Titulus 16

De Sacramentis non iterandis Rub. XVI

SUMMARIA 1 Sacramentum quid sit 2 Sacramentum unde dicatur 3 Sacramentorum species quot sunt. 4 Baptismus dicitur janua omnium sacramentorum 5 Confirmatio quid si 6 Sacramentorum secunda divisio Sacramentorum tertia divisio Sacramentorum quarta divisio 9 Sacramenta minora quis conferre possii I0 Sacramentum baptismi quis recipere possis 11 Sacramenta quae sunt iteranda l2 Sacramentum quid operetur.

EGimus de ordine clericorum, quod es unum de septem sacramentis & de sacramento unctionis sacrae: sed ni quis vana simplicitate ductus sacrament, Fecclesiastica crederetiteranda: ideo apponit rubricam de sacramentis non iterandis, qui titulus ju: facit cum sit negativus, & perfectum sensum generet; u not. mfr. debenef. eccl. in prin. videamus ergo, Quid sit sacra mentum, Et unde dicatur, Quot sunt species sacramentorum, Quis possit conferre, Quis recipere, Et qualite conferatur, Et quae sunt iteranda, & quae non, Quid ope retui

Quid sit sacramentum. Et quidem secundum Greg. Sacramentum est in aliqua celebratione, cum res gesta ita fit, u aliquid significatae rei accipiamus. quod sancte, id est digne accipiendum est. Mysterium vero est, quod occulte 8 invisibiliter operatur Spiritus s. ita & operando significat & sanctificando benedicit, ut haec probantur. I. qu.1. multi Sed secundum Aug. Sacramentum est invisibilis gratia visibilis forma. Idem: Sacrificium visibile. invisibile sacra mentum. Idem: Signum, est res praeter speciem quam in gerit sensibus aliud aliquid ex se faciens in cognitionem venire. de conse distin. 2. sacrificium. &c. signum. Potest tamen magistraliter sic describi: Sacramentum? est characte quidam qui per eum qui potestatem habet corpori humano recipientis, juxta ritum ecclesiasticum visibiliter animae vero invisibiliter a Spiritu sancto imprimitur: qu si digne sumatur aut agit, aut auget sine dubio, quod des gnat. argu inc. allegatis. & in concor. alsigna. sup. tit. 1. vers sed quid est sacra unctio

Et unde dicatur. Et quidem a sacris seu secretis virtutibus sacramenta? dicuntur, quia sub tegumento corporalium rerum divin¬ virtus secretis salutem eorundem sacramentorum oper: tur. Mysterium vero ob hoc dicitur, quod secretam & re conditam habeat dispensationem. Sacrificium auten quasi sacrum sanctum, quia praece mystica consecratu pro nobis in memoriam Dominicae passionis, haec du¬ probantur secundum Greg. 1. q. 1. multi secularium. vel di¬ quod dicitur sacramentum a sacra mente, quam infundi quasi sacrans mentem. sup. tit. I. § ad exhibendum. vers. hoc unguento. & S quia vero Christus. vers. inpector.

Quot sunt species Sacramentorum Prima di visio haec est. Sacramentorum quaedam sunt generalia & necessaria, quaedam specialia & voluntaria sumitur haec dist. i.q. 1. §. si ergo sacramenta. 22.4 4. &) sin inf. de transa. veniens. quae omnia his versibus com prehendas: Abluo, id est baptismus: firmo, id est confirmatio: cibo, id est Eucharistia: piget, id est poenitentia uxor, id est matrimonium. & ordinat, id est ordo: ungit, i¬ est extrema unctio. intellige haec sunt septem ecclesiastica sacramenta. Ordo voluntatis thorus est, dant quinque necesie, id est sacramentum ordinis, & matrimonii utrunque voluntarium est. quinque, quae remanent necessari sunt, sicut exponitur in sequentibus. Quaedam igitur sacramenta dicuntur generalia, quia omnes tangunt, &c mnibus conveniunt, & sunt necessaria, quia si ex conten ptu omittantur, sine ipsis salus non erit: ergo necessari. sunt ad salutem, & sunt quinque, & ideo dicit versus superior: Dant quinque necesse. Sunt autem haec, Baptismus Confirmatio, Eucharistia, Poenitentia, Extrema unctio Probantur haec de consec. dist. 4. nulla salus. & dist. 5.c. 1. & 2. e dist. 2. & si non frequentius. infra de poenitentia. omnis. de poeni distin. 5. non potest quis. Jac. Infirmatur quis in vobis, &c. 9 † dist. §. sed istudalias incipit Oleo. * Primum, scilic. baptismu est introeuntium, unde dicitur janua omnium sacramentorum, 632. dist. verum. * Secundum, scil. confirmatio pugnantium, unde datur ad robur. de consec. dist 5. Spiritus sanctus. Tertium, scil. Eucharistia, est progredientium, und & viaticum appellatur. 26. qu.6. qui recedunt. &c. si quis de cor pore. infra de poenitentiis, quod in te habes de consecr. dist. 2. iteratur. Quartum, scil. poenitentia, est redeuntium: nam redeuntibus datur; unde secundum Hier. secunda tabula pos naufragium appellatur. de ponit dist. 1. §. 2. Quintum, scilic extrema unctio, est exeuntium, quia dari consuevit tanti exeuntibus de hac vita, & de hoc habes. sup. tit. i. §. 1. vers.d prima. Jacobus Apostolus ait, Licet autem haec quinque sacramenta dicantur necessaria, tamen de baptismo hîc magis proprie dicetur: quia in quibusdam ut in pueris no est salus sine eo, sed sine aliis bene salvantur. de consec. distin 4 nulla. in adultis vero & discretis saepe est salus sine eo sed sine aliis non dico spretis, sed non receptis. potest eti. dici, quod etiam in his non est salus sine baptismo, salten interiore. nam quamvis in pueris sufficiat exterior ablutio. de paeni. dist. 4. parvulis. in adultis tamen requiritur baptismus interior. infra de bapt. debitum. ideo dicunt aliqui duo tantum necassaria esse, scil. baptismum & poeniten tiam, quia sine primo nusquam est salus, nec sine secundo ex quo quis mortaliter peccavit: tu tamen si versibus & expositioni ipsorum adhaereas, non errabis. Quaedam vero sunt specialia, quia non in omnibus conveniunt, sed quibusdam, & voluntaria sunt, quia ad aliquod ipsorum nullus compellitur: & est ratio, quia cum ipsis, & sine ipsis salus est, & sunt duo, scil. ordo, & conjugium, seu matrimonium. ideo dicit vers. superior, ordo voluntatis thorus est De ordine habes 74. dist. ubi ista didicisti. de matrimonio. 30. 4 2ubi non est consensus. infra de spons. cum locum. ex his duobus elicit Gratianus aliam distinctionem

Secunda divisio Sacramentorum

SAcramentorum quaedam necessitatis, quaedam digni¬ tatis. 1. q. 1. §. sed notandum. voluntariorum enim quaed dignitatis sunt, quia non admittuntur nisi digni, id est sine crimine, sine infamia, sine irregularitate, cum ad alia omnes liberius admittantur. & est ratio, quia alia sacramenta recipiunt homines propter se tantum: sacramenta vero ordinum recipiunt non propter se solum, sed propte alios. 1. q. 1. §. ecce. Dicuntur autem sacramenta ordinis in plurali, quia plures sunt ordines. quod dic, ut not. suprad ord. ab Episc. §. quid juris. vel ideo dignitatis dicuntur, qui dignioribus, in ecclesia, sc. Episcopis conferuntur. ut not inf. eod. quis possit conferre & isto respectu dicitur sacramentum, in quo chrisma ponitur majus caeteris. matrimonii vero majus dicitur ratione significationis. Eucharistia vero sacramentum majus est in substantia, baptismus qui ad effectum, quia radix est aliorum. Unde versus "Major in effectu baptismus, corpus inesse Conjugium signo majori chrisma ministro"

Tertia divisio Sacramentorum

SAcramentorum? quaedam sunt, in quibus confertur gratia. 1.q1. quicquia. ut sunt sacramenta necessitatis, & ordinis, sive dignitatis. Quaedam vero sunt in quibus gratia non confertur, sicut matrimonia, quae contrahuntu quando pretia interveniunt. 32 q. 2honorantur. 30. q. 5. alite & conditiones pecuniariae apponuntur. infra de cond. ap po. de illis, sive cum consumantur. 32. 4 2. connubia. quod non esset, si per ipsum gratia conferretur. nam in illis in quibus gratia confertur, talia simoniam inducunt. infra de pactis c. sin & de transact. super eo. 1.q. 2. quampio

Quarta divisio Sacramentorum

SAcramentorum etiam quaedam sunt iterabilia, quaedam non sunt, quod dic, ut no. infra eod. §. quae sunt iteranda. Circa hoc consuevit quaeri quare sacramenta fuerunm instituta. satis enim poterat Dominus sine ipsis saluti humavi generis providere. Respon. tribus casib. fuerunt instituta. Primo propter humilitatem, ut dum homo se insensibilibus, & inferiorib. rebus, propter Deum reverenter subji cit, ut ex hac obedientia majora apud Dominum mereatur. arg. infra de major. & obed solitae. resp. 1. §. 1. Secundo propter eruditionem, ut per illud quod foris in specie visibili cernitur, erudiamur ad virtutem sacramentorum invisibilem agnoscendam i.qu.i.multae. & cap. multi. Tertio propter exercitationem, cum enim homo ociosus esse non debeat, proponitu ei sacramentis, utilis & salubris exercitatio, per quam vanam & noxiam ociositatem declinet immunda vel van¬ non cogitet, vel loquatur, sed se ad bonam operationen exerceat: quia fides sine operibus mortua est. supratit. cap. unico. §. quia vere Christus versic. inter scapulas ergo secur dum Hieron. facito aliquid operis, ut te diabolus inveni at occupatum. de consec dist. 5. nunquam. nam ocium & ve luptas, arma sunt antiqui hostis, ad miseras animas captivandas. supra de renunciat nisi cum pridem. §. verum. Unde versus "Ocia si tollas, periere Cupidinis arcus" Et iterum: "Quaeritur Aegysthus quare sit factus adulter In promptu causa est, desidiosus erat"

Quis possit conferre. Minores minora, sieu sacerdotes baptismum,8 praecedentia. supra de sacra unction. §. quia vero Christus. ver perfrontis. ibi. unde cum caeteras unctiones, &c. Item extreman unctionem. sup. eod. §.1. Item matrimonium, dando etian benedictionem. infra de secund. nupt. c. 1. & 4. Item poen tentiam & Eucharistiam, quae potest exercere sacerdos etiam sine altaris ministerio infra de corpore vitia, cap. signis cavit. & de clerico debili mi.c. 2. de consecr. dist. 4. constet. 16. qu. adjicimus & de his. infra de offic. archiepisc. c. 2. majores vero id est Episcopi & superiores majora, sicut sacramenta confirmationis & ordinis conferunt: ut no. supra tit. 1. §. a qu & qualiter. versuli

Quis recipere. Sacramentum? baptismi quilibe recipere potest & debet. quod dic ut not. infra de bapt. §. quis baptizari. caetera vero non nis Christianus recipere potest. quod dic, ut no. infra de praes non bapti. §. quid sit de ordinibus, excepto matrimonio quo non solum apud Latinos & Graecos, sed etiam apud fi deles & infideles existit. infra detransact. cap. ult. §. l. 38. qu.¬ §. 1. & pertotum. inter infideles enim matrimonium verum est, non tamen est ratum. quod dic, ut not. infra de di vort. §. quot modis. vers. ultimo

Et qualiter conferatur. Juntamorem ecck siasticum, quem Apostolica sedes observat. sup. tit. 1. §. quia vero Christus. & S ultimo infra de haeret. ad abolendam. respon. i. quod si aliud in caute sit omissum, caute supplendum erit suo tempor infra eod.c.i. & sin. & supra tit. i. respons. 1.ut ecce, cum prae byter ordinatur, tam ordinans quam astantes praesbyter debent ei manum imponere. 23. distinct. praesbyter. Si ver¬ diaconus ordinetur, non astantes praesbyteri, sed solu ordinans manum imponit. 23. distinct. diaconus. pone ei go, quod omissa est manus impositio, caeteris omnibusr te & canonice peractis, nunquid est ordinatus? Sic. sed tamen executionem non habet, quousque manus impositi¬ quae omissa fuerat, sit suppleta: verum caute supplend. est. verbi gratia, proximo tempore, quando Pontifex alio ordinabit, veniet defectum patiens una cum aliis, non in apparatu solenni, sed stabit quasi ministrans episcopo nec erit intentio episcopi ut super eum orationes jam dictas iteret. sed quando veniet ad locum, ubi facienda fui set manus impositio, tunc apponat quanto cautius poterit, ne error a circumstantibus cognoscatur: sed si per sal tum promotus sit, vel alius magnus error intervenerit, i quo de facili diligens cautela in publico adhiberi neque at, consulo, quod in capella sua privatim ordines celebre¬ & sic secreto diligenter ac solenniter suppleat quod om sit. 52.dist. solicitudo. sic intellige infra eodem pastoralis, & caj praesbyter. argum. supra de usu pall. nisi specialis. 43. dist. in mandatis. 23. qu. 2. Dominus. 22. qu. 2. utilem ff. de novationibus doli.ii sin infra quod metus causa, cap.i. per haec jura cauta simulati¬ approbatur: secus de ficta sicut hypocrisis, & quae sin causa fit. infra de reg. ut cler. infra de celeb. mis. de homine. qua autem sunt de substantia, quae de solennitate, & quae d honestate, & in quo casu iteretur ordo, vel suppleatur, di ut not. sup. tit I. §. aquo. & qualiter. vers. patet. Sed qualiter intelligitur quod astantes praesbyteri debent manum imponere praesbytero ordinando, ut not. sup. nunquid omne praesentes hoc facere debent. Ita videtur, quia indistinct loquitur. 23. dist. presbyter. sed dic, quod duo sufficiunt. an sup. detemp. ord. si archiepiscopus, & cap. sequi 76 dist. § porro. sec nunquid subdiaconus manus impositionem recipit? Dicunt quod non 23. dist. subdiaconus. Sed contra inf. eod, cap. 1 respondent quod ibi manus impositio pro benedictione ponitur. Est autem multiplex manus impositio. Confir matoria: de consecrat. distin. 5. manus impositio. Ordinatori a & haec specialis in praesbyteris & diaconis. ut not. sup. eod §. in princ. & est generalis, respectu omnium clericorum 33. dist. quando generalis. Curatoria: unde Dominus in Evangelio, Super aegros manus imponent, & bene habebunt de hac sup. tit. 1.§. i. Benedictoria: & sic accipitur in subcdi acono. I. 4. 1. manus. sup. de aetat & qualit. cum contingat. Con secratoria: & haec locum habet in dignitate episcopali. 23 dist n. Episcopus. Item in dignitate seculari. ut in Regib. 75 distinct. ordinationes supra it. I. §. 2&3. Item in religione, ui in sanctimonialibus. 20. qu. 4 virgines. videtur tamen hae¬ benedictoria. sup. de temp ord.c.i. sed ibi ponitur Benedice re pro Consecrare. Expulsoria: ut cum poenitentes extra ecclesiam mittuntur. 50. dist. in capite. & c. poenitentes. Institutoria: ut investitura corporalis. 16 9. 2. sane. Exsuffla toria. 23. dist. exorcista. Reconciliatoria. 26. q. 8. qui recedum II. q.3. cum aliquis. haec consistit in excommunicatis, ut in proximo alleg. cap. 1. de sent. excomm. cum desideres. ad fin e cap. a nobis. §. penult in haeretices. I. qu.i. Arrianos. infra de haereticis excommunicamus. 2. §. damnati. Potest tamen non absurde dici, quod hodie subdiaconus impositionem recepit sicut diaconus. & canon antiquus loquitur juxta statun ecclesiae primitivae, quando ordo subdiaconatus sacer noi erat, sed hodie est. supra de aetat. & qualit. a multis. infra di servis non ord. miramus

Et quae sunt iteranda &quae non Respon. 1 secundum omnes, hae¬ tria, Baptismus, Ordo, & Confirmatio nunquam deben¬ iterari. unde vers. "Fons, ordo, chrismanon: caetera sunt iteranda" De duobus primis, August. 1. q. 1. sacramenta, & cap. m. nus. De tertio. de consecr. dist. 5. de homine. & cap. de his. & cat dictum est vobis. reliqua vero quatuor sacramenta quidan dicunt posse iterari, nam de poenitentia, matrimonio, 8 Eucharistia indubitanter verum est, cum videamus ipsi quotidie iterari. De matrimonio habes. 32. qu. 1. aperiant cap. seq. De eucharistia, de consecrat. dist. 2 quotidie. &c. si no¬ frequentius De poenitentia, non solenni infr. depaenit. omnis non solenni ideo dixi, quia solennis poenitentia non iteratur. est enim sacramentalis. 50. dist. in cap & cap seque & ide non reiterabilis. 50. distin. quamvis de poenitent. dist 3. quamvis 28 distin presbyter. 68 distin. siquis episcopus. 30. dist presbyter. nis contraria consuetudo alicubi vigeat. de poeniten. dist. 3. §. ex persona. unde in Ecclesiastico, Non iteres verbum in oratione tua. Idem de extrema unctione: cum enim sit medicina animae corporis, videtur quod adveniente morte apponi possit & debeat medicina, ut innuitur in authoritate Jacobi, Infirmatur quis in vobis, & cap. argum 45. dis¬ illud & argu. infra de offic. archipres byt, cap. 2. Quidam tamet dicunt, quod nec ista quatuor iterantur. nam in secund conjugio benedictio non repetitur, quae sacramentalis est infra de secundis nupt. cap. 1. & 4. nec eadem hostia iterun consecratur, sed alia sumitur. Idem de oleo benedicto quia illud quod primo fuit impositum, secundo non ponitur, sed aliud. Sed dicet quis sic, Nec baptismus iteratur, si secundo detur, dum eadem aqua iterum non bene dicatur. Respondent, aliud est benedictione aquae, in qu fit baptismus: aliud de benedictione panis & olei: potes enim baptismus celebrari in aqua non benedicta, quia illa benedictio fit tantum proreverentia & decore, non vir tute sacramenti: sed corpus Christi non potest confici, ni si de pane consecrnto: nec unctio fieri, nisi de oleo ab Episcopo sanctificato, ideoque illa sanctificatio ad virtuten sacramenti pertinere videtur. in conjugio autem tantun semelbenedicitur quisque alioquin poena imponitur sacerdoti, ut dixi, vel dic, quod iteratio est, quantum ad susceptionem, & non quantum ad sanctificationem. Movetu ex eo, quod canon dicit simpliciter sacramenta non ess iteranda: & ideo videtur eis, quod hoc simpliciter sit intelligendum. 19. dist. si Romanorum. infra de offic. delega. veni rabilis. §. penult & fin. infra de privilegiis quia circa. ne fiat in¬ juria sacramento: ut infra sequitur. Sed sine dubio non semper est, ut apparet in his, quae not. supra de usa pallii & quo loco. Sed quare est prohibita sacramentorum ite ratio? Quia non est facienda injuria sacramento, de consecratio. distinctio 4. ostendituri quaest. 1quod quidam. Sed qui¬ est facere injuriam sacramento? Respon. animae infigitur quaedam imago preciosa sive pictura, scilicet character spiritualis, unde sicut si aliquis vellerponere imag nem super aliquam imaginem sive picturam, super picturam, id est superpingere, pictura obscuraretur interior, u hic, vel dic, quod facit injuriam sacramento, id est illi qu contulit sacramentum, quasi non rite contulerit, ad ho¬ de consecr. distinctis. 2. capit. fin. & not. quod multum dispi cet pictori vel fabro cuilibet, si quis opus suum verbo ve facto detaestetur, & pro bono habet, si commendetur, ha¬ etiam ratione prohibetur iterari benedictio nuptialis, se¬ de hoc dic ut not. infra de secund. nupt. §. an licitum sit, perfa vel dic quod illicite, & sequentibus. Item ecclesia si corruit, iterum consecranda est, de consecri distinctio. I. de fabrica, ve si comburatur pro majori parte, ut ea distinct. ecclesus. Sii autem motum fuerit altare, vel sanguine sit pollutum, di ut infra de confecr. eccles. vel alia in sumna, & cap. aqua benedicta. Et generaliter non iteratur aliquod sacramentum nisi illud, de quo expressum invenitur: sed hoc verum est si certum sit de receptione sacramenti, alias in dubio ite rari potest, quia non videtur iteratum quod nescitur ess praestitum, infra de presbyt. non bapt veniens. de consec. distme i.solemitas, infra de cler. per sal. pro cap. unico, infra de bapt. d quibus.

Quid operetur: sacramentum. Col ge. supra tit. i.§. quia vero Christus, de consecr. distinctio. 5. c. I.per totum & not. quod qui invitus recipit sacramentum, etiam characterem non recipitinfra de bapt. majores. §. ult. ideo non cogitur quis praecise ordines recipere, supra de aeta. & qualita quaeris. Et sciendum, quod quamvis haereticus, vel de gradatus corpora sepeliat, missam celebret, tamen propte hoc corpore exhumanda, vestimenta benedicenda, alti ria consecranda iterum non sunt. infra eodem, cap. 2. Effectus etiam sacramentorum is est, ut talia sint accipientibus. quali corde, & conscientia accipiuntur. I. quaest.i. & ece. cum Dominus declaravit, ideo sunt malis ad judicium de consecrat. distinctio secunda. & sancta malis, & non peni tentibus sacramenta dari non debet, utos. dist. illud, quo intelligo de peccatis manifestis, nam propter occulta no possunt alicui sacramenta negari, nisi per admonitionem secretam, vel publice in genere factam, de conse. dist. 2. nor prohibeat, de hoc not supra de aeta, & qual. §. ordo, vers. quid clericus petit ordinari, & seq. Sacramenta vero in se sanct: sunt, nec per peccatorem quantumcunque pollutum co inquinari possunt anfra de cohab cler. & mul. vestra. In sun ma notandum est, quod paena iterantis secundum lege est ultimum supplicium. C. ne sanctum bapti. reiter. I. 2. sed e qui sanctitatem baptismi geminat, paena depositionis imponitur, tanquam indigno sacerdotio. C. eo. tit. lib. 1. Illi au ten qui sponte fuerint iterum baptizati, vel conditionali er coacti, promogeri non possunt, & idem intelligo, si gnoranter, & postea cum sciverint, ratum habeant. Items ab haereticis scienter, 50. distinct. confirmandum.i. quaest. 1. ven tum, infi & q. 7. qui in qualibet, &c. conpenientibus. In habiti tamen clericali debent isti vivere: & sic retinebunt priv legium clericale. 30. dist. dictum. de conse. dist.s. dictum, qui autem ignoranter sunt baptizati, sicut frequenter fit de in fantibus, vel coacti absolute possunt promoveri, secundi quosdam de jure, secundum alios, quod tutius est, de dispensatione Episcopi. l. q. 4. placuit, de utrisque habetur di cons. dis. 4. eos quos, contradicit tamen vehementer d cons. dist. 4. qui bis, vel dicitur, quod si ignoranter est aliqui baptizatus, non indiget paenitentia, sed tamen est irregularis, & promoveri non potest. Sed illud dictum fuit olim in odium baptizantium, vel de magno rigore, vel de ignorantia juris, quae non excusat in talibus, & quod dicti est de rebaptizato, intelligas de reordinato, & de confirmato arg. 68. dist.c. de conse. dist.5. dictum