Titulus 10

De Ordine cognitionum. Rubri¬ ca X

Elapsis fertis, de quibus praemisimus, lites recto tramite coram comperentibus iu¬ dicibus peragi possunt. Sed quia plures quaestiones ali quando proponuntur ab una & eadem parte, aliquand a diversis, aliquando incidunt, aliquando emergunt ini psis judiciis, videamus quem ordinem cognoscendi& dif¬ finiendi debeat servare judex. Si quidem una tantum pro ponitur; ibi ordo spectandus non est. de quo hic quaeri tur. sed alius de quo diximus supra de judic. sub §. porrect. & ut lit. non contest. §. in aliis, & seq. sed si plures quaestione oriantur. Aut utraque est civilis. Aut utraque criminalis Aut mista. Item aut proponitur utraque ab una & eaden parte, aut a diversis. Si utraque civilis sit, & ab eademm par te proponatur, potest quidem regulariter. Sed fallit in ca sibus nfrano. si enim contrariae sunt, hoc facere non po test. ut si petat pecuniam actione furti, quasi eo invito con tractam, & actione mandati, quasi voluntate sua data sii C. defur.l.i. & de hoc dixi sup. de lib. ob § quid debeat continer vers. cum plures actiones; & seq. Item quando una de pendet ex altera necesse est; quod primo pronuncietu super ea, ex qua alia dependet. primo ergo quaerendun est, utrum aliquis haeres sit, antequam ipsae agat tanquan haeres. inf eod. tuam C. dehaered. act. ut decitum. Idem est, si al tera sit prae ambula, ut quia quaeritur de possessione 8 proprietate alicujus rei. C de ju. or. ho? intelliga secundun dist. quam feci, infra tit. prox. sub rub. de causa poss & propr? un quaestio possessionis, sub§. his igitur vers. cum posiessorem & seque quaestio enim spoliationis privilegiata est: infra co¬ caultim. In actionibus autem, quae electione tolluntur, i dem juris est, ut dicitur in tributoria, & quod jussu. & de¬ in rem verso, & de pecul. & in actio. ex testamento & re vend. & hypothecaria pro leg. vel fideic. haereditatis. Ve pro ipsa haereditate competentibus, de quibus dicitur inm de pesta, & ad hoc, f.de tribu.I. quod in haeredem, §. eligere. & dele ga. cum filius, §. variis, & de rg jur nemo. § quoties. Item si al tera sit praejudicialis, primo tractanda est, ut si peto fur dum Titianum tanquam meum, & eidem dico debere ser vitutem per alium fundum, quem constat tuum propriu fore: hic enim primo constare debet, utrum fundus meu¬ sit, antequam possim ei vendicare servitutem: secus, si pri mo peto servitutem & secundo fundum. Vel si convenii te reiven pro parte indivisa, postea ago communi divi? pro eadem re repellendus sum; quia antequam dividatur debet constare, an ibi habeam partem, vel non. Idem si pe to fundum tanquam meum, & iterum condico fructus, a si constaret fundum esse meum f. de excep fundum Titia num, & l. sed & si ane. & l. fundi. Si autem occasione ejus dem rei velit proponere quis complures actiones confr¬ aliquem, eligere tenetur: quod dic, ut fiot supra de lib oll quid debeat continert. versi, cum plures actiones, & seque Se & si buis velit plures convenire super eadem re, potest, ci prohibitus non sit, vel occasione diversarum rerum, vel sa ctorum, argu f. de prob. ab ea parte, infra de rest. spol. cum ad se dem, & de fide instrum. inter dilectos, & de do. inter dilectos, & a censibus cum olum, & cap. olim Ubi autem a diversis partibu plures quaestiones proponuntur, dic, ut not. supra de mul peut. §. & quando §i qualiter, §. in quibus, infra de causa poss, e propr. sub rub. de causa proprieta. §. an quaestio sub S his igtiis ver. cum possessorium. Sin autem utraque criminalis est, & ab una & eadem parte proponuntur, & contra eundem si ex diversis factis, potest cum non sit prohibitus, sed e¬ eodem facto videtur, quod non liceat: arg a contrario sen su. I. C. de accu qui crimen, quia Deus non judicat bis in id i psum: nec de delicto uno saepius quaerendum est suprad off. leg licet, f nau. cau. sta licet, §. ul. Quod si plures criminale pactiones quis proponere velit contra duos ex diversi¬ factis, uno eodemque tempore & eodem libello: non po test accusare duos, sed diversis libellis potest duos accusa re non tamen tres: ut C. qui accus. non poss. cum rationibus. ve dic, quod nec duos potest, etiam in diversis libellis: nis suam vel suorum injuriam prosequatur. una enim accu¬ satio per alteram impeditur: ut f de accu hos, §. l. & ad l Iu¬ de adul. inter §. ult. nec obstat I. cum rationibus. nec enim dicit quod duo accusari possunt, sed de trib. negat: quia de tri bus fuerat quaesitum: eodem modo neganet de duobuss de duobus quaesitum fuisset, secundum dominum ineum Sed occasione unius criminis unus etiam centuin vel mil le poterit accusare, ut C sireus vel accu mor fuerit. Iiff ad le¬ Iul de adult. vim passam, §. incest. fallit hoc in accusatore adu terii. ut C. ad leg. Iul de adult. reos, & ff. de adulter si maritus §. ultim. Ubi autem unus pro uno crimine vult agere con tra unum civiliter, & pro eodem crimine contra eundein criminaliter, pendente priore judicio, vel econtra, no potest f. de pub jud. l. 4. ff.vi bono. rap. 12. §. 1. Sed finito prior judicio; potest ad aliud haberem recursum; si tamen utra que quaestio proponantur propter rem familiarem: ui quia aliquid ab est, vel abfuit de patrimonio nostro. C.quam do civil. actio preju. cri l. unica. & hoc locum habet in publi cis judiciis, ut ipsa litera dicit. idem in privatis. nam in quolibet furto hoc locum habet, ut ff. de fur. Lult. licet. Pl. dist. inter publica judicia, & privata. nec obstat ff. de furt in¬ terdum. § qui furem. nam ibi dixi mihi jus capiendo furem & deducendo ad judicem. ideo debeo esse contentus, quôo corporaliter puniatur, & quod res mihi restituatur remo ta poena furti de quadruplo rei. Si autem competat crimi¬ halis & civilis ad vindictam tantum, tollitur una per alte ram f. de inju. quod senatuscon. & I praetor. §.i. hoc locum ha bet; quando plures actiones moventur ab uno contra u num, vel plures. Sed & si a diversis partibus aut ab actore movetur una, & a reo altera, aut plures & diversi agun contra unum. Si actor movet unam, & reus alteram, non ir modum exceptionis; sed petitionis; locum habet regula Qui prior appellat, prior agat, ut ff dejud. qui prior infra co cam dilectus §. nos Haec autem regula locum habet, cum utra que est civilis, vel utraque criminalis, & neutra praejudicia lis item cum prima est major secunda: sed si secunda si major prima, praejudicat in criminalibus nisi nomen accu sati accusare volentis, accusantem, receptum sit inter reos quia tunc obtentu majoris criminis objecti, non differtu prima accusatio, sicut & si quaevis alia exceptio opponer¬ tur. ff. de adul si maritus. §. prae scriptiones. fallit regula, cum utri que est civilis, & secunda praejudicialis: quia est de libert. te vel filiatione. Inst. de act. §. praejudiciales ao. de libe. cau ordi. ad legem. Iul. de adul. quontam Alexandrum. & de ord. cog l.n e I.cum status. Item falsit, cum secunda est criminalis & prim civilis. C. de ord. iud. l. ult. Item cum utraque est criminalis sed secunda major: Item cum utraque est par: sed accus¬ tus vult prosequi suam injuriam, vel suorum. C. qui accu non poss.l..& I. neganda g. 46.1. 1. Sin autem reus non in me dum petitionis, sed exceptionis aliquid objiciat actori; u eum repellat, semper de exceptione est cognoscendum fundata intentione actoris C ae probat exceptionem & de e cept. si quidem. inf. eoc..& de sent & rejud inter monusterium a haec probatur. infr. eo, cum dilectus. Sed an de incidenti pro nunciandum sit quaeritur. & ait Ber. non esse pronuncii dum, nisi quando criminalis incidit civili, vel econtra sa tis est, enim quod judex de principali pronunciet: qui per consequens, & de incidenti pronunciare videtur. C.a ord cog. l.I. & pen & de ord jud. l. 2. & ad legem Iul. de adul. qui niam. & ad legem Falc. de pla prae ses ff. de praeva. proevaricationi vel dic quod ibi non opponitur praevaricatio in modun exceptio. imo in modum accusationis: & ideo necesse es quod primo pronuncietur super praevaricatione. nec ol stat. ff. de in inte. rest. utile. quia ibi non pronunciatur supe incidenti, sed super aetate, id est, ut restituatur in integrun ratione aetatis, ad hoc ut liceat intendere veterem actionem & ita caetera cognitionis, scilicet restitutionis rei faciei dae dilata sunt. Pla. autem & Mar. dixerunt, semper pro nunciandum de incidenti quaestione. ut ff. de jud. de quar inf. de cau poss. & proprie, cum super in fin. nisi conditio rei, qu pupillus est vel servus, vel judicis, qui minor magistratu est, hoc impediat. ut in legib. allegatis pro Ber. & hanc op nionem jus canonicum comprobat, nam & secundum psum de incidenti pronunciatur, ut sup. de elect. cum dilec inf. eo. tua. inf. qui fil sint legit. lator. secundum Goff. Joan. H & Azo. distinxerunt inter incidentes quaestiones & emer gentes. Incidentes dicuntur, quae ante litem motam con petunt, vel quando quaeritur de circunstantiis rei princ palis, vel pactum de non petendo exceptionem rei judi catae & juramenti, & similia. & in his obtinet sententi Ber. ut probatur. inf. eod. c.i. Emergentes autem dicuntur quae proponuntur ex his quae emergunt in litem, vel qui do quaeritur de circunstantiis judicii, scil. non potest ess procurator vel testis, vel non est danda dilatio, vel an si respondendum interrogationi, vel positioni, vel utrum si quis in poss. servitutis vel libertatis. & similia. & in his ob tinet sententia Plaff. de lib. cau. I. liberis. Il.ul. vel planius e compendiosius dicas, quod incidentes sunt peremptori¬ exceptiones, emergentes vero sunt dilatoriae exceptiones ut etiam patet per jam posita exempla. Brevius expedi¬ me, hanc tradens regulam: Quandocunque aliquid oppe nitur in judicio, propter quod impeditur cognitio prir cipalis negotii, nisi primo pronuncietur super exceptic nem, tunc super ipsa exceptione primo pronunciabitur cum judex aliter jurisdictionem suam expedire non pos sit. inf. eod. tuam. Sed quae est ratio, quod quaestio legitima tionis a coram seculari judice, quantumcunque magno, in cidat, nedum non pronuciare, sed nec cognoscere potest ut inf. eo. tuam. & inf qui fil. sint leg. lator. &c causamquae. cun alias judex, quantumcunque minimus, cognoscat de causa quantumcunque magna, si ipsam contingat incidere, qui¬ hoc quasi naturaliter jurisdictioni inest. C. de judi placet. C deora. iud Ii. cum nec aliter jurisdictio expediri possit. &. sic contradicit ff. de jurisd. omn. jud. l. 2. & sup. de off. deleg prae terea. nam jurisdictione mandata, totum officium juris di cendi transit ff. de suspect tutor. I.§. anautem. Responae, ut noi inf. qui fil sint leg § qualiter. & a quo ver tum ratione natur¬ li. & inf. de cau. poss. & proprie sub resp. de causa poss. §. 1. sub §. ho tamen no. ver. propter rem per servum. Si vero potest pro nunciari super principali, & in ipso procedi quamvis in terlocutoria non detur super exceptione, sufficit quod di¬ eodem principali pronuncietur inf.co. c.i. Nec obstat regu la, de qua re, quia dic, cognovit sc. principaliter, aliud si it cidenter. inf. eo. c. I. Et jure ordinario, aliud, si delegato exa minatio tantum commissa est. ut sup. de off. ord. dilectus infra de test. cum clamor. vel in voluntate partium dimissum. sup de elect scriptum. &c. dudum. C.I. pronunciare debet, nisi in pediatur appellatione justa sup. de lib. obl. c. 2. & 3. 2q4. 6. decu Vel recusatione de novo orta sup. de of deleg insimuante. Ve recusatione superioris. inf. ut lite. pend. eccl 2. Vel propte personam, de cujus crimine quaeritur, ad hoc ut depona tur, ut puta quia episcopus est. 3. q. 6 quamvis. &c. scqe. Seu relatione facta supra de of. deleg, licet. Vel pollicita. ut mfr.d app. intimasti C. de rel. L1 2. &3. Quamvis autem quilibet judes de incidentibus possit cognoscere, licet alias principalite non posset. sup. de in integ. rest. cau. §. I. C. de jud I. quoties. & d ord jud li inf. de den. inter vi. & uxo, & si necesse. fallit in latco qui de spiritualibus, quamvis inciderint cognoscere nor potestc. tuan inf qui fil sint leg. lator. &c. causam. quia haec ab horrent canones inf de jud decernimus. & de elect Massana & no. de hoc supra de foro comp §. quibus ex causis, ver. sed nun quid judex secularis. Praejudicat ergo aliquando civili civili, ut si convenias me actione furti, nomine rei, quan dico meam esse, vel si petis a me haereditatem, & ego objj cio tibi servitutem, secundum Bertoldum. Aliquando cri minalis criminali, ut si marito accusanti uxorem de adul terio, excipiat uxor de lenocinio, f. ad l. Iuliam de adul. lus si publico vel si accusas me de furto criminaliter ad poenan extraordinariam, ff. defur I. ult. pro servo tuo, quem dici me surripuisse certa die, ego excipio, & dico, quod tu di¬ praecedenti ipsum interfecisti. & ita accuso te de homici dio, secundum Bertold. Item forte si accusas me de hom cidio, & ego objicio quod socius meus fuisti. f. de fide inst¬ repetita. C. de lib. cau. si filium. caute tamen objiciatur, ne con fiteatur crimen: quasi dicat, non confireor. Sed si hoc veri esset. non potes me accusare, quia fuisti in loco, in quo di cis me interfecisse, & etiam tractavisti mecum. arg. C. deca cep. si quidem & no. simile. inf. de conc. praeb. §. & utrum benj cium vers. si vero recipiatur. Civilis autem praejudicat crim nali: ut si accusas me de plagio nomine servi, quem dici¬ meum vel si accusas me de crimine falsi, tanquam fervun ad decapitandum: ego dico me liberum. primo n. tractab tur causa libertatis. Criminalis vero civili praejudicat: peto ex testamento, vel instrumento, quod falsum accu sas. probantur haec & exemplificantur etiam alio modo 4. 6. S. aliquando, & § seq. C. eo, si de haer & Isi crimen & Isires e ,cum status. Verum si libertas petatur ex testamento, cuju cognitio pendet ex eo quod speratur, ut quomodo de h¬ reditate moveatur, prius cognoscetur de haereditate, qui libei tate fi de petitio. haer si quis liber. Sed ubi diversi& plure agunt contra unum: si quidem unus primo, & alter secum do veniat, & agant ambo civiliter, vel criminaliter, obtine regula Qui prior. sed si simul veniant, & agant civiliter, in dex eliget quem velit, ut sit locus gratificationi f.derelig ult. §. 1. inf. de ju. pat. quod autem. supr. de elect. venerabilem, §ob jectioni. Si vero plures agant criminaliter, judex magi idoneum eligere debet ff. de acc. si plures & de popu. acc. si plu res. nec obstat. infra. de accu. licet. ubi videtur innuere, quoc plures admittantur ad accusationem: quia ibi non fui formatus libellus: nec lis conte. nam si ad hoc ventum es set, Innoc. forte alterum elegisset