis. & aliis multis, quae non possunt scribi, per singula debet confiteri peccator. si recordatur, & confiteri. Sed & de bonis omissis quae scil. potuit facere, & non fecit, ut patet in his quae not supr. eod. §. de accidia, & haec quippe dicuntur delicta, id est derelicta. de quibus Psal. Delicta quis intelligit. & potest responderi, quod pauci. Item de omisso, scil. tempore inutiliter lapso, quia secundum E. sicut capillus non peribit de capite, ita nec momentum de tempore. Item omne te pus tibi impensum requiretur, qualiter sit expensum, potest tamen dici sicut idem dicit nihil carius tempore, sed heu nihil vilius hodie expenditur. Item quia animas proximorum non solum instigando, vel malum exemplun praebendo, vel alio modo Deo abstulit, nec per bonum verbum, vel exemplum ab ore diaboli eripuit, sed etiam ereptas a se, vel ab alio in malo confirmavit. Item quia fuit cau ia mali exempli multis: & quia non fuit causa boni exem pli. Item de tristitia, quam bonis peccando, intulit: & laetitia, quam eis bene operando non dedis. Item qui ecclesium Dei scandalizavit, & ei inobediens fuit. Nec solum cogitet quid & qualiter fecerit, sed quam injuste, tam benignon tam utilem, tam misericordem, tantum Creatorem, tantum dominum, non alienum, sed suum Deum offendit, & ir offensione perseveraverit. Probantur haec omnia de poen. dist. 5. c. 1 inf. eo. Deus qui. & c. omnis. super. de hom. sicut dignu. supr- de testibus. cum causam, quae inter archiepiscopum. resp. 1. supra de tranfact. c fin.

Quis * sit effectus verae poenitentiae. Ut homo re- paretur, & renovetur: nec de spiciatur in eo quid fuit: quia jam incipit esse quod not fuit. supr. de sum. Trin. c.1 §. pen. 50. dist ferrum. Ad hoc tamen notandum, quod peccata tribus modis purgantur, aut enim donantur, delentur, aut teguntur. Donantur peccati per gratiam baptismi: ita quod si baptizatus tunc moriatur, nec purgatorium sentiet, de poen. distin. 7. nullus expecte Delentur per memoriam sanguinis Christi: de conse. dist. 4. baptizati vicem. Teguntur autem perscharitatem, de poen. dist. 2 charitas est. Verum exceptis parvulis, & continue furiosis, qui per baptismum salvantur, in omnibus aliis intelligas peccata donari, deleri, & tegi per veram poenitentiam, non aliter, ut no. super. de bap. §. quis sit effectus, id est, per veram poe- nitentiam, contritionem, confessionem, & satisfactionem licet quandoque contritio tanta posset esse, quod sola suffi- ceret ad salutem plenariam consequendam. ideo Beatur est, qui se potest reparare post lapsum: ut omnia haec probantur de poen. dist. 3. ille rex. Sed & si non possit quis confi- teri, per veram tamen contritionem salvuserit: de poen. dist 1 consolatio. 22. q. 2. c. fin. & not. sup. eo. § quibus & quot diaetis. sub § quis sit effectus contritionis. & sub §. illud. Ad hoc etiam ut vera sit poenitentia, necesse est, quod confessio facta sit talis, qua lis convenit, quod dic, ut not. supr. eod. § qualis. & §. cui con- fitendumnecesse est igitur, quod confitens nihil caelet, na falsam poenitentiam esse constat, cum spretis pluribus de uno solo poenitentia agitur, aut cum sic agitur de uno, ut non discedat ab alio, Unde scriptum est, Qui totam legem adimplevit, offendat autem in uno, factus est omnium reus sicut enim si in peccatis omnibus esset involutus: ita si in uno tantum maneat, aeternae vitae januam non intrabit. falsa est autem poenitentia: cum poenitens ab officio vel curiali vel negotiali non recedit, quod sine peccato nullatenus agi potest: aut si odium incorde gessit, aut si offenso cuilibet non satisfaciat, aut si offensus offendenti non indulgeat, aut si arma contra iustitiam gerat. ideo Innoc. 2. episcopos & presbyteros admonet, ne hujusmodi falsis poeniten- tiis laicorum animas decipi, & in infernum detrahi patiam tur, ut omnia haec probantur de poen. dist. 5.c. fin. Greg. idem dicit, & addit, falsas poenitentias dicimus, quae non secundum authoritatem sanctorum patrum pro qualitate criminum imponuntur, vel quando quis bona alterius inju ste detinet, nisi restituat, de poen. disti. 5 falsas. quod qualiter intelligatur, dic ut not. infr. eod. §. quae poenitentia, & §. quibus. & qualiter. Quod autem dicitur rere poenitenti non licere exercere militiam vel negotium pristinum, intelligi potest solenniter de poenitentibus qui non debent seculariter vi- vere, de poen. dist. 5. contrarium, & 50. dist. illud potest etiam intelligi quando delinquit in ipso officio, & est ei injunctum in poenitentia, ne de caetero hoc exerceat: tunc enim si comn- tra injunctionem redeat, & manifestum sit, debet excommunicari: de poen. dist. 5. de his. 26 q. 7. de his. 2 7. q. 1 devotam. alias autem honesta exercere potest, unde Leo, Qualitas lucri negotiantem aut arguit aut excusat, & Grego. Negotium quod ante conversionem sine peccato extitit, hoc etiam post conversionem repetere, culpa non fuit: ut haec probantur de poen. dist. 5. qualitas. & c. negotium. veruntamen tutius est abstinere a negotiationibus quam ipsas exercere, etiamsi abstinens inde dispedia patiatur, quia difficile est inter ementis venditisque commercium non intervenire peccatum: ut in d c. qualitas, & ad ide. sup. de usu. in civitate. & in his quae not. infra eodem. §. quibus & qualiter. sub §. quid de negotiatoribus. Sed & ad hoc ut vera & perfecta poenitentia a agatur, o necesse habet peccator, secundum Augu. se omnino ju dicio submittere sacerdotis, nihil sibi reservans sui, ut paratus sit facere pro recipienda vita animae, quaecunque faceret pro eritanda morte corporis, & hoc cum desiderio, cum gaudio enim hoc facere debet immortalis futurus quae faceret pro differenda morte, moriturus: ut de poen dist. 5. c. 1 post medium. quaerat ergo, & subeat dignos fructus poenitentiae, ut ibi dicit ad fin. primo offerat Deo mentem quam aliam oblationem, & sic tripliciter satisfaciendun st Creatori, ore, corde, & opere: sicut tripliciter est offensus, ad quod pertinet quod not. supr. eo. §. quibus & quot diaens. respon. 1. Injungatur ei omnino contra peccatum oris suae superbiae, quae si pura sit, peccatum purgabitur, de consecra. dist. 5. non mediocriter. Jejunium contra peccatum cordis sive carnis. Jejunium enim curat vulnera delinquentis, & & curata sanctificat. de consec. dist. 5 sitibi jejunium. Eleemosynas contra peccatum operis, seu avaritiae, si enim pecuniam habes, peccata tua redime, de poen. dist. 1 medicina. & c. si quis domum, & c. quem poenitet, & c. agite. eleemosyna enin omnia bona perficit. unde, Date eleemosynam, & ecce omnia munda sunt vobis, de poen. distin. 1. medicamentum, & c. tres, & c quamobrem.

Sed & dici potest, quod satisfactio in duobus consistit, scilicet in eleemosynae largitione, & carnis maceratio- ne, haec duo igitur sub §. prosequamur

ELeemosyna triplex est. b Prima consistit in cordis con & tritione, quando aliquis scilicet seipsum offert Deo, juxta illud. Miserere animae tuae placens Deo: de hac intelligas quod in Ecclesiastico legitur, Sicus aqua exrin- guit ignem, c ita eleemosyna extinguit peccatum. Secundaae consistit in compassione proximi, qua compatimur alienis adversitatibus tanquam nostris, de hac Job. Mecum convaluit miseratio, & ab utero matris meae egressa est mecum Tertia consistit in fide viva, sive dilectione non ficta, & charitate operosa, quando scilicet quandocunque & qua litercunque damus consilium, vel auxilium proximo indi- genti ergo nedum consistit in rerum largitione, sed etiam in consilio advocationis, & cura tam spirituali, quam corporali. & de hac dicit Dominus Luc Date eleemosynam, c & c ecce omnia munda sunt vobis. Ambrosius. Pasce fame morientem, si non pavisti, occidisti. 66. distinct pasce. de hoc not. plenissime supra de temp. ord. § & cui. sub §. septima regula

CArnis autem maceratio consistit in quatuor, scilicet in Corationibus, vigiliis, jejuniis, flagellis: unde Apostolus ad Thessalon. capit. 5. Sine intermissione orate, non inter- missis horis canonicis, de quibus Psal. Septies in die lau- dem dixi tibi. supra de celebrat. iniss. c. 1. vel sic. Sine intermis sione orate, id est, iuste vivete, & aeterna desiderate. Ans. ustus nunquam desinat orare, nisi desinat iustus esse semper enim orat, qui semper bene agit, ad idem Hier. 22. distn. sancto. Augu. ipsum desiderium boni oratio est, & si continuum est desiderium, continua est oratio

EST autem oratio d pius effectus mentis in Deum tendens, & plerunque ne pigritetur, in vocem prorumpens. vel sic Oratio est congeries vocum, ad aliquid impetrandum in Deum tendentium. 20. dist. c. fin. In oratio ne autem non debent peti temporalia praecise, & principaliter: sed aeterna, spiritualia & pertinentia ad salutem. unde super illud 2. ad Corin. 3. Virtus in infirmitate perficitur, dicit glos. Augu. Cum ea quae Deus laudat, & promittit, petitis: ab illo secure petite, illa enim propitio Dec conceduntur, quando autem petitis temporalia, cum modo petite, & cum timore illi committite, ut si prosit, det. si scit obesse, non det, quid enim prosit, vel obsit, novit medicus, non aegrotus. Docet enim magister noster petere quae ad salutem pertinent, sicut apparet in septem petitionibus, quas docuit nos petere: quando dicit dicetis, Pater noster, &c. alibi hoc restrinxit ad tria, sci. fidem, spem, charitatem, quae praecipue sunt petenda, unde Lucae. 11. Quis nutem ex vobis patrem petierit panem, nunquid lapide dabit illi: aut piscem, nunquid serpentem dabit illi: aut si petierit ovum, nunquid porriget ei scorpionem: per panem charitatem, per piscem fidem, per ovum spem, voluit designare. Sunt autem tredecim quae in oratione requiruntur, sc quod sit fidelis, unde Psal. Miserere mei, quoniam in te confidit anima mea. Secura. Jacob. 1. Postulet in fide nihil haesitans, de hoc. 24. q. 2. § 2. Humilis. &cles. 35. Oratio humiliantis se, nubes penetrabit, de cons. dist. 5. non mediocri ter. Discreta. Matth. 2o. Nescitis quid petatis. Devoto potius corde, quam ore. 1. Reg. 1. Anna loquebatur in corde: & vox illius penitus non audiebatur. Aug. Quid prodest strepitus labiorum, ubi mutum est cor. Greg. Qui indevo- te orat judicium sibi postulat. de consecrat. dist. 2. quia corpiis. unde versus: "Cum cor non orat, invanum lingua laborat." Verecunda. ut in publicano, qui non audebat ad coelum oculos levare. Luc. 18. Secreta. Matth. 6. Tu autem cum ora veris, &c de conse. dist 1 c pen. & fin. Isido. Oratio privatis locis opportunius funditur. Pura. de poen. dist. 1. importuna Daniel. 13. dixit Susanna, Domine Deus tu scis, quia hoc isti malitiose composuerunt adversum me. Lachrymosa. Esa. 37 Audivi orationem tuam, & vidi lachrymas tuas, & Tho. 3. ubi dicitur, quod Sara in oratione persistens deprecabatur Deum cum lachrymis glo. dicit, Oratio ad Deum le- nit, lachryma cogit. haec ungit, illa pungit. Attenta. Psalm. Intende voci orationis meae. Ec cles. 16. Muscae morientes perdunt suavitatem unguenti. E. Omnes nobis causamur deesse pratiam, sed iustius gratia ipsa conqueritur non nullos sibi deesse. Communis etiam plus valet quam singularis 20. dist c fin. Fervida. Hier. Maledictus homo, qui o- pus Dei negligenter facit. de consecr. distin. 5. non mediocriter. & c. jejunium. Exod. 32. Aut dimitte eis hanc noxam, aut si non facies, dele me de libro tuo. Operosa. Thob. 12. Bona est oratio cum jejunio, & eleemosyna. Matth. 5 Beati mise- e ricordes e quoniam, &c. Assidua. Exo. amici qui panes accommodavit. Luc. & Apostoliperseverantes in oratio- ne, Spiritum sanctum receperunt. Act. 1. Valet autem ora tio praecipue contra vitia spiritualia. unde Hier. super illud Matth. 17. & Marc. 9. hoc genus doemoniorum non eji- citur nisi in oratione & iejunio, sic ait medicina cuilibet morbo est adhibenda, non sanat oculum, quod sanat calcaneum, jejunio sanatur pestes corporis, orationevero sanantur pestes mentis.

VIgiliis similiter maceratur caro, quae vobis indicuntur omnibus, & maxime praelatis. Psal. Non dormitabit, neque dormiet qui custodit Israel. Luc. 12. Sint lumbi vestri s praecincti, & lucernae ardentes in manibus vestris, & vos similes hominibus expectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis, & infr. Si venerit in secunda vigi- lia, & si tertia vigilia venerit, & ita invenerit, beati sunt ser- vi illi. Est autem vigilare somnum corporis a se excutere. Thren. 2. Consurge sauda in nocte in principio vigiliarum, ut scil somnum corporis a te excutias. Proverb. 7. Usque quo piger dormis, &c. & subditur, & veniet tibi quasi viator e- gestas. eod. 2o. Propter frigus piger arare noluit, mendicabit in aestate. Sed & vigilare est, mandatis divinis attende re. Eccles. 15. Altiora te ne quaesieris: sed quae praecipit tibi Deus, diligentet attende. eod. Si volueris mandata serva- re, conservabunt te. Iterum. Vigilare est super seipsum rigilias noctis custodire. Lac. 2. Erant in regione illa pastores custodientes vigilias. Matth. 26. Vigilate & orate, ne intretis in tentationem. 1. Petris. Sobrii estore & vigilate. & & Vigilare etiam est ad Deum mentis oculos aperire. Deut. Erit vita pendens ante oculos tuos, scilic.t Christus in cruce positus, & non credes vitae tuae. Proverb. 8. Qui Vigilaverit ad me, inveniet me: haec est quarta vigilia, in qua venit esus ad discipulos suos, nos autem praelati vigilare debe- mus spiritualiter, quia pastores sumus, & talibus indicitur Vigilare, ut statim not. supra eod. vers. iterum, unde Gen. 31. Jacob ad Laban. viginti annis fui tecum, oves tuae, & caprae steriles non fuerunt, arietes gregis tui non comedi, nec captum a bestiis ostendi tibi, ego damnum omne red. debam, quicquid furto perierat, a me exigebas: die noctu- que aestu urebar & gelu: fugiebatque somnus ab oculis meis, utinam tales essemus omnes spirituales pastores. Vigila re etiam debemus, quia doctores sumus, sed quomodo docebimus, nisi sciamus: quomodo sciemus, nisi studeamus. 1 Tim. 4. Attende tibi & doctrinae eo. Dum venio, at- tende lectioni, & exhortationi, & doctrinae. Mait ult. Euntes in mundum h praedicate Evangelium omni creaturae. h Debemus autem quinque docere, scilicet Credenda, sicut articulos fidei. Facienda & servanda, sicut mandata. Fugienda, sicut peccata. Timenda, sicut mortem aeternam. Quae- renda & appetenda, sicut regnum Dei, & iustitiam ejus, haec sunt quinque verba, quae Apostolus vult suo sensu se- qui in ecclesia Dei, ut & alios instruat magis, quam decem millia verborum in lingua. 1. Corin. 14. Item Vigilare debe- nus, quia custodes infirmorum, scil. peccatorum sumus. infra eod. cum infirmitas. 1. Corin. 11. multi infirmi & imbecilles inter vos, multi dormiunt, duo infirmi sunt corpus & anima, contraria appetentes. Spiritus quidem prompius est, caro autem infirma, quia corpus quod corrumpitur. aggravat animam. Usquequo parvuli diligitis infantiam, & ea quae vobis noxia sunt quaeritis: Item quia nutrices sumus. 1. Cor. 3. Lac dedi vobis in potum, non escam. infra eodem. Deus qui. Parvuli petierunt panem, & non erat qui frangeret eis. Thren. 4. Adhaesit lingua lactentis in siti, scilicet verbo Dei, ibi dicit gloss. talis non potest dicere, Ego sum pastor bonus, sed potest bene dicere, Ego pono animam meam pro ovibus meis. Item quia sumus speculatores. Itech. 33. Fili hominis speculatorem te dedi domui Israel Item quia sumus janitores, nobis enim dedit Dominus alaves regni coelorum. 2. Reg. 4. lsboseth dormiebat ianuis apertis, & ancilla ostiaria obdormivit: & intraverunt hostes, & occiderunt eum: Vigilate igitur omnes: quia adversarius vester diabolus tanquam Leo rugiens circuit, quaerens quem devoret.

JEjunium vero triplex est. a Primum est abstinentiae corporalis a cibo, scilicet abstinere, & hoc Dominus prime mstituit in paradiso, & postea sanctificavit: quando scilicet quadraginta diebus & 4o. noctibus jejunavit. Matth. 4. haec debent quatuor comitari. Primum est largitas Je. quod manducaturus eras, si non jejunares, da pauperibus ut je- junium tuum sit saturitas animae, non marsupii lucrum. Secundum est laetitia. Matth. 6. Cum jejunatis, nolite fieri sicut hypocrytae tristes, &c. Tertium est hora compe- § tens. b nam sicut legitur 1. Reg. 4. Jonathas adjudicatus fuit morti: quia praevenit horam. Quartum est mensura. Aug. Mens aviditate ciborum lassata, perdit orationis vir tutem. Secundum jejunium est afflictionis. se. scil gaudio temporali temperare. Tertium jejununium est spirituale a peccato, scil mortali abstinere, & de his plene not. sup. de obe. jeju. § quid sit jejunium,

FLagella etiam multa sunt. Prima enim consistunt in ar- mis poenitentialibus, scili. cinere, cilicio, & lachrymis. ro- dist. in capite. Secunda, in pectoris tonsione, genuflexione, & disciplinis, de poen. dist. 1. tres actiones. & dist. 3. de quotidianis. Tertia in peregrinationis affi ct one. de hac supra de per egrinationibus & de voto. §. quot sunt species. Quarta in tribulatione, cujuslibet aegritudinis afflictione, hoc sustinum Jeb. 2 de his Apostolus ad Hebr. 12. Flagellat Dominus omnem filium quem recipit. Sit igitur cautus & discretus sacerdos, & dicat poenitenti post injunctam poenitentiam. quod omnia bona quae fecerit, & omnia mala quae susti- nuerit, ei proficiant ad salutem, & ei pro poenitentia haec omnia injungat, tunc ei valebunt omnia si a presbytero iniungantur, & poenitentia sit devota. & de poen. distin. 1. in actione. &c. Agite penitentiam, & not. infra eod. §. quae poeniten. tia. vers sacerdos, & seq.

IS est igitur effectus poenitentiae, ubi si perfecte in hoc mundo fuerit satisfactum, ad patriam evolet, aut si quid purgandum remanserit, igne purgatorii purgabitur. Deus enim cum sit iustus & misericors, ex misericordia poenitenti ignoscit, non reservans peccatum ad paenam aeternam: ex iustitia vero impunitum non relinquit delictum, nut enim homo punit, aut Deus. unde Aug & si conversus vita vivat, & non moriatur, non tamen promittimus. quod evadat omnem poenam, nam prius purgandus est igne purgatorio, qui in aliud seculum distulit fructum conversionis. is autem ignis, etsi aeternus non sit: miro tamen modo gravis est, excedit enim omnem poenam, quam un- Juam aliquis passus est in hac vita, nunquam in carne tanta poena inventa est, licet mirabilia martyres passi sint tormenta. de poen. dist fin c fin. Idem post specificationem multorum peccatorum mortalium dicit. Quicunque aliquid de his peccatis in se damnari cognoverit, nisi digne emendaverit, & si habuerit spacium longo tempore non poenituerit, & largas eleemosynas non erogaverit. & a peccatis ipsis se non abstinuerit: q. d. si impoenitens & sine contritione decesserit illo transitorio igne, de quo Apostolus ait, purgari non poterit: sed aeterna illum flamma sine ullo remedio trucidabit 25 distinct. §. alias. nam & secundum Greg. Qualis hinc quisque egreditur, talis in judicio praesentatur, eod c qualis. Item effectus is est ut qui frequenter resurgit per poenitentiam justi vocabulum non admittat, le paen. distinct 3. septies. & alia bona sequuntur, de quibus notatur supra eodem. §. quae inducunt hominem, sub §. bone rum

Quae valeant ad hoc, ne quis post veram poeni- tentiam, & salutem spiritualem consecntivam patiatur recidivum. De hoc merito viden dum est: quia nullus potest peccatum vitare, nisi in eha- ritate existat. de poen. distinct 2. si enim inquit. unde Greg. in Moralib lib 7. Ex se namque omnis vitae tentatio est, cum tx se ipso nascitur, unde perimatur: quae & si semper vir- tus succindit, ex infirmitate generatur, quod semper sue- cindit necesse est, veruntamen quia unguenta non redo- ent latius, nisi commota, nec aromata suffragantur, nisi ncendantur: ita nec sancti viri in tribulationibus virtutes nnotescunt poena enim interrogat, si quietus quis vera- citer amat. unde per patres antiquos is vir iustus describitur, quia tanquam fidus in tenebris elucescit. Ad hoc ergo ne quis reciduum patiatur, valent post injunctam poe- nitentiam, illa quae not. supra eod. §. quae inducunt hominem. & ut contraria contrariis opponantur, ut scilicet contra nalitiam Cain, Abel innocetia ponatur, unde Greg. Abel esse renuit ille, quem Cain malitia non exercet. 23 q. 4. haec iutem vita & 7 qu. 1. § hoc tunc. Item contra immunditiam Lamech, est Enoch munditia opponenda, qui cum Deo ambulaverit. Gen 6. Item contra inobedientiam gentilium ante diluvium est Noe obedientia opponenda. de poen dist. praedixerat. Item contra avaritiam Effron Abrahae lagi- atis. 13 q. 2 postquam Effron. 25. distin. 6 die in fin. 42 d si §. 1. & c. quiescamus. Item contra luxuriam gentilium, & fornica iones spirituales & carnales, opponenda est castimonia lsaac conjugalis, & contra in patientiam superborum. qui habent in naribus, tolerantia & patientia Jacob, qui multos labores toleravit, & multa passus est tam a suis, uam alienis. 22 q. 2. § fin. Item contra ingratitudinem falsorum amicorum, qui mala pro bonis retribuunt, Joserh benignitas, qui bona pro malis retribuit. 22 q. 2 quod Joseph. lias quod ait de talibus retributionibus legitur. 23 q. 3. sex sunt differentiae. Item contra crudelitatem & tyrannidem perversorum dominorum Moysi mansuetudo. de poen dist. 2. §. 1. opponitur de Moyse & Aaron. Item contra diffi- lentiam & desperationem mandatorum Dei, quam se- juuntur impii: de poen. distin. 2 Judaeis. fiducia & spes quam nabuit Josue contra adversarios, quibus devictis & superatis in terram promissionis, id est supernam Hierusalem introduxit populum, opponatur 8 qu. 1. licet, & § fin. ergo. & sic de aliis, nam sicut ait Greg contraria contrariis curantur.

SUnt etiam quatuor eolumnae coelestis aedificii, quibus sine aestu diabolico potest quis ad coelum levari. Prima columna est ut despicias mundum: quia ipse perit, & concupiscentia ejus, secundum Apostolum. 23 q. 5. quid ergo. Secunda columna est, ut nemine despicias: quia nesci- mus qualis unusquisque in die judicii apparet. 11. q. 1 sacer- lnibus 45 distin. vera justitia. Tertia est, ut despicias teipsum, non tamen quo ad virtutes & opera ipsarum, sed quo ad hoc ne credas nimis valere. 21 qu. 4. c. 30. dist. si quis virorum. luarta est, ut contemnas te sperni, quia secundum Apost. i hominihus complaceres, servus Christi non esses. 2. q 7. accusano. Unde versus: "Spernere mundum spernere nullum spernere fese, Spernere se sperni, quatuor haec bona sunt." Adhuc tamen alae necessariae sunt ad volandum, alioquia volare non poteris: & sunt hae, fides recta & vera, spes firma ex uno latere, charitas geminata ad Deum, & proximum, ex altero, inde Prosper: "Unde istis geminis virtutum qui carer alis, Coelorum ad regnum non habet unde volet." le poen dist. 2. unde charitas est & iunge quod not. supra eod. §. qui impediunt. per totum, & § quibus & quot diaetis sub § quae indis unt contritionem.

In quo tenetur: * sacerdos illi cujus confessio- nem audivit. Ecce in primis tenetur peecatum suum abscondere, & secretum tenere, iti uod proximis nec extraneis, etiam si scandalum orietur, nisi revelaret aliquo modo recitet, secundum Greg. de poen. distinction. 6 sacerdes. Quid ergo, si scit multa homicidia parata, nisi hoc recitaverit: Dic quod in hoc ca- su potest revelare talibus, qui non possint obesse, caute tat::en, non specificando personam, arg. in his quae not. infra eod. § sed quid situ. arg. 22 q. 5 hoc videtur. ubi hoc innuit Aug. sed si tale sit, quod non possit revelari sine confessionis proditione, nisi de consensu confitentis fieret, necesse est ibstinere: ut in dc. tenetur igitur hoc secretum tenere sacerdos, adeo, quod consulimus ei bona fide, quod nec verbum, nec signum, nec nutum, nec gestum: inde faciat nec in genere, nec in specie, & hoc est contra multos, qui inde ludunt, & rident inter se dicentes. Hodie audivi talem confessionem, & licet non nominent specialiter, tamen dicunt quidam miles, vel quidam comes, vel quaedam mulier com- misit tale peccatum, & cum sint in loco, ubi audierint, & ubi est persona, sic narrant omnia, quod aliqui circumstam tes conjecturant quid velint dicere. sicut vidi aliquoties de facto, sed non refert, utrum res proprio vocabulo exprimatur, vel digito, vel caeteris circumlocutionibus ostendatur ff. si cert. pet. certum est. supra de consanguin. tua. supra de test. licet ex quadam & propter hoc multi sicut experti sumus retrahuntur talibus confiteri. caveas ergo, quod ex quo aliquid scis in confessione de caetero non loquaris inde incaute, quia lingua de facili labitur, & in multiloquio peccatum non deerit, maxime autem hoc cavendum est, quando circumstantia nimis propinqua est: sicut notatur supra eodem, §. qualis. sub §. discreta. versicul fallit autem hoc nisi forte requiratur a te, quod iustitiam facias de peccatore, ubi potes excommunicare illum qui commi- sit, quamvis tibi confessus fuerit, sed sine aliqua determinatione, supra de offic. ordn. sacerdos. alias autem etiam episcopo tuo non debes hoc specialiter revelare, quamvis noc tibi sub poena excommunicationis praecipiat. supra de exces. praelat. dilectus. nam in hoc maiores ipso. cum geras vices Dei, argument. supra de offic. delegat. sane. quia unde non teneris ei obedire. 21. distinction. inferior. Aliqui etiam sunt, qui non credunt peccare, quando dicunt, Optime confessus est talis: sed & hic potest esse periculum, quid ad te, Deus scit, & nullus alius: ergo nisi ipsemet qui confessus est, producat in testem, taceas, & secundum hoc intellige supra de sin nemo. & de frig. & malefic c. fin. §. tabi. post. modum per presbyterum, de cujus parochia vir existit: fecistis inquiri: subaudi tu de plano a vicina, nec intelligas, quod de confessione sibi facta aliquid debeat revela- re, ut supra not. Sed quid si nescis dare consilium peccato- ri: in hoc casu tantum licitum est tibi a peritiore confili- um caute petere, ergo tutius est, in omnibus abstinere: excepto eo, quod notatur supra eodem. § respons. 1. & hoc est juod dicit Concilium generale, infra eod. omnis. §. ulti. ubi lic habetur. Caveat autem omnino, ne verbo, vel signo, aut aliquovis modo prodat aliquatenus peccatorem, sed si prudentiori consilio indiguerit, illud absque ulla expressione, peracute requirat. quoniam qui peccatum in poe- nitentiali judicio sibi detectum praesumpserit revelare, a non solum a sacerdotis officio deponendum decernimus. rerum etiam ad agendam poenitentiam perpetuam in arctum monasterium detrudendum. In quo saltem subau- li, silentium tenebit. supra de statu monach. cum ad monasterium § in oratorio, sed contra de poen. distinct. 6. sacerdos. ubi di- cit, quod omnibus diebus vitae suae ignominius peregri nando pergit. aliqui dicunt, quod illud correctum est per Concilium generale, vel dic, quod illum faciet omnibus diebus quibus poenitentiam aget. 30. q. 1. si quis sacerdos. qua completa in monasterium detrudetur, secundum Concilium generale. Quid si aliquis confitetur se incidisse in haeresim. & alia peccata commisisse, a quibus vult cessare, non tamen ab haeresi. vel vult recedere, sed non vult socios nominare timens proditionem, vel perjurium, quia forte juravit non revelare, vel revelat, sed non vult, quod presbyter detegat quid faciet sacerdos: dicunt quidam, quod debet adire Episcopum, & dicere ei: custodi vigilias super oves tuas, quia lupus est in grege. Alii dicunt, quod potest hoc revelare tali, qui possit prodesse, & non obesse. argu 12. q. 5. hoc videtur. ad fin. tutius est, quod primi dicunt. Quid si quis tibi confiteatur, quod dormivit in ecclesia cum ali- qua muliere, nunquid debes hoc episcopo denudare: non- nisi forte mulier hoc publice confiteatur ubi quidam ad instantiam ejusdem super hoc testificare poteris, quo ad ipsam, dum tamen celes nomen adulteri, sic intelligi potest supra de adulb. significasti. nec obst. quod ecclesia semine polluta reconcilianda est, quia illud potest intelligi, quando est diffamatum, alias presbyter, qui hoc scit tanquam Deus, potest ibi salva conscientia celebrare, argu. infra de sent. excom. cum non ab homine. vel dic, quod tutius est, ut hoc reveles in genere episcopo, sic dicendo: Talis ecclesia eget reconciliatione, non quaeratis a me ultra. argum. in dicta decret. significasti. & supra de offic. ordin. si sacerdos. nam in talibus non consueverunt testes induci. & decr. loquitur in- distincte. supra de consecra. eccles. vel alt. si ecclesia. de hoc not. upra de consecr. dist. 1. §. & ansit iteranda. versic. & hoc quod prae- missum est.

SEcundo tenetur sacerdos orare, & eleemosynas impendere, & alia bona facere, pro illo, qui peccata sua sibi com- fessus est, ut de poen. distinctio. 6. qui vult confiteri. nam secundum Alex. Papam & Martyrem, sacerdotes, populi peccata comedunt, quia suis precibus ea delent, & consumunt, qui eo citius exaudiuntur a Domino, quanto fuerint meliores. 3 q. 1 nulli. 1. q. 1 ipsi sacerdotes. de poen. distin. 3. inter haec hircum. 16. qu. 1. sunt nonnulli. in fin. Debet etiam sacerdos. in principio missae ante canonem consecrationis orare, pro- vivis, qui sibi confessi fuerunt, in primo memento. & post canonem orare pro mortuis, si sibi confessi fuerunt in secundo memento, dicente beato Augu. Non sunt praeter- mittendae supplicationes pro spiritibs mortuorum, quas faciendas pro omnibus in Christiana & catholica societate laudamus, & ideo loco competenti, scil.t in dictis memento, sicut dictum est ecclesia Deum deprecetur, ut de consec. distinct. 1. visum. Sed & saepe debet ipsum visitare, non negligere, ut sciat quomodo poenitentiam continuet, & eum confortet & informet, secundum ea quae not. supra eod. § qualiter sacerdos. sub §. post poenitentiam. & seq. & §. quae inducunt hominem. & si forte aliquod occurrit dubium, peritiorem consulat, caute tamen, secundum doctrinam. sup. eod. respons. 1. caveat etiam, quod hoc praetextu non frequenter mulieres, nec ipsas in loco secreto suspecto aliquatenus visitet, nam periculosa esset talis visitatio & suspecta. unde Lucius Papa, Clericus solus ad foeminae tabernaculum non accedet, nec properet, neque sine majoris natu sacer- otis iussione, nec solus presbyter cum sola foemina fabulas immisceat, nec Archidiaconus sub praetextu humi litatis, aut officii frequentet inter domicilia matronarum, aut forte per clericos aut domesticos matronae mandent aliquid secrete, si agnitum fuerit, & ille deponatur. & illa a liminibus ecclesiae arceatur. ut 81. distinct. clericus solus. & lunge quod not. supra de eo qui cogno consanqum. uxor suae § quot modis. Sed tenetur sacerdos ei, qui sibi confessus est compati, & sic egeat pro ipso onus poenitentiae supporta- re, & eum relevare. arg. supra de praesumpt mandata. & 50. di- stinct. ponderet. ubi dicit, Aiter alterius onera portate, & sic adimplebis legem Christi. unde & Clementi ait beatus Petrus. Clemens si tanquam omnibus praeesse volueris, singulos, prout poteris, juva, & singulos releva. qui & singulorum onus ac solicitudinem portas. 8. q. 1. Clemens o sacerdos. non negligas hoc, sta succinctus lumbos tuos, invigila super oves tibi commissas, ora & jejuna pro caeteris frequenter, & cum devotione sacrifica, labora, opus fac- Evangelistae & Apostoli dicentis, plus omnibus laboravi, & cum omnia bene feceris, dic tantum te servum inutilem, incumbit tibi onus gravissimum: nec solum tibi, sed & multis aliis oportet te subvenire: & necesse est, ut laborum poenitentis sis particeps, qui & ejusdem debes cor- rectionis gaudio consolari: de poen. distinct. 6. capit. 1. ad fin & iunge quod not. supra eod. §. qualiter sacerdos. respons. 1 vers. adsit autem benevolus, & omnem ijactantiam caveas sicut dicit Ambros. & Gregor. 6. q. 1. immutare. & cap. sunt lurimi. Caveas etiam, ne ipsum forsan propter horro- em peccati tibi confessi plus solito vilipendas, cum ipsum olus ex hoc diligere debeas, nec ab aliquo de caetero debe- at contemni: ut notatur supra eodem. §. quis sit effectus. re- spon.

TErtio debet recipere id, quod sibi ab eo oblatum fuerit, id est, non debet respuere ex contemptu superbiae sicut aliqui magni praelati faciunt, quasi ei sit dedecus, sed hoc non debet respuere aliquis tali intentione facere quantumcunque sit magnus, etiamsi sit is qui in ecclesia Dei supremam manum obtineat: nam tota ecclesia Dei eleemosynis sustentatur, & quantumcunque praelati in- de superbiant, tamen debent esse memores, quod quicquid habent pauperum est, & semper se debent, quo ac humilitatem, pauperes reputare: sicut sacricanones atte stantur. 16. quaest.1. c. fin. 23. quaest. 7. quod autem. & q. 8. conpe- nior. 12. q. 1 nolo, ut aliquis, & c. futuram, & secundum Aug Dominus noster Jesus Christus eleemosynis vivebat. 12 q. 1. habebat, ad idem est quod dicit Hieron. eod. c. aurum. Licet igitur sacerdotes sint vicarii Jesu Christi, de poen. dist. 3 inter haec hircum. 2, & episcopi. ut 22. dist. in novo. & c. quamvis. & 32 qu. 5. mulierem. non tamen propter hoc superbire debent, sed humiliari potius, cum secundum Hiero. non sanctorum sunt filii, qui loca tenent sanctorum, sed qui exercent opera eorum. 40. distinct. non est facile. Recipiat ergi sacerdos & episcopus eleemosynam sibi oblatam, quantumcunque modicam, & ipsam cum fratre suo paupere partiatur, sicut Amb. vult, & distinct. non satis. ad fin. non tamen ea intentione poenitentiam audiat, vel iniungat: ut aliquid a poenitente recipiat, nam si hoc facit apud districtum judicem, qui novit omnia, graviter se astringit. supra de simo. tua nos. ad fin. & c. fin. 1. q. 1. sunt nonnulli. & qu. 3. non solum, Caveat igitur, ne quando peccator venit ad eum causa confitendi, in principio, medio, vel fine, ad bursam re fpiciat, ut peccatori indulgeat, sicut faciunt aliqui miseri qui considerant, utrum poenitens ponat manum ad bur sam solvendam, & tunc misericorditer agunt cum eo, ve manum teneant: & tunc misericordiam retrahunt, qua misericordia non spiritualis est, sed bursalis: nec excusantur, etsi intendant hoc pauperibus erogare, nam qui male accipit, ut bene dispenset, gravatur potius, quam ju- vetur. 1. q. 1 non est putanda. & qu. 3. ex multis. & 14. q. 5. neque enim. Sed & cum sacerdotium venale exponitur, ad aeternae retributionis praemium consideratio non habetur. sapra ne praelat. vices su quoniam, & qui excutit manus suas al omni munere: & quo ad intentionem pravam, & corruptionis materiam, talis habitat in excellis. secundum Gregor. 11. q. 3 qui recte & iunge quod not. infra eod. §. & ad quid sub §. sed nunquid tenetur.

QUarto tenetur sacerdos ei de poenitentia sua, si inducatur in testem ab ipso poenitente testimonium ferre secundum ea quae not. supra de test. §. quis possit. versicul. sec Juomodo sciam. Tenetur etiam econverso, si poenitere voluerit, & notorium est, vel hoc scit tanquam homo ipsum apud ecclesiam, sive episcopum denunciare, ut not supra de accusationibus. sub rubr. de denunc §. quis potest. Sed & vere poenitenti tenetur consilium & auxilium dare, secundun uod vires suppetunt. infra eod. omnis. adeo, quod bonus pastor pro ovibus suis etiam animam suam dabit, quas non propter speranda beneficia, non propter consanguinitates & affinitates sed propter hoc tantum, quod sunt naturae suae particeps, tenetur dirigere ad bonos mores ad ae ternam vitam consequendam, earum saluti consulendo, & in earum peccatis ac periculis, sicut in suis propriis cogitando, & eis subveniendo: de poen. distin. 2. § ergo si charita temDeo exhibeamus, & c. sequent. & §. qui vult. & §. hinc etiam August

Et ad quid teneturis * qui confessus est confesso- ri. Ecce in primis tenetur ab ipsius rae prehensione & diffamatione cavere, & abstinere tam in docendo, quam in non audiendo : sacerdotes enim qui proprio ore corpus Domini conficiunt, ab omnibus funit obediendi & timendi, non dilacerandi, aut detrahendi, quia a quibus se populus Deo benedici, salvari, aut instrui cupit, nullatenus debet eos arguere. populus enim ab eis docendus est, & corripiendus, non ipsi ab eo, quia non est discipulus supra magistrum. 6. q. 1. sacerdotes & c. ex merito & c. deteriores. Tenetur etiam ejus inopiam relevare, se Sundum ea quae not. supr. de parochis. §. in quibus. sub §. hic ta- mn sciendum, vers. sed nunquid tenetur. & seq. & in caeteris festis offerre & eius missam audire, ut ibi not. Sed & debet ei decimas & primitias solvere, sicut not. supra de decinis. fin. sub §. 7. & §. a quibus. & §. cui danda sit

Sed nunquid tenetur ei tempore, quo, confitetur, aliquid offerre: Non videtur, quia & confessio, & poenitentia, & sacerdos judex spritualis sunt, ut de poen. dist. 3. ille rex. & dist. 6 c. 1. versic. caveat spiritualis judex. ergo nihil debet dari, sed gratis est gratia conferenda. 1 quaest. 1. c. 1. & secundun bedam, non solum venditores doni Dei sunt qui Vendunt spiritualia pro pecunia, sed qui honorem, vel laudem de talibus spiritualibus expectant, quia non pura & simplici intentione dant, sicut a Domino acceperunt, nam in omnibus non nummus, sed Deus honorari debet. 1. qu. 3. non solum. ergo sacerdos non debet habere oculum ad mune- ra, alias, secundum Gregor. non recte judicabit, nam ex quo pretium remunerationis expectat, in Deum fraudem perpetrat. 11. quaestion. 3. qui recte. In contrarium vi- detur, dicit enim Apostolus, Communicet is qui catechizatur verbo ei qui catechizat, nec est magnum, si ab eis recipiamus temporalia, quibus seminamus spiritualia, & di- cit Moyses, Non alligabis os bovis triturantis, id est, non ubtrahes sacerdoti sustentationem vitae, quam debet habere pro labore suo, ut haec omnia probantur 13 quaest. 1. §. 1s ita. supra de praebend. cum secundum Apost. & c. grave. & dicit Hiero. quia Apostolus viris Evangelizantibus Christum n necessariis usibus nolle tribuere, seipsum damnare est. 16. qu. 1. Apostolicis. Item sacerdos & Judex. 11 quest. 3. absit. & de poen. distin. 6. c. 1. & Judices possunt accipere sumptus sine peccato. 2. quaest. 6. anteriorum. §. illud quoque. nec tenetur quis propriis stipendiis militare, imo iustum est, ul pro tempore recipiat compendium, qui pro tempore impendit servitium. 16. quaestion. 2. charitatem. nam secundum Apostolum quis unquam militat suis stipendiis: quis plantat vinea, & ex fructu ejus non edit: quis pascit gregem, & de lacte ejus non comedit: q. d. nullus. 28. quaest. 1 jam nunc. in fin. & 13. qu. 1. §. his ita & 1 quaest. 2. cap. pen. nam & hoc quod affertur, videtur potius stipes templi, quam munera sacerdotis. 1 qu. 1 judices. Item non est verisimile, quod presbyter pro tam modico corrumpatur. supr. de simon. & si quaestiones, & in d. c judices. Item vulgariter dicitur. quod omnes sancti vigilias volunt, in quo ab eis quicquid sit, de vita non discrepant sacerdotes. Solut. Dicas, quod de rigore juris nihil tenetur dare. honestum est tamen fi- bi, & equum etiam in se, quod aliquid det in signum devotionis cordis, exemplo sanctorum, qui nec ad prophetas, nec sacerdotes sine munere accedebant, sicut legitur de Saule & uxore Jerobeam. 1 quaestion. 1. jJudices. ad idem es quod legitur, quod debet offerri munus sacerdoti, praeceptum a Moyse, de poen. distinct. 1 quem poenitet. & quod di it Apostolus, Unusquisque det quod destinaverit in cor de suo. Hilarem enim datorem diligit Deus: & si das pro- oter praesentem pudorem tantum, & rem & meritum per- dis. 22 q. 6. ex his omnibus colligitur, & 16 q. 1 praedicator. & hoc intelligas quando confitetur parochiali sacerdoti, qui habet decimas & oblationes sibi sufficientes, & quando non est consuetudo, quod aliquid certum detur, in quo case servanda est consuetudo: sacerdos tamen, & parochianus non offerat, non propter hoc poenitentiam denegabit, nec pignus auferet, nec ante, nec post pignus exiget a paupere solvere nequeunte, alioquin parochiani a confessionibus retraherentur, & salus animarum impediretur, de qua magis curare debemus, quam de satisfaciendo, quod nec facile est avaritiae clericorum, probantur haec. 1 qu. 1. bapti- tandis, & c. placuit, ut unusquisque. 18. dist. de culogiis. Si vero parochianus dives est, & modicum id quod petitur, tune poenitentia liberaliter injuncta non per presbyterum capio- tem pignus quod dicta ca. prohibent, sed per episcopum loci satisfacere compelletur. sup. de sim. ad Apostolicam. Quod si sacerdos, cui quis confitetur, pauper sit, tunc dixit Joan. de Deo, quod confitens, & poenitens tenetur praecise ali- quid dare, & sic intellexit jura posita supr. eod. vers. in contrarium, maxime authoritate Hier. Apostolicis, &c ipse tamen presbyter non debet exigere eo tempore, licet gratis ob- latum possit recipere. 1 qu. 1 placuit, ut unusquisque. & qu 2. quam pio. & c. sicut episcopum. & idem est in aliis spiritualibus 3. q. 2 quaesta. & c. in ecclesiastico. & c. praecipiendum. nec tamen potest recipere sacerdos gratis oblatu, imo tenetur: quia non debet hoc ex superbia refutare, quod dic, ut not. eod. § prox. sub §. 3. tenetur. Sed pone, quod aliquis confitetur tratri Praedicatori, vel alii pauperi de licentia proprii sacerdotis, nihil dat ei, quid faciat praedicator, secundum supradicta nam si nihil dat ei, is qui confitetur secundum Joan. de Deo, peccat. ergo nec vere confitetur, ut infra de reg. iur. defleat. ergo non potest ei dare poenitentiam, sed ne consilium, cum nihil debeat exigere, & sic remanet talis in periculo. ideo videtur verius, quod neuter teneatur dare de necessitate ratione confessionis, seu poenitentiae, nisi sicut supra no. scilicet ratione indulgentiae, & nimiae paupertatis tantum. &6 dist. pasce. & c non satis, in quo casu idem iacerdos posset ei dicere: Tu peccas, cum dives sis: & egc juxta te fame morior: & nisi mihi in tanta necessitate sub- venias, salvari non potes, quia scriptum est, Diliges Do- minum Deum tuum, & proximum sicut teipsum. Sed quid faciet frater minor, qui non debet tangere denarium, nec debet refutare, quod sibi offertur: Respondeo: refuta re potest, quia hoc non facit ex superbia: sed quia orde suus hoc non patitur, consulo tamen sibi, quod non refutet. nec in propria manu recipiat: sed dicat. Ego non pos- sum recipere, sed tradas hoc provisori, sive procuratori ordinis nostri. sicut legitur de monacho supra de stat. Monach. cum ad monasterium. §.1. in fine

QUid si sacerdos injunxit alicui, quod faciat celebrari missas, nunquid potest recipere pecuniam pro his missis oblatam, & ipsemet dicere missas: Videtur quod non. nam sacerdos bene sciet, quod laicus nesciebat, nec poterat missas cantare: & ideo praesumi potest contra ipsum, quod in fraudem ei injunxit, ut postmodum, ab eo recepta pecunia ipsum ab onere poenitentiae relevaret, argum. 26. q. 7. alligant. Item talis poenitentiae imposito non invenitur a canone expressa: ergo nec presbyter per se debuit invenire, ut 2. q. 5. consuluisti. supra de tranil. episc. inter corporalia. §. sed neque. Sed contra, quia quatuor sunt principalia, quibus secundum Greg. liberantur animae defunctorum scilicet sacrificium, oratio fidelium, jejunium amicorum, & eleemosyna charorum. 13. q. 2. animae, & hoc idem de vivis probatur, ut patet in his quae no. supra eod. § juis sit effectas, sub § sed & ad hoc ver. eltemosyna. Item pro labore suo potest recipere pecuniam, ut probant jura prae dicta. supra eod. sub § sed nunquid. versi. in contrarium Solutio. Non debet missas quas sic injunxit, celebrare, quia species mali est. supra de vit. & hon. cler. cum ab omni. sed vel non in jungat hujusmodi poenitentiam, vel si injungat, dicat quod per alium faciat ipsas missas celebrari: & per talem qui sibi vicem non redlat: non ergo parochialem, presbyterun convicinum, qui simili morbo avaritiae laborare posset, a lias posset fraus legi fieri, arg. sup. de test personas. sup. de jud. causam, quae & apparet in his quae no. sup. §. cui confitendum sit. sub §. cui presbyt. resp. 1. quod vitandum, ut not. sup. de con- trah. emp. § qualitar rescindatur, sub § illud, & tutius est saluti animae suae, quod tales poenitentias non imponat. quia sem per est timendum, ne potius avaritia, quam charitas sit in causa. arg. sup. de censi. ea quae & ex parte, & de dec c. 1 ad fin. & sanum est consilium a talibus impositonibus sicut & a periculosis contractibus abstinere: quia quicquid avari sacer- dotes sub praetextu charitatis & pietatis deforis pallient cogitationes tamen suas, & intentionem quam habent de recipiendis oblationibus omnipotenti Deo nequeunt occultare, ut supra de usur. in civitate. ergo sic dicit presbyter. quod charitas moveat ipsum, quia forte poenitens no potest peregrinari, nec jejunare, nec orare, nec aliud facere, ostendat hoc per opera, & credam ei: ut scilicet per aliun non suspectum praecipiat, quod ipsas missas cantari faciat, vel ipsas gratis celebret: ut sibi aliquid non retineat. Sec totum quicquid offeretur, occasione ista, studeat pauperibus erogare, sic not. simile, contra episcopos supra de offi ordin. §. quid pertinet. sub §. debet etiam punire delinquentes, & sequ. nam & tenetur supportare poenitentem, & eum, que ad partem poenitentiae, si indigeat relevare, sicut not. supr. eod §. in quo tenetur. sub §. 2. & ipsum absolvere, ex quo sacer- dotis judicio bene patet: de poen. dist. 5 c. 1 de consecrat. distin. 3. in literis

Vtrum poenitentia debeatiterari. Dicunt quidam quod non, quia si ve- m fuit, nunquam postea fracta fuit: si fracta fuit, poeniten tia non fit, ut elicitur secundum ipsos ex his, quae no. sup eod. §. quid si paenitentia. Sed ibi responsum est & expositum qualiter illae authoritates sunt intelligendae sunt enim ad idem, sed ad diversa tempora referendae. Item inducunt oro se illud Apostoli: Charitas nunquam excidit. & multa alia quae sequuntur. Augu. Charitas, quae deseri potest, nunquam vera fuit. Idem, Radicata est charitas: securus esto, nihil enim mali tibi accidere potest. & alias authoritates invenies. sup. eo. §. quibus & quot dietis §. illud autem quae- ri. ver. sed & cordis contritionem. & seq. Prosper. Si Deum ex toto corde diligamus, nihil erit in nobis, unde peccati de- sideriis serviamus. Augu. Charitas est aqua, a de qua Do- a minus in Evangelio, Qui biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum. Ezechiel. Pennata animalia minime revertebantur, cum incederent, sed unum quodque ante faciem suam gradiebatur. Salo. Justorum semita juasi lux splendoris procedit, & crescit usque ad perfectum diem. Solu. haec quae dicta sunt de charitate, de perfecta possunt intelligi. dicitur enim charitas perfecta in via: Uno modo, quo ad sufficientiam. quia scilicet sufficit ad vitam aeternam habendam, de paen. dist. 3. §. hac autheritu- te. Alio modo quo ad effectum, vel signum verbi Evangelii dicentis, Malorem charitatem sive dilectionem nemo habet, &c. id est, majus signum dilectionis, sive charitatis, Tertio modo, quo ad perseverantiam finalem. Augu. Firmum fundamentum Dei stat, immobile habens signaculum, hoc scit Deus, qui sunt ejus horum fides, quae per di- lectionem operatur, aut omnino non deficit. si qui sunt, quorum deficiat, reparantur, antequam vita finiatur ista, & delata iniquitate, quae intercurrerat, usque ad finem perseverantiae deputatur, de pae. dist. 2 §. non est mirum, c firmum. Idem sicut ibi sequitur: Nullus eorum ex bono in malum commutatus finit hanc vitam & intellige firmum funda- mentum praedestinatione. Unde dic, nullus eorum scilic. praedestinatorum. & secundum quod hoc tertio modo as sumitur charitas, possunt intelligi supradictae authoritates de charitate perfecta, quae est in patria: vel intelligas eas conjunctim, quasi dicat, durante charitate, non potest peccare homo habens charitatem, secundum Aug. vel dic non peccare quod sibi imputetur, vel nocivum sit quia sem per reparabitur. lllud autem August. Charitas, quae deseri potest, nunquam vera fuit, expone id est incommutabilis, vel non fuit vera, respectu charitatis Dei saepe enim com- Saratione facta ad Deum, talia leguntur: ut illud, Astra non sunt munda in conspectu ejus & illud, Omnis homo mendax, & illud, Vanitas vanitatum, & omnia vanitas: de paeni. dist. 2 §. si Sic ergo charitas semel habita non potest amitti, si perfecta est: imperfecta vero potest amitti hoc patet in Adam, de quo certum est, quod charitatem habuit, quam amisit per peccatum: de paen. dist. 2. §. Romanos. ver. Adam, & c. ibi seq. usque ad § opponitur & illud idem potest poni exemplum in Moyie, Aaron, & David: ut in d. § opponitur. usque ad §. cum Deo, sine charitate nullus adultus adhaerere non potest. &c. si enim omnis inquit Ex praedictis etiam patet, non solum nter ipsas virtutes, sed etiam in singulis virtutibus pra- dus esse, quod probat Greg. multipliciter, exponens illud verbum Ezech. Et veniebat vir ad portam, quae respiciebat ad orientem: & ascendit super gradus ejus: de paen. dist. 2. dum sanctam. Item Aug. Si quis tantam habuerit charitatem, ut paratus sit etiam pro fratribus mori, perfecta est in llo charitas. Sed nunquid mox, ut nascitur: jam prorsus perfecta est: Non. sed ut perficiatur, nascitur, nata nutritur, nutrita roboratur: & cum fuerit roborata perficiatur: cum ad perfectionem venerit, quid dicis, Mihi vivere Christus est. & mori lucrum. Item charitas in quibusdam est perfecta, in quibusdam imperfecta. perfectissima autem in hac vita haberi non potest. de paen. dist. 2. §. hinc etiam Alig. & c. qui vult facere ejus mandata, & seq.

HIs praelibatis veniamus ad solutionem quaestionis motae sup. in prin hujus §. Ad quod sciendum est, quod species poenitentiae sunt multae. nam alia est solennis, alia e publica, alia privata. Solennis poenitentia dicitumr illa, quae imponitur alicui invito, quando traditur monasterio pro- peccato commisso: sed improprie sic appellatur. 50. dist. si ille. secundum Rayn. Proprie autem dicitur illa solennis quae fit in capite Quadragesimae cum solennitate, de qua habes 50. dist. in capite. Et haec non potest imponi, nisi ab episcopo tantum, vel sacerdote de ipsius mandato, secundum quosdam: alii contra, quod dic, ut no. sup. de offi. archi- pres. §. quae periinent. ver.s & seq. & non nisi pro orimine pu- plico & vulgatissimo, quod totam urbem commoverit, & quod tantum ad episcopum pertinet, puta pro homicidio 50. dist. placuit, sacrilegio, incestu, & consimilibus quae gravia sunt, horrenda, & publica, de conse. dist. 3. de poen. & ut breviter dicam de omni peccato, quod totam commoverit civitatem, vel villam, vel castrum, per episcopum poenitentia indici debet. 26. qu. 6 c. fin. presbyteri autem de occultis tantum poenitentiam dare possunt. 16 q. 6 presbyteri. de occultis notoria debent peccatores episcopo publice confi teri. de poen. distin. 1. indicet. & capi. in actione poenae. & cap. quem poenitet. in fin. non inferiori, etiamsi abbas sit, nisi super hoc sit privilegiatus, vel alia justa causa subsit. supra de exces praela. accedentibus puta necessitatis articulus, ut not. supra eo. §. cui confitendum. respon. 1. versi. 7. ubi enim malum oritur, ibi moriatur: & ea quae secrete peccantur, secrete corrigantur: quae vero palam, palam puniantur. 2. qu. 1 si peccaverit Sed & sunt quaedam occulta, de quibus presbyteri poeni tentiam injungere non possunt, quae not. sup. eo. §. cui consi tendum, resp. 1. ver. nec in hoc requiro. & seq. Haec solemnis paenitentia non debet imponi clerico, nisi deposito & pro gravi publico crimine, sic intellige infra eo. quantum, & qu hanc egerit, promoveri non debet, nec debet, si promotus sit ministrare in ordine sic suscepto. 50. dist. confirmandum illud alienum. Publica vero paenitentia dicitur illa, quae su- ora dicitur solennis, hac ratione, quia publice fit. inf. e. quae situm, sed proprie dicitur publica illa, quae sit in facie ecclesiae, non cum praedicta solennitate, sed quando injungitur peregrinatio per mundum cum baculo, & pera benedictis quam quilibet sacerdos potest iniungere, quia nec prohibitum invenitur. arg. sup. de offic. archipres. c. 2. ver. si episcopis desuerit. nisi forte alicubi posset consuetudo contraria re- periri, argum. de consec. dist. 4. de trini. supra de cogna. spi. super eo. hoc etiam non imponitur clerico, nisi deposito, & pre gravi crimine, de poen. dist. 6. sacerdos. Privata autem poenitentia dicitur illa, quae quotidie sit a iustis, & quae saltem semel in anno est facienda, quando scilicet aliquis solus & secrete sacerdoti confitetur. de poen. dist.3 justus. & cap. repe- ritintur inf. eod. omnis. Ex his autem sola paenitentia solennis a iterari prohibetur. nam aliae, sicut probant jura proxime inducta, quotidie iterantur, & sic quaestio facta sup. eo. §. in prin. est solut 2. quod dic, ut no. de sacra. non iteran. §. qua. sunt iteranda. ver. de poenit.

An peccata semel confessa iterum necesse sit confiteri. Videtur quod non, de poen. dist. 1 §. ex his. Sed contra, de, poen. distin. 1. quem poenitet. Solutio. Si vult iterum confiteri bonum est ad majorem gratiam, & ad remissionem citius obtinendam, ut dicit dictum capit. quem poenitet. non tamen tenetur, nisi velit, postquam chirographus peccati, quo semel se diabolo obligaverat, est solutus. 22. dist. c 2. 15. qu.aest. 1. non est. de poeni. distin. 1. medicina etenim tota summa debita vacuata, & obligatio semel ex tincta in perpetuum non reviviscit, de poen. dist. 7. si quis. ff. de sol qui res. §. aream. Et hoc, quod non teneatur quis eadem peccata iterum confiteri, verum est regulariter, de poen. dis. i. non ita. fallit hoc in casibus. Primus est, quando sacerdos suus, qui imperitus est dat ei licentiam alteri confitendi nam & discretiori iterum confitendum est, alioquin ne sciret paenitentiam dare. inf. eod. omnis. de poen. dist. 6. placuit. & patet in his quae not. supra § quae interrogationes, resp. 1. Secundus est, si contempsit satisfacere, de poen. dist. 3. si Aposto. lus. Tertius est, quando audita enormitate criminis, ve- quando alias non pertinet ad presbyterum, ad superiorem remittit ipsum cum literis, vel aliter argum. 30. q. 2. latorem. infra eod. significavit. quod tamen intelligas, si occultum est de consensu paenitentis tantum, non aliter, ut patet in his quae not. supra eod. § in quo tenetur respons.1. Quartus secundum Rayn. & multos alios, quando venit ad poenitentiam ficte, non cum proposito abstinendi, vel quia retinuit, vel concelavit aliquod peccatum. Augu. Scio Dominum ini- micum esse omni criminoso, quomodo ergo qui crimen reservat de alio recipit veniam: de paenitentia. distinctio. 3 sunt plures. talis igitur debet confiteri, quia cum sine charitate, & ficte confessus fuerit, & licet de uno peccato paenitentiam egerit, tamen absolutus non est, & ideo debet terum confiteri. argum. de poen dist. 2. §. cum Deo. sine charitate nullus adultus adhaerere potest. & hanc opinionem ridetur comprobare Innoc. II. supra de baptismo. cap. ma- ores. § sed adhuc quaeritur. ubi dicit, quod Dominus opus mperfectionis non novit. & ideo peccata non ex parte, sed ex toto dimittit, & sic aut nihil dimittit, aut totum. ul & patet inf. eodem. cap. quod quidam. Alii contradicunt, dicentes quod de uno potest satisfacere. & si aliud concedent, tamen ejus fructus quo ad vitam aeternam, non percipietur peccato impediente, quod nondum deseritur, perci- pietur autem, quando paenitentia fuerit subsecuta, sicut alias simile dicitur de baptismo. de consec. dist. 4. tunc valere. confessio tamen est admittenda, infra eod quod quidam. Et facit pro his, quia non judicabit Deus bis in idipsum, sicui dicit Naum. vel secundum aliam translationem non consurget duplex tribulatio. unde ex quo semel penitus est de uno peccato per sacerdotem temporaliter, de caetero pro eodem non punietur, unde Jo. quod geniis humanum diluvio, Sodomitas igne, AEgyptios mari, Israelitas in er emo perdidit scitote ideo temporaliter pro peccatis punis- se, ne in aeternum puniret, quia non judicabit Deus his in idipsum, sed hoc Hier. intelligendum est de his, qui inter ipsa flagella contriti sunt, & paenituerunt, ut ipsemet ex ponit. 23. quaest 5 quid ergo de paen. distinct. 3. §. item opponitur de Hier. & §. authoritas illa Naum. Item pro his est, quod dicii Greg. super Amos. 3. Pluit super unam civitatem & supe alteram non pluit: pars una compluta est, & pars super quam non pluit, aruit. ibi dicit Greg. cum ille, qui proximum odit, ab aliis vitiis se corrigit, una eademque civitas ex parte una compluitur, & ex parte arida remanet, quia sunt quidam, qui, cum quaedam vitia resecant, in aliis gra- vriter perdurant. Hoc tamen non ad criminis veniam, sec ad pravi operis desertionem defendendum est, de paen. dist. 3 pluit, & §. illud autem. Quintus casus est generalis, in illis scilicet casibus in quibus secundum quosdam peccata dicunt redire, quod dic, ut no. inf. eo. § seq.

ET utrum * peccata semel dimissa iterum redeant. hice E sunt diversae opiniones. Primi dicunt quod quantum- cunque quis paenitentiam egerit de peccatis, si post modum incidat in mortale, peccata praeterita, quae per paenitentiam factam sibi dimissa fuerant, redeunt simpliciter, & quo ad reatum, & quo ad paenam, & quo ad omnia, & pro his sunt multae authoritates. Prima est illa, In memoriam redeat iniquitas patris ejus. Secunda illa Evangelii, Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me, &c. & sequitur, Iratus Dominus tradidit eum tortoribus quousque redderet universum debitum. & sic pater meus caelestis faciet vobis. ubi Rabanus ait, Considerandum est, quod dicit, Universum debitum, quia non solum peccata, quae post baptismum homo egerit, reputabuntur ei ad paenam, verum etiam originalia, quae in ba- tismo ei dimissa sunt. Tertia illa Aug. Si ludas teneret illud, ad quod vocatus est, nullo modo ad eum sua vel praeterita, vel parentum iniquitas pertineret. Quarta illa Greg. qua dicitur, quod si non dimittimus ex corde, quod in no ois delinquitur, etiam illud quod per paenitentiam dimis- sum esse gaudeamus, a nobis exigetur. Quinta illa Aug. Si non dimiseris, revocabo te, & quicquid dimiseram repli cabo tibi. Sexta illa quam quidam pater ait, Qui dirini bo- neficii oblitus, suas vult vindicare iniurias, non solum de futuris non merebitur, sed etiam praeterita, jam sibi dimissa esse credebat, ad vindictam ei replicabuntur. Septima illa Bedae. Revertar in domum meam, unde exivi. ubi sic di- tit Beda: Timendus est iste vers. & non exponendus, n culpa, quam in nobis credebamus extinctam, per incuriam nos vacantes comprimat. haec omnia invenies de poeni. dist. 4. a principio, usque ad §. horum vero. Secundi dicunt, quoc non redeunt: sed ideo dicuntur redire peccata dimissa, quia propter ingratitudinem ita reus & damnandus constituitur peccator, cum iterum in mortale incidat post poenitentiam sicut ante fuerat, & facit pro his, quia non dijudicat Deus bis in idipsum, quod dic, ut not. supra eo. §. prox. vers. alii con- cradicunt & seq. Prosper. Qui recedit a Christo, & alienus a gratia finit hanc vitam, quid nisi in perditionem vadit: sec non id quod remissum est, recidit, nec in originali peccatc damnabitur, qui tamen ea morte afficitur, quae ei propter dimissa debebatur, de poen. dist. 4. § qui autem dicunt, quod peccata. & c. seq qui recedit a Christo. Tertii dicunt, quod redeunt, sed in quatuor casibus tantum. Primus est in fraterno odio, ut apparet in illis authoritatibus quae inductae sunt sup. eo ver. 2. & 4. & seq. Secundo in apostasia, vel haeresi de paen. dist 4. quicun§. Tertio si contemnit quis poenitentiam sibi in unctam adimplere, de paen. dist. 3. si Apostolus. sive quando negligit confiteri scilicet per annum, secundum quosdam infra eod. omnis. & pro duobus proximis casibus inducunt illud, quod dicitur de sacco pertuso. & quod melius est viam Domini non agnostere, quam post agnitam retroi- re, de paen. dist. 4. de pertuso. & c. refugientes, & c. si averterit se ju stus. ubi dicitur, quod in perpetratione malorum, nulla debet esse fiducia praeteritorum. Quarto, si poenitentiae factae poeniteat. 17. q. 4. sunt qui opes. unde versus. "frater odit, vel apostata sit, renuitque fateri: Peenituisse piget, pristina culpa redit." Quarti dicunt, quod nullo modo redeunt, sed quando com- mittuntur peccata ejusdem generis, dicunt redire quadam similitudine, sicut flores redeunt in vere. ad hoc facit luthoritas Ber. super illud Canti. secundo, Tempus putationis advenit, ubi sic dicit. Quis ita ad unguem omnia a se super fiua resecavit, ut nihil se habere putet putatione dignum: credite mihi, & putata repullulant, & effugati redeunt, & reaccenduntur extincta, & sopita de uno ex citantur. parum est ergo, semel putasse, saepe putandum est. immo si fieri potest, semper quod putare oporteat, s non dissimulas juvenis, quantumlibet in hoc corpore manens profeceris, erras, si vitia putas emortua, & non magis compressa velis nolis, inter fines tuos habitat Jebu- leus, subjugari potest, sed non exerminari. unde in tante discrimine consilium est observare diligenter, & mox u renascentium vitiorum capita apparebunt prompta seve- ritate succidere

DE jure canonico ridetur secunda opinio probabilior nec obst authoritates pro prima opinione inductae quia exponendae sunt, quo ad ingratitudinem tantum nam quanto magis quis Dei benignitate abusus fuerit tanto acrius punietur, peccata tamen semel abolita & di- missa nunquam redeunt. unde dicit Gelasius. Divina clementia peccata in abolitione semel dimissa, iterum in ultionem venire non patitur. 23. qu. 4. si illic & Prosper dicit quod nunquam repertitur ad idem quod remissum est. de poen dist 4 qui recedit. & hoc probant jura alia dilucide & aperte. C. de insantibus expo. unusquisque. de paen. dist. 1 quantum libet in fin. vers sed Iesus. & c. miror. § aliis. & ca. tres. & distin. sed quando ex hoc. & §. itaque. & c. perinde est credere. & dist. 4 quid est quod dicitur. & cap. qui recedit & ca. divina clementia & dist. 5. consideret. vers. pium tamen est de cons. dist. 4. quaeris & inf. de sent. excomm. ta noscitur & c de catero ff. de ser. expor. servus ff. de sol qui res. §. aream.

Et, an ficte poenitenti vel in mortali peccat. existenti prosint opera de genere bonorum. Et quidem secundum Aug. nullum malum impunitum remanet, nec aliquod bonum irremuneratum. unde dic, quod bona, quae fiunt in tali statu, sive sint orationes, sive jejunia, sive peregrinationes, & praecipue eleemosynae ex causa devotionis, & pro Deo factae, valent ad quinque Primum est, quod diabolus in tali homine non habet tantam potestatem, quantam haberet si bona opera non essent. ad quod facit quod narrat Gre. in Dialogo de Judaeo, qui munierat se signo crucis a & ideo daemones non potuerunt ei nocere: diabolus verc qui eum primo invenerat, retulit hoc majori daemoni, & cateris in haec verba: Inveni vas vacuum, sed signatum Secundum est, quia valet ad assuefactionem bonorum o- perum, sicut dicitur de baptismo Joannis, quod non valuit ad remissionem peccatorum, sed ad assuefactionem bene- faciendi, & habilitationem quandam, de consec. distin. 4 non regenerabuntur. Tertium est ad minus supplicium tolerandum, de paen. dist. 3 si quis autem non habens charitatem, & argu. & dist. ad haec Deus. & ca pen. distin. 4. § finis. sup. de cele mis. cum Marthae. §. si. 13 qu. tempus Quartum est, ad corporalem prosperitatem & divitias obtinendas: de pen distin. 3. cavendum 16. q. 1. revertimini, & c. decimae. 22 q. 2. si qualibet. Quintum est ad hoc, ut Dominus eum respiciat, & cor ejus ad poeni tentiam citius illustretur. de poen dist. 5. falsas in fi. nunquam tamen valet, quo ad vitam aeternam promerendam, quia qui sine charitate est, Deo placere non potest, ut not. supra eod. §. quibus & quot dietis. sub § illud. ver. sed & cordis contritio- nem & seq. Sed pone, quod aliquis existente in charitate, multa bona fecit pro Deo, demum incidit in mortali, & sic bona opera, quae fecerat, extinguuntur, & quae facit mortua sunt, iterum resurgit per poenitentiam & revivi- scit: nunquid & bona opera reviviscunt cum eo tam ex tincta sive mortificata, quam mortua. ad hoc dicendum est, quod illa quae mortificata sive extincta fuerint, per pecca- tum superveniens per poenitentiam subsecutam reviviscunt, & resuscitantur, sicut & ipse. illa vero, quae in peccato fuerunt facta, & sic mortua, cum nunquam spiritum vitae gratiae Dei habuerint, resuscitari non possunt. unde versus. "llla reviviscunt, quae mortificara fuerunt. Vivere non possunt, quae mortua nata fuerunt." & secundum hoc exponendae sunt authoritates de hac materia loquentes. primo illa Aug. dicentis, Pium est credere, & nostra fides hoc expostulat, & cum gratia Christ in homine destruxerit mala priora scilicet per paenitentiam, etiam remuneret & bona. nam cum destruit quod suum non invenit, amat & diligit quod in peccante plantavit. & haec satis plane intelliguntur de operibus factis in charita te, quae mortificata fuerunt per peccatum, sed postea per paenitentiam reviviscunt. Secundo illa Hier. qui sic ait: Si quando videris inter multa opera peccatorum facere quen- juam aliqua, quae iusta sunt, non est tam injustus Deus, ut propter multa mala opera obliviscatur paucorum bonorum, intelligas tu, quin remunerat in hac vita ad minus. nam hic loquitur de bonis factis in statu peccati sine charitate quae etiam remunerantur quinque modis, ad quos valent. sicut no. sup. eo. §. ver. primum. & seq. leguntur autem omnia haec. de poen dist. 3. pium. & seq. omnibus. usque ad §. paenitentia ergo.

QUid de operibus factis in charitate, sed postea morti- ficatis per peccatum, nec postea resuscitatis per paenitentiam. Dic quod ad illa quinque valent, de quibus not. supra eodem. §. respons. i. sed contradicere videtur Ezech. ubi dicitur, Si averterit se iustus a ijustitia, & fecerit iniquitatem, nunquid vivet, omnes iustitias ejus quas fecerat, non recordabuntur: in peccato suo morientur, & non erunt in memoria justitiae quas fecit. super quem locum dicit Greg. hoc nobis maxime considerandum est, quia cum maia committimus sine causa, ad memoriam transacta bona revocamus, quoniam in perpetratione malorum nulla debet esse fiducia bonorum praeteritorum, sed hic subaudiendum est, quantum ad vitam aeternam nisi vera paenitentia fuerit subsecuta, valebunt tamen ad alia, ut sup. no Quid ergo, si aliquis paeniteat, vel dicit se paenitere, de peccatis, tamen dicit se debilis naturae, & male complexiona- tum, nec posse subire onus paenitentiae, nunquid talis est ad paenitentiam admittendus: & proderunt ei opera bona. quae faciet etiam ad vitam aeternam: Videtur quod non quia non paenitet perfecte. nam perfecta paenitentia co- git peccatorem omnia libenter sustinere: ut patet in his quae not supe § quid sit paenitentia. Item non videtur habere charitatem, quia charitas omnia vincit, & fortis est: ut mors dilectio. ad idem 13. q. Quis nos separabit a charitate Christi. tribulatio, an angustia, an persecutio, an fames, an nudi tas, an periculum, an gladius & iunge hic quod not. supra eod. §. verum poenitentia. respon. 1. & §. quibus & quot dietis sub §. illud. versicul sed & cordis contritionem. & sequen. Ad hoc dicas. quod sacerdos debet talem monere ad poenitentiam, quamn iniunxerit adimplendam, secundum ea quae not. supra eo. §. qualiter sacerdos. ostendendo qualiter Adam cum poste ritate sua pro uno peccato quod satis leve videretur, hodie punitus est graviter, unde consideret peccator quanta poena debetur ei pro tot, & tantis sceleribus commissis. & alia de quibus in d. § no. si potest eum frangere, det ei tale poenitentiam etiam cum voluntate sua, de qua verisimile sit, quod eam possit perficere, & portare ne deterius ei com- tingat, postea violando, si non potest perficere sicut vellet nuliatenus dimittat eum a se recedere desperatum. nam sacerdos, qui poenitentiam denegat, reus est animarum. 16. q. 6. si presbyter. & &6. dist. religiosum. infra de reg. iur. c pen. & ult & ideo antea injungat ei unum Pater noster, vel quod vadat ad ecclesiam semel in hebdomada, vel aliud etiam levius. sed & omnia alia bona quae fecerit sibi nihilominus in poenitentia injungat, & mala quae pro Deo patienter tolerabit, sicut not. sup. eod. §. quis sit effectus. sub §. flagella. versi sit igitur cautus. ostendat tamen ei, quod illud quod minus faciet, hoc complebit in purgatorio: & sic ipsum admittat, dum tamen poeniteat de peccatis, vel dicat se poenite- re, & habere propositum de caetero abstinendi. & semper sibi caveat ne se oneret, ipsum simpliciter absolvendo. se- jundum ea quae not. inf. eo. sub rubric. de remissionibus §. ad quid valent. versicu. illud etiam consulimus. & sequen. Inducunt no- ad haec multa. Primum est exemplum Domini, qui nunquam legitur gravem paenitentiam injunxisse, sed dice- bat, Vade, & amplius noli peccare, ne deterius tibi contingat. Item in Evangelio. Nolite mittere vinum novum ir utres veteres. Secundum illud Chrysostomi, si erramus modicam paenitentiam imponentes, nonne melius est oropter misericordiam rationem reddere, quam propter aliquam crudelitatem: 26. q 7. alligant. Laboret autem ad hoc sacerdos praecise, ut peccatorum causas & radices peccandi a se removeat, & omnem occasionem & opportunitatem peccandi pro posse a se tollat. Aug. Satisfactio paenitentiae est, peccatorum causas excidere, nec suggestionibus eorum aditum indulgere. Si ergo & sacerdos gau- dere non potest de omnimoda purgatione ejus, gaudeal sa Item in hoc, quia videt quod ad purgatorium ipsum tras- mittere potest, a gehennae cruciatibus liberatum, ut pater in his quae not. supra eod. §. quis sit effectus. sub §. is est igitur effectus, & talia erunt bona, quae fecerit fructuosa, quia in charitate est, quamyis non perfecta, ut patet in his quae notat. supra eod. §. utrum poenitentia. respon. 1. Sed quid, si quis dicat, quod non habet propositum abstinendi in posterum, quod vult abstinere ab uno, sed non ab alio: Dic quod talis non est in charitate, nec prosunt ei bona quae facit ad vitam ae ternam: quamyis prosint ad alia, de quibus nota. sup. eod. § resp. 1. est tamen ejus confessio admittenda. & ei de pecca tis commissis consilium exhibendum. & ad agendum veram paenitentiam est crebris & salubribus monitis inducendus. infra eod. quod quidam. & si publicus sit, ad hocerit per censuram ecclesiasticam compellendus, ut nota. eod. § qualiter sacerdos. sub §. si vero sacerdos.

Quibus* mortuis suffragia ecclesiae prosint. A noc sciendum est quod anime defunctorum quatuor beneficiis adjuvantur scilicet missarum celebrationibus sanctis orationibus charorum elec- mosynis, & jejuniis cognatorum, ut no. sup. eo. §. & ad quid tenetur. sub § quid sacerdos. versic. sed contra. & dicit August non aestimemus ad mortuos, pro quibus curam gerimus pervenire, nisi quod pro eis sive altaris, sive orationum, sive eleemosynarum sacrificiis solenniter supplicamus i3 3. 2 non aestimemus. & c. animae. 2 Machab. 12. fortissimus Ju- das collatione facta, t2 mil. dra chmas argenti misit Hiero- solymam offer. ibi pro peccatis mortuorum, ergo sancta & salubris est cogitatio pro defunctis exorare, ut a pecca- tis solvantur. Quibus autem mortuis haec suffragia pro- sint, non est facile determinare in specie, nam & in genere diversae sunt opiniones. Primi dicunt, quod illis, qui sunt in inferno, nihil penitus prosunt, sed tantum his, qui sunt in purgatorio. & pro his multae faciunt rationes. Secundo, quia ecclesia non orat, nisi pro fidelibus defunctis. quoc videtur intelligendum de his, qui decesserunt in fide in- formata per dilectionem scilicet operante. Tertio, qui ecclesia non pro civibus Babylonis, sed pro suis tantun orat, vel laudat Dominum, quando dicit Sanctus sanctus sanctus: quasi dicat sanctus pro eis, qui regnant in calo sanctus pro eis, qui patiuntur in purgatorio. sanctus pro- his, qui peregrinantur in mundo, & propter hanc eanden rationem hostia sacrata dividitur in tres partes in altari.

SEcundi dicunt, quod prosunt omnibus regeneratis, qui dum viverent meruerunt, quod possent eis talia prodesse post mortem, nulla facta distinctione, utrum de cesserint in mortali, vel non & quia non possumus ad ple- num discernere, qui sunt hi, qui hoc meruerunt, & quisunt hi, qui hoc non meruerunt, debemus generali oratione ro omnibus regeneratis orare, melius enim supererunm ista his, quibus non obsunt, nec prosunt, quam eisdem es- sent, quibus prosunt, nam & secundum Augu. est quidam vrivendi modus, nec tam bonus ut non requirat ista post mortem, nec tam malus, ut ista post mortem eis non pro- sint: est vero talis in bono, ut hoc non requirat. & est rursus talis in malo, ut nec in his valeat, cum hac vita transierit, adjuvari, quo circa omne hic meritum comparatur quo possit post ritam relevari quispiam, vel juvari: & subditur. Cum sacrificia altaris, sive quarumcunque elee mo synarum, pro baptizatis hominibus offeruntur, pro valde onis gratiarum actiones sunt, pro non valde bonis propinationes sunt, sed pro valde malis, etsi nulla sint adjuva- menta mortuorum, tamen qualescunque vivorum consolationes sunt, quibus autem prosunt, aut ad hoc prosunt ut si plena remissio, aut certe, ut tolerabilior eis sit ipsa da- natio, probantur haec 13. q. 2 tempus, & c. non aestimemus. Dicunt autem Theologi, quod quamvis Augu. videatur sic distinguere quatuor genera hominum, non tamen pont nisi tria. nam mediocriter boni, & mediocriter mali iden sunt. Item communiter primorum opinioni adhaerent. Icet enim secunda sit magis pia, tamen prima est magiso- tholica, & videtur expresse confirmari per gl. positamu Thessalo. 4. ubi dicit, Nolo vos ignorare fratres, de dormum tibus, &c qui spem non habent, gloss. qui sine fide, operte per dilectionem ejusque sacramentis de corporibus eri erunt, frustra illis a suis hujus pietatis impenduntur offi- cia, cuius dum hic essent, pignore caruerunt, non misericordiam sibi thesaurizantes, sed iram. Quod autem ar Aug. in libro, qui Enchiridion dicitur & transumptive. 1n q. 2. c. tempus quod inter homines. nempe quatuor esse hom num genera. id verum videri potest: atque id probat tes tus rotundus & formalis, qui nulla indiget inductione in crecurrat. 32. quae. 2. ubi juncta gl. super verbo, quatuor. dicit illi textus, qui est ejusdem Aug. Invenimus rem miram in i stis generationibus ancillarum & liberarum sde quibus scriptum est Gen. 21. cap. 1 quatuor scilicet genera hominum, in quibus completur figura totius populi Christiani, ut nos lit quod in tribus illis dictum sit. Ego sum Deus Abrahan Deus Isaac, Deus Jacob. ut Exo. c. 3. In omnibus enim Christianis, fratres, attendite, aut per malos nascuntur boni, aut per bonos nascuntur mali, aut per bonos boni, aut per malos mali, amplius istis generibus quatuor non potest inveniri. Vide hoc textu probari quatuor esse hominum genera. Sed contra sententiam Aug. est textus apertissimus in l. summa ff. de statu hom. Ubi clarissime probatur duo esse tantum hominum genera, nempe omnes homines aut unt liberi, aut servi, Sed ad hanc legem facile responderi potest, quod ejus dispositio sit vera, si hominum conditio- nem & statum spectemus. Adversus eundem Augustinum adduci potest textus formalis inc. duo sunt genera. 2. q. 1 qui textus est Hieronymi in libro ad quendam Levitam de duobus hominum generibus. Hoc contrarium solvi potest ex gloss. in dictoc. duo sunt genera. ut textus Hieronymi rocedat, quo ad hominum officia

MAgistri canonum contrarium asserunt dicentes, quod August. ponit quatuor genera hominum. unde dixit Hugo, quod opinio Theologorum quae ponitur supra eod sub §. secundi versic. dicunt autem. parum distat ab haeresi. cum eundem constituat simul & semel bonum & malum esse. Sed haec tanquam incompassibilia sese minime com patiuntur, ut supra de bapt. majores § sed & adhuc quaeritur. uia si est mediocriter bonus, est bonus. si mediocriter malus, est malus. Item in igne purgatorii nullus est nisi bonus, quia nullus est ibi, qui decesserit in mortali & pri veniali nullus malus est, unde dixit Hugo cum Aug. imo cum veritate, sicut asserit, quod quatuor sunt genera de functorum, sicut praemissum est. Primi sunt mediocriter mali, & hi damnantur & puniuntur in inferno. tamen o rationibus adiuvantur, ut mitius ad tampus puniantur. nec obstat, quod in inferno nulla est redemptio. hoc eninm de plano verum est. sed propter hoc non negatur imo potius concedi videtur, quod ibi sit poenae remissio, sive alle viatio. Et pro hac via facit quod legitur in vita beati Bran- dani, quod in die Dominico quievit Judas in die lunae rediit ad poenas. sed tamen non est Authentica, & etiam Ju das non fuit mediocriter, imo valde malus. Huic tame sic obiicitur, pone enim quod celebratur pro tali, alleviata est poena aliquantulum. verbi gratia, ponamus pro millesima parte. Item celebratur, & alleviatur alia millesima, sic igitur si mille missae dicantur, ab solutus erit talis omnino a poena. sed dic quod hic non sit quantitativa, sed qualitativa remissio. vel melius, nulla sit remissio, sed alleviatic qualiscunque, sicut est videre in homine ferente onus gravissimum, & famelico, qui si detur panis ei, & comedat non propter hoc deponit onus, sed facilius fert, sic talis in quantitate non deponit poenam, sed alleviatur, & han- ratione, reddit magister Petrus Comestor. J0. dixit, quod semper tollitur de poena pars millesima, & de eo quod re manet pars millesima, & iterum de eo quod remanet pars millesima, & sic semper aliquid remanet, & quicquid dicatur, semper remanet illa poena, de qua dicit Augu. si mal possent, mallent in inferno Deum videre, & in poenis quam extra poenas Deum non videre. Chryso. Ergo multo graviores, quod gehenna est, dico cruciatus removeri & abii ciab illa gloria. nec puto ita acerba esse gehennae incendia, ut sunt illa, quibus torquetur is, qui arcetur a conspect bus Dei. sic ergo nulla est redemptio in inferno. Secund sunt valde mali, & his in nullo prosunt suffragia, licet videatur contradicere id quod legitur de E. Gr. quod cum quodam tepore ante pasatium Trajani Imperatoris quodam transiret, recordatus ejus clementiae, amarissime fle- re coepit, & tandiu pro eo ante altare sancti Petri filens o ravit, donec dormivit, & ei dormienti vox dixit, Trajanun precibus ejus a poenis infernalibus liberatum, sed de caetero caveret, ne pro aliquo infideli defuncto orare praes- meret: sed sicut dicunt magistri, pius & misericors Domi nus ex aliqua latenti causa animam ipsius reservaverat extra profundum inferni, precibus. Beati Gregorii liberanda nec sunt specialia trahenda ad consequentias. & si quaeras causam, non potest, nec debet reddi de secretis divinis: nisi hoc, Oaltitudo divitiarum, &c. sicut & de hoc no. supra de rescrip. §. quas vires. ver. aut quaeritur de secretis divinis. Terti, sunt valde boni, pro quibus salvandis non est orandum: vel non est pro ipsis specialiter orandum: & sic intellige quod injuriam facit martyri, qui orat pro martyre: sed in generali oratione, quae sit pro mortuis intelligitur etiam laudari Deus, qui salvavit eos. Quarti sunt mediocriterboni: & pro his & generaliter, & specialiter, secundum omnes o rare possumus & debemus, & his prosunt suffragia: nor solum ad allevationem poenae, sed etiam ad remissionem & liberationem. Sic secundum Hugo. intelligi debet, quod dicit Aug. 13. q. 2. tempus. nec obstat finis ipsius cap. ubi videtur Aug. restringere se ad tria genera hominum, sicut dicunt Theologi: quia sic est ipsa litera exponenda, ut non requirat, scilicet quantum ad valde bonos, ut nec in hi valeat, scii, quantum ad valde malos, quo circa, quasi dicat quia illis tantum prosunt, qui sic muruerunt omne meti tum, scilicet in hac vita, de consecr. dist. 1. hic ergo. 13. q. 2 in prae senti seculo. pro non valde malis, id est, pro mediocriter malis propitiationes, quia propter talia videtur eis Domi- nus propitius esse, quia ad tempus mitius punit ipsos, & hic videtur tacere de mediocriter bonis, sed dic, quod statim eos comprehendit, cum subdit, quibus aliqua prosumi scilicet mediocriter bonis, & mediocriter malis plena re missio, sc. quo ad mediocriter bonos. aut certe ut tolerab lior sit eis ipsa damnatio, quo ad mediocriter malos. Nec obstat gl. inducta pro Theologis supra eodem. sub §. Secundi vero dicunt, quia & ipsa & omnes authoritates, quae videntur innuere, quod non sit orandum pro damnatis, nec eis prosunt suffragia, de valde malis intelligi debet. Non est mihi copia tanti, ut hic diffiniam quid debeas praecise te nere: nec Inn. IIT. qui tantus erat, noc voluit diffinire, sed reliquit hoc dispensationi, & discretae invest igationi supra de celeb. mis. cum Martae. § si. tamen sententia Theologorum celebrior est, & verior videtur: ut patet in his quae notat infra eod. sub rub. de remissionibus §. quibus & §. ubi operantur sed & dicit August. cui innititur Hugo, quod qui impoenitens finitur: semper plenius iniquitate sine charitate torquetur sine fine: de poen. dist fin. in fin. & quod nullo juvatur re- medio. 25 dist. §. alias, & patet in his quae not. supra eod. § quis sit effectus. sub §. is est igitur effectus. ergo non videtur, quod in tali operentur aliquid opera charitatis nec obst. quod di- cit Augu. 13. q. 2 tempus. ad finem. ibi, quibus autem prosunt. &c. quia quod ibi dicit, intelligendum est de his tantum, qui sunt in purgatorio, illi enim aut omnino liberantur. ex quo, scilicet videtur Domino, quod satis puniti sunt aut tolerabilior est ipsa damnatio, id est, punitio, quia licet non exeant statim, tamen alleviantur: sive levius ferunt poenam. Hi etiam qui sunt in purgatorio, possunt dici boni, & mali, diversis respectibus poni enim sunt, quia salvantur: mali vero sunt, quia mala sustinent, & sustinebuni quousque a poena purgatorii misericorditer liberentur. T nota, quod quidam faciunt pro his tertium, quidam & septimum, alii trigesimum, alii quadragesimum, vel centesimum, vel anniversarium diem, de quibus tangitur sup. de testa c. fi. & habet quilibet suam propriam rationem. secundum Hugonem. Hi enim qui servant tertium diem, habent respectum ad Trinitatem, vel ad resurrectionem Christi, qui tertia die resurrexit. supra de summa Trin. c. 1. re- surrectionem cum Christo mortuis peroptantes. Qui vero septimum faciunt, optant eis quietem septimae aetatis, quae cum octava occurrit, vel optant eis stolam animae & corporis. septenarius enim constat ex trinario & quaternario numero, trinarius pertinet ad animam, quae est ira- scibilis, concupiscibilis, & rationabilis, vel propter suat tres dotes. quaternarius vero ad corpus, quod constat ex quatuor elementis, vel propter suas dotes quatuor, quas habebunt, ad quod accedit, sup. de celeb. mis. in quadam. Alii faciunt tricenarium, quod constat ex duobus quindenariis: quindenarium autem ex septenario, & octonario com- stat. per septenarium significantur patres veteris, Testa- menti, qui septimum diem septimam septimanam, seoti timum mensem, septimum annum celebrabant. per octo- narium vero intelliguntur patres novi Testamenti, qui octavum diem Dominicae resurrectionis, id est, diem Dominicum, & octavas sanctorum reservant, & celebrant. per primum autem quindenarium intelligitur praesens rita patrum utriusque Testamenti, per secundum futura: qui ergo servant tricesimum optant mortuis, ut sicut in hac vita fuerunt in fide cum patribus utriusque Testa- menti, ita sint cum eis gloriantes aeternaliter in futura Qui autem quadragesimum servant, repraesentant Dominicam sepulturam, optantes mortuis gloriam habere cum Christo: qui quadraginta horis iacuit in sepulchro, computata hora nona, in qua emisit spiritum, & ultima hora noctis Dominicae, in qua resurrexit, secundum Au- gust. Centesimum vero facientes, optant morti is aeternam beatitudinem, quae per centenarium, ultra quem non est numerus, designatur. Hi vero qui anniversariam faciunt optant mortuis ritam aeternam, quae est sine fi ne, & quasi annus in se revolvitur, vel quia ibi est identitas, & nulla varietas invenitur. Sunt & aliae rationes, qua leguntur. 13. quaestion. 2. §. observatione. & capit. sequentio. & capit quia alii. Haec suffragia prosunt mortuis, ut dictum est. Sed pone, quod duo homines decesserunt, unus dives pro quo multa fiunt suffragia, alius pauper, de quo pauci vel nullus specialiter cogitat, sunt tamen ejusdem meriti, quis exibit primo de purgatorio: dicit Hugo. quod suffragia missarum & Psalmorum, quae communiter fiunt pre- omnibus communiter prosunt eis. de consec. dist. 5. non mediocriter. jejunia vero, & eleemosynae, & orationes speciales pro divite factae specialiter, & eidem pro quo specialiter fiunt, non alii, pro quo non fiunt specialiter proderunt, & sic citius exibit dives Alii dicunt, quod una & ea- dem die exibunt, quia & opera charitatis sunt omnia haec, quae siunt pro mortuis. unde is pro quo specialiter sit, non sentit plus alleviationi quam alius, quia charitas non agit perperam, non inflatur, non quaerit quae sua sunt, sed omnibus communiter se participat. ut patet de poeni. dist. 2. per totum, & in his quae not. supra eo §. quibus & quot dietis. ver. Prosper. & praecedentibus. Potest dici quod haec opinio supra proximo versiculo notata verior sive benignior est. quic enim admittit is, pro quo specialiter sit, si alii alleviantur, sicut & ipse, dum tamen de alleviatione sua nihil diminuatur, certe invidia & charitas contradicunt. si ergo in charitate fiunt opera, omnibus qui in charitate sunt, prodesse debent, & sic non citius exibit dives, quam pauper. nisi forte quilibet haberet de alieno centum libras, quas restituit haeres divitis: pauper autem non habuit quid restitueret. & ideo magis erit in purgatorio, ut sic restitutio, quam debuit facere, in poenam aliam commutetur. argum. in his quae no supra de maledic. §. qualiter quodlibet genus. sub §. blas phemnantes. versic. quolibet quoque ilorum praedictorum dierum &c & quod opera charitatis omnibus qui sunt in charita te, prosint etiam vivis probat August dicens. Credendum est enim & pietas fidei expostulat credere, quod omnes eleemosynae totius ecclesiae & orationes, & opera iustitiae & misericordiae succurrant recognoscenti mortem suam ad conversionem, ideoque digne poenitere nemo potest, quem non sustineat unitas ecclesiae. de poeniten. distinctio. 6. ta.1. Quid ergo valent specialia suffragia facta pro parentibus, ut tu qui filius haeres es non damneris, nam ad hoc obligatus es quinque legibus. Prima est lex naturae, secundum illud Matthaei7. Omnia quaecunque vultis ut faciant vobis homines, &c. ad idem. ff. de reg. iur secundum naturam. Secunda est lex scripturae. Ecclestiastici. 7. Mortu- non prohibeas gratiam scilicet orandi, & benefaciendi pro ipso, nam ad hoc es astrictus. Tertia est lex amicitiae & clestastici. 6. Si possides amicum, in tentatione posside il. lum, qui enim amicus est omni tempore diligit. & ipsi clamant. Iob. 19. Miseremini mei, miseremini mei, saltem vos amici mei, quia manus Domini tetigit me quasi dicat quia mundus & caro, & vitae superbia, de quibus in vita confidebamus, & amicos nostros esse credebamus, dereliquerunt & deceperunt nos. Gregor. Lex amicitiae est, ut qui diligit in prosperitate diligat, & in tribulatione. Quarta est lex iustitiae, nam haereditas cum onere suo transit, & nos nihil habemus, nisi a mortuis, quia juxta vulgare proverbium. Totum fuit alterius, totum erit alterius, nec illi dhuc remanebit, ergo ferendus non est, qui lucrum qui- dem amplectitur, onus autem ei annexum contemnit. C de cadu. tol. L.unica. §. pro secundo. & si non habes aliud a parentibus tamen genuerunt te ad minus. ergo sicut dicitur E clesiastic. 7. Honora parentes tuos: quia non esses, nisi ipsi essent. Item omnes sumus fratres, & secundum carnem, & secundum spiritum, ergo vae soli. & frater: & qui a fratre juvatur, quasi civitas firma. & Ephes. 5. Nemo unquam car- nem suam odio habuit, id est, habere debuit. quod est, si non diligit, & ei subveniat, quia qui non est mecum, contra me est. Quinta lex est collatio Judae, quae hoc diffinit. cum enim Judas in bello strenuus prohibuisset suis, quod nor intenderent spoliis habita victoria, inventi sunt quidam de suis mortui, qui contra prohibitionem suam spoliis intenderant. ipse autem habita collatione cum sapientioribus utrum pro talibus esset orandum: & diffinito quod sic quia esse poterat, quod inter flagella contriti essent, ante- quam spiritus exhalaret, misit duodecim mi. drachmas argenti, &c. sicut legitur 2. Machabaeor 2. Secundo valeret ad orationem acquirendam, & quaerelam sanctorum expectantium vitandam, nam verisimile est, quod animae libe- ratae orent pro illis, quorum suffragiis sunt adjutae. Esai. 2 lbi erit gratiarum actio, & vox laudis. Psal. Me expectant justi, donec retribuas mihi scilicet id quod pro me orant, ut cum ipsis veniam. Apocaly. 8. Vindica Domine sanguinem nostrum, de his, qui habitant in terra, id est, terrenis inhiantes, non curant de nobis. & sequitur, Sustinete modicum tempus, donec impleatur numerus fratrum nostrorum. Tertio, valet ad eritandam confusionem querelae pater- nae, & amicorum dicentium in die judicii conquerende de te, quod etiam ea quae praeceperunt, vel debuerunt tibi, praecice non fecisti. unde conqueritur pater de malo filio- Quarto, ad bonum exemplum praebendum aliis, qui post te venient. Quinto, ad laborandum pro teipso. nam qui pro alio orat, pro seipso laborat. Sexto, & ultimo, ad honorandum illum, pro quo specialiter fiunt suffragia. nam sic ut dicitur, aliae animae suffragiis participantes ei, pro- quo fiunt, regratiantur, & coram eo portari, sive repraesentari intellipuntur, sicut coram domino ad mensam se- dentis, sed postea proportionaliter dividenti cibaria, vel encaenia aliqua deportantur.

Quae poena. * sit pro peccatis singulis injungenda. co Circa hoc sunt diversae opiniones. Qui- jam enim dicunt, quod omnes poenitentiae arbitrariae sunt. & ad aliud arbitrium judicis rediguntur. & hoc probat Leo. 26 q 7. tempora. & Nicolaus eodem, de his poenitentibus est concilium Carthaginense, ea. causa & quaest. poenitentibus & Joannes antiquus Decreti glossator, de conse. dist. 3. de poenitentibus & loannes dist. 1. mensuram. & hanc opinionem approbat consuetudo, quia generaliter hoc servatur & pro hac facit, quod Doctores juris communiter te- nent poenam scriptam in judicio criminali, & contentiose nutari posse: quod dic, ut no. sup. de accus. §. quis sit effectus. de qua hoc minus videtur esse concedendum, quam de poenitentia. Ratio autem, quare poena relinquatur arbitrio poenam, sive poenitentiam injungentis, ea potest esse: quia cum multa, variaque sint delictorum genera ut multis & legibus & canonibus continetur, non potuerunt ergo omnia legibus & canonibus comprehendi. argu. Imon ossunt omnes. ff. de legibus. merito itaque arbitrio relinquenda sunt, ut tradunt Canonistae in ca. de causis. per illum textum, extra de officio & potestate judicis delegati, cum multis si milibus Arbitraria tamen illa potestas restringitur & modificatur secundum circumstantias personarum, rerum, & temporum, & similium, ut no. in d c. de causis. quod & videtur pro- bari per textum in l. Arrianus ff. de actio. & obliga. & in I. respi. iendum ff. de poenis. Sed & ad hoc non incongrue poterit allegari elegantissimus text. inc. tempora. supra allegato, cu- jus haec verba sunt, Tempora poenitudinis habita mode- ratione, constituenda sunt tuo judicio, prout conversorum animos perspexeris esse devotos, pariter etiam habentes aetatis senilis intuitum & periculorum quoque quorumcunque, aut aegritudinum respicientes necessitates Et haec pro parte affirmativa sufficiant. Sed contradicit Greg. dicens, Falsas poenitentias dicimus, quae non secundum authoritatem sanctorum Patrum pro qualitate criminis imponuntur: de poen. dist. 5. falsas. Sed dic hoc verum. esse, nisi ex causa vel consideratis circumstantiis poenitem tia temperetur. Item didit Greg. quod prolixior debet esse poenitentia, quam fuit culpa. de paen. distin. 3. productior. sed hoc intellige de interiori poenitentia, quia quotieseunque recordatur, debet dolere ut not sup. eo. §. quibus & quot die- tis. sub §. qualis debet esse contritio. vel potest intelligi de pae- na, quam patimur propter peccatum primi parentis. Item licunt Greg. & Hiero. quod tanto tempore debent esse peccatores in paena, quanto tempore fuerunt in culpa. a6. dist. omnes. versic. humanum dico. de paen distin. 1. unde benignum. versicul. quanto tempore servierunt Chusarsochoni. ad idem. di paentit. dist. 5 c. fin. 26 q. 7. his qui diversorum, & c. sacerdos, & cap. pro qualitate. Dicas quod pro quolibet peccato mortali a a debet regulariter septennis paenitentia imponi. 33 quaestio. 2. hoc sunt & § sequen 22 quaest. 1. praedicandum & est ratio u- na: quia Dominus praecepit Mariam sororem Aaron le- ora percussam poni extra castra per septem dies, ut in de hoc ipsum. & sic accipitur dies pro anno alia ratio est, ut icut peccator per peccatum septiformem sancti Spiritus gratiam amisit, sic per septennem paenitentiam recupe- et: & est hoc verum, sicut legitur in proxime supra dicte nducto §. ergo semper est imponenda septennis paenitentia, nisi major vel minor inveniatur a canone expressa, in quo quidem casu si crimen publicum sit, publica non major vel minor paenitentia, quam scripta reperiatur imponenda est, nisi ex magna causa dispensetur, infra eod. quaesitum. Si occultum, tunc indistincte, & arbitrarie imponitur, ut probant concor. signa. supra eod. §. respons. 1. & argument. supra de aposta. ca. 2. in fin. de paenit. distinction. 1. judi- cet. & distinctio 5. consideret. & capit quem paenitet, secundum magistrum meum Certum est, quod maior causa requiritur in publico, quam in occulto: in utroque tamen minor ex causa poenitentia potest imponi, consideratis crimini: quantitate, & personae, & dignitate, conditione, sexu, offi- cio, paupertate, infirmitate, debilitate, consuetudine, complexione, societate, contritione, loci, religionis, & temporis qualitate, causa, animo, & voluntate, & aliis circumstantiis de quibus August. ponit po de poen. dist. 5. cap. 1. probantur haec infra eodem significavit. & c. Deus qui. & c. omnis. § sacerdos, supra de homicid. sicut dignum. supra de eo qui cogn. consanguineam uxoris suae. transmifo. ad fin. nam & omnes dilationes arbitrariae sunt, ut notatur. supra de dila. §. quis ipsas dare debet. supradictis igitur consideratis aggravabit, ve alleviabit sacerdos discretus poenas peccantium, de poeni. distinct. i. in actione. & cap. judicet. quia apud Deum plus valet mortificatio vitiorum, quam abstinentia ciborum: de poenit. distin. 1 mensuram, Sacerdos tamen sibi consulit, si di cat, Charissime tu commisisti tot & talia peccata: pro- quolibet deberes sic poenitere. sed forte vita tua ad hoc peragendum non extenderetur: injungo tibi talem poe- nitentiam pro omnibus concedo etiam tibi, quod quocunque jeris, remissiones praelatorum tibi factae prosint, quae alias non prodessent: infra eod. quod autem & iunge quod no. sup. eo. § quis sit effectas. sub §. flagella. eleemosynae autem quibus peccata redimuntur. 82. dist c. fin. de poen. dist 1. medicina & omnia alia bona, quae feceris & mala quae pro Deo toleraveris, injungo tibi pro poenitentia, ut prosint tibi in remissionem peccatorum tuorum. & si interim moriaris, authoritate Dei, & beatorum Apostolorum Petri, & Pau- li, & sancta ecclesiae, & nostra absolvimus te ab omnibus nis, quae confessus es, & ab aliis, de quibus non recordaris, inquantum possumus & debemus, ita quod si quid purgandum remanserit in purgatorio purgetur, juxta misericordiae Domini voluntatem. 11. q. 3. aisit. & patet in his quae no- supra eod. § & an ficte poenitenti. sub §. quid de operibus. ver. ad hoc dicas. & seq. sic potest presbyter, consideratis considerandis, in poenitentiis dispensare. 15. q. 6 c. 1 11 q. 3 absit. de consecr dist. 3. de poenitentibus. nisi forte in canone ei inhibeatur, sicui patet sup. de maledic statuimus. ibi, nullam in hoc misericordiam habiturus. vel dic, quod adhuc ex causa dispensare potest, ut plenem no. sup. de maledic. §. fin. ver praeterea temporalem super verbo, nullam in hoc. presbyteri enim quantum ad paenitentias, confessionem corporis Christi, & praedicationem, tenent locum Apostolorum, & habent claves regni coelorum. 11. q. 3. absit. 28. q. 7. hac sit positum. & c. alligant. de poen. dist3 inter haec hircum. caveant tamen. quod sic arbitretur, ne vilescat authoritas ecclesiae, & ne potestas clavium contemnatur. de poen dist i sunt qui arb trantur 50 dist absit. & t. quam praepostera. & ne seipsos onerent, ut paret in his quae no. inf. eo. sub rub. de remissio. §. ad quid valent. versic. illud etiam consulimus. & iunge quod no. inf. eo. sub § si & sub rubri. de re- miss. vers. remittit igitur sacerdos. Consulimus etiam sacerdoti, ut quia secundum Greg. contraria contrariis purgantur, sive curantur, peccatori, confitenti, semper per contrariam imponat poenitentiam ut scilicet superbo injun- gat humilem orationem, avaro eleemosynarum elargi tionem, accidioso peregrinationem, guloso, & luxurioso abstinentiam, & carnis macerationem, & disciplinale flagellationem, suspecto de haeresi, si clericus sit bonus, fidei praedicationem, & haereticorum persecutionem: maledico benedictionem, & linguae refraenationem, aliis satisfactionis generibus simul junctis. arg. supra de purg. cano. inter solicitudines. §. praecipias. loci quandoque mutationem 7i dist. valet. personae elongationem is quaest. 1. mulier. & junge quod not. sup. eo. § quis sit effectus. sub § sed ad hoc.

VT autem sacerdos circa poenitentias dispesando cautius arbitretur, notandi sunt casus, in quibus per canones certae poenae, seu paenitentiae imponuntur, nam canones paenitentiales tenetur scire sacerdos, alias vix in eo nomen sacerdotis constabit, secundum August. 36. distin. quae ipsis. & sunt hi. Primus canon dicit, quod presbyter si fornicationem fecerit, paenitentiam 1o. anno. facere debet. hoc modo, inclusus sacco, indutus, & humi prostra- tus misericordiam Dei jugiter implorans tribus menfi- bus continuis, de vespera ad vesperam pane & aqua utatur, exceptis diebus Dominicis, & praecipuis festivitatibus, in quibus modico vino, pisciculis, & leguminibus re- creatur. elapsis & finitis sic tribus mensibus exit de carcere, non tamen procedit in publicum, ne grex fidelis in eum scandalum patiatur. per hoc apparet, quod loquitur de publico crimine. Post hoc resumptis aliquantulum viribus anno uno, & dimidio in pane, & aqua paeniter, exceptis Dominicis, & aliis praecipuis festis, id est, quibus vi- no & sagimine ovis, & caseo reficiatur. Finito sic primo an no & dimidio, particeps sit sanguinis Domini, & ad pacem & ad psalmos cum aliis fratribus cantandos in choro ad- mittitur, tamen ad cornua altaris non accedat, sed minorum ordinum tantum officia gerit. Deinde usque ad expletionem 7 anni, tres legitimas ferias, sc. 2. & 4. & 6 exce- otis diebus Paschalibus qui sc. sunt quinquaginta, in pane & aqua jejunet, tamen secundam feriam uno Psalterio, vel uno denario poterit redimere. Si sic septimum annum compleverit, potest eum episcopus ad gradum pristinum revocare, ita tamen, quod in tribus annis subsequentibus omni sexta feria, nulla interveniente misericordia, in pane & aqua jejunet. Sacerdoti etiam pro quolibet peccato sive crimine, quod depositonem inducit, est consimilis paenitentia injungenda. Probantur haec omnia 82 dist. presbyt. si fornicationem fecerit. & intelligunt hoc quidam, etiamsi fornicatio simplex sit, alii de aduiterio vel incestu. Secundus canon, dicit, quod sacerdos cognoscens filiam suam spiritualem, scilicet quam baptizavit, vel confirmari fecit, vel in paenitentia audivit, paenitentiam 12. anno. agere debet. & est, si in publicum prodierit, deponendus. Episcopus autem, qui talia commisit, 15. annis paeniteat. mulier vero religioni tradenda est, rebus suis pauperibus erogatis. 30. ju. 1. si quis sacerdos, & cap. non debet. Tertius, quod si quis contra naturam peccaverit, & est clericus, deponi debet, vel religioni tradi, si corrigibilis apparet, ad perpetuam paenitentiam peragendam: si laicus, excommunicari, & a caetu fidelium, usque ad condignam satisfactionem fieri alienus sup. de excessibus. praela cle. & iunge quod no. infra eo versicu. quadragesimus. hoc autem vitium majus est, quam si matrem quis cognosceret. 32. q. 7. adulterii. & de hoc no. sup. eo. §. de quibus. sub §. actuale. ver. inter peccata & sub §. illud quae- re. versi, secundum. Quartus, quod sacerdos qui interest clandestinis nuptiis triennio suspenditur, & si culpa hoc exegerit, gravius puniatur. supra de clandestinis desponsat. cum inhibitio § penult. per constitutiones autem legatorum Apostolicae sedis in provincia tales sive sint clerici, sive laici, ad sedem Apostolicam sunt mittendi. non dicunt tamen, quod sint excommunicati, sed quod citra sedem Apostolicam absolvi non possunt, intelligas tu a peccato, consuetudo tamen in plerisque locis provinciae tales excommunicatos reputat, quousque per sedem Apostolicam fuerunt absoluti, puta tamen, quod assignanda sit dies talibus, intra quem iter arripiant, quo elapso, si non obedierint, sunt ad hoc per censuram ecclesiasticam compellendi, & ex quo propter hoc ligati erunt, non debent absolvi, quo usque iter perfecerint: arg. supe. de appellatio. quaestioni. Quin tus quod si quis votum simplex violaverit, tribus annis paenitere debet 27 dis si vir. Sextus quod si quis excommunicatus celebraverit, triennio paenitere debet, & a vino & carnibus abstinere, 11 q. 3 de illis. Septimus quod qui alium iniuste accusat ad mortem, 6. dies in pane & aqua, per 7. annos paeniteat, si accusatus occisus sit: si membrum per- didit, per triennium. sup. de accusationibus accusasti. Octavus, quod quicunque filiam spiritualem, vel commatrem suam cognoscit, per septem annos paeniteat, & ei consentientes similiter. 39. qu. 3. non oportet. Nonus, quod si quis desponsatam alii duxerit, eam dimittat, & quadraginta dies in pane & aqua per septem annos paeniteat. supra de sponsa duorum. accepisti. Decimus, quod qui cognoscit duas comma- tres. vel sorores, sive vivat uxor, sive non, ad minus septem annos paeniteat, licet plus deberet. 3o quaest. 4. si pater. Undecimus, quod homicida voluntarius sine spe restitutionis deponitur, & septem annis paeniteat. 50 dis miror. Duo decimus, quod casualis per septem annos paeniteat. 50. dist. i qua. & cap. si quis. & cap. eos. Decimustertius, quod si hoc factum sit propter necessitatem eritabilem, per duos an- nos debet paenitere. 50. distinct. de his. licet esset inevitabilis, in nullo imputaretur. 50. distinctio quia te. quod verum est, quo ad peccatum: sed ad cautelam, & innocentiam suam ecclesiae ostendendam, bonum est paenitere. supra de ho- nicid. cap. 2 §. sin. 34 quaest. 2. in lectum. 23. quest. 3 excommuni tatorum. sed & si quis per insaniam committat homicidium, non imputatur. 3 quaest. p. indicas 15. q. 1 aliquantos. & c. illa. & cap. si quis. Qui vero etiam intuitu disciplinae incaute percutiendo occidit, deponitur. supra de homicid presbyterum. 15. quaest.1. si quis non tratus, sed & qui ligatum latro- nem interfecit, deponitur. supra de hom. suscepimus. Decimusquartus, quod matricida per 1o ann. poeniteat, secundum formam satis asperam traditam. 13. q. 2 latorem. uxori- cidae autem imponitur maior poenitentia. talis enim & qui dominum occidit, nunquam equitat, nec vehiculo de portatur, ut patet 33. q. 2. admonere. & ca. quicunque, quare dixit Hugo. quod majus peccatum est uxoricidium, quam matricidium, cum gravius puniatur. arg. 24. q. 1 non auferamus. alii contra. sed ideo maior poenitentia imponitur quia promptiores sunt homines ad occidendas uxores, quam matres. arg. ff. de poenis. aut facta. § si. quae autem poenitentia imponatur his, qui filios occiderunt, dic, ut no. sup le his qui fil. occide. §. quando & qualis paenitentia. Quintus de cimus, quod perjurus per 40. dies in pane & aqua per septem an poeniteat, & semper debet esse in poenitentia, sci inferiori. 6. q 1 quicunq. Sextusdecimus in falsa mensur: est 30. dierum in pane & aqua poenitentia imponenda. supra de contrah. emp. ut mensurae. Decimus septimus, si quis solenniter poenituit, & postea rediit ad vomitum. 1o. an. poeniteat. de paen. dist. 5. si qui vero. Decimusoctavus, qui devo- tam seu monialem cognoscit. 1o. an. poeniteat, & ipsa simi- liter paenitentiam agat secundum formam traditam. 27. q i. de filia. & ca. de votam. Decimus nonus, qui cantat missam & non communicat, anno paenitere debet, & interim a celebratione missarum debet cessare: de consecra. dist. 2. relatum. Vigesimus, sacerdos qui mortuum clericum involvit in palla altaris, uo annis, & 5 mensibus paeniteat diaconus vero triennio & dimidio, sive sex mensibus. de consec. dist. 1 nemo per ignorantiam. Vigesimusprimus, qui committit sacrilegium violando ecciesiam, vel chrisma, seu calicem sacrum polluis manibus accipit, vel similia committit, ann 7. paeniteat. in duobus primis non intrat ecclesiam. & usque ad quartum non offert, & tribus diebus in hebdomada a vino & carnibus abstinet jejunando: sed & alia confi- deranda sunt, sicut de hoc plenius invenitur. 12. q. 2. de uno Vigesimus secundus, si parentes frangunt sponsalia filiorum, triennio separantur a communione & filii similiter si in culpa sint. Sed si filii secundum promissionem factam contradixerint, excusantur utrique quo ad paenam ecclesiae. intelligas non quo ad reatum, ex quo dederunt operam in contrarium. 31. q. 4. si quis parentes. argument. de paen. dist. 1. si cui. Vigesimustertius qui ducit in matrimonium quam polluit per adulterium. 5. ann. paeniteat. 31. q. 1 si qua vidua. Vigesimusquartus, quod maledicus contra Deum vel aliquem Sanctorum suorum linguam publice in blasphemiam relaxans, debet agere paenitentiam per 7. hebdomadas: sicut habetur supra de maledic. statuimus. Vigesi- musquintus, in sacerdote denudante illum, qui sibi confessus est verbo, vel signo: quod dic, ut no. sup. eod. §. in quo tenetur. Vipesimus sextus, qui compulsus conditionaliter peierat, si liber sit. 40. diebus per 7. ann. paenitet: si servus sit, tribus annis. 22. q. 5. qui compulsus. Vigesimus septimus. qui peierat in manibus episcopi, vel in cruce sacrata, tribus annis: qui in non consecrata, uno anno paenitet: qui coactus & per ignorantiam iuris, tribus quadragesimis 22 q. 5. c. 2. Vigesimusoctavus, qui scienter falsum jurat, ve- alium jurare compellit. 7 ann. paenitet. 22 quae. 5. si quis convictus. Vigesimusnonus, qui in dicendis horis canonicis, & aliis officiis divinis a consuetudine Metropolitanae propriae ecclesiae discrepat, 7. mensibus communione privatur. si ex contemptu hoc accidat. 12. dist. de his. Trigesimus, episcopus qui ordinat sine justa causa clericum invitum vel penitus invitum, absolute anno suspenditur. 74. distin. e. 2. Trigesimusprimus, episcopus qui correctionem de venditione mysteriorum dissimulat, duobus mensibus sacerdos quatuor: diaconi & caeteri, ad arbitrium judicis paenitent. 1. qu. 1. quicquid invisibilis. Trigesimus secundus sortilegus. 40. diebus paenitet supra de sortileg. requisisti. Tri- gesimustertius, qui Videt in astrolabio, duobus ann. paenitet. supra de sortileg. ex tuarum. Trigesimusquartus, si per negligentiam aliquid de sanguine stillaverit in terram id est, tabulam terrae adhaerentem, lingua lambatur, & tabula radatur, si non fuerit tabula, locus corrodatur cavam do, & comburatur, & cinis juxta altare condatur & sacer- dos quadraginta dies paeniteat, si super altare stillaverit calix, sorbeat minister stillam, & tribus diebus paeniteat, si super linteum altaris, & ad aliud stilla pervenerit, septem diebus si usque ad tertium, novem, si usque ad quartum viginti diebus paeniteat, & linteamina quae tetigerit stilla tribus vicibus minister abluat, calice super posito, & aqua ablutionis sumatur, vel iuxta altare condatur, si sine abominatione sumi non potest de consec dis. 2 si per negligentiam Trigesimusquintus, si quis per ebrietatem, vel voracitatem Eucharistiam evomuerit, 49. diebus si sit laicus: clericus utem 70. diebus, episopus nonaginta diebus paenitet. si propter infirmitatem hoc accidit, septem diebus de consec. dist. 2 si quis per ebrietatem. Trigesimus sextus, qui presbyterum interfecit, 12. ann paeniteat, ut inf. cap. 2. Trigesimus septimus, qui domum vel aream voluntarie succendit, sub- lata vel incensa omnia restituat, & tribus annis paeniteat supide injuriis. si quis domum. canon tamen dicit, quod si ex odio vel pro vindicta hoc fecerit, excommunicari debet, nec absolvitur, quousque satisfecerit. paena autem imponitur, ut Hierosolymam, vel in Hispaniam vadat, in Dei servitio per annum integrum moraturus. si quis archi- episcopus vel episcopus hoc relaxaverit, damnum restituat, & per annum ab officio episcopali abstineat. 23. qu. 8. pessimam. hodie, postquam denuneiati sunt, non possunt absolvi citra sedem Apostolicam. inf. de sent. excom. tua nos. quod dic, ut no. sup. de rap. sub rub. de incendia § & qua paena. ver. sed secundum can. & seq. Trigesimusoctavuus, qui comu- nicat haeretico inscius, anno paeniteat, qui scienter s. ann- jui permittit haereticum cantare missam ignoranter. 4o- dies, si pro reverentia ejus, per annum, si in subversionem fidei, tanquam haereticus damnatur nisi per 10. ann. paeniteat, si quis recesserit ab ecclesia ad haereticos confugiens & alios hoc idem faciendum induxit, 12. an. paeniteat, tres extra ecclesiam, 6 inter audientes. duo extra communio- nem & sic 12. an. communionem sine oblatione participat. 24. q.1 si quis dederit. Trigesimus nonus, qui ignoranter co- gnoscit duas sorores, vel matrem & filiam, vel amitam & neptem. 7. ann. paenitet, si scienter, perpetuo caret conju- gio. 34. q. si si quis cum duabus. Quadragesimus, qui cum brutis coierit, plusquam per 7. an. paeniteat. idem pro incestu 33. q. 2 c. hoc ipsum. & §. seq. Quadragesimusprimus, patro- nus qui res ecclesiae dilapidat, anno paenitet. 16 quae. 7. filiis Quadragesimus secundus, qui lustrat domum suam cum magicis & incantatoribus 5. an. paeniteat. 26 qu. 5. Qui divi- nationes. & c. non liceat. Quadragesimus tertius, si mus come- dat corpus Christi, sacerdos 4o dies paeniteat. si perdidit. J0. dies. de conse. dist. 2. qui bene. si incaute dimisit, quamvis nihil nephandum inde acciderit, tribus mensibus ab offi- cio suspenditur. sup. de custod Bucharist. c. 1. Quadragesimus quartus, qui jurat non facere pacem cum proximo suo, anno paeniteat, & ad pacem redeat 22 qu. 4. qui sacramento. Quadragesimusquintus, pro perjurio, adulterio, & homicidio, dantur regulariter septem anni. idem pro fornicatione, licet non ita aspera paenitentia injungatur. 22. quae. 1 praecavendum. alias incipit, praejudicatum. 33 qu. 2. hoc ipsum. & § sequ. Quadragesimus sextus, qui scienter rebaptizatur, septem ann paenitet, faciendo tres quadragesimas, & feria quarta & quinta in pane & aqua jejunando, si pro vitio haeresis hoc fecerit. Sin autem pro immunditia, id est pro- salute corporis obtinenda, ut sup. de apostat. ca. 2. tribus annit peniteat. de consec. dist. 4. qui bis. & talis qui bis baptizatur. el etiam confirmatur, sit de foro ecclesiae, & cogitur fieri regularis. de consec. dist. 5. dictum est.

LIcet autem omnes circumstantiae diligenter sint attendendae: principaliter tamen considerandae sunt qualitates personarum nam si servus sit, & timore peccaverit, obediendo domino in atrocioribus, mitius puniendus est 22 q 5 qui compulsus. 12. q. 2. cum devotissimam. & tamen in talibus non tenebatur obedire. 11 q. 3. si dominus. &6. dist. amputatis. 23. q. 4. duo ista nomina. quod si voluntate peccaverit, acrius quam alius etiam in corpore punitur. 24. q. 1 qui contra pacem. 12 q. 2. qui manumittitur. 3. qu. i1 si quis ex familiaribus nec est servo injungenda peregrinatio, per quam domi- nus qui in culpa non est servitio nimium defraudetur: infra de sent. excomm. relatum,

SI vero peccator liber sit, totam paenitentiam a canone statutam, si fieri potest, explere debet. 26. qu. 7. sacerdotes poenitentiam. de poen. dist. 1. nonnulli vero. Sed ex causa poterit moderari, ut no sup. eod. §. ver. certum est.

SI dives sit, inquiras caute & astute quae causa movit i- osum ad peccandum, & si purae confiteatur, veniam promittas. de poenit. distin. 6. capit. 1. ad fin. & impone poeni tentiam in jejunio, oratione, & eleemosyna consistente quod si delicatus sit, caveas ne asperum jejunium injun- gas. 41 distin. non cogantur. sed aggrava eum in eleemosynis, de poenit. distinct. i. medicina. nec dicas propter hoc venalem dominum, sed peccator vendidit se aere alieno, 15. qu. 1 non est, in fin.

SI sit puer, non tenetur confiteri, quousque ad annos discretionis pervenerit. infra eodem omnis, id est quousque sciat discernere inter bonum & malum supra de delict pue, pueris. antea enim nesciunt tales quid faciant. 15. quaestione 1. §. ut itaque. sed & ratione fragilis aetatis, minor est poenitentia imponenda, ut in dicto § & ideo etiam inter plenam & semiplenam pubertatem distinguendum est sicut notatur. supra de despon. impu. & de fri. & deli, pue. supra eodem, §. cui. sub §. cui. pue. cum discretione. ergo quae est mater omnium virtutum, a 3. quaestion 5. praesentium. supra de offic. cust. capit. 1. est poenitentia imponenda, ut animae hominum corrigantur, nunc plectendo, nunc ignoscendo. quia hoc solum bene agitur. 23. quaestio. 5. prodest. & multa bona praestantur invitis. 45. distin. & qui emendat. Si senex fuerit, dic, ut notatur. supra § quando confitendum. versi. item confitendum est tempore pueritiae. & seq.

SI praelatus sit, & publice peccaverit, acrius quam alius puniri debet, propter exempli perniciem. 11. qu. 3. praecipue. supra de voto. magnae. 82 dist. nemo quippe. Si vero occultum sit, ipsum mitius punias: quia ubi malum oritur, ibi debet mori. 2 q. 1. si peccaverit. 50. dist. de his. presbyter tamen magis puniendus est quam diaconus, & sic procede descendendo. nam gradus dignitatis, vel ordinis peccatum aggravit. 40. dist. homo Christianus. 89. dist. ad hoc Deus. de pae. dist. 4. §. finis. ubi dicit, In domo patris mei mansiones multae funt. sic enim intelligendum est & de domo inferni, & de domo hujus mundi

SI sit monachus, vel alius religiosus, injungas quod de caetoro servet regulam, quam professus est, quia secundum Aug. haec est summa paenitentia. 12. q. 1 non dicatis, ub- dicit, quod si ultro confitetur, parcatur, ei, & oretur pro- ipso, si convincitur, gravius puniatur. non tamen iniungatur tali in claustro propter fratrum scandalum jejunium speciale. secundum Basil. 20. q. 3 monachi. & § sin. potest tamen puniri in ciborum abstinentia, cum & sine scandale possit comedere magis, vel minus. Item in oratione, quoc si solitarius sit, tali indici potest jejunium, & si invenias quod sine praelati scientia proprium teneat, terreas ipsum. quia nisi majori suo reddiderit, salvari non potest: imo & sit ejus oratio in peccatum. 12. q 2 nolo. & si invenias, quod sit transgressor regulae, acriter punias: nam talis secundum Greg. magis delinquit, quam Ananias & Sapphira, qui sancto spiritui sunt mentiti. 17. q. 1. Ananias. & qui sin conditione vovet, talis sine conditione reddere tenetur 17 q. nuptiarum. 32. q. 8. c. unico.

SI sit beguina, & cadat in peccatum carnis, gravabis eam in orationibus & jejuniis. & injunges eidem, ne de caetero impietatem nutriat sub specie pietatis 18. quae. 2 perniciosam. & c. seq. & si votum non fecit, consulas quod contrahat ex quo continere non potest. nam secundum Hie rony. melius est conjugium subisse, & ambulasse per plana, quam ad altiora tendere, & in profundum inferni cadere. 27 q. 1 nuptiarum.

SI sit monialis, distinguendum est inter diversos gradus monialium, nam quaedam sunt laicae, quaedam corruptae & professae conversae. & istae minus peccant, quam consecratae. 27. q. 1. & c. hae vero. Aliae sunt velatae velo professionis tantum, & istae magis peccant, quam primae, mi- nus tamen quam consecratae. Aliae consecratae, & istae magis peccant. de his duobus gradibus 27 q. 1. nec aliqua & ca. de viduis. & c. quae Christo. Aliae diaconissae, & hae similiter magis peccant. 2o. q. 1. sanctimoniales. Aliae abbatissae: & hae similiter magis peccant. 2o. q. 1 juvenculas Est & sextum genus. nam & aliquae sunt assisteriae scilicet inclusae, & qu tales corrumpit, acrius est puniendus, quam si corrumpo ret aliam monialem. 27. q.1. si quis rapuerit. Aliae etiam sunt conversae seculares, non professae. ut sunt conversae secu- larium ecclesiarum, & plebejum, vel hospitalium sine re- gula approbata, & istae minus peccant. nam & si contra- nant, tenet matrimonium, ut probat a contrario sensu. 37. q. 1 ut lex continentiae.

SI sit secularis omnino considera, utrum sit puella, & virgo sub potestate parentum constituta, & nimis lasciva & tunc afflige eam jejuniis, & disciplinis, ne cadat in peccatum luxuriae. nam luxuria mulierum ferenda non est, imo quia acrior est quam virorum, acrius est domanda 32. q. 3. meretrices. est tamen nibilominus. & si peccaverit, con- lolanda, quia sexus muliebris magis debet moneri, quam terreri. 27. q. 1 de viduis.

SI sit conjugata, praevideas quod sine scandalo viri poe nitentiam imponas scilicet quod in absentia viri affligat se disciplinis, & jejunet, praesertim si maculaverit thorum viri, ad quod nulla conditione debuisset induci. 33. q. 5. §. est ergo. in praesentia vero viri abstineat, non a qualitate, sed a quantitate ciborum, sicut notatur. supra eod sub §. si sit monachus. & insistat fortius orationibus, & si forte ali- quod crimen publicum commiserit, quod bene scit mari- tus, puta oppressit filiam, vel simile quid commisit, tune sub praetextu illius peccati, si potest sic fieri, etiam de occulto poenam agat, sic quod de caetero mereatur vocar casta, non adultera. 33 quaest 1. quod datum tibi. & cap. non erit turpis. nomen enim adulterii vitii nomen est, non naturae, & egressus vitii, virtutis operatur ingressum. 32. qu. 1. cum renunciatur

SI sit vidua, aggrava ipsam in jejuniis, & orationibus suis magis, quam alias mulieres, nam tales orationibus suis & meritis debet ecclesiam adjuvare. 81. dist. viduae,, & ideo si vidua non potest jejunare, est orationibus aggravanda, ut ibi. & 31. q. 1 quomodo virginibus.

SI sit meretrix. b inducas, ut cessat a peccata, idem si cel saverit, veniam polliendo, alioquin salvari non potest, nam ad talem prohibet Dominus accedere, cujus pudicitia venalis est turpitudo, 32. q. 4. meretrices. 34. distin. vidua Sed & si dicat, quod cessare non potest non est danda paenitentia, quia nec potes. debes tamen ei consulere, ut faciat eleemosynas. & omnia bona quae poterit, ut sic domi- nus eam respiciat, & cor illius illustret ad poenitentiam faciendam, de paen. dist. 5 falsas. in si. quod dic, ut not. sup. eod. §. & an ficte poenitenti sub §. quid de operibus. ver. quid ergo, si ali- quis poeniteat. & seq.

SIc ergo quamvis canones certas poenas imponant ir O casibus, possunt tamen ex causa augmentari, & minui, consideratis his, de quibus no. supra eod. §. resp. 1. versi. certum est. & respectu lachrymarum & contritionis, de poen. diftin 3. de poenitentibus. & magnitudine peccati, & altitudine dignitatis, nam ab Episcopo usque ad ultimum ministrum. sicut maior praecedit culpa implicanda est vindicta. 50. dis quia tua. 21. qu. 1. nullisas. & ideo clerici sunt magis, quam laici puniendi, propter exempli perniciem. 21. qu. 4. praecipimus. & quia raro clericus vere paenitens invenitur, non cuim confunditur, quia peccavit, sed quia gloriam suam imittit, secundum Chrysost. de poentit. dist. 1. quis unquam. & secundum Ambros. Facilius invenitur qui servat innocentiam, quam qui agat veram paenitentiam, de poen. dist. 1. sunt qui arbitrantur, quod Beda exponit de clericis luxuriosis. 2. q. 7. secuti.

QUid si aliquis sacerdos habet parochianos caecos, pel mutos, furiosos, vel daemoniacos, si nutu vel scrintura vel signo possunt confiteri, faciat homo quod potest. 22. q. 2 faciat. sin autem oret sacerdos ad Dominum pro talibus, & faciat populum orare, ut Dominus illustret corda ipsorum ad paenitentiam, & misereatur eis, sicut docet Augu. de consecrat. distinctio. 2. solet quaeri. tunc enim ei, scilicet sa- cerdoti nihil imputabitur, cum de contingentibus nil o- misit. 44 dist. Ephesus Uid si quis in fine poenitet, vel in sanitate, sed poeni Eentiam non complevit: vel complevit poenitentiam sibi injunctam, sed minorem quam debuit, quia sacerdos impeditus & simplex nescivit, vel non potuit modo debito arbitrari, nec tamen ipsum absolvit simpliciter, sed secundum quod no. supra eod. §. quae poenitentia. ver. sacerdos. & §. & an ficte paen. sub §. quid de operibus. versi. ad hoc dicas. ad hoc sciendum est, quod secundum Leonem, nemo est desperandus, dum in hoc corpore constitutus est, quia nonnum quam quod diffidentia aetatis differtur, consilio maturiori perficitur, de poen. dist. 7. c. 1. exemplum habes in latrone, cuius etsi sera fuit poenitentia, perfecta tamen & accelerata fuit indulgentia: tanta enim posset esse contritio, quod sufficeret ad omnem poenitentiam delendam, ita quod talis anima nec per purgatorium transiret, sed ad patrian convolaret, verum hoc periculosum est, & incertum est nobis, ut patet in his quae no. supra eod. § qualis. sub § festina & probat Aug. de poen. dist. 7. §. 1. & c. nullus expectet. & no. sup eo. §. quando confitendum. sub §. confitendum

Quibus & qualiter, a quibus & inquantum facienda est restitutio male acquisitorum. Breviter respondeas, quod damnun passis, vel haeredibus sive successoribus eorum, si extant. Ab his qui damnum dederunt, vel haered. eorum. Et insolidum si facultas suppetit, facienda est restitutio, alioquin frustratoria est poenitentia, quia secundum August. nor a dimittitur peccatum, a nisi restituatur ablatum. supra di usur cum tu 14 q. 6 si tres & notat. de hoc plenem infra eodem. sub §. fin qui incipit, sed quae forma servanda est. & junge quod not. supra de test § ad quid haeres tenetur. sub §. tenetur. & lupra de usur. §. qua poena.

QUid de praelatis, vel aliis clericis, tenentibus admini & strationem ecclesiasticam, & male administrantibus, nunquid tenetur ecclesiam reddere indemnem: sic, supra de elect. quod sicut. § fi. & hoc intelligas, sive praelatus de rebus ecclesiae expenderit in meliorationem proprii patrimonii, vel etiam si propter nimiam diligentiam propriorum negociorum neglexerit neocia ecclesiae procurare & sic est de ecclesia damnum passa. Sed & de culpa seu negligentia procuratoris sui, seu vicarii, videtur teneri. supr. de ossi arch. ea quae supra de sta mo. cum ad monasterium § pen ff- de cust. & exhi. re. I fin. Sed & si de sua aliqua expendit in negociis ecclesiae, illa potest recuperare vel etiam haeres nuus, ut sic fiat quaedam compensatio hinc & inde secundum Goff. 2 q. 7. lator. in fin. & secundum concilium Bra charen 14. q. 4. c. 1. & 2. argum. supra de re eccle non alie. Episcopus. Hoc autem intelligas, quando gravis est laesio, vel et am quo ad alienationem, vel diminutionem rerum immobilium, vel mancipiorum ecclesiae, vel etiam redituum suorum. nec enim prohibetur praelatis, quo minus possin de fructibus & perceptis reditibus quos suos faciunt, ali qua erogare, secundum ea quae no. sup. de don § & quid. Sec & ille praelatus ad restitutionem astringitur qui proprium habet supra de praeb. de mulct. & de app. reprehensibilis. possun- autem omnes habere proprium, exceptis religionis jugo astrictis, quamvis aliud esset, quando erant communia tempore scilicet ecclesiae primitivae, hi autem qui haben proprium, tenentur de superfluis, seu de his, quae super sunt, largas eleemosynas erogare, secundum hoc intellige 12. q 1 Episcopi, &c. sint manifestae. & quod dicit August. S privatim quae nobis sufficiant possidemus, non sunt illa nostra, sed pauperum, quorum procurationem quodam modo gerimus, non proprietatem nobis usurpatione da- nabili vendicamus. & quod dicit Hie. quod Dominus nor dignatur habere partem cum illo, qui proprium habet, & alias multas authoritates positas. 12. q.1 §. 1. & seq. c. usq. ad §. his omnibus quae innuunt quae clerici non possint habere proprium, & dictum § his omnibus. & omnia sequentia, usque in fi. quaestionis, quae probant, quod proprium habere pos- sint. Quid de his qui donant inhonestis suis mulieribus vel mimis, vel loculatoribus: Si propter peccatum quod com- mittant, vel propter carnalitatem, vel favorem seculi, hor faciunt, peccant mortaliter. o6 dist. donare & tenentur. resti tuere ecclesiae, si proprium habeant, de his etiam qui tali ter receperunt, non est dubium quod tenentur ad restius tionem faciendam. 24. q. 6. si res. si vero causa eleemosynae & pro sustentatione naturae conferant, non peccant, ner tenentur ad restitutionem, dum tamen alias abstineant a peccatis. &6 dist. pasce. 12 quae. 2. & si illi. & c. gloria episcopi. a list sicut hi. & hoc maxime causa hospitalitatis licet, quando casu fortuito veniunt, nec alias quid comederent, di facili invenirent. arg. 42 dist quiescamus. 11. q. 1 quoniam multos, infratit. 1. si vere. & c. cum voluntate. Sed cui fet restituti- ib histrione, vel a meretrice, qui non debuit hoc recipers propter peccatum committendum, nunquid illi qui dedit: Non, sed successori suo vel superiori, qui hoc in utilitatem ecclesiae expendat. argum. 17. q. 4. si quis in atrio supra de offi. ordi. cum vos. supra de cle. conjug. diversis fallaciis. in fin nec obst. sup. de dec. tua nobis. §. 1. ver praetextu. quia illud intelligitur, quando is qui tenetur ad restitutionem, non re- ceperat a clerico id quod tenetun restituere, & sic non erat clericus particeps in delicto. ubi ergo particeps est clericus, non sit ei restitutio, ut puniatur in eo, in quo de- liquit. supra de jure immuni. cap fin. & de ju. pat pasto. & tempo. ord. literas.

Quid de muliere, quae filium suscepit de adulterio, b b vel partum supponit, ut sic haereditas mariti ad filium susceptum de adulterio, vel suppositum partum perveniat: Hic notandum, quod partus supposit accusatio nullo tempore clauditur. unde & post mortem illius, qui com- misit de hoc quaerendum est. ff. de fal quifalsam. §. 1. contra regulam, secundum quam crimina morte extinguuntur 14. dist. quorundam. C. de falsis. querelam. non tamen est haec accusatio popularis, sed his tantum, quorum interest, com- etit. ff de fal. I. Cor. 2. §. 1. Tali autem mulieri non videtur, quod non possit de seviconsuli, quia si hoc revelat, multi plex periculum imminere potest, forte vir dimittit eam, & sic continere nequeuntes uterque adulterabitur, fient guerrae inter parentes viri, & mulieris, & homicidia com mittentur, praeterea quid proderit, si fiat haec revelatio, quia non croderetur ei de adulterio in praejudicium filii, forsitan hoc negantis, nec forsan supposito probari potest, & sic non obest filio, quem uuptiae demonstrant. ff. de his qui sui vel alie. jur sunt filium, & arg. sup. qui filii sint leg. per tuas. & de probatio. per tuas. Si vero hoc non revelat, durante hac fraude, non videtur quod debeat ei poenitentia injun gi. arg. inf. eo. quod quidam. 14. q. 6. si res. Sol. Tali mulieri, etiam durante ista, non est poenitentia deneganda. Sed sive maritus habeat alios filios, vel parentes, qui ab intestato veni- rent, sive alios haeredes instituerit, sive propter hoc dimittat, quod non instituat, nam & quo ad hoc peccat mulier indistincte, quod per hoc videtur impedire factionem libera testamenti. C. si quis aliquem test prohi. . 1. & 2. in his omnibus casibus est eidem mulieri per discretum sacerdotem com- petens satisfactio injungenda. & hoc est quod legitur totum, & solvitur, & expressim determinatur inf. eo. offici Et no. quod dicit, discretum sacerdotem, subaudi tu & cautum, ut scil. sciat hoc celare, non publicet. inf. eo. omnis. & no. sup. eodem §. in quo tenetur sacerdos. & ut sciat consulere mulieri quod ut cautius faciat, considerare debet qualitates per- sonarum, tam mariti quam mulieris, & filii putativi. Si enim mulier dominatur viro, & confidit de ipso intantum, quod secure potest ei dicere, & quod inde faciet quicquid vo uerit, sicut aliquae mulieres inveniuntur, de quibus dicitur vulgariter in Lombardia, quod lumbare sive bragari- um portant, & aliquae etiam inveniuntur quae scientibus viris adulterantur, nec viri audent etiam inde loqui. & ego etiam inveni aliquam, quam maritus non poterat co- gnoscere, & sustinebat, quod ab alio cognosceretur, & fili- os tamen ab alio susceptos nutriebat, tanquam suos, in tali casu tute potest sacerdos cosulere, quod hoc revelet marito, ex quo comsentit vir, quo ad restitutionem, est mulier absoluta, quia concessum est marito suo disponere, sicut placet. Cod. de Iudaeis. nemo exterus. Cod. mandaci. in re manaata. Si vero periculum immineret in revelatione marito facienda, sicut pro majori parte praesumendum est, & filius putativus sit homo simplex, & spiritualis & timens Deum, recepto juramento a muliere, quod hoc non proponit malitiose, & a filio, quod secretum teneat, si hoc tamen viderit expedire, poterit hoc in fecreto filio revelari, & inducendus erit, vel intret religionem, vel ad remotas ultra mare, vel alibi se transferat regiones, & de haereditate nihil habeat, vel contingat, & sic quo ad satisfactionem haereditatis, mulier similiter est in tuto. Sed nunquid tenetur filius de consumptis bona fide: Non puto. argum. C. d rei vend. certum est, mulier tamen tenetur, sicut no. supra eod ver seq. Quod si filius non est talis, nec vult credere mulieri, neque consilio sacerdotis acquiescere, vel ei periculum est revelare, tunc nullum restat remedium, nisi quod mu- lier si proprium habeat, his qui ab intestato venirent, vel aliis scriptis haeredibus quo ad valorem partis istius putav filii aestimationem, per eum consumptorum satisfaciat competenter, vel si tales non extant, faciat inde eleemosynam de Episcopi dioecesani consilio, & consensu, sicut nota. simile inf. eo sub § quid de praedam ementibus. ver. quod si non potest reperiri dominus. Verum si proprium non habet, vel non potest ad plenum satisfacere, doleat de peccato, pro- ponens firmiter in mente, quod quam cito poterit, satisfaciet iuxta posse. satisfactio etiam, si facultas satisfaciendi adest, caute fiat per eundem sacerdotem scilicet vel aliam interpositam personam, quae & caute hoc sciat facere, vi- delicet sic dicendo, quaedam persona tenetur vobis intan- tum. Ecce ego vobis reddo, accipiatis quod vestrum est, vel si non potest satisfacere mulier, poterit dicere quaeda persona, tenetur vobis intantum paenitet multum de peccato, supplicio pro Deo & salute animae vestrae, quod ei remittatis. sic intellige. infra eo. officii. & arg. 22. q. 5. hoc videtur. super quo ride quod not. sup. de usur § qua poena sub § ilia a ju. ver. quid si fenerator partem pecuniae. & seq. & praeced in hoc tamen distingui potest, sicut no. inf. eod. sub § sed qua forma servanda est ver. quid si is, qui tenetur restituere. & seq. Sed & considerare debet sacerdos qualitatem personae, cui hoc dicet. nam si forte super hoc esset fama, vel is cui dicit, hoc aliquam malam suspicionem posset habere de muliere, propter quod forte ad dominum terrae recurreret, & ipsam faceret ponere in tormentis, melius esset tacere, & contritio sufficeret mulieri. arg. 22 q. 2 ne quis Illud etiam caveat omnino sacerdos, ne hoc revelet judici cuicunque sup. de exces. prael. dilectus

QUid de naufragiis: & quidem talia possunt occupari it salva fiant, & domino reddantur, sicut consuevit. notat. supra de accus. cum dilecti. est tamen totum restituendum. ff. de incend. rui. nau. I. si quis ex naufragio. non obstante contraria consuetudine, vel statuto, & idem de rebus peregrinorum in hospitiis mortuorum, quod dic, ut not. supra de rap. sub rubric. de incendia. § contra quem & §. inquan- tum. & § qua poena. & supr. de peregrinantibus. §. & quo privilegio. versiculo. de privilegiis. & sequent. De pedagiis vero dic, ut not. supra de censi. §. ex quibus causis. ver. exactiones autem peda- giorum. & seq.

QUid de quaestis, & taleis: & quidem si appareat instru nentum inde factum, quando dominus colonis concessit praedia, sicut aliquoties fieri consuevit, pacta servanda erunt. supra de pact. Antigonus, nam & quilibet in traditione rei suae potest pactum apponere. supra de condi. appo verum. 18. q. 2. Eleutherius. & si de his quae certa sunt aliud retinuerit subditus, vel subtraxerit, vel diminuerit, vel celaverit, ex certa scientia, debet tanquam fur & latro ad restitutionem faciendam induci. idem intelligas, quod si instrumentum non extet, tamen antiqua talea, & certa si scitur, vel creditur probabiliter, quod ab initio ex iusta causa fuerit imposita, secundum Ray. quod dic, ut not. sup. de censi §. quis census. Si vero non est dictum, quota talea fiat, sed in definite dictum est, quod dominus in tali homine, vel tal casamento possit taleam facere, intelligi debet modera- tam, considerata facultate hominis seu casamenti, arg. sup de censi. cum Apostolus. § sin io. q. 3 § si ff de leg. 3. si filiae ff. de iure dot quaero. C. de nup. si furiosi. & si de hoc habet dominus laesam conscientiam, inducatur ad restitutionem faciendam. Quid si subditus non exactus, tacite, vel expresso, si- ne fraude & dolo, aliquid ultto domino obtulerit: Licite recipit dominus, nec tenetur ad restitutionem. arg. 28. dist. de culogiis. 1. q. 2. placuit. licet enim exigeretur, honeste tamen tecipitur ff. de var, & extraord cog. l.1. §. est quidem res sanctissima. super. de simo. dilectus filius A. in fi. & c. & si quaestiones. § si. Si vero violenter ultra exigit, dominus ad restitutionem te- netur. 4. q. 6 si res. & patet in his quae not. sup. quot met. caus § qualiter retractetur. ver. item per constitutiones, & seq. Quid si difficilis sit restitutio, quia forte tot exigit dominus, & prae- decessores sui, quod si venderet quicquid habet, ad restitutionem non sufficeret, scripsit Ray. quod potest ei mederi hoc modo, quod remittat hominibus in recompensatio- nem aliquam servitutem, ad quam tenentur ei in perpo- tuum, vel det aliquam certam immunitatem, seu libertatem, vel faciat inde aliquod hospitale, vel aliam eleemosynam, cum consensu & voluntate damna passorum, vel uccessorum eorum, super quo ride, quod no. supr. de usu- ris. §. qua poena. sub §. alia a judice. versi. quid si senerator agtem pecuntae. & sequent. Quid de militibus qui nihil percipiune ab hominibus suis, nisi taleas: Hoc vix credibile est, secundum Rayn. quin ad minus percipiant domini iustitias & avalcatas, & similia, si tamen ita est, dicit Rayn. quod de voluntate hominum esset aliquid certum statuendum, quod eis darent in signum dominii, ne alias penes tales milites inutile & vacuum nomen dominii remaneret. ar- 18. quae. 2 Eleutherius. 1 qu. 3. si quis obiecerit. Quod si dubitetur quid vel quantum debeat esse illud, recurrendum est ad consuetudinem vicinorum. argum. supra de offi. arch. ca fin. supra de censi super eo. c. in ecclesus. cap. di. contra morem. & si diversae sunt consuetudines, illa eligenda est, quae melius portari potest, sine gravamine subditorum. argum. supr. de consue. cum olim. in fi. sup. de censi. ex parte. ff. de leg. 3. nummis ff. de regul iur. semper. & hoc intelligas tunc verum, nisi forte domini ex aliqua causa vendidissent, vel donassent, vel re- misissent id quod in talibus hominibus consueverant percipere, & habere, nam si hoc esset, nnllus dandus esset vpe- gressus suas remittentibus actiones ff. de redhi. ac. quaenitur §. si venditor. & no. sup. de renuncta. §. quis renunciare. Item hoc est intelligendum verum esse, nisi non subditus contra damnum praescripsisset libertatem, ut patet in his quae no- sup. de immunitate ecclesiarum. § a quibus muneribus versi. ego puto. & de praescriptionibus rerum immobil. § quae exigantur. sub §. quartum,

QUid de rapina, vel praeda. ad evidentiam hujus quaestionis no. Ray. quod quinque requirantur ad hoc, ut bellum sit iustum scilicet persona, res, causa, animus, & authoritas. Persona, scilicet habilis ad pugnandum, ergo o- portet quod sit secularis, cui licet sanguinem effundere, nam clerico non licet. 23. q. 8. clerici. & c. his a quibus, nisi in necessitate inevitabili, quod dic, ut no. sup. de homici. §. quae oena. ver. sin autem suit inevitabilis. Res, ut scilicet sit pro rebus repetendis, vel defensione patriae. 23 q. 2. c. 5. & q. 3 fortitudo. & q. 8. si nulla. Causa, puta si propter necessitatem pugnetur, ut per pugnam pars acquiratur. 23. q. 1 noli. Ani- mus, ut non fiat propter odium & ultionem, vel propter cupiditatem, sed ad correctionem, & propter charitatem, justitiam, & obedientiam. 23. q. 1 quid culpatur. & ca. militare non est delictum, sed propter praedam militare, peccatum est Authoritas, ut scilicet fiat ecclesiae authoritate, praecipue ubi pugnatur, pro fide, vel authoritate principis. 23. q 1 quic culpatur. & q. 2. c. 1 Sed quia per hoc non plenem instrueris de iusto bello, recurre ad id quod not. sup. de treu. & pa. §. quid sit justum bellum. Hoc tamen teneas, quod is qui iuste pugnat, non tenetur ad restitutionem praedae, sed sit capientis, ut ibi not. & probatur dist. 1 jus gentium. 23. q. 7. si de rebus. & hoc intelligas, sive capiatur de rebus injuste pugnantis: sive valitorum, vel hominum suorum quousque isti pugnanti debito suo injuria, vel offensione illata, vel damno dato sibi, vel suis, & interesse suo sit juxta propriam & sanam conscientiam plenarie satisfactum: vel donec hostis paratus sit satisfacere, vel se juri pariturum offerat. illos autem intelligas suos, qui plus hominem, quam Deum timentes, sequuntur dominum suum in bello illicito, contra id quod legitur 11 q. 4. lulianus. &c. dominus alios. qui aunt non praestant consilium, auxilium, vel favorem, non credimus puniendos, quia poena suos debet tenere authores, &c. sup. de his quae fiunt a majo. par. capituli quaesivit 66. dis satis perversum. sup. de consec cognoscentes. 1. q. 3. c.1. Quod autem dictum est, teneri illos, qui dominum in injusto bello sequuntur, intelligas quando hi, qui sequuntur, de hoc certi sunt vel probabiliter credunt injustum bellum esse, maxime ubi ecclesia hoc prohibebat, & tales excommunicabat. Si vero certi essent. vel probabiliter crederent, quod iustum esset, in nullo tenerentur, nisi forte haberent eorruptam cupiditatis intentionem, ut patet in his quae notatur. supe eod. versi. animus. secundum Ray. sed hoc reputo periculo sum, quia sola conscientia non facit iustum bellum, ime authoritas juris, vel judicis est, quantum ad hoc pertinet requirenda, ut patet in his quae nota. supra de treu. & pac. e quod sit justum bellum. Quod si probabiliter dubitat, utrum justum sit, vel iniustum, adhuc propter bonum obedientiae excusatur. 23. q. 1 quid culpatur, secundum Rayn. hoc dicas verum, si inquisivit quantum potuit, & peritiores consuluit, & semper dubius remansit, alioquin affectator i gnogantiae, sicut non expers scientiae, puniretur. supra de clandest. despon. cum inhibitio §. si quis vero. nec excusatur propter timorem admittendi feudi, vel incurrendi damnum aliud temporale. 32. q. 5. ita ne. licet metus culpam in partem attenuet, quo ad poenitentiam injungendam circa je junia & orationes. supra quod met. cau. sacris. Sed & authoritas juris vel judicis requiritur, ut notat. supra eodem. versi proxim. ubi ergo habetur authoritas judicis, dici potest quod & si judex errarerit, ad pugnantis tamen conscientiam recurratur, & in hoc casu potest habere locum distinctio dicta in foro poenitentiali, secus in contentioso. nisi error aperte detegeretur sub tempore, ut patet in his quae not. supra de sententia. & re jud. sub rubr. de senten. §. quot sint ejus species. sub §. sed nunquid est sinpliciter verum, & prae ceden. Sed nunquid hi, qui sequuntur, tenentur insolidum: Dist. utrum scirent, praedam committi debere, vel etiam ignorarent, tamen venientes ad praedam non obtinuerunt, imo alios adiuverunt, & tale etiam hi, qui consi lio, vel auxilio, vel adulatione, vel detractione seu causa consilii, induxerunt tyrannum ad praedam faciendam, vel guerram movendam injuste tenentur insolidum. si propter hoc sciunt, vel credunt, quod tyrannus ad hoc sit in ductus, alias non facturus vel non tantum facturus, qui ad id, quod plus fecisse creditur ex tali instigatione. argu. supra de hom. sicut dignum infra tit 1 quantae. 17 quaest. 4 omnes 2 quaest. 1 notum. 93. distin. error. & c facientis. alias culpam s vero sciunt, vel credunt, quod propter hoc ad hoc non fuerit motus, nec propter talia plus vel minus fecit, tunc non tenentur nisi inquantum ad eos pervenit, vel de his expem derunt, & inquantum damnum dederunt per se, vel familiam suam, directe, vel occasionaliter. ad hoc supra de sent. & re jud. cum I. & A. supra de aeta. & qua tuam. inf. tit. 1 in- ter alia 11. q. 3 quoniam multos ff si cer pe. si & me & Titium. in fi. supra de iurej. c. fi. Sed quid si unus satisfecerit insolidum, sive principalis, sive alius: caeteri omnes liberantur. arg. ff. de reg. iur. bona fides ff. de eo per quem fac. est. l.1 § si plures & hoc intelligas, quo ad Deum, & de magna aequitate. nam quo ad poenam quadrupli, adhuc potest insolidum quilibet conveniri, cum sit poena ff. de jurid. om. jud. adeo. & l praec. § sin ff. ad le. Aquil. item Mela. § sed si plures. 12. qu. 2. cum devotissimam. & iuxta verbum Eachaei dicentis, Si quem defraudavi reddo quadruplum. de quo tangitur. 14 q. 5. non sane. in fin. unde sanum est consilium, quod de hac poena quilibet humiliter misericordiam petat. & de hac poena quadrupl plene not. supra de rap. §. intra quod tempus, & §. sequen. Sed nunquid is, qui suum recuperat, tenetur cedere actiones suas contra alios, qui damnum dederunt, scripsit Rayn quod sic, in judicio animae, quamvis in contentioso judi cio non teneatur, nisi forte is qui satisfecit insolidum, principalis esset, ut sic non ab uno insolidum, sed a pluribus pro partibus exigatur: in foro autem contentioso non vi deo qua fronte is, qui propter propriam punitur contumaciam, possit petere cessionem. ff. de admi. tu. si plures. 2. ff. decut. & ra distra. l1 §. nunc tractemus. secundum Ray. Quod di cit de cessione facienda in judicio animae, non videtur fructuosum multum, cum nec ex tali cessione agi possit, nisi velis intelligere, quod de voluntate confitentis publicetur, sed nec ex hoc in foro contentioso agi poterit, obstantibus legibus super proxime allegatis dicas ergo, quod sive cessio facta sit, sive non, alii, qui nihil solverunt, ad relevandum illum qui insolidum satisfecit pro suis partibus sunt effi- caciter inducendi. nam sclvens utiliter gessit negccium eorum, ergo tenentur habere ratum quod facit, & ei satis facere. arg. ff. de negociis gestis. cum pecuniam. & I. solvendo. & l. bomponius. in fi. & I. seq. resp. 1 & §. 1. Quid si neuter raptorun dominus erat, nec unus magis animavit alium, quam alius ipsum. sed simul convenerunt de faciendo tali insultu, vel tali rapina committenda, quilibet tenetur insolidum, ut patet in concor. signa. supra eod. versi. sed nunquid hi, qui sequuntur, etiamsi unus solus per se hoc non potuis set perfecisse, ut probatur aperte ff. ad leg. Aquil. ita vulnera tus. §. fin. ff. arbo furtim cesa. si plures ff. de furtis vulgaris ff. f quis testa. liber essejus. fu. l.1. Aliqui tamen dicunt, quod suf- ncit, si quilibet pro parte sua satisfaciat. Sed primum non solum tutius, imo verius est. Quid de his qui non consentiunt, recipiunt tamen de praeda scienter ex dono, vel et iam ignoranter, sed postea audiunt veritatem: quatenus habuerunt, tenentur restituere. ff. si cert. pet. si & me, & Titium ff. de cond. inde nam haec natura. nisi forte hoc consumpsissent, antequam intelligerent veritatem. C. de rei pendic. certum est. ff. de usuris. qui scit. §. fin. ad hoc ff. de penult. haere. si a domino. § fin. & duabus legibus sequent. Sed quid de his, qui inde comedunt, vel induuntur: videtur quod uxor & familia, qui non habent aliunde unde vivant excusentur. dum tamen peccato non consentiant. Sed raptorem ad restituendum & corrigendum inducant. argu. 11. qu. 3. quo. niam multos. inf. de sent. excommunic. inter alia. & c. si vere, sed & praedicatores gerentes negocium spoliatorum in hoc casu propter hoc excusantur infr. tit. 1. cum voluntate, respo. i. §. 1. Et hoc dicit Rayn. verum esse, si spes sit de correctio- ne, & cum moderamine tali, ut per hoc non subtrahatur facultas restituendi spoliatori in totum, vel magna parte urg. 2. q. 6. anteriorum. §. illud. Quid ergo faciet uxor, vel filii vel familia, si nulla sit spes correctionis: dicit Ray. quod si sunt aliqua separata de iusto, vivant de illis, si non sunt, quaerant victum ab amicis suis, vel consanguineis, vel aliis personis honestis, vel quaerant victum propriis manibus seu ostiatim, & nullo modo comedant de rapina. Sed quid si maritus crudelis non permittit, quod uxor sua de alio comedat, nunquid morietur fame mulier ista: Non imo habet triplex remedium, secundum Rayn. Primum est, ut vivat de dote sua, vel sponsalitio. Secundum est, ut denun- ciet hoc talibus qui maritum compescant, vel etiam Episcopo. 2. qu. i. si peccaverit. 22. qu. 5. hoc videtur. sed haec duo re- media inania sunt. tanta potest esse tyrannia mariti, ut patet supra quod met caus. cap. 1. Tertium est, quod ubi aliud facere non potest, ex quo ita arctata est, poterit inde co- medere, nec tenetur, quia tempore necessitatis tantae et iam a furto excusaretur in totum, licet si periculum mortis non immineat, aliquod peccatum committeretur, & ideo aliqua poenitentia injungeretur. sic intellige supra de surtis. si quis per necessitatem. haec enim necessitas legem non habet. de cons. dist. 1. sicut. & distinct. 1. discipulos. semper tamen tutius est, quod talis rem restituat si potest & ad cautelam, bonum est poenitentiam agere: arg. sup. de homi. c. 2. 5. dist. ad ejus vero concubitum, proponat etiam in animo, quod quan cito poterit illud reddet. in omni autem casu reddat viro debitum, nisi aliud subsit impedimentum. 33 quae. 5 si dicat. & c. secundum. &c. una.

QUid de praedam ementibus. Et quidem si quis emat scienter praedam, vel credens probabiliter, quod praeda sit, tenetur indistincte, nec liberatur vendendo vel qualitercunque alienando, nec amissione, vel morte rei, rel aliquo alio casu interveniente, quo minus teneatur restituere pretium. secundum quod plus valuit ex quo emit, vel plus vendidit quam emerit vel tempore confractus valeret, & quicquid ex re habuit, vel habere potuit, nullas expensas deducendo, quia talis contrectandore alienam, furtum committit, & fur semper in mora est. ad hoc C. de fur. I. 2. ff. de fur. qui iuramenta ff. de condi furti. in re furtiva ff. comodati. si ut certo. §. sed interdum. C. de rei ven. certum & quod dictum est de primo emptore, idem intelligas de secundo, tertio, & etiam millesimo, quia si per plures manus ambu- larerit, idem iuris erit ff de min sed ubi. ff. de penult. haered. sed & si lege. §. sive autem. Si aunt scit, quod de iusto bello est, omnino excusantur, cum a vero domino emat, ut apparet in his quae no. sup. eod sub §. quod de rapima. versi. hoc tamen tenras Si vero emens hoc nesciebat, probabiliter tamen hoc cre- debat. puta, quia omnes vicini sui, vel major pars, & maxime sapientes, & honesti homines ita credebant, durante hac bona fide, non tenetur, sed tenetur, si postea audierit veritatem, curet alias cautius negotiari. C. de furtis. I. 2. s judice sententiante restitutionem fecerit, potest agere com- tra venditorem, ut ipsum servet indemnem. 12. qu. 2. Vulte vanae. Sin autem hoc faciat ad praeceptum sacerdotis in foro poenitentiali, & in eodem foro inducendus est venditor, ut ipsum servet indemnem. Sed in foro contentioso ipsum non poterit emptor convenire. ff. de evict. si rem. sup. de contrah empt. c. fin. & patet in his quae not. supra de contra hend. empt §. & ad quid venditor. vers. imo. quamvis specialite dictum sit. Quid si sciebat factum emptor, sed ignoraba jus, vel ignorantia facti ductus crassa & supina, non probabili, rem ratam emerit, tenetur judicio animae ad restitutionem. ad hoc supra de cleric. exc. min. Apostolicae. dicitu autem crassa & supina ignorantia, quando communiter alii vicini dicebant, & credebant quod res esset de praed & bello iniusto. ff. de verb. sign. latae culpae. vel quando ecclesia hoc prohibebat, & tales publice excommunicabat, unde non excusatur emptor, tali ignorantia ductus. 12. qu. 2. qui & humanis. 16. q 1. si cupis. supra de ordin. ab episcopo. qui re- sig. episc. c.1 §. fin. & c. 2 & patet in his quae not. supra eod. sub- §. prox. vers. quod si probabiliter. & si de hoc nihil cogitabat quando emit, nec inquisivit quantum potuerit, in culpa est, ut ibidem not. in consimili casu. Quod si emptor non potest restituere commode nisi forte vendat quicquic habet, & postea mendicet. ad hoc tenetur de rigore juris, & secundum posse suum totum resti:uat. 14. q. 6. si res. supr de usuris. cum tu. verum tamen de benignitate & aequitate potest ei mederi, secundum ea quae not. supra eod § quid de quaestis, vers. quid si difficilis sit restitutio. Quid si raptor idem & donator, vel venditor satisfecit plenarie de praeda data vel vendita: Dicas donatarium, vel emptorem liberatum, rerum quicquid habet de lucro, & percepit ante restitutionem factam, debet in usus pauperum erogare, ubi fuit malae fidei. argu. 14. q. 5. qui habetis. & § seq. secundum Rayn hoc intelligi potest de consilio. nam purgatum est vitium. ex quo dicis plenarie satis factum, quo ad restitutionem faciendam, vel si aliquid deest de restitutione, restituendum est damnum passo, vel dic, quod nisi etiam plenarie satis- factum est sibi talis poena iniungenda, ut puniatur in eo, in quo deliquit. supra de temp. ordin. literas. & ut sibi poenitentia per contrarium injungatur, sicut notat. supra eod. § quae poenitentia respon. 1. vers. consulimus etiam. Sed nunquic emptor satisfaciens npotest sibi consulere per cessionem actionum sibi faciendam contra venditorem & raptorem: Non, nec aliquo modo, nisi quando emit sibi de evictione expressim caveri fecerit, quia obstat propria turpitudo C de rei vend. si mancipium. 10 quaest. 2. hoc ius. C. de evict. si fundum. de hoc dic ut not. supra sub §. quid de rapina. versicu. sed nunquid is qui suum & seq Quid si quis emat reite praeda scienter, tamen hoc facit bona fide, non ut ipsanviucretur sed ut ipsam restituat, recepto a domino pretio, & interes- se suo, cum alias dominus rei ipsam nullo modo recuperare posset, vel non ita de facili, equidem hic non committit furtum ff. de furtis. falsus. §. pen. imo utiliter gerit negotium, & ideo totum poterit recuperare pretium & inter offe suum, etiam si res sine culpa sua perimatur, vel amittatur, ut tamen quicquid percepit ex tali re, vel occasione ipsius totum compenser, usque ad quantitatem concurrentem, secundum Rayn. argu. ff. de neg gest. Sed an ultro §. 2 supra de accusat. dilecti. § fin. Sed licet in judicio animae credatur ei de conscientia sua, in judicio tamen contentiose non crederetur ei, nisi publice hoc protestaretur. arg. ff. de leg. gest. Resennius. C. de furt I.2 ff. de administ. tut non aestimo. supra ut benesi. eccle. c. unico. §. 1. supra de electio. quia propter. §. fin Quod si non potest reperiri dominus rei, vel nescitur ubi sit, erogetur pauperibus de consilio dioecesani, & hoc etiam publice fiat praemisso banno in ecclesia. & diligenti inqui sitione facta, ut omnis suspicio eritetur. argu. in proxime supra inductis juribus. & supr. de cland. desp. cum inhibitio. & Juit matr. accu. pos. cum in tua. & si hoc facto non inveniatur cuius sit res, liberabitur, dando pauperibus ut supra pre- anima illius, cuius res est, quia in hoc utiliter geritur negotium suum. arg. 12 q. 2. quatuor. circa fin. & iunge quod not. supr eod. sub §. quid de rapina. vers. sed quid de his qui inde comedunt. & seq. & vers. quod dicit. & inf. eo. sub §. quid de furibus. ver. quid si quis invenerit.

Uid de officialibus judicum: Quicunque officialis in Ccitavit judicem ad injuste judicandum, ex certa scientia, vel contra conscientiam, tenetur secundum quod not. in simili materia supra eod. sub §. quid de rapina. vers. sed nunquid hi qui sequuntur. & seq. ideoque & si iudex simplex secundum conscientiam judicet, deceptus tamen consilio assessoris bona fide electi, qui scil. ab omnibus iustus & peritus credebatur, & ad ipsum committitur tanquam ad talem recurrebatur, excusatus est judex, & assessor tenetur. sic intellige ff. quod quisque. in l. 2. Tenetur etiam judex, vel assessor, si se sentiat imperitum, & se judicio intromittit, ut Instit. de obl quae ex quasi ma nascunt. respon. 1 & idem in medi- co supra de aetat. & qual. ad aures. & de noc hot. sup. de ho. §. pe vers. ideo sicet medico. & seq. nec non & is qui talem sciente- elegit, de culpa ipsius tenetur. supra de offic. arch. ea quae. Sed & si assessor habet certum salarium, & ultra extorquet, te- netur. arg. supra de vi. & hon. oler. cum ab omni. alii autem in- feriores officiales, puta nuncii sive missi infulati, vel simi- les, & si certum salarium habeant, & aliquid per vim, vel immoderatam improbitatem extorquent, juxta morem terrae, puta denarium, vel obolum, vel aliud certum quid, non tenentur ad restitutionem, sed possunt inde facere eleemosynam. unde August. Sunt aliae personae inferioris loci, quae ab utraque parte non insolenter accipiunt, sicut officiales ab his extorta per immoderatam improbitatem repeti solent, magisque reprehendimus, qui talia inusirate repetiverunt, quam qui de more ea sumpserunt. & subjum- git, isti facilius ea quae hoc modo acquisiverunt, tanquam sua pauperibus largiuntur, quam eis, a quibus recepta sunt tanquam aliena restituantur. 14 quaest. 5. non sane. secundum Rayn. Sed certe non probat, quod de his possint fieri elec- mosynae, imo notat factum, quod & in usuris verum est, facilius enim induceretur usurarius ad dandos 1o. solid pro Deo, quam ad restituendos ei, a quo extorsit.

QUid de advocatis: Et quidem tenentur ad restitutio- a nem, a si in culpa sint. in culpa autem sunt, si non erant idonei ad advocandum, puta quia religiosi in casu non com- cesso, vel in sacris constituti, quod dic ut not. supr. de postulando. §. quis non. & §. quid vertinet. vers. item ad officium. & seq. tamen in hoc casu no credo, si alius advocatus diligenter suum officium exequatur, nec in culpa sit amissionis causae, quod debeat fieri restitutio illi, a quo recepit, cum sua non in- tersit. Sed alias est ei iniungendum, ut illud expendat ad pias causas, & subveniatur peccatori orationibus & suffragiis ecclesiae illorum, qui eleemosynam recipiunt. arg. 14. qu. 5. non sane & 12 q. 2 gloria episcopi. & c. aurum, & in his quae not. supr. eo. sub §. quid de praedam ementibus ver. quid si raptor. idi & donator. Si vero ideo in culpa est, quod recepit immoderatam quantitatem, tunc id quod nimis recepit, tenetur restituere illi, a quo extorsit. super quo ride quod no supr- de postulando. §. quis postulare. ver. dixit tamen Axo. & seq Quod si ideo in culpa est, quia per ignorantiam suam, vel negligentiam clientulus suus amisit causam, tenetur restituere ialarium sic extortum, & damnum quod inde incurrit clientulus. arg ff. ad leg. Aquil. idem ju. sup. de aetat. & qual. ad au- res. Sed & si per cavillatione suam b abstulit adversario suo bonam causam, vel ipsum gravavit in aliquo, petendo dilationem supersluam, vel allegando falso contra conscientiam, vel faciendo positionem duplicem, vel cavillosam, vel per instructionem falsi testis, vel quia induxit clientulum suum ad veritatem negandam, tenetur insolidum, quo ad veru interesse. super quo ride quod not. supra eod. sub §. quid de nfficialibus. & §. cui confitendum sit. sub §. cui ad vocati. & de po- tulando. §. quid pertinet. versicul. ad hoc dicendum. & sequent. Sed pauperi tenetur consulere gratis. 11 quaestion. 3. pauper. & quando sine magno labore potest respondere gratis tenetur, nam & sicut gratis accepit, sic gratis tenetur dare. secundum Rayn. quod non intelligo, si petens consilium dives sit, quia & si non laborat modo, laboravit tamen studendo, & addiscendo, ergo licitum est ei salarium competens exigere. 11 q. 3. non licet. 14. q. 5. non sane. quod dic ut not. supra de postulando. §. quis postulante. de vita & honest. cler. §. fin. vers. item consistit in hoc. & seq.

Uid de testibus corruptis: Et quidem si per dictum ipsorum falsum aliqua partium amiserit causam suam. tenetur ad restitutionem faciendam ei qui damnificatus est. argu. 67. q. 4. si quis in atrio. ff. de calum generaliter. §. illud. 1. q. 1 jubemus. sin autem recepit propter testimonium verum ferendum, tenetur hoc pauperibus erogare, sicut not. in consimili casu. supra eod. sub §. quid de advocatis. resp. 1 & idem est in judice, sicut no. super. de sent. & re jud. sub rubr. de re jud § quae sit poena. nam & venalia testimonia, sicut & ju dicia venalia reprobantur. quod dic ut not. supra de testib §. quis possit esse testis. vers. repellitur. quamvis expensas suas moderate recipere possit. 4. qu. 3. versic. venturis. & not. de hoc supra de vita & honestat. cler. § fin. versic. item consistit in ho- & sequent.

Uid de accusatoribus & denunciatoribus criminum: icas, quod si calumniose hoc fecerunt, tenentur ad restitutionem damni dati, & aliter puniuntur. ut not. supr. de calumni §. quando debet. & §. quali poena. Sed & tenentur poenitentiam agere, si ex odio ad hoc procedant, quia ex charitate talia dicunt procedere, ut patet 23 quaest. 5. prodest. 2. q. 5. non vos. & q. 1 si peccaverit. 5. q.1 c. 2. Obligantur etiam tales non solum ad restitutionem pecuniae, sed etiam famae, quod hoc modo fieri debet, ut scil. ubi per se, vel per alium dixit cantilenam, vel libellum famosum legit, & in aliis locis, in quibus sentiet alium dicto vel facto suo infamatum, publice recognoscat errorem suum, & dicat, quod mentitus erat per os suum, secundum Rayn. supra de purgat. canon. inter solicitudines. § praecipuas. quod intelligas, ni si ex tali recognitione publica magis infamaretur infamatus, ergo non dicat, Ego te tali facto infamaveram talem, specificando crimen, sed sic dicat in genere. Ego infamaveram talem deeo, de quo inter vos est infamatus, bene scitis quid est illud, sciatis quod ego tanquam malitiosus & malevolus mendacium hoc inveni: & mendacium est, quicquid dixi. non dicat falsum, sed quia contra mentem dicebat proximum infamando. & tamen verum potest esse quod dicebat, Sed quid si de diversis infamatus est a diversis. nam ibi necesse est, quod specificetur Hic dicerem, quod ad arbitrium infamati, vel si graviter arbitraretur, ad arbitrium judicis deberet se purgare. arg. supra de iurejur. veniens. & cap. Quintavallis & de arbitris. c. 2. Sed & ab infamato tenetur veniam postulare. ad hoc 14. qu 6 si ves 5. q 1 quidam 6 q 1. deteriores 27 dist. legant & de hoc no. supra de maledicis. § quot sint genera. & § qualiter quodlibet genus. & de iurejur. §. quot modis. vers. literis.

QUid de condentibus leges iniquas: Et quidem si sunt Ce. contra jus naturale, quod in Lege & Evangelio continetur, ipso jure non tenent. 8. distinct. quae contra mores. 32. q. 7. flagitia. & patet in his quae not. supra de rescript. sub rub de praescription. rerum iminobilium. §. quae exigantur. sub §. verum. idem est, si laici talia statuant in praejudicium ecclesiarum. supra de constit. quae in ecclesiarum. & c. ecclesia. & ob- ligantur in solidum statutarii, & consiliarii scriptores, & judicantes & ea servantes, vel exequentes. infra tit. 1. noverit. & c. gravem. sicut. & de hoc not. infra titul. 1. §. quis possit excommunicare. respon. 1. vers. 7. & seq. Idem est, si fiant contra jus positum, ad pauperes opprimendos, & iustitiam impediendam, de talibus potest intelligi quod legitur Esa. io. Vae qui condunt leges iniquas, & scribentes iniustitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pauperes, & vim facerent causae humilium populi mei, ut essent viduae prae- da eorum, & pupillos diriperent, quid facietis in die visitationis, & calamitatis de longe venientis, ad cujus fugietis auxilium, & ubi derelinquetis gloriam vestram, ne incurvemini sub vinculo, & cum interfectis cadatis, & junge quod not. supra de censi. §. ex quibus cau. vers. quid si moneta. & seq & supra de consti § qualiter constitut ionibus derogetur. supra de resc. §. vires. sub § potest autem quis.

QUid de furibus: Planum est, quod tenentur ad restitutionem faciendam, a & fures, & hi qui operam, vel 6 consilium praebuerunt, quod dic ut not. in casu consimili, upr. eod. §. quid de rapina. & seq. caute tamen restituat sacer- dos rem sibi restitutam in foro poenitentiali, ne denudet confitentem, super quo ride quod not. supr. eod. sub §. quid de muliere. Quid si aliquis recipitaliquam rem ad certum- usum sibi commodatam, & ipse commodatalii, nunquid committit furtum: Sic, quia nec ad hoc faciendum, & sic non ad hunc usum commodata erat, & species lucri est, ex alieno largiri, & sibi acquirere beneficii debitorem. & creditor committit furtum, si re sibi obligata utatur. ff. de fur- sis si pignorem. respons. 1 & §. 1. in hoc autem casu tenetur fur ad aestimationem usus, etiam re domino restituta. arg. 14- q. 6. si res. secundum Rayn. Quid si quis ematrem furtivam etiam ignoranter: Et est sfatutum in terra, quod si quis alem rem emerit publice in mercato, non teneatur ipsam restituere, etiam vero domino, postea venienti, nihilominus evincetur ab eo res. C. de furtis. I. 2. nec obst. statutum, cum sine peccato mortali non possit teneri, ut patet in his juae not. supra eod. §. quid de condentibus nisi forte emerit rem secundum ea, quae not. sup. eod quid de praedam ementibus vers. juid si quis emat rem. & seq. arg. 12. q. 2. VPulteranae. Sed & in ille casu, ubi scil. bona fide, & ut eam vero domino restitueret, emit, etiam expensas bona fide factas circa eandem rem poterit exigere, arg. supra de restit. in integr. c. 1. supr. de reb. ec- les. non alien. ad nostram ff. de acquir. rer. dom. bonae fidei emptor. Item si interim res non tenetur, quia non est in mora. Item si interim alienaverit, durante bona fide, non tenetur, quia nec desiit dolo possidere: nec pretium ex re furtiva redactum est furtivum. argu. ff. de furt. qui ras. § fin. & a contrario sensu. supra de alien. ju. mut. cau. fac. c. 1. & 2. ad hoc. ff. de let. haered si possessor. §. restituere. & l. si in rem & utrum si quid tamen inde habet in lucro, illud debet reddere domino postea venienti. arg ff. de cond inde nam haec natura Sed nunquid licet rem furari furi, vel raptori, vel usurario, ut inde- fiat eleemosynae Non, quia non sunt facienda mala, b ut eveniant quaeque bona. 30. q. 1 nosse 32. q. 4. sic non sunt. supra de usuris. super eod. De talibus dicit Aug. Hujus cogitatio diaboli calliditate suggeritur. nam si totum tribuat quod abstulerat, addit potius peccatum, quam minuat, ausert sibi copiam restituendi, ad idem. 1 q. 1 non est putanda. Idem: Neque enim si agris inique ac perperam invasis ita quis utatur, ut ex eorum fructibus largas eleemosynas faciat, deo rapinam justificat. 13. q.5 forte. & cap. neque Quid ergo, si ideo furetur, ut domino restituat, & hoc faciat: Videtur excusatus: arg. ex praedictis. & ff. deposi. bona fides. nam & utiliter gerit negotium furis: ergo cogitur hoc habere ra tum. ff. de neg. gest. sed an ultro. §.1. Quid si quis invenit pecuniam, c vel aliam rem in via publica, vel alibi: Dicas e quod debefacere praeconizari, & in ecclesiis loci illius, ubi res in muita est, adiacentium denunciari publice coram populo, quod talis res inventa est, & si reperiat dominum, ea reddat, primo tamen ei circumstantias, per quas ei certificetur, utrum vere sit dominus is qui petit. alias forte multi non domini peterent. ad hoc ff. de fur falsus. § qui alienum, & § seq. & not. supra de usuris. §. quae sit poena. sub §. alia ab adversario. vers. quid si nullus apparei. si non invenit dominum cum consilio & authoritate episcopi sui potest ipsam rem retinere, & oret pro eo cuius est res, & hoc intelligas, quando pauper & egenus est is qui invenit, alias paupo- ribus eroget, alioquin si non restitueret iuxta posse, fur- esset. & sic intellige illud Aug. Jo. & Greg. 13. q. 16. si quid in venisti. & duobus c. seq. Quid si quis furatur Christianos captivos a Saracenis detentos: Non tenetur. arg. 22. q. 2. do minus. & qu. 7. ut pridem. & hoc intelligas, quando non est tempus treugae. Quid ergo si tregua sit: Dist. quod tunc tenetur restituere rem suotractam & aestimationem hominis, vel alterius rei sublatae, & omnis damni dati. arg. 22: qu. 1 noli. quod intelligit Rayn. nisi forte Saraceni compellerent captivos idololatrare, in quo casu eriperetur captivus in libertatem. argu. 54. dist. c. nulla. & tunc non tenetur surripiens, cum ex quo de peccato mortali, vel subversione fidei agitur, magis sit Deo, quam hominibus obediendum. 11. q. 3. sulianus. & c. qui resistit. Quid si Christianus captivus furetur Saraceno, qui eum captivum detinet: s fuit captus dum erat treuga, quam frangebat, & sic invenitur in culpa. 23. q. 1 noli. & non imminebat famis necessitas, tenetur ad restitutionem: sin aunt alias tempore belli captus fuit, vel necessitas famis imminebat, cum talem te- nebatur Saracenus pascere, non tenetur ad restitutionem secundum Ray. Sed nunquid uxor faciens eleemosynam de rebus mariti committit furtum: Dicut not. infra eod. § puid de facientibus elcemosynam ex alieno. caetera quae hic deficiunt, supra de furt. invenies plenissime not

QUid de usurariis: a Et hi ad restitutionem faciendam tenentur, quamyis de facto aliquando retineantur u- surae: quia non invenitur judex, qui iustitiam inde faciat: sic intellige 13. q. 4: quid si dicam. Sed quid si poena imposit sit, nisi pecunia mutuata intra certum tempus fuerit per- soluta, nunquid talis poena loco usurae succedit: dist. utrum sit judicialis, vel conventionalis. Si judicialis sit, puta ju- dex praecepit debitori, quod nisi satisfaceret intra mesem, talem poenam incurreret, non est usura: cum apposita sit ad puniendum contumaciam debitoris. arg. 23. dist. quanquam in fin. & ff. de reg. iur. qui authore. Si vero est conventionalis, & est apposita bona fide, ut scil. debitor metu poena satisfaciet, adhuc non est usura, dum tamen intentio rect, fuerit. 23. dist quanquam. supra de arbitris dilecti. Ex duobus tamen praesumitur, quod sit usura, si is, scil. qui ipsam apposuit, consuevit usuras exercere, arg. supra de act. empt. & vend iulianus inter eum. §. idem Papinian ff. de usuris. qui semif. ses. supra de pignoribus illo. in fin. Secundum est, si poenam in menses, vel in annos singulos aliquis stipuletur, in auth. ut nullus mu. agri. col3 posita. C. de usur. authent. ad hoc. Licet autem in judicio animae cuilibet de sua conscientia sit credendum, est tamen cautius examinandum, & inquirendum, propter praesumptionum circumstantias supradictas Quid si paratus sum emere merces aliquas pretio centum librarum, in quibus lucraturus eram secundum sanar conscientiam, & spem firmam 10. libras usque ad mensem ipsis ad certum locum deportatis, & tu propter nimiam instantiam tuam impedis me, ne emam: & a me hanc pecuniam mutuo recipis, & promittis intra mensem redde- re centum & decem libras, nunquid est usura: Non videtur, quia loco interesse succedit, ut patet in his quae no. supra de usuris. §. an aliquo casu. vers. 7. & seq. Quid de civitatibus vel collegiis dantibus pecuniam ad usuram, nunquid singuli sunt usurarii, & tenentur ad restitutionem: Non vi- detur, quia causa universitatis non est singulorum. 12. q. 2. qui manumittitur. Sed dicas contrarium, nam quo ad de- licta, omnes hi qui consentientes sunt, puniuntur & singulariter obligantur non tanquam universitas, quae animam non habet. b neque tanquam universi, sed tanquam singuli. arg. supra de usuris. conquestus. 7. q. 1 sicut vir. 24. qu. 3. si babes ff. quod met. causa. metum. § anima dvertendum. quod intelligas de his, quibus in mente sua hoc placet, & ratum habent, & consentiunt, vel prohibere possent, & non faciunt, infra tit 1 quantae. Hoc etiam teneas, quod a nullo fideli, sive infideli, debes usuras exigere, & si exegeris, teneris restituere, secundum Ray. Quid ergo, si a Judaeo usuras ex egeris solvendo, & reddendo eidem liberaberis, convenientius tamen est, ut inde authoritate ecclesiae satisfacias Christianis, a quibus forsan idem Judaeus usuras extorsit, vel quibus est alias obligatus, & eris liberatus. ff. de neg gest solvendo. & i. cum pecuntam. vel in aedes sacras deponas ac- hoc idem faciendum. sicut not. in casu simili. infr. de sent. ex com. & quae sit poena. sub §. quid si teneor sacramento. Sed pone, quod usurarius multa lucratus est cum usuris, nunc redi- ens ad cor, vult poenitere, nunquid tenetur restituere e et- iam lucrum, quod fecit cum pecunia usuraria: Ita videtur nam quae ex radice corrupta procedunt corruptae sunt. 14 qu. 5. neque. 16. q. 3. si saterdotes. in fin. & difficile est. ut bono peragantur exitu, quae malo sunt principio inchoata. 1. q. 1 principatis. sup. de accus qualiter. 1 Amb. Si quis usuram acclpit, rapinam facit, vita non vivit. Joan. Usuras quae rere, vel fraudare, aut rapere, nihil interest, sed in rapina & furto ad hoc videtur teneri. supra de restit spol gravis. ergo & in usura cum haec aequiparentur, ut supra. Sol. quia qui nimis emungit, elicit sanguinem. 4. dist. denique. dicendum est, quod non tenetur, nisi ad restitutionem eorum, quae debitore extorsit vel occasione sortis recepit peccato, vel ntentione corrupta praecedente, & forte etiam expensas muderatas & operas suas deducere potest, & in his mitius igatur cum usurario, quam cum raptore, est tamen tutum consilium, quod post restitutionem usurae factam de aliis de quibus tenetur, forte propter praemissa petatur venia ad cautelam, secundum Rayn. Alii stant in dist. primo dicto. Dicas mediam viam tenendo, quod tenetur ad resti- uendas expensas, & interesse debitoris, in quo quidem lu- rum & damnum suum computandum est, sicut satis ex- presse legitur. ff. de eo quod certo loco. l.3 §. pen. & fin. & l. seq. nec enim video quare interpretatio Ray. sit pro usuraric facienda, sed nec video, quare debitor ultra interesse suum possit petere totum lucrum. hoc enim esset suum repete- re cum usuris, quia quicquid sorti accedit, usura est. 14. q. 3 plerique. Sed nunquid uxor & familia usurarii tenentur ad restitutionem: Dic ut not. in rapina. supra eod sub §. quid de rapina. vers. quid ergo faciet uxor. & seq. caetera quae deficiunt hic. supra de usuris, plenius poteris reperire.

QUid de lusoribus sive aleatoribus: a Et quidem de talibus, si clerici sint magna vindicta sumi debet. unde in canonibus Apostolorum, episcopus, aut presbyter aut diaconus, aleae & ebrietati deserviens, aut desinat, aut certe damnetur, subdiaconus, aut lector, aut cantor, similia faciens, aut desinat, aut communione privetur: similiter etiam laicus. 35. distin. episcopus. hodie vero idem videtur in subdiacono quod & in diacono. arg. sup. de ser. non ordin. miramur. Ex hoc autem quod dicitur in dicto canone deserviens nontari potest assuetudo, & frequentia nimia: si ergo hoc non ducit in consuetudinem, non punietur, & secundum Rayn. Ex secundo etiam, quod ubi dicitur, Desinat, potest colligi quod & si hoc in consuetudinem duxerit, & admonitus destiterit, poenam vitabit, licet agere poeni tentiam de peccato commisso, secundum Rayn. Ex illis autem verbis, Damnetur, & communione privetur, habes quod peccatum est mortale, nampro levi crimine non imponerentur tales poenae, secundum Rayn. dubitatio non est, quod nedum ludus assiduus peccatum mortale reputatur. Sed ipsa etiam contumacia, quae hanc poenam exigit. 11. q. 3 nemo & c nullus. ut not. infra de sent. excom. § quibus ex cau- sis. Sed nunquid potest repeti id, quod in alea missum este Dicunt quidam, quod non: sed est pauperibus erogandum: arg. 14. q. 5. non sane. cum enim hinc, inde & turpitudo versetur, melior est conditio possidentis. ff. de condi. ob turpem tausam. I. 3. & 4. Sed hodie fere omnes Doctores teneni contrarium, per l ff. de aleatoribus. I. fin. in fin. & in l. Graeca. a learum ludus. quae usque ad so. annos repetitionem admittit. Rayn. vero dist. utrum aliquis ludens voluntarius, & ex cupiditate amiserit, talis non potest repetere: & si lucretur, saltem in judicio animae tenetur restituere. Ve coactus invitus & attractus, vel propter nimiam importunitatem inductus: & si talis amittit, potest repetere, & si lucretur, non tenetur restituere, potest tamen hoc & debet pauperibus erogare, & idem dixit de illo, qui cum in- firmus esset, causa recreationis modicum lusit, tamen alium inritum non compulerit: & secundum hanc distinctionem dixit jura & opiniones supradictas posse ad consonantias reduci. & arg. ad hanc dist. 1 3. q. 5. non sane. sup. de fino. dilectus. f. si quadru poen. se. dic. l.1. §. cum artetes. C. ad. l. lul. de vi vub. quo- uam ff. ad I. Aquil. si ex plagis. §. tabernarius. Nec obst. si dicat lusor, quod non fecit injuriam proximo. qui voluntarius lusit. nam & invitus & volens amisit. & iste ludus prohibi tus est per l. & contra Deum est, ergo illicite acquisivit: & id eo ex tali titulo praescribere non poterit. arg. supra de prae script. c. fin. injustus enim titulus & illicitus pro non titulo est habendus ff. de petit. haered. nec ullam. C. de agri. & censi quemadmodum lib. ii. secundum Rayn. Sed & sunt personae quibus est indistincte restituendum, quicquid ab eis in lu- do lucratum sire extortum est, puta furiosi, prodigi, minores 25 ann. & maxime pupilli. Item mente capti, muti caeci, & morbo perpetuo laborantes, quibus tutores & curatores dandi sunt: & sic per se etiam propria non libere administrant. ff. de postul. l.1. in fin. & l. 2. Instit. de curator. re- pons. 1. & sequens. Item de monachis & claustralibus. arg. 1. qu. 1. nolo. & c. non dicatis. supra de stau monach. cum ad monasterium. Idem in uxore ludente res mariti, & in filiofam ludente res paternas: & in administratore rerum ecclesic ludente res ecclesiae, quae pauperum sunt: in quibus casibus tutori, vel curatori, abbati, marito, patri, & ecclesiae &- rit restitutio facienda, secund. Rayn. super quo ride quoc not infra eod. sub § quid de facientibus eleemosynam. & sup. eo- §. quid de praelatis. Dic, quod semper standum est ei, quod not. supra eod. §. sed quaecunque sit intentio. quia ex quo ludus illicitus, & reprobatus est, bono animo fieri non potest arg. ff. de furt. in furti accusa. in fin. infra de reg. iur. estote. si erge dicat quis quod hoc faciat bona intentione, vel causa re- creationis: aut ludat sine denariis ex quo ludit ad aleas vel taxillos, accipiat unum ludum de approbatis, si velit facere sponsionem, alioquin ad minus in judicio contentioso, nullatenus credam ei, quin ex cupiditate hoc faciat: quia semper pro majori parte sic fieri consuevit: argu. ff. de legi nam ad ea supra de deci. c. 1. & de censi. ea te. & c. ex parte. Si autem vis scire, quae & quot peccata circa ludum illicit: committantur, & quis ludus dicatur licitus, dic ut plen not. supra de exces. praelat. §. qualiter excedant. sub §. clerici vero ttiam ad ludum. per totum.

QUid de negotiatoribus. Hic notandum, quod quaedan sunt negotia in se, & ex natura sui illicita, sicut usura simonia, meretricium, & similia, quae sine mortali peccatc committi non possunt, & haec non solum clericis, sed & laicis, & cunctis hominibus sunt penitus interdicta, & omnes obligantur, ex quo doli sunt capaces. 14. qu. 4. nec hoc quoque. 1. q. 1 reperiuntur. 88. dist. fornicari. supra de delict. puere c. 1. supr. de iurejur. & si Christus §. quaedam. Alia sunt negotia quae ex natura sui non sunt inhonesta, sed ex adjuncta causa, puta ex persona, ex loco, ex tempore, ex injusto exercitio, & fraudulenta intentione, ut venditio, locatio & similes contractus, & etiam quasi contractus, ut tutela cura negotiorum gestorum, & similes, in quo membro ad omnia mechanica, sicut sunt artes textoriae, sutoriae, & si miles includunt. Haec ex persona inhonesta sunt cleri- 4. eis. Apostolus: Nemo militans Deo,a implicat se negotiis secularibus. Psal. Quoniam non cognovi negotiatio nes. sicut habet una litera, alia habet literaturam, untroibo in potentias Domini: secundum hoc intellige. sup. ne cler vel mon c. 1. laicis autem licita sunt. &6. dist. pervenit. 88. dist. for. nicari. sunt tamen casus, in quibus haec secularia negotia, etiam clericis sunt concessa. Primus est in clerico habente jurisdictionem ecclesiasticam, sive temporalem. 11. qu. 1. c. 1 & 2 & c. experientiae. 89. dist. judicatum. Secundus, ubi judex secularis negligens est circa justitiam reddenda inter subditos. talem enim potest excommunicare ecclesiasticus Judex, quousque iustitiam facit, vel defectum ipsius supplere. 24. q. 5. administratores. supr. de for. comp. licet. & c ex tens re. excepta sanguinis vindicta, quae est clerico penitus interdicta. supr. ne cler. vel non sententiam. Tertius, quando agatur de tutela miserabilium personarum, quam etiam monachus tenetur suscipere. &6. dist. pervenit. 87. dist. per toti. 18. dist. c. 1. & c. episcopus gubernationem. & licet laicus cogatur recipere tutelam illius, cui ab intestato succedere debet. instit. de legit. patron. tu. in clerico. secus est, qui succedit ab intestato, nec recipere cogitur. 86. distin. pervenit. Sed nun- juid quod supra dixi monachum cogendum recipere tu- telam miserabilium personarum, indist. verum esse non videtur, quia nec episcopus, nec monachus debent tutelam terere, in auth. de sanct. episc. supr. Deo antabiles. col. 9. Sed illegi derogatum est per canones supra dictos: hoc tamen adiecto, quod in monacho est abbatis authoritas requirenda. argu. 16. q. 1 monachi. Vel dic, quod testamentariam, vel dativam tutelam nullo modo possunt recipere, & sic potest intelligi & dist. c. fin. 16 q. 1 generaliter. 21. q. 3 Cprianus. & quod dictum est de monachis, idem intelligi debet de canonicis regularibus & aliis religiosis: argu. supra de postul ex parte eo. infra tit 1. cum illorum. §. 1. 2. & 3. Quartus est, quando clericus indiget, nec habet alias unde vivat. argu. 86. dist. pervenit. ibi, avaritiae causa suscipiunt. 91. dist. clericus. caetera quae circa hanc materiam deficiunt, require, supra ne cleric vel mona. per totum. ubi plenissime expeditur. Ex hoc loco vero hoec inhonesta dicuntur, quando in lupanari, vel a- lio vili loco, haec exercentur. nam & in talibus latebris solent committi adulteria, & nutriri haereticae pravitates. ad haec ff. de iust. & iur. I. pen. ff. de arb si cum dies. §. si arbiter. 86. dist. in omnibus. 22. q.1. si quis sacro. 35. q. 6. ab isto. nec obst. quod dicit Amb sci. quod lupanaria non infamant castitatem, sed castitas etiam loci abolet infamiam. 32. qu. 5. tolerabilius. quia illud verum de infamia juris, porro semper remanet infamia facti, seu suspicio, quae saltem propter aliorum scandalum est titanda. sup. de no. ober. nunc. cum ex injuncto. §. pen Sed & ratione loci inhonesta est negotiatio in ecclesia: unde Dominus ementes & vendentes ejecit de templo. quod Orig. diligenter exponit, sicut legitur 16. qu. 7. & hac aiximus, in qua etiam non sunt placita secularia exercen- sa. supr. de immun. eccl. c. 1. & quae circa hoc membrum deficiunt, ibidem in summa invenies plenius notata. Ex tempore etiam dicuntur inhonesta, praesertim judicia si exerceantur in tenebris, quia qui male agit, odit lucem. supr. de offic. leleg. consuluit. quod dic, ut plene not. supr. de iud. § qualiter. & quando. Item ex tempore feriarum: quod dic, ut plene no- supr. de ser. § quid non. Ex iniusto autem exercitio, seu fraudulenta intentione, inhonesta dicuntur, quando fraus in ipsis committitur, vel ultra iustum, & illicitum modum ex- torquetur, quod dic ut not. sup. de contrah. emp. §. qualiter re- seindatur & § quibus mensuris. & sup. eo. §. cui confitendum sit. sub- . cui mercator. Item quando plus venditur transeuntibus, quam vicinis, quod episcopi debent corrigere. supr. de con- trah. emp c. 1. Quando quis mentitur, jurat, & dejerat, ut melius, citius, & carius vendat. est enim omne mendacium interdictum, ut no sup eod quae interrogationes. sub § dixisti unquam mendacium. Quid ergo faciet sacerdos de pellipariis, sutoribus, mercatoribus & similibus qui vix vendunt sex num- matas aliquarum rerum, quin septies mentiantur, vel deje- rent: & multis aliis modis ibi peccant. Non dico de consuetudine: sed de longissima corruptela. Ad hoc dicendum, quod quoties talis mendacium scienter dixit, mortaliter peccavit: & quoties per mendacium suum proximum decepit, vel carius, quam deberet, vendidit, ad restitutionem tenetur. Sin autem ignoranter mentitus est. vel ex improviso, quia lingua labilis est, vel etiam scienter, sed intendit, & scit illud sibi prodesse, ut sic serret indemnem: & proximo non obesset, quia satis valet res pretium quo datur, & sic non est decentio in valore, nec in re: quia non rendit unam rem pro alia, nec aliquo alio modo: tunc potest dici veniale. & sic potest intelligi 22 q. 2 primum. secundum Rayn. veruntamen ex quo assidue & de consuetu- dine mentitur, quicquid dicat Rayn. & ex aequitate & be- nignitate, tamen de veritate mortale videtur: sicut & ebrietas, si assidua sit, est mortalis. 25. distin. §. alias. & ut patet in his quae no. supr. eod. §. quae interrogationes. sub §. dixisti unqua mendacium. Si vero jurat, & dejerat, mortaliter peccat ali quando, & aliquando venialiter: secundum quod not. supra de jureju. §. quae poena perjurii. Verum sacerdos debet tales in viam rectam dirigere, & inducere quantum potest ut recto fine laborent, & rectam intentionem habeant, 8 sine omni fraude officia sua exerceant bona fide: & consulerem talibus quod de licentia episcopi sui scirent, quam tum possent lucrari in mensura bladi & vini, & similibus ve quantum pro libra possent ultra quam emerent vendere in recompensatione laboris & expensarum, & sic vende rent sine mendacio: ipsos credere esse in tuto, quo ad peccatum negotiationis. arg. supr. de contrah. emp. c. 1. sup. de vot c. 1. & c. magnae. § fin. 106. q. 1. regenda. & sic possent intelligi 88 dist. fornicari. Hi autem qui hoc non faciunt, sine periculo vix evadunt. & sic potest intelligi quod dicit Leo, Difficile esse inter ementis rendentisque commercium non inter venire peccatum, de poen. dist. 5. qualitas. & c. seq. Sunt auten quinque secundum Ray. quae vix absque peccato exercentur, sc. Negotiatio, intelligas non limitata per episcopum ut not. supr. eod. vers. prox. Cura rei familiaris. Procuratio Administratio. Militia, de poen. dist. 5. falsas. & c. negotium. 23 dist. qualis. & dist. ejiciens. Adde sextum. quod quasi periculosius est omnibus, scil. advocatio, ut patet in his, quae not supra de postulando. §. quid pertinet ad officium. & supra eod. sub §. quid de advocatis. & §. cui confitendum, sub §. cui advocati Sed & septimum non omittas, scil. episcopatus officium, que nihil miserius, tristius, damnabilius, periculosius, si perfunctorie res agatur. 40. distinct. ante omnia. licet haec duo membra sub procuratione, & administratione in genere valeant comprehendi, & breviter omnia pertinentia ad ritam activam periculosiora sunt, quam ea quae respiciunt contemplativam. supra de renunciation nisi cum pridem § nec putes. & notatur supra in prooemnio. §. unde habuit originem. vers. civilis.

Quid de his qui faciunt balistas, arcus, lanceas, a gla lios, cultellos, toxicum, sive venenum, subtelares pictos, aurifrigium, & similia: de quorum officiorum lucr- vivunt vendendo, emendo: In talibus praecipue est intem tio consideranda. nam si hoc faciunt ut alius inde abutatur, peccant mortaliter faciendo, & vendendo: & etiam peccata ex his sequentia videntur talibus imputanda. arg. 2. q. 1 votum. in fin 11. q. 3. praecipue. 15. q. 6 c. 1. ad fin. 27. q. 2. si tu abstines. Si vero dicas, is qui talia exercet habuit bonan intentionem, quia credebat hoc alicui esse necessarium, vel utile, vel animum habuit indifferentem, rel de hoc nihil cogitabat: distingue, utrum res talis sit quae ad huma num usum potest esse utilis: sicut arma in bello justo, cultellus ad scindendum panem, vel aurifrigia, vel pictura ad ornamentum ecclesiae, vel quaedam venena, quae ad sanitatem corporis a medicis componuntur: & tunc non peccat, saltem mortaliter hoc faciendo, nisi ex accidenti, scil ex persona, &c. ut not. supra sub §. quid de negotiatoribus. ver sicul alia sunt negotia. & seq nisi forte conscientia ei dictet, quod is cui vendit ad abutendum hoc quaerit. 23. q. 7. de oc tidendis. 5. qu. 5. non omnes. Quid si nulli usui humano apta sunt, ut aurifrigia, & picturae quae fiunt ad vanam gloriam tantum, & venenum malum & mortiferum. tunc peccani talia exercentes, faciendo, tenendo, vendendo, vel alias alienando: argum. I quae dicit, quod si quis famosum libellum inveniat, non debet aliis ostendere, sed destruere, alias peccat mortaliter. C. de fam. libel l. unica. 5. qu.1. per totum. & ad hoc optime facit 50. dist. inter venenum bonum, & malum, regulam adiiciens quod flagitosae rei, id est quae nullo modo per abioctionem alterius rei sive materiae potest esse utilis usui humano, nec emptio, nec mandatum, neque societas valere potest, ut ff. de contrabend. empt. qui venena. & breviter omnia mala quae inde sequuntur, tali poteruni imputari, sicut & not. supra eod. sub §. respon. 1. & sic potest intelligi illud generale, Qui occasionem damni dat, dam- aum dedisse videtur. sup. de iminu. eccl. c. fin. secundum Rayn.

QUid de facientibus eleemosynam de alieno, sive de illi- cite acquisitis: Dic sicut not. in decima, supra de deci. § fin. sub §. quaeritur. utrum de illicita. Sed nunquid mo nachus, b vel alius religiosus potest facere eleemosynam. Videtur quod non, quia nec voluntatem, nec proprium habet. 12 quaestio. 1 nolo. & c. non dicatis. & hoc verum est de puro claustrali, nullam administrationem, nullum officium habente, nisi hoc faceret de licentia abbatis de rebus communibus. argum. 16. quaestion. 1 placuit. & c. inonachi. supra de postul. ex parte. de consecrat. distinct. 5 non oportet. vel nisi videat hominem ad mortem esurientem. tunc enim hoc potest facere de licentia summi abbatis. 80. distinctic n pasce. & capitul non satis. quia in tali casu sunt c mnia com- muntia. 47. distinction. sicut hi. non obstante eriam contra- dictione abbatis inferioris. 11. q. 3 qui resistit 6. distinct. quod contra mores. Si vero administrationem habet, tunc non solum potest, sed debet, quicquid super est, pauperibus ero- gare: secundum. Rayn. 12. quaest. 1 quia tua. in fin. & c. aurum 86 distinct. non satis. 47. dist sicut hi. 21. qu. 1 quoniam quicquid. Sed quid si teligiosus accedat in scholis, vel alias in peregrinationem vadit de licentia abbatis: nunquid potest facere eleemosynam : Dicas quod sic: quia eo ipso quod abbas licentiavit ipsum, videtur ei concessisse, quod faciat omnia bona, quae honesti scholares, & peregrini facere consueverunt, argum. ff. de procur ad rem mobilem. & l. id lega. supra de offic. deleg. praeterea. ff. de jurejur. I. 2. ff. de jud. si longius. ita tamen. quod hoc moderate faciat. ff. ad Maced senat. consult. item si filius. §. quod dicitur. conformando se illis, inter quos vivit. 12. distinct. illa. 41 distinctio. capit. 1 & 4. Quid de uxore, c nunquid sine licentia viri potest facere eleemosynam * Videtur quod non: quia cum scandalo viri hoc facere non debet, sicut expressim legitur 33. qu. 5. quod Deo. & quia nec votum potest emittere sine consensu viri. 33 Q. 5. una. & cap manifestum. & cap. noluit. & quia uxor pene est de familia d viri, & vir dominus & caput ejus. 33. . 5. baec imago. & capit. cum caput & cap. mulierem. Solutio. S habet res paraphernales, id est proprias praeter dotem, potest & debet inde facere eleemosynam etiam viro invito. C. de pact. convenit. hac l. Sed & de quibusdam rebus viri, sci icet, de pane & vino, & similibus: quae bono & approbato more consueverunt ad dispensationem uxoris pertinere, potest moderate dare pro Deo, informans sibi conscientiam, quod maritus hoc debeat ratum habere: licet forte ore aliquando prohibuerit hoc maritus solent enim mariti talia prohibere ad terrorem, ut sic, & si non in toto, tamen temperent se a tanto. potest etiam sibi informare conscientiam ex qualitate pauperis, de quo credit, quod si maritus eum videret, ei porrigeret. arg. Instit. de obli quae ex delict. nascuntur. § placuit Sed de licentia viri hoc potest, & debet facere indist. in quo casu caveat, ne sibi accidat, sicut Berthae, cui hoc in partibus Franciae maritus suus, qui mercator & dives erat, concesserat, & ipsa moriens haec omnia reliquit arb. viri sui, qui nihil voluit pro ejus anima erogare, sed postea super hoc requisitus respondit: Berthae finalam ut quantquelesen pristi senait. Sin autem modis omnibus credit quod marito displiceret, si daret nec potest suam conscientiam informare, tunc doleat, quia dare non potest: nullatenus tamen det cum scandalo mariti. sic intelligit 33. q 5. quod Deo. & alia jura posita supra eod. versicul quid de uxore. & hoc verum est, nisi rideret auperem fame morientem, tunc enim potest eleemosynam facere de licentia summi sponsi: sicut not. in monacho. supra eod. §. versic. sed nunquid monachus. Et nota, quod sicut de reb. mariti non possunt dare eleemosynas: sic nec de talibus quarum dominus est maritus. C. de rei vend doce. C. de iure dot. in rebus. Item caveant uxores a mendacio, scilicet ne cum dederint, mentiantur, dicentes se non dedisse, forte propter metum virorum: ne in temporalem aeterna quam meruerant, retributio commutetur: sicut legitur de obstetricibus. 22. qu. 2. si quae libet. Quid de filiofami- d lias: d Dicas, quod de castrensi, vel quasi castrensi pecu- lio potest facere eleemosynam. Nam quantum ad illud, paterfamilias censetur. ff. ad Maced. l.1 § fin. & l. 2. C. de inoffic. test l. sin. De adventitio autem vel profectitio quamyis primum suum sit, quo ad proprietatem, secundum, quo ad spem successionis, & sic intellige, quod quodamodo do- minus rerum paternarum, etiam vivente patre intellig. tur. Institut. de nere quali. & diffe. §. sed si sui. non potest, nec debet facere eleemosynam, nisi sicut not. in uxore. sup. eod quid de uxore. & seq & in monacho. sup. eod. vers. sed nunquid monachus. & seq. & in his casibus quibus potest alia dona re, secundum quod not. supra de dona. §. quibus possit donare versic. quod dixi. & iunge quod not. supra de peculio. §. quid sit peculium. & seq. & quod not. supra de vo & vo. redemp. § quis vovere possit. versic. quid ergo, si voluerit dare eleemosynam

QUid de his, quae excommunicati tempore excommunicationis acquisiverunt negociando, vel ex do no recipiendo. Item de his, qui alias illicite acquisiverun- beneficia ecclesiastica, vel castra, vel alia, & inde multa perceperunt: Et quidem tenentur totum restituere, si animas salvare velint: ut probatur supra de aetat. & qualitat. cum bonae. de cleric. excommu. minist postulastis. de elect. per inquisitionem. & de praebend. dilecto filio. in fin. & de his quae fiunt a praelat. continebatur. & de jure patronat. cum dilectus. in fin. supra de sinon. Matthaeus. & ride quod not. supra de Judaeis. §. & in quibus graventur. versicul. secundo. & de testa. §. quis sit ejus effectus. sub §. 1. & prodest hoc notare. & praecedentibus. & supra de pignoribus sub §. cum constet. §. & qualiter admittatur. versicul maxime. & sequent. Sed nunquid excommunicatus obligat sibi aliquem contrahendo: Non videtur, ad minus ci- viliter quia sibi sunt cum effectu omnes actus legitimi interdicti, ut notatur infra de sentent. excomnunic. §. quis sit effectus. Sed & omnes contractus: unde & alienatio ab eo facta irrita est, ut probatur supra de dolo & contumacia. veritatis. ad fin. quia omnis est ei participatio interdicta, u not. infra de sent. excommun. §. & quae sit poena. respon. 1. versic vel in aliis seq. tamen alii obligari potest. conditionem igitur suam deteriorem potest facere sed meliorem nunquam, argum. supra de arbitris. cum dilectus. supra de judiciis. intelleximus. nisi forte defendendo se in judicio. supra de excess. cum inter priorem. est igitur natura excommunicati contrariae naturae pupilli, quia pupillus sine authoritate tutoris potest alium sibi obligare, licet ipse non obligetur: quia sine authoritate tutoris, licet ei conditionem suam facere meliorem, sed non deteriorem, ut Institut. de authoritate tutorum. resp. 1. sic & praelatus, quo ad ecclesiam, idem facere potest. supra de donat. c. 2. Quid ergo si ex contractu inito cum excommunicato tempore excommunicatic nis, debeo si centum libras. Dic ut notatur infra de sent ex com. §. quae sit poena. sub §. quid si tentor sacramenta. vers. quid si dum aliquis est excommunicatus.

Sed * quae forma servanda est in restitutione illicite ac quisitorum. Haec, ut semper primo satisfaciat spoliatis vel damnum passis, vel eorum haeredibus regulariter, si inveniri possunt. 3. qu. 1. remtegranda. 1. pra de restitut. spol. pe- totum. supra de usuris. cum & tu. & intelligas satisfactum, ex quo ex corde remiserunt qualitercunque satisfactum fuerit, etiamsi donavit is, cui erat restitutio facienda: lice aliqui dicant contrarium, dum tamen sit persona, qua donare possit, iquae donatio ex quo perfecta est poenitentia, non revocatur : super quo vide quod notatur supra de usuris. §. qua poena. sub §. alia a judice. versicul quid si foenerator. & sequent. & praecedent. & supra eod. sub §. quid de mu- liere. versicul. verum si proprium non habet. & supra de solut. §. quid sit solutio. & de donation. §. quis possit donare. & §. & quic & §. qualiter revocetur. vide tamen ordinem solutionis faciendum, ut notatur supra de testam. §. ad quid haeres. sub § tenetur. versic. sed cui debet primo solvere. & hoc verum est, ubi in praejudicium alterius acquisitum est, puta quia raptum est, vel extortum ab aliquo, vel per injuriam commissum: ita quod interest illius, cui debet fieri restitutio, qualiter cunque etiam intersit: puta deflorata est virgo. quod dic, ut notatur supra de spons. sub rubric. de matrimon. §. qualiter contrahatur. versical. hoc enim judicio ecclesiae: & sequenti. vel quia interest, quo ad famam: ut notatur supra eodem, sub §. quid de accusatoribus, versicul obligantur etiam tales. idem est li intersit haeredis alicuius, sicut patet supra eod. sub §. quid de muliere. & multis aliis. sub §. sequent. Ubi vero nullius interest, est tamen alias illicite acquisitum, ita quod sine peccato retinere non potest, sicut potest exemplari per id, quod notatur supra eod. sub § quid de his qui excommunicati Item & ubi alicujus interest, tamen nescitur quis, vel ubi sit ipse, vel haeres ejus est totum pauperibus erogandum, vel etiam sibi pro eleemosyna, si egeat, relinquendum, sicut patet in his quae notantur supra eod. sub §. quid de testibus. & sub § quid de advocatis. & sub §. quid de praedam ementibus. vers. quid si raptor idem & donator. & seq. debent poni talia in pias causas, & maxime in alimoniam pauperum, vel redemptionem captivorum. argum. supra de pignor. c.1 1o q. 2. hoc ius. & praecipue in villa. vel si tilla nescitur in dioec ubi talia sunt commissa authoritate dioec. argum. 8. dist. episcopus gubernationem. 16. qu. 1. regenda. & c. sequent. 12 q. 2. quatuor. & c. sequent. 6 q. 3. placuit. 3. q. 6. c. 1. supra de poen. c. 2. supra de success. ab intestat. c. fin. supra de Judaeis. cum sit. de rapt. c. 1. supra de testibus Joan. &c tua & c nos quidem. & in auth. de ec- cles tit §. si autem pro redemptio. colla. 9. C. communia. de succesf. in l. Federici. quae incipit, omnes peregrinos §. 1. C. de episc. & cler. nulli licere. ff. ad munic. qui vico. Sed & aliquoties omnino redditur pecunia illi, qui esm illicite dedit: quod dic, ut not. supra de simo. § fin. aliquoties ecclesiae, ut ibidem not. aliquoties superiori, ut not. supra eod. sub §. quid de prelatis vers. sed cui siet restitutio. Quid si is, qui tenetur restituere, factus est non solvendo. Potest dist. utrum nihil emnino possit reddere, vel possit aliquid, sed non totum, vel non potest commode, scil. absque periculo sustentationis suae nec non uxoris, atque familiae. Ubi nihil omnino potes solvere seu reddere: sufficit contritio & propositum red. dendi, quando commode poterit. 14. q. 7. si res supr. de sol. Odo ardus. quod verum est, si nota est paupertas. supr. de usuris cum tu. §. pen. talis enim nec excommunicari debet, ut di- cit illa decret. Odoardus. nec aliqua poena mulctari: ut di cit illa, cum tu. Sed qualiter intelligis, quod sit nota paupertas, & quidem quando cedit bonis, ideoque talis de ber sacerdos consulere, si de paupertate dubitat, quod bonis cedat, secundum ea quae not. supr. de sol. § quis sit effectus sal §. hoc autem notandum. Sed nunquid sufficit haec cessio. ita quod nulla sit alia poenitentia miungenda: Non, quia nec solutio nec satisfactio facta etiam plenarie sufficeret, ut not. supr. eod. sub §. quid de praedam ementibus. vers. quid si rapto. nam licet cessio seu solutio quo ad satisfactionem laesionis seu injuriae proximi sufficiat: adhuc tamen non est ecclesiae satisfactum, sicut alias dicitur infr. tit. 1. cum desideres. §. fin. ergo judex ecclesiasticus, & Christi vicarius pro injuria in laesione proximi facta Deo, qui praecepit, Non furtum facies. In quo omnis injusta & illicita alieni occupatio sive acquisitio prohibetur, qui etiam dixit: Diliges proximum tuum, sicut teipsum, & pro transgressione divini praecepti praedicti injungunt poenitentiam salutarem. & sic ecclesiae sponsae Christi, cujus authoritate hoc sit, & sponso suo Christo similiter satisfaciet, secundum ea quae not. supr eod quae poenitentia. & in hoc saepe delinquunt plurimum sacerdotes, qui credentes sufficere satisfactionem, nihbil aliud imponunt, sed simpliciter absolvunt. In hoc et- iam saepe delinquunt multi peccatores, qui credunt sibi sufficere, quod satisfaciant, nec transgressionem quam fecerunt, postea confitentur. Sed certe ex quo qui se mel hoc peccatum commisit, quantumcunque poenitentia ducatur, & non confiteatur hoc contemnens, intelligas innocens esse non desinit, sicut alias dixit lex. ff. de redhibu. action. quis si. fugitivus. ff. de surtis. qui ea mente. ff. vi bonorum raptorum non. prodest. Si vero non est solvendo omnino, sive simplici- ter, puta quia potest in parte, vel in totum satisfacere, sed non potest commode, tunc sacerdos debet talem in- ducere ad contritionem, & veram poenitentiam peragendam: hoc modo dicat: fili, quid vis eligere de his duob. vel restituere id quod potes, & poenas gehennae evade & cum Deo aeternaliter gloriari: vel non restituere, & ir perpetuum cum diabolo totmentis intolerabilibus cruciari: si dicit, quod eligit tormenta: inducat eum ad contritionem secundum doctrinam traditam., supra eod. § qui bus & quot dietis, sub § quae inducunt contritionem, & § quae inducunt hominem, si nullo modo potest induci, apparet quoc ei non potest dari paenitentia, sed consilium tantum: quoc dic, ut notatur, supra eo. § & an ficte poen. versicu. fin. qui incipit sed quid si quis dicat, & § & ad quid tenetur. sub § 1. versicul. sed pone, & § quis sit effectus, versicul. ut ad hoc etiam. Sin autem: principio, vel ex post facto per inductionem discreti sacerdotis eligit praemia, & conteritur de peccato: tunc di cat ei sacerdos, quod emendet statim vel intra certum ten pus quicquid potest commode emendare: & de aliquo petat veniam humiliter, & devote, si potest ipsam invenire bene est, sicut statim notat. supra eodem sub §. respons. primo. Si non potest, tunc cum voluntate illius, cui debet satisfi eri, paulatim singulis mensibus, vel annis, vel aliis temporibus emendet quod poterit, vel componat, vel conveni at amicabiliter cum ipso laeso, sive spoliato, ei de suis reditibus moderate, ita quod sibi vita remaneat, quousque plenarie satisfactum fuerit, assignando, & junge quod nota supra eo. sub §. quid de quaestis, versicul quid si difficilis sit restitutio. & sub § quid de rapina, versicul. sed quid si unus, & seq. Qui- si plures sunt, & alii volunt dilationem concedere, vel in totum remittere, alii nolunt: Tunc debet ei sacerdos consulere, quod vadat ad judicem contentiosum: & procedal sicut notat. supra de solutionibus, § quis sit effectus. sub § hoc autem, versicul. quid si plures sunt creditores, & sequent. Quid si nullam potest invenire misericordiam: Tunc absque dilatione tenetur satisfacere, vel bonis cedere, quia talis peccator semper est in mora ff. de condit. furt. jure siunt, & argu. ment. supra de simo. cum in ecclesia, supra de testam. filius noster, maxime ubi laesi egent, & famae pereunt, ne interveniente paululum mora intervenire non valeant, quid redimant de consecr. dist. 4. venerabilis, & c. sequen. & c.ne quod absit. & di- stin 5. baptizari, semper enim vitanda est mora, ubi timetu periculum, ut ibi. & 31. distinct. Spracusanae, & supra de electio cum inter universas, & capit. ne pro defectu Sed quid si non immineat tale periculum, & is qui tenetur restituere non potest induci ad restitutionem statim faciendam, nec is cui debet fieri restitutio ad dilationem aliquam concedendam: puta quod discretus sacerdos potest suam conscientiam informare, ex eo quod intendit gerere negocium creditoris. Nam si ridet, quod aliter non potest recc perare in perpetuum, vel non ita cito, vel non ita commode, potest recepto juramento, & alia sufficienti cautione, si habere potest, dilationem concedere: & subhac conditione si hocladimpleverit intra diem, absolvere peccatorem, ut sic creditor quod ei debetur recuperet, & ne peccator recedat a presbytero desperatus, ad hoc facit quod notat. supra eodem sub § quid de praedam ementibus, versicul. si quis ematre, comprobantur haec de negociis gestis solvendo ff. de mino vibus I ait praetor. § 1. ff. de pignoratitia actio. solutum, § solutam ff. de solu. solvere. Sed pone, quod guerra fuit inter duos mi- lites. vel Principes: & hincinde iniusta, multa etiam damna hinc inde data sunt, postea facta est pax inter ipsos, & damna hincinde data remissa, nunquid haec remissio ex tenditur ad homines, & violatores utriusque: Non vi- detur, nisi de consensu eorundem sit facta, argument. C. de tranfact. leg. 1. & l. tranfactionis placitum, & leg. praeses, & leg. ub- pactum, supra de majoritat & obedient. capit. final. ff. de transactio. leg. 3. & leg. qui cum tutoribus & leg. nulli ff. de pact. si unus & paragrapho pacta. versicul. & in summa, & leg. si convenerit, vel nisi forsan aliter non possit haberi pax: ubi quidem utiliter partis geritur negocium utriusque & sic potest intelligi ff. de pact. convenit, aliter, quomodo possum remitter- jus hominis mei, cum nec possum ab eodem tantundem ex torquere sine rapina, ut patet in his quae nota sup. eo. sub §. quid de questis. Quid de illis qui simul furtum commiserunt, vel rapinam: nunquid quilibet pot absolvi, restituendo id quod ad eum pervenit, cum nec ad aliud induci pos set: Vide quod no. supra eo. vers. sed quid si non immineat, & sub § quid de rapina. versi quid si neuter raptorum, & praeced. § hanc formam contennet peccator, non est ei securitas per mittenda, quia non dimittitur peccatum, nisi restituatur ablatum. 14. quae. 6. si res, ideo considerare debet talis verba Aug. dicentis, Nihil vilius, vel miserabilius, quam propter nummum Deum contemnere, nihil enim prodest homini, si universum mundum lucretur, animae vero suae faci- at detrimentum. supra de simonia Matihaeus, in fin. facict ergo posse suum, dum vivit, dum sanus est, & tutus recedit hinc & securus. 22 q. s faciat, de poen. dist. 7. cap. 1. & 2. Caetera qua circa hanc restitutionem deficiunt, supra sub diversis titulis hujus summae plenissime poteris reperire, & infiatit. 1 per totum. Hoc autem in summa notent & retineant sacer- dotes, quod secundum quod major, vel minor fuit fraus. vel dolus, vel violentia minor, vel maior: debet esse discretio judicantis, & ubi major apparet contritio, major est venia, vel remissio misericorditer facienda. Sed & quia qua- si totus mundus, vel fere libenter occupat alienum, & difficulter restituit. Unde hoc vitio quasi totus est irretitus, quia a majori usque ad minorem omnes avaritiae student, sicut no. supra eo. § interregationes. sub § de avaritia, sic debet sacerdos equitatem rationabilem servans per medium currere, nec severitate, vel remissione nimia aliquos sibi confitentes desperatos, vel nim is securos relinquat, & sic perire faci- at, quos ad rectam viam ab invio discreta aequitas poterat revocare. Instruant etiam raptores & omnes injuriato- res, ac eorum complices medici animarum, & spirituales judices, ut semper ab his, quos offenderunt humiliter veniam postulent, nec illi remaneant in rancere, sed potius hinc & inde sic ex toto corde, non ficto, sed vero sibi adinvicem remittant omnia, ut a patre caelesti peccatorum su- orum remissionem plenissimam valeant obtinere. Haeo omnia ad correctionem peccatorum doctrinam confitentium, & instructionem simplicium sacerdotum scripsimus. cum enim in foro poenitentiali non de periculo famae agatur, sed animae, quae est pretiosior omnibus corporibus & mundanis, & aliis, & inimicus hominis astutus, expertus, & callidus hostis noster, infinita retia tendens circumeat, quaerens quem devoret, cavere debent & laborare vigilati studio Speculatores, Pastores, Advocati, Medici, & Magistri animarum omnium dormitatione, & dormitione procul pulsa, & ignorantia, quae tales non excusat, infra de re. jut: pen reg. ut omnibus circumstantiis diligenter scruta- tis, & consideratis, tales poenitentias injungant, quod in die judicii audire mereantur. Euge serve bone & fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium Domini tui: ad quod nos perducat Jesus Christus filius Dei vivi: qui cum Patre & spiritu sancto vivit & regnat Deus per omnia secula seculorum. Amen.

De remissionibus. Rubrica

SUMMARIA I. Sacerdos quid remittat in poenitentia. Et an possit commutar poenitentiam alicujus poenitentis 4 2. Judicium est triplex 3. Remissio an fiat aeque per malum, ut per bonum ministrum Remissiones quis possit facere. Et quibus prosint.c Et ad quid & inquantum valent 7 Et ubi operantur.? Si alicui est injuncta poenitentia septennis, & ipse dat septer denarios pro indulgentiis acquirendis, an sit liberatus

JIC videndum quid remittit sacer- dos in poenitentia- Utrum fiat remissio aeque per malum ut per bonum ministrum. Et an sacerdos possiit commutare poenitentiam alicuius poenitentis. Quis possit facere remissiones. Quibus prosint. Ad quid valent, & inquantum. Ubi operantur

Quid vemittat sacerdos in poenitentia: Videtur quod nihil, nam in contritione Deus delevit peccatum, & mundavit peccatorem, ut patet in his, quae no. supra eod. sub rub. de poen. § de quibus & quot dietis. sub § illud, versicul haec ultima opinio, & sequent. ergo sufficit, quod semel mundatus sit: nam in mundato quid munda- hitur: Maxime ex quo mundatus est a Deo, qui opus imperfectum non novit. supr. de bap. majores, § sed adhuc quaeritur, & videtur, quod nihil operentur illae claves, quas Do minus dedit sacerdotibus, dicens: Quorum remiseritis peccata, &c. Ad hoc notandum, quod in loco dicuntur clves scientia discernendi inter peccatum & peccatum, & potestas solvendi atque ligandi, ut 20. distinct S1 & dicunt a aliqui quod hae sunt duae claves, a ut in d § satis colligitur, 8 ex eo quod Dominus dixit claves in plurali, ut & legitu infra co. nova quedam, supra de poenis, cap. fin. & secundum ho saepe contingit, quod aliquis habet unam clavem sine a tera: puta potestatem sine scientia, vel scientiam sine po testate: tamen scientia non dicitur clavis, nisi in illo qui potestatem habet, & secundum istos sacerdos simplex & idiota licet potestatem habeat, non tamen potest absolvere, ve ligare, cum scientia careat, at. sup. de consan. c.i.de pae.di. 65) Alii dicunt, quod non est nisi una clavis tantum, quae quid est potestas, seu jurisdictio, dicuntur tamen claves plurali ter, propter plures ejus effectus, qui sunt ligare, & solvere vel claudere, vel aperire ad instar clavis materialis, ideoque & in singulari, & in plurali ponitur sup. de exces praela tant¬ resp. i scientia autem clavis non est, sed necessaria est potestat habenti, sicut lucerna in tenebris ambulanti, ne alias acci dat quod dicit Dominus. Si caecus caecum ducat, &c. sup¬ de aeta & qual cum sit ars artium. Potest dici, quod duae clves sunt, vna quo ad potestatem spiritualium: alia, quo a potestatem temporalium. ut no. sup. qui fil. sint I S qualiter & quo, ver. ergo quo ad majoritatem, vel duae claves sunt una examinandi, & diffiniendi in judicio dubia, & per censuran ecclesiasticam coercendi, cujus exercitium committit e clesia judicibus suis. quamvis non sint sacerdotes, supra d electio transmissa, & de aetat. & qual. a multis, alias audiend & solvendi & coercendi peccatores de plano & strep tu. & reconciliandi peccatores, & hanc non habet, nisi sacerdos, vel brevius, una est fori contentiosi: alia voluntari poenitentialis, ut not. supra de seni excom. (quis possit excon municare, sub § nedum autem jus. Sed sive dicas unam clavem, sive duas, haec est rei veritas, quod quicquid ligatum est in terris a sacerdotibus, ligatum est in caelis, subaudi tu clave non errante, alias contra, ut patet infra de sentent. e¬ communicat. a nobis, secundo, sacerdotes autem hanc potest. tem habent a Domino dicente. Quorum remiseritis peccata, &c. nec obstat quod singulariter dictum est Petro Tibi dabo claves regni caelorum. quia secundum Gregoi sicut Petrus respondit unus pro omnibus: sic & ei respen sum est & data potestas uni pro omnibus. Item quia illu fecit Dominus ad notandum ecclesiae unitatem, ut Petr caput omnium ostenderet, ut patet 23. q4. 1.loquitur, & capi¬ quodcunque. Dicendum est igitur quod & si solus Deus d mittat peccata: tamen sacerdos officium suum exhibet po nitentiam injungendo, unde Ambros. Verbum Dei di mittit peccata, sacerdos est judex: de paen. distinct.i. verbun Dei. Hier. Quibus Dominus dimittit peccata, tegit ne in judicio revelentur: & de hoc notat. supra eodem sub rubri. d pen Squibus, & quot dietis, sub S. illud, versic sacerdos, & infr¬ eodem § ad quid valent, versicul. illud etiam consulimus. Sed e sacerdotes parcunt in poenitentiis, & absolvunt. Aug. Sacerdotes possunt confitentibus parcere, quibus enim re mittunt, remittit Deus. Item cum veraciter ad Deum conversa peccata dimittuntur, ab eis admittuntur, quibus ipsi veraci conversione conjungitur. Idem sacramentun gratiae dat Deus etiam per ipsos, malam vero gratiam n nisi per seipsum, vel per Sanctos suos: & ideo remissionen peccatorum, vel per seipsum facit, vel per ipsius columb¬ membra: quibus ait: Si cui dimiseritis, &c Remittit igitu sacerdos satisfactionem de peccatis, vel in totum, vel in partem quo ad offensionem Dei, & ecclesiae, licet onere se si in caute hoc faciat, ut patet in his, quae notat. infra eo¬ ad quid possit, & § ad quid valeant, versicul. tu teneas, & versici fateor. & illud etiam consulimus. Satisfactionem autem privatam remittere non potest. Nam si peccator habeat, unde satisfaciat, non remittitur ei peccatum nisi restituatu ablatum, secundum August supra de usur. cum tu. §1 14. 4 6 capiti. sed si nota paupertas eum excusat, sufficit contritio. Est tamen ei loco restitutionis, quam facere non potest, alia poenitentia injungenda, quod dic, ut notat. supr sub rubric. depoen §sin, sub § hin versicul. quid sit: qui tena¬ sequem

DIcuntur autem lacerd, ces ligare, & solvere multis modis. Primo liga i, vel solvunt id est ligatum, vel solu tum ostendunt, sicut patet in leprosis, quos Dominus pri mo per se mundavit: demum ad sacerdotes misit, per quo ostenderentur mundati esse. Item in exemplo Lazari. Ni etsi quo ad Deum aliquis sit solutus: non tamen quo ac Ecclesiam, nisi sacerdotis judicio declaretur, & secundun hoc intelligitur illud Ambros. Quantumlibet mortui foetor sit, aboletur omnis, ut infra, postquam sacrum redole unguentum, & surgit defunctus, & solvi jubentur ejus vin cula: quia adhuc in peccato est, &c. depaen. distinct. 1. qua tumlibet, & infra de sentent. excommunic. a nobis. Secundol gant, cum satisfactionem imponant confitentibus vel so vunt ea, cum de ea aliquid dimittunt, vel per eam purgi tos Sacramentorum communionem admittunt, unde Leo Christus hanc praepositis ecclesiae tradidit potestatem, u confitentibus poenitentiae satisfactionem darent: & eos dem salubri satisfactione purgatos, ad communionem sacramentorum per januam reconciliationis admitterem & hoc ad potestatem clavium pertinet, unde Augu Frustrat claves ecclesiae, qui sine arbitrio sacerdotis poeniter tiam agit, si sine oris confessione criminis induigentia impetratur. Tertio ligant vel solvunt excommunicando, ve sententiam relaxando, de quo satis tractatur infra desem excom. & secundum hoc exponenda est illa auth. ritas 24 g.1quodcunque, & sic, scil. dicas: Ligat Petrus aliquem, scil ligatum esse ostendendo: solvit Petrus aliquem, solutum esse demonstrando. Ligat Petrus poenitentiam usque ac certum tempus injungendo, ad quam peragendam, ex qui¬ sic injuncta est, ligatus est peccator: solvit Petrus ipsam pa nitentiam relaxando sive remittendo, id est satisfaction injunctam. Nam solus Deus peccata dimittit, ut dictum est. Item ligat Petrus excommunicando, & absolvit absolutionis beneficium impendendo, secundum domi. Hu¬ Cardi

SED & not quod triplex est judicium. Primum Dei quo Deus mundat animam in contritione: & haec du¬ sequentia praecedit tempore, & dignitate. & effectu, est enim hoc judicium illius qui claudit, & nemo aperit: aperit, & nemoclaudit, secundum Rayn. Quid ergo, si quis non contritus accedat ad sacerdotem, & confiteatur & ab solvatur: postea tamen conteritur? Videtur quod non si fructuosa confessio talis, quia contritio praecedere debe ut praemissum est Alii dicunt quod non est vis, dummodi postea subsequatur. Secundum est judicium Petri sive sacerdotis in ecclesia militante: de quo supra dictum est, quoc tribus modis exercentur, ut notat. supra eodem sub §. dicuntur. Tertium judicium est approbationis Ecclesiae triumphantis scilicet caelestis curiae approbantis in coelis absolutionem, vel ligationem ecclesiae militantis factam in ter ris: unde Gregor,. tunc vera est absolutio praesidentis, cum aeterni sequitur arbitrium judicis, 11 93.tunc vera. Leo: Manet Petri privilegium ubicunque ex ipsius aequitate fertui judicium, 23. q.1. manet

Utrum fiat remissio aeque per malum, ut per bonum ministrum. Quidam dicunt quod non: unde August. Remissionem peccatorum, vel per se ipsum facit Deus, vel per columbae membra. Origenes Haec potestas soli Petro concessa est, & imitatoribus Petri. Ambro. Judicet ipse de alterius errore, qui non habet quod in seipso condemnet Gregor. In gravibus peccati: qui positus, cum suis praemitur, aliena non diluit, quia com is, qui displicet, ad intercedendum mittitur, &c. 3. quaest. 7 judicet, & cap gravibus. Dicas quod per bonum ministrum fit remissio, ex officio, & vitae merito: per malum vero etsi non ex merito vitae, quia illud in tali deficit: fit tamen ex officio quandiu ab ecclesia toleratur, unde Matth. 23. Su¬ per cathedram Moysi 6 sederunt Scribae & Pharisaei, quae dicunt, facite. quae autem faciunt, facere nolite. At gu. Dictum est a Domino in Num. ad Moysen, & Aaron Ponite vos nomen meum superfilios Israel. Ego Domi nus benedicam eos: ut gratiam traditio per ministeriur ordinatitransfundat hominibus nec voluntas sacerdoti obesse, aut prodesse possit, sed est meritum benediction poscentis. 1.q..dictum. Caetera quae circa hunc articulun deficiunt, plene no. supr. de temp. ordi. §& a quo, ver. haec igitu sit fides tua, & de coha. cle. & imul9 quid sit notorium, ver. ut aui praemissorum

Et an sacerdos possit commutare poenitentiam alicujus poenitentis. Et dicas quo sic, dum tamen subditus sit, sed ex causa hoc facere debe & discrete 31. dist presbyter, excipe tamen vota respectu sin plicium sacerdotum quod dic, ut notat supra de voto. § qui liter, & cujus authoritate, & §. utrum & perquem, & calus a¬ episcopum pertinentes, quos no. supra eodem sub rubric. d poen paragrapho cui confitendum sit, versic. nec in hoc requiro, sequens.

Quis possit; facere remistiones. Et quidem priv¬ tas quae fiunt in confessionibus quilibe sacerdos habens curam, vel de licentia ipsius, quivis alius, in his quae ad ipsum pertinent, & in quantum potesta sua extenditur, facere potest, ut apparet in his quae nota supra eodem § proxi. & S quid remittit, & subrubr. de poen. §cu¬ & San ficte, sub u quid de operibus, versicul. ad hoc dicas, & sequ Generales autem & solennes quae scilicet fiunt in praedicationibus, & per literas pro aedificandis hospitalibus e clesiis, vel reaedificandis pontibus. vel aliis piis locis, vel cau sis, episcopali dignitati annexae sunt: & ideo ab inferioribus fieri non possunt, etiam si abbates sint, supra de exce, praelat. accedentibus, episcopi autem per totam suam dioece sim: & archiepiscopi per totam suam provinciam tales re missiones facere possunt, ut infra eodem quod autem, & capi penultim. Sed caveant quod non excedant statutum nu merum in concilio generali, infra eodem nostro decernimu ut cum dedicatur basilica, non extendatur indulgenti ultra annum, in ipsa sci dedicatione, ac deinde in anniversario dedicationis temporis 40. dies de injunctis poeniti tiis indulta remissio non excedat, & hoc observandum es sive ab uno solo, sive a pluribus episcopis dedicetur, qec si centum sint episcopi, nolumus tamen quod quilibe annum det: sed omnes simul annum tantum dividant si¬ ut placet, ut sic in hoc tantum possit unus solus, quantun centum

QUid ergo si quilibet dederit unum annum, vel quil bet 40 dies in una praedicatione, certe de consuetud ne ita fit tota die, sed hoc contra mentem concilii gener¬ lis, quod ideo arctavit episcopos, ne propter hujusmod remissiones indiscretas & superfluas contingat contemni claves Ecclesiae, & satisfactionem poenitentiae enervi ri, vt patet infra eodem cum ex eo. S ad hoc, quia per indiscreta Ergo quod contra legem sit, per legem dissolvi meretu 50. distinct. vides, vel dicamus indulgentias valere quo a¬ praeterita, quia multa fieri non debent, quae tamen factati nent, supra de jure jur. quemadmodum. & ne contingat populum decipi, praelati tamen qui hoc fecerunt, agant po nitentiam, & in posterum caveant, ne excedant, arg. supr de cons. eccl. vel. alt. aqua. Sed & in literis concessis hujus indulgentiae. 40. dierum numerum non excedant, inf. eoc cum ex eo. in fin. Quid ergo si eidem domui concessit dio cesanus 40. dies. Metropolitanus alios 40. dies, & una & eadem die leguntur hujusmodi literae in uno & eodem loco? nunquid dans eleemosynam, habebit 80. dies? sic si fia obtentu indulgentiae utriusque: quia neuter excidit, ut p¬ ret infra eodem cum ex eo. in fin. &c. penul. Alii intelligun quod circa annum restringitur potestas, non circa 40. d es, qu.d. si plures sunt episcopi, plures 40. dies, dummod simul collecti non excedant annum poterunt concedere non tamen plures annos & secundum istos illa clausul¬ sive ab uno solo, &c. praecedentia tantum determinat, ni sequentia: ad hoc supra de app. inquisitioni. sed certe haec qu dicuntur de anno, & de 40. diebus contingunt se, & eod modo loquuntur: ergo dicta clausula & praecedentia,? sequentia determinat, ut probat eadem decret. inquisiui ni. Alii sic intelligunt illam clausulam, quod sive unus sive plures sint episcopi, nullus ipsorum debet exceder per se numerum: sed tamen quilibet eorum ipsum concedere potest, & per hunc intellectum interpretata est consuetudo, quae optima est juris interpres, supra de consu cun dilectus, & facit pro hac interpretatione, quia non prodes indulgentia, nisi subditis, ut inf. eo quod autem, & sic diversi subditi diversorum episcoporum annum tantum, vel 40 dies tantum reportant, & non ultra, nisi forte unus diversis subsit, vel licentiam habeat a suo judice, sicut notat. infra eodem §. proxim. In talibus tamen tutius est praelatis primo intellectui adhaerere, & potius restringere quam laxare, unde & Metropolitanis indicitur quod caveantne excedant, in talibus statutum praedicti concilii generali¬ in authentic.d.n. extra, eodem Romana, § fin. Sed nunqui electus confirmatus a non tamen consecratus potest facere hujusmodi indulgentias? non videtur, quia episcopalis dignitatis sunt, supra de excess. praelat. accedentibus, 8 sic non episcopus ipsas facere non potest, argument. supr. de consecra. eccles. vel alta. aqua, potest dici quod episcopali¬ dignitatis id est jurisdictionis sunt: non dico episcopalis ordi. & sic electus confirmatus, sicut etiam consuetudi approbat, ipsas facere potest, argument. supra de ele. trans missa: quia talis jurisdictionem episcopalem habet, ut ibi & potest solvere & ligare, & has remissiones facere, es quo proprius judex est, vt patet infr.eo. quod autem. Tutius tamen faciet talis, si se abstineat: maxime, si sacerdos non sit quia talis non videtur habere potestatem clavium, quo ac paenitentias injungendas, vel ipsarum relaxationes, sed soli presbyteri tantum vt no sup. eo. § quid remitit, circa qua habent hujusmodi indulgentiae operari, ut patet inf. co, cum ex eo. § ad hoc.

Quibus prosint Subditis tantum ilius qui indulgentiam facit, non extraneis, ut infra co. quod autem, & quantum ad hoc, subdit intelliguntur Archiepiscopi, nedum hi qui habitant in sua dioe. sed in tota sua provincia infra eo nostro. Quid ergo di¬ his qui deferunt diversas literas episcoporum, & legun omnes in uno loco, asserentes quod talis episcopus faci talem indulgentiam, & talis talem? & sic de singulis, nunquid prodest conferenti ita quod omnes remissiones capiat? Dicas quod non, sed illi tantum qui subest episcope¬ indulgentiam facienti, nisi forte & is qui confert, habeat licentiam a suojudice quod tales indulgentiae sibi prosint ar. sup. de fo comp significasti, quod in casu necessariu est, sic ut non sup. eo. sub rub. de poen. §. & anfictae paenitentiae, sub § qui¬ de operib. ver ad hoc dicas, & seque Licet autem non prosit haec elee mosy. quo ad indulgentiam acquirendam: prodest tamen tanquam simplex escemosyna, quia nullum bonum irremuneratum secundum Aug. Sed & vivis tantum profun non mortuis: sicut enim membrum corporale putridum vel resecatum, vel mortuum non potest nutrirvel vivisi cari cibo corporali: sic nec membrum spirituale corpori Christi, quod est ecclesia, cibo spirituali, ideo excommunicatis, haereticis, schismaticis, sic existentib. non prosun orationes, nec jejunia, nec eleemosynae, nec remissiones quo ad effectum spiritualis nutrimenti, hic tamen est dis sensio, ut patet in his quae non supra eo, sub rub. de paen. Squil mortuis. Sed nec mortuis prosut remissiones hujusmodi licet alia suffragia ecclesiae prosint, quia haec charitas sol¬ prodest in purgatorio: cum secundum Prosperum sit ir omnibus fidelibus operosa, de paen. dist 2. charitas est, ut mih videtur, in fi. sed potestas clavium non habet ibi locum. Ne obst quod Ecclesia solvit & ligat post mortem. 24 quaest. 2 profertur, infra de sent. excommunic a nobis 2. quia ibi fit absolutio ad consolationem vivorum fidelium, & absolvitu mortuus id est antequam moreretur absolutus fuisse per contritionem monstratur. Ligatio vero sive condemnatio fit ad confusionem vivorum infidelium, & ligatus siv condemnatus, dum viveret fuisse monstratur, & sic vi tam finisse. Sed in veritate quo ad alios qui jam mortu sunt, nihil operatur secundum dominum Hugo. Card nam ubi te invenero, ibi te judicabo, & sive arbor cadat ac austrum, sive ad aquilonem, ibi erit, argumen 13. 4.1. in prae senti seculo. 25 dist qualis, vel ubi fit absolutio quo ad vinculum tantum, & judicium ecclesiae militantis, id est declarationem quandam antequam cum mortuus sit post excen municationem, nec constat absolutum fuisse, non est ori dum pro ipso, nec ei communicandum, infr. de sen exc cu¬ desideres, absolvit ergo ecclesia talem post mortem: non qui ad effectum, sed declarat quod non obstante vinculo es communicationis, omnes pro tali libere orent: vel mortuum condemnat, id est, declarat ut nullus pro ipso orar praesumat, quod judicium non semper certum est: se saepe falsit & fallitur, ut in dicta decret. infra de sententia es communicat. a nobis. 2. nec mortuos, sed vivos tantum stringit, qui subsunt ecclesiae militanti, & junge quo notatur supra eodem sub rubric. de poenitent. §. quando confitendum. sub S conficendum, versicul si tales, & seq.

Ad quid valeant & inquantum. Super hoc diversae sunt opiniones, nam quidam dicunt quod valent quo ad vena lia tantum: alii quo ad delicta ignominiae: alii quo ad penitentiam negligenter factam, vel minus discrete arbitrat & injunctam: alii quod in purgatorio tantum, scil. quo a diminutionem poenae ipsius. Tu teneas quod valent ad ic & inquantum concessae sunt, cum enim Papa vocatus sit in plenitudine potestatis, caeteri autem in partem solicitudi nis, 2. 46. qui se scit, supr. de usu pal. ad honorem, non est tutun contra tantam potestatem clavium disputare ad hoc sup de exces praela tanta 5o dist. ponderet de poen dist. i agite, & cum pr quolibet mortali peccato, duplex poena debeatur scil aeterna, quae per contritionem dimittitur a Deo, & temporali quae ab ecclesia imponitur quod qualiter intelligatur no supra eo. sub rubric. de poen § quibus & quot dietis, sub illud, versi cul. sacerdos & sequent potest ecclesiae minister ipsam poen temporalem ex causa alleviare, & in totum, vel partem re mittere, sicut & no. sup eo § quid remittit, ver. remiuit igita sacerdos, nec refert qualitercunque Ecclesiae satissiat, dum modo satisfiat, ut apparet in his quae ibidem no. quam qualitates poenitentiarum & tempora sacerdotis arbitrio conmittuntur. de poen distincti Snon sunthaec, & notat. supna eo¬ § quid remittit. Quid ergo si Papa b facit generalem remissionem pro subsidio terrae sanctae, & aliquis vere poeniten & contritus assumit crucem. credens firmiter sibi omnen satisfactionem temporalem remitti, & sic moritur? credendum est quod nec purgatorium sentiat. Quid si da eleemosynam, ut indulgentiam annalem lucretur, vale sibi ad onus poenitentiae sublevandum: & hoc propter du¬ scil. devotam erogationem, & quia obligat eum qui faci remissionem secundum Ray, imo propter firmam fide puritatem ac eleemosynae, & clavium potestatem.

Quid ergo si is cui injuncta est poenitentia septennis. dat 7. der pro talibus indulgentiis acquirendis, nunquid est omni no liberatus? scribit Ray quod hoc non potest scire aliqui mortalis, nisi sibi esset divinitus revelatum, nam major tas & minoritas remissionum attenditur secundum tria scil. secundum majorem, vel minorem devotionem ipsiu paenitentis: & ipsorum qui suffragantur: secundum numen eorundem: quorum mensuram nullus potest scire, nis solus Deus, & sic per consequens neque mensuram remissionis. ad hoc de consdist. 4 quaeras, & dist5 non mediocriter. e de prn dist.i quem prnitet in fin. Tu dicas credendum ess quo domnino liberatus est, quod dubium non est, quo a¬ ecclesiam militantem, unde nec tenetur ulterius jejuna re: nam per indulgentiam injunctae poenitentiae remittum tur, vt patet infra eodem cum ex eo. § ad hoc, ibi intra 40. die de injunctis paenitentiis, &c. sed dicas sic: Peccatum remanet impunitum, quod est contra August. dicentem, Nullum malum impunitum, nullum bonum irremuneratum respondeo: nullum est impunitum, quia Christus peccati nostra tulit: & pro peccatis nostris mortuus est: & pr¬ nobis omnibus passus est. Sed minima gutta sanguini Christi sufficeret ad expiationem omnium peccatorum 8 redemptionem omnium hominum qui vnquam fuerint, ve e se possent. cum respectu Dei totus mundus nihil sit gutta vero sanguinis Christi, res preciosissima sit, cum igitur qualitas personae consueverit aestimationem auge re. & respectu filii Dei non sit aestimatio aliqua, ut pate in his quae notat. supra de maledicis paragrapho qualiter, su paragrapho blasphemantes, versicul. eleganter, & sequent. & fili us Dei non solum guttam, sed totum sanguinem fuderit pro peccatoribus, & praeterea Martyres pro fide 8 ecclesia sanguinem suumfuderunt, & ultra quam peccas sent puniti fuerunt: restat quod in dicta effusione omni peccatum punitum est: & haec sanguinis effusio est thesaurus in scrinio ecclesiae repositus cujus claves habe ecclesia vnde quando vult, potest scrinium aperire, & thesaurum suum cui voluerit communicare, remissiones 8 indulgentias fidelibus faciendo: & sic peccatum non re manet impunitum: quia punitum fuit in filio Dei: & Mas tyribus sanctis suis, secundum dominum Hugo. Card Nec obstat illud August. quia aut homo punit pecca tum temporaliter aut Deus puniet aeternaliter, vt in nuitur de poen. distinctio sext. paragrapho sin. quia punitur in confessione propter verecundiam, vt patet in his, qua notatur supra eodem sub rubri. de poen. §. qualis, sub paragraph avncra

ITem per crucis assumptionem, vel peregrinationem vel aliam injunctionem. Ergo majoritas & minorita remissionis non attenditur, secundum illa quae dixit Ray sed secundum fidem paenitentis & voluntatem ac potestati largientis, vt notat. supra eo ver quid si dat eleemosynam. Fateor tamen quod praelatus indiscrete faciens remissiones hu jusmodi se onerat, & quod orationes Sanctorum valen peccatori ad gratiae impetrationem, nec non & eleemosyna, & quodlibet de genere bonorum, vt nota supra eodem su¬ rubric. de poen. §. & an ficte paenitenti. nam & per orationen Danielis solutus est populus Israel a captivitate: per orationem Moysi remisit Deus iram populi Israeli, & ei pepercit, & ad orationem David removit Dominus plagan a populo suo, & teste Jacobo multum valet oratio justi a sidua. Illud etiam consulimus, quod is qui tales remissio nes acquisivit, non utatur eis in hac vita, sed reservet in purgatorio. Quamvis enim de necess tate non teneatur hi¬ tacere paenitentiam injunctam, quia per remissiones hu jusmodi, etsi indiscrete fiant: satisfactiones tamen penni tiae enervantur secundum Concil. generale, infra eodem ad hoc, quia scil. non potest cogi per Ecclesiam ad jejunan dum, id quod est remissum per tales indulgentias: tame quia nescit vtrum sacerdos injuxerit eipenitentiam, qu tamen debuisset: nam & hodie vix imponitur. cum pri quolibet peccato septennis paenitentia regulariter debetur, & antequam unum peccatum mortale perficiatur, muta committantur: nam quilibet passus, & quaelibet missi nuncii & quodlibet verbum dictum pro una fornication committenda secundum quosdam mortalis est, & id quo non est purgatum in hac vita, debeat purgari in purgatorio, fatuus est & simplex, qui ibidem hujusmodi indulgentias non reservat, cum si ipsas sibi reservaverit tot diebus quot hic ei remissi sunt, sit minus in purgatorio quan fuisset, & gravior sit ibi paenitentia unius diei quam hic cetum, secundum ea quae nota supra eodem sub rubric. de poen quis sit effectus, sub §. is est igitur effectus. Et hoc intelligas in particularib. remissionibus quae fiunt per Papam, vel alio inferiores, dicentes tantum, de injuncta paenitentia relaxi mus Secus de generali & vniversali, per quam omnis satisfactio remittitur, quae a solo Papa fieri consuevit, ibi nim evolant si in tali statu moriantur, vt notat supra eo. ver quid ergo si Papa. Idem potest intelligi etiam si simplex sacerdos paenitentiam limitet, dicens ab omnibus his pecc¬ tis & aliis de quibus non recordaris, absolvimus te, & in jungimus pro paenitentia, quod vadas ultra mare, vel quo jejunes per triennium tibi authoritate Ecclesiae, & nostru omnem satisfactionem aliam remittentes, nam hac com pleta, & ex causa injuncta non est credendum quodulteri us in purgatorio affligatur, licet presbyteroneret se al quando, vt notat supra eo. ver fateor tamen quod fatuus est, sic absolvit: imo secundum formam quam not. sup. subri bric. de poen §. & an ficte poenitent sub s quid de operibus verficu ad hoc dicas, & S quae poenitentia, versicu. sacerdos tamen sibi cor suluit, sic licet in foro poenitentiali, & privato possit sacei dos remissionem facere & in totum, secundum quod dictum est, in publico tamen & solenniter hoc non potest episcopus, cum ipsius potestas circa annum & 40. dies re stringatur: vt no supra eodem §qui possit

Ubi operantur Apparet perga quae dicta sun supra eo. § prox. quod in hac v ta, sive in hoc mundo, ut scil. quo ad paenam, est unum malum simplex bonum, nam hic est poena punitoria, quod malum est. Item haec est paena transitoria, purgatoria, & meritoria: quaetria bona sunt. In purgatorio autem quo a¬ paenam, est unum malum, & duplex bonum, nam ibi est pen¬ punitoria, transitoria, & purgatoria, sed non est ibi meritoria, ideoque haeremissiones, sive indulgentiae ibi operar tur, sed illis tantum prosunt, & circa illos tantum operatur quib. dum viverent, facta fuit remissio, secundum ea qua no. supra §prox. ver. illud etiam consulimus, & patet in his qu no. anfra eo §quibus mortuis, subs secundi dicunt. Quid erg de indulgentiis, in quibus continetur quod quicuque po¬ rexit piam eleemosynam, habeat pro anima patris unun annum de indulgentia, nunquid haec indulgentia anima patris iam defuncti proderit? dicunt quidam quod sic, quo non est tenendum: quia potestas clavium non extenditu adtales, cum non sint de foro Ecclesiae, sed de foro Dei: u patet in his quae non supra eo. § quid remittit, sub §. dicunt aut sacerdotes, & S. quib. prosit, ver. sed & vivis. Dico tamen quo eleemosyna facta non ex vi indulgentiae, sed ex vi eleem¬ synae prodest animae patris, sicut & alia suffragia ecclesi¬ sticae charitatis, ut ibidem no. & no. si supr. eo. & quibus pry sent, ver quid ergo de his qui deferunt, fateor etiam quod hi qu taliter populum decipiunt, graviter delinquunt. Huic tamen sic objicitur, dominus Papa dicitur constitutus a De judex vivorum & mortuorum, supra qui fil. sint legi. perven¬ rabilem § rationibus ver. sane cum Deuteronomit: ad m. ergo po testas clavium etiam ad mortuos extenditur, sed dic, quo illud verbum Constitutus non facit ibi relationem ad P¬ pam, sed ad Christum. Item sic objicitur, animae quae sun in purgatorio, aut sunt in via: & sic sunt de foro Ecclesi¬. militantis, & sic operatur ibi potestas clavium, aut suntd foro Ecclesiae triumphantis, & sic non videtur quod eis pro sint suffragia ecclesiae militantis. Ad hoc dici potest quo duplex est via, vna incerta nobis & variabilis quae in ha vita habetur, & qui in tali via est, quo ad omnia, est de for¬ Ecclesiae militantis, de poen. dist.i. ecclesia Christi. Alia certa satem ingenere, quia certi sumus quod omnes illi qui sun in purgatorio, salvi fient, & incommutabiles: & in hac vit dicitur esse anima quae est in purgatorio: & talis quo a certam spem & infallibilem, est de foro sive societate e¬ clesiae triumphantis: quo ad solutionem vero, vel condi nationem, vel remissionem ex vi verae sententiae & effici cis in nullo subest ecclesiae militanti, a quo jam absoluta est triumphante ecclesia comprobante: vt patet in his quae no sup. §quid remittit, sub §. sed & notandum, quo autem ad pa¬ ticipationem orationum, eleemosynarum, jejuniorum, sacrificiorum, est de foro ecclesiae militantis: vt patet i3. 2aumae defunctorum, &c. tempus, sed & quo ad supplicatio nem sanctorum & curiae caelestis, est de foro ecclesiae triumphantis, una enim est ecclesia, cujus pars militat in ter ris: alia triumphat in caelestis, & tota ecclesia desiderat ani mas devotas adjuvari, & salvas fieri, de pen distinct.i.hi du¬ Tria etiam sunt in ecclesia Dei, quae suam retinent effic. ciam a quocunque etiam peccatore fiant scil. virtus verborum, virtus sacramentorum, & desiderium ecclesiae. Psa Dabit virtutem voci suae, ad hoc i5. u si.c fin. 13. quaestio 2. pr obeuntibus, verum quo ad allevationem vel omnimodan remissionem, est tantum de foro Dei, qui quando eiplac¬ bit. ipsam in gloriam collocabit: qui etiam ad supplicatio nem & desiderium ecclesiae triumphantis, & suffragia e¬ clesiae militantis movetur, & ei citius miseretur. Nec ob stat quod ecclesia dicatur post mortem absolvere, vel ci demnare: quia improprie ponitur quo ad effectum, vt p¬ tet in his quae no supra eo quibus prosint, ver. sed & vivis. In inferno autem nihil operantur istae indulgentiae, quia ibi null¬ est redemptio: nec est ibi aliquod bonum quo ad paenam imo omnemalum: ibi enim non est paena meritoria, ne purgatoria, nec transitoria, sed tantum punitoria & aete¬ na. Hug. tamen dicit, quod ibi est alienatio, vt notatur su pra eodem sub Rubricella de paeni. paragrapho quibus moriuis sub paragrapho inagistri canonum, in Paradiso nihil operantur quia animae ibidem existentes non egent nostris sul fragiis mendicatis, ut haec omnia patent per ea quae no tat. supra eodem sub rubr. depaen. § quibus mortuis, sed nos potius ipsarum suffragiis indigemus, quibus intervenientib ad earum societatem nos perducere dignetur, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen

De Dispensationibus. Rubrica

SUMMARIA 1. Dispensatio quid su 2. Et quot sint ejus species Et qualiter sit facienda.5 3. Dispensare quis possi¬ 4. Casus in quibus episcopis prohibetur dispensar Effectus dispensationis quis sit

HIC breviter, not Quid sit dispensatio. Quot species dis pensationum. Quis possit dispensare. Qua liter facienda est dispensatio. Quis sit eju¬ effectus dispensationis

Quid sit, dispensatio. Rigoris juris per eum ad quem spectat misericors canonice facta relaxatio, ut colligituri. qu 7. nisi rigor, & capit. sequent. & inferioribus apparebit, & vocatur vulnus, quia jus vulnerat, 23. quaest. 4. ipsa pietas, circ. finem, circa quod tres regulae sunt notandae. Prima regul est, quod qui peccat mortaliter post baptismum promover non potest. a25. dist. capit. 1.48. distinct. quoniam, 50. dist. illud. 1. q 7si quis omnem. Secunda regula est. quod promotus qu post promotionem suam mortaliter peccavit, dejicitur, sive deponitur. 50. dist qui semel, si episcopus post ordinationem 81 distin. diaconus. Tertia est, quod depositus ab ordine nor restituatur. 50. distinct. ca.i. & 2. pervenit, postquam, quod qua liter intelligatur, notat supra de tempo. ord § & cui, sub §. prima regula, & supra de accus. § quis sit ejas effectus, versic. sed qui sunt illa crimina, & sequ. & sub §. quaeritur autem. Hae auten regulae colligi possunt. 50. distinctio. ut constitueretur, ubicumque autem mitius agitur, quam dictae tres regulae requirant, vel alias rigorjuris relaxatur, sive temperetur, dispensatio dici potest. Hictamen notan. quod aliud est rigor aliud jus. aliud aequitas, aliud dispensatio. Rigor est di strictio juris sive excessus, & austeritas iuris scripta ali quoties ad terrorem, secundum quod dicit canon, quoc non est danda communio etiam in fine vitae, his qui defecerunt in accusatione clericorum2 quaestio. 3 si quis episcopum. Item & quod non oretur pro illo, qui presbyterum nominavit tutorem in testamento filio suo 88. distinct. ne que. Sed iste rigor non est servandus, nisi vbi timetur exemplum mali. 45. distinct sed illud. Sed & quandoque rigori dem est quod subtilitas juris: sic supra de restit. spol. in literis & cap. saepe contingit. Jus autem est ars aequi & boni, cuju merito nos sacerdotes appellat id est sacramentorum praeceptorum ministros ff de just. & jur. leg. . § jus. Aequitas vero, media est inter rigorem & dispensationem, sive misericordiam. C. de jud. placuit, hoc autem a Cypriano sic describitur: Aequitas est justitia dulcore misericordiae temperata, vel dic quod aequitas est motus rationabilis, regens sententiam & rigorem, haec enim est aequitas quam iudex qui minister juris est, semper debet habere prae oculis ffd eo quod certo loco dari oportet, quod si Ephesi in fin, scilicet scia bonos remunerare, malos punire via regia incedens, & se rationabiliter regens, non declinans ad dexteram, vel sinistram, ff. de just. & jure leg prim paragrapho i. versicul. justi tiam namque colimus. 45. distinct. disciplina, & qui emendat. 50 dist. ponderet, in fin. & cap. domino sancto. 26. qu. 7. alligant. Sed nunquid dispensatio estius? quidam sic, quidam non Alii dicunt quod secundum quod est in dispensante, non es jus, sed potestas a jure concessa: & est quaedam actio, veri secundum quod est, in eo cum quo dispensatum est, ju est privatum non commune, & est quaedam passio: ad ho sap. de fil. presb. ex tuae 24 q. 2. interfectores, & c in adolescentia, ti dic, quod hoc verum est, sed & dispensatio est rigoris, & ut no supra eo § respon.

Quot sunt species dispensationum : Dic¬ quod dispensationum alia est debita, alia prohibita, alia permissa

DEbita est dispensatio, ubi multorum strages jacet, o timetur de scandalo. 50. dist. ut constitueretur, quod qua liter intelligatur, & in quo casu vitandum sit scandalum: in quo dic. vt no supra de renun. §cui. ver grave scandalum Iter debita est ratione temporis, personae vel pietatis, vel necessitatis, vel utilitatis Ecclesiae, vel eventus rei, sicut hae singulariter probantur, iquaestio 7. § nisirigor, &c. sequenu que ad S ecce quibus de causis, & breviter ubicunque persons res, locus, causa exigit, haec debita est dispensatio. 19. distis capit.1. & 250. distinct domino sancto. versicul. praecipiunt, & ver sic. necesse sit, &c. considerandum. Unde & dispensare est di versa discreta pensare, & in animo an relaxatio juris expediat, versare: & expedire videatur ipsius rigorem rel¬ xare. Licet autem ex causis praedictis debita sit disper satio, & etiam peccat praelatus non dispensando, argume 2 quaestios. quanto, in in tamen subditus non potest ipsar petere, nisi forte supplicando, licet ei debeatur, sic meliori de Ecclesia debetur episcopatus. 8. quaestio 1. sed ne potest eum petere ea, que in scripturis, secundum Ray melius exemplum est in postulato, ut patet in his quae notatur supra de postula praelat §. & uirum, versicul. Goff. sequens. pinionem I

PRohibita est autem dispensatio, ubi non potest fieri sin decoloratione Ecclesiae, & ubicunque non subest just causa dispensandi. 1q4. 7. & si illa, &c. tali supra de elect. innoti t§ mulia. & §. fin

PErmissa vero potest dici dispensatio in casu, puta si qui ad accusationem alicujus convictus est vasa sacra ve aliam rem Ecclesiae surripuisse, hic enim poterit episcopu etiam forte contradicente adversario dispensare, & sic potest intelligi 5o. dist si quis presbyter, secundum Hug sed&¬ liter potest distingui de hac materia: quod diciut non supr de fil. presbyterorum § fin. ver. nam dispensationum alia volunt¬ ria, & seq.

Quis, possit dispensare Papasempet, ai omni casu & impedimento a jure humano sive positivo inducto, disper sare potest Item & circa jus divinum: dum tamen praec¬ ptum divinum, seu Evangelicum, quo ad peccata morta lia non offendat. sic intellige supra de excess praelat. proposun 25q.1.qui dicunt, quod qualiter intelligatur not. supra der¬ script. Squas vires: sub §. potest autem quis. Aliqui etiam dicun quod contra quatuor concilia dispensare non potest. 1 distin. allud, quod falsum est, ut patet ex praemissis & probatur sup. de ele significasti § autem, &c. innotuit §quamvis. Ne obst. illud Grego. 15. dist. sicut sancti Evangelii 4. libros si quatuor concilia suscipere & venerari me fateor, quia illud intelligendum est quo ad transgressionem & articulos fidei, qui ibi continentur, contra quos Papa dispensi re non potest, quo ad alia vero intelligi debet quod Gre¬ non in personam suam, sed in successorum quibus legen imponere non poterat. ff. de arbitr. nam magistratus, sed in per sonam loquitur Ecclesiae generalis sive aliorum praelatorum, & subditorum, qui ad hanc susceptionem & vener¬ tionem tenentur: nec possunt contra hoc regulariter dispensare Sunt tamen casus in quibus non dispensat etian Papa, b scil in homicidio voluntario 50. dist. intror, & alii casibus quos non supra de temp. ord § & aquo, versi. dicas ergi & sequ. & c. de bigamis. § fin. & de hac materia tractatum es sup. de sen. & re jud sub rub sup. de sent. (quot sint ejus species, su § sed nunquid hoc est simpliciter verum, ver. & breviter. In quil autem possunt dispensare episcopi dissentiunte Doctores & dicunt quidam quod contra duas primas regulas qua posui supra eo. § quid sit dispensatio, potest episcopus dispen sare in adulterio, & minoribus criminibus in criminibu autem majoribus adulterio nequaquam possunt dispensare episcopi, nisi in casibus a jure expressis, supra de jud a si clerici, nam & hoc ipsum quod de quibusdam conceditur, de aliis prohibetur. 25. dist. qualis, supra de transl. episcop inter corporalia. §. sed neque. C. de proc. maritus. Exprimitu autem in quibusdam majoribus adulterio, in quibus per mittitur episcopus dispensare, sicut in haeresi & sacrilegio 50. dist. prestyteros, &c si quis presbyter. Item aliquoties in matrimonio contrahendo. 33. quaest. 2antiquit. & aliquoties, cur symoi. quod dic, vt not supra de si. §. quae dispensatio. & ali quoties in aliquo homicidio, quod dic, vt not. supra de hon quae dispensatio. Item cum schismatico. 50. distinct ut constitueretur. Item in dignitatibus & ordinibus, secundum Jo an. alii contra, quod dic, ut not. supra de aetat. & qualit §. 4 tas, & Sordo, & si qui similes reperiuntur injure expressi alii dicunt quod indist. possunt episcopi contra dictas de as regulas primas positas sup. co §quid sit dispensatio, dispensare, nisi ubi expressim eisdem a jure prohibetur, argu. 8. dist. presbyter, de poen. dist. 6.c. i.ibi itaque Pontifex justus atqu discretus non cogitur suos sacerdotes abjicere semper, ne¬ mox restituere, nisi statutum fuit a Romano Pontifice, ubi enim lator canonis sibi non retinuit, videtur hoc alii indulsisse, de sentent excommu. nuper. §. 1 secundo rero, & argu ment. ff. ex quibus caus. ma. nec non. paragrapho quod eis inqui licebit.

SUnt autem casus expressimiure, in quib. eis prohibetur a dispensare, regulariter enim irregularitatibus dispensare non possunt quae in casibus contrahuntur. Primo in homicidio. 5o. distinct. miror, quod dic, vt notat. sup de hom. §. quae dispensatio. Secundo in sim. quod dic, ut notu supra de siono §. quae dispen. Tertio in illo qui celebravit, ve alias officiavit in ordine suo excommunicatus majori & communicatione, vel suspensus vel interdictus ab homine. 7 quaestio. si quis preshyter. Ii. quaestio 3. si quis episcopus 1.e 2& argumen. supra de postulat praelat, cap. & expressum est infra de sentent. excommunicat, cum illorum, licet aliqui dican contra argument. 2 quaest.s. qua de causa, quod dic, ut not. sapra de cler. excom. mini. §an cum eis dispensari posssit. Quarto n clerico qui accedit ad judicium principis contempto ju dice ecclesiastico. 2i quaestio5 si quis episcopus. Quinto in bigamo. supra de bigamis, nuper. & capit sin. quod dic, ut nota supra de bigam. §. sin. . Sexto in clerico non ordinato ministrante, quod dic, ut notat. supra de cleric. non ordin. ministi¬ §. per quem. Septimo in clerico per saltum promoto, quo dic, ut notat supra de cleric. per saltum promoto. paragrapho se Octavo in illo qui surtive ordines suscepit, quod dic,u not. supra de eo. qui fur ord suscip. §. a quo cum eodem dispensetur. Nono. decimo, undecimo, duodecimo in quatuor casibus not. supra de temp. ord. & a quo. ver. dicas ergo, & sequen¬ Tertiodecimo in ordine extra tempora: vel alias illicite, e ante dispensationem obtentam ministrante, secundun quosdam, arg. supra de sacrament non iter cap. 1.52. dist. solicite ao. Sed certe non probatur quod in tali casu aliqua irre gularitas incurrat, quamvis talis graviter peccet, nec es tali interdicta ipso jure executio, sed potius interdicend: supra de temp ord. quod translati, dicas igitur quod dioeces¬ nus cum tali poterit dispensare, ut 9. q. 2. Lurdunensis supr de temp ord consultationi, nisi interdicta esset sibi ab homin executio: & postea celebraret, ut patet in his quae no supr¬ eo. ver. 3. vel nisi Papa vel alius de speciali mandato suo tales suspendat, ut supra detemp. ord. cum quidam, &c. literas, c. dilectus, in fin. In hoc enim casu, cum nullus sit superor, ut supra de elect. licet, in sin. restat quod inferior circa superioris sententiam non poterit dispensare, nec ipsam re laxare.i.distin inferior, supra de majo & obedien. cum inferior quod dic, ut non supra de temp. or. § & qualiter, iste casus multos alios habet sub se, ut ibidem patet. Quartodecimo in suspenso etiam a canone & divinis officus, ut patet in ar thent.d.n. de sentent. & re judic. cum aeterni, & sentent. excominu cum medicinalis, sicut & notat. infra tit. I.§ quis siu ejus effectus sed § hi sunt, versic5. ideoque notorius fornicator celebrani irregularis fit, nam & talis suspensus est a divinis sup. de co habi clerico & mulic. vestra, & sic potest intelligi, supra de vit. & honest cleric. ut clericorum mores§. si quis igitur. Item simo niacus celebtans, supra de simo. tanta §1. Quid si quis a pon tificialibus sit suspensus, dicunt quod non est irregulari Pontifex in pontificialibus celebrans, quia pontificali non sunt de substantia, nam & sine ipsis potest quilibet o ficium expedire: nec debemus judicare aliquem irregularem, nisi ubi de hoc invenitur expressum, arg, supra de poen dist.. paene. Quid si quis suspendatur ab ingressu Ecclesis tantum? non est irregularis, quia & extra Ecclesiam cel¬ brantur. Quintodecimo in illo qui excommunicatus o¬ dines recepit, infra tit. i.cum illorum respon. 1. Decimosext. in illo qui sententiam sanguinis dictat, vel scribit, vel art chirurgicam exercet: vel purgationi vulgari, & vindict¬ sanguinis authoritatem, vel benedictionem suam praebe¬ & praesentiam sui exhibet: ut supra ne cler vel monachi senter tia mesepra de homi tua. responsio.i. & supra de excess. prael. ex li teriooM. Sed & in his ultimis casibus qui sub sextodeci mo continentur, dummodo homicidium vel membri di minutio non sequatur, videtur quod episcopus valeat dispensare, argument supra de cler. pug in duello. c. I. quod di ut ibi notatur. Decimoseptimo ubi quis impedimentum habens sine dispensatione ordinatus fuit. 81. distinct siqui sine examinatione, & argument. supra de cland. despon. cum inhibitio §si quis vero, quod dic, ut not. suprade scru. inord fa¬ penultm in sin. & § fin. Decimooctavo in religioso Lege vel physicam audiente, ut innuitur. supra ne cleric. vel mona non magno, in fi. &c. super specula. responsio. 1. Decimonon. in religioso in apostasia promoto, quod dic, ut no suprae d aposta S. qualiter, versicul. sed & si monachus. Et breviter no¬ consulo, quod aliquem irregularem judices, nisi ubi in ju re invenies hoc expressum, nam restringenda est, & noi dilatanda irregularitas, cum odiosa sit & poenalis ff depro fess. & de paeniten. distin.i. poenae ff. de libe. & postu, cum quidam

ED & praeter irregularitates praedictas, sunt alii casus in quibus episcopi non dispensant, nec enim episcopu¬ potest dispensare, ut uni ecclesiae duo praelati aequalite praesint. 21 42c penult. hoc enim monstrum esset supra de os sic ord. quia in plerisque. Nec in pluralitate beneficiorum, supra de praeb. de mulcta. quod dic, ut notat. supra de praebend. § ultim. sub S illud omittendum, & sub §, sed & Goffred. Nec cun filiis presbyterorum: quod dic, ut notat. supra de fil. presby § sin. Nec in defectu aetatis: quod dic, ut not. supra de aeta¬ & qual §. aetas. Nec cum suspenso in concil. propter inju stam collationem beneficiorum, in quo casu nullus dispenset nisi solus Papa, & quatuor principales Patriarchae, sup de praeb. grave, in fin, Nec in aliis casibus summo Pontific¬ specialiter reservatis, qui complures sunt, vt nota suprad pffic. lega. Squid pertinet, versic. illud quidem notandum, & sec

CApitulum vero quandoque dispensat, ut supra de sirmom ex insinuatione, supra de praeb. cum non ignores: nam Eccle lia aequiparetur senatui 16 quaestio. 1 ecclesia, & senatus restituit aliquem famae suae f. de postulando. leg. prima. paragrapho de qua

Ontra tertiam vero regulam positam supra eod § qui¬ sit dispensatio. nullus potest dispensare, nisi solus Papa 50. distinct, capit. 1& 2. quaestio. 6. ideo, supra de clernc. non residen ex tuae, nam nec praeses provinciae potest illum restituer quem damnavit f. de quaestionibus, leg1. in fi. quod intelligas de solenniter degradato: aliqui tamen voluerunt dicer quod episcopus potest restituere degradatum, pro quib facit II. quaestio 3. Episcopus, prestyter, aut diaconus. Sed illuc intelligitur quando constabat degradationem nullam es se, puta quia non affuit legitimus numerus episcoporum vel alias non fuit ordo judiciarius observatus, secundun ea quae not. sup. de accu Squis su effectus, sub S sed nunquid poenitentia, versi. in summa, & seq. Item pro eis est 46 distn. clericus maledicus. Sed ibi exponi debet degradetur, id est, suspendatur.

Qualiter: facienda est dspesatio Etqui¬ dem justa & cert¬ causa hoc exigente considerata, ut patet in his quonota supra eod. §. quot species, alioquin secundum B. non dispensatio, sed dissipatio dici debet, nam & qui indignum scienter promovet, peccat gravissime. 49. distinct saterdotes, & qui sine justa causa dispensat propter indiscretam dispensationem, deponendus est, si super hoc fuerit accusatus. 2 distinct, cap. 1 in fin. & ca qui in aliquo. in sin. quod forte locun habet si tertio vel secundo monitus incorrigibilis sit, & propter hoc suspensus adhuc in sua contumacia perseverat violans sententiam suspensionis: argumen supr de prae ben. grave § volentes, & de vit & hon. cler. ut clericorum mores. § si quis igitur, & supra de excess. praelat. tanta, ut tamen scia depositiones episcoporum sedi tantum Apostolicae re servandas3 quaestio. 6. quamvis, & capit. multum, & capit. ductum

Quis sit: effectus dipensationis, Ut digi¬ recipiantur ecclesiastica sacramenta & beneficia: nullus enim in mortali constitutu promoveri debet regulariter, nisi peracta poenitentia. 40 distinctio multi 50. distinctio. illud, 11. quaestio. tertia. audi. quoc qualiter intelligatur, dic ut notat. supra de tempor. ordin §. 8 cui, sub s prima regula. Item effectus est, ut jam promotu: suum officium licite exequatur quod non potest ex que mortaliter peccavit: nisi & post poenitentiam obtinuit dispensari, quia suspensus est quantum ad se 2. quae. 7. §qui¬ ergo, quod qualiter intelligatur not supra de temp ordi. §. E cui. sub S prima regula versicu si in notorio per confessionem. Prae terea iste est effectus, ut beneficium quod alias licite reti neri non potest, licite retineatur dispensatione obtenta supra de cler conjug diversis fallaciis, supra de cleric. peregr. cat sin, supra de supplen. ne praelat. literas. Sed effectus est: ut su per illocrimine, super quo dispensatum noscitur: nor possit quis de caetero accusari: quod dicut no sup. de accus quis sit effectum, sub §. sed nunquid poenitentia, versic. per dispen sationen