Titulus 7

De juramento calumniae Rubrica VII.

SUMMARIA. I Juramentum calumniae quid si 2 Jurare de calumnia quis possi 3 Casus in quibus sit jurandum de calumnia 4 suramentum de calumnia quando sit praestandum Juramentum de veritate dicenda, differt a juramento de ca lumnia 6 Juramentum de calumnia quid complectitur Poena nolentis jurare de calumnia quae siu

OBlato libello, et lite contestat. exigendum est sacramentum a calumni¬ ut ordo juris requirit: ideo haec rubrica si¬ continuatur, in qua videndum est, Quid si juramentum calumniae, Quis debeat jurare, Et in quibus a casibus jurandum sit,. Quando praestandum est, Qui¬ contineatur in eo, Quae sit poena nolentis praestare hujus modi sacramentum

Quid sit juramentum clumniaee Cur quis se bona fide ju t rat, non animo calumniandi, agere, c vel respondere sei aliquid aliud proponere. C. eod. l. 2. §. i. ff. fam. ercisc. inter co haeredes. §. qui familiae. Est autem calumnia, cum quis es certa scientia injuste agit, vel resistit. ff. ad Turpil. senatus¬ l. I. §. calumniari. & z. qu. 3. §. notandum. natura autem calu mniationis haec est, ut ab evidenter veris ad evidenter fal la deducatur quis per mutationes, seu per subtilissima. a gum. ff. de verb. sign. natura, & de reg. ea est natura. & tales sub tilitates merito recusabit judex. ut ff. quibus modis pign. ve hyp. sol. sicus in re corporali. § si debitori

Quis debet jurare,. Principales personae. re gulariter, scilicet primo a e ctor, & reus secundo. ut C. eodern. l. 2. §. 1. & 2. Sed videtur quod reus primo debeat jurare, & secundo actor, ut Instis de prn teme. liti. in prin. & in §. Item actoris. Solu. Dic quo ibi ordo jurantium non ponitur, sed personae quae jurar¬ debent potius denotantur: ergo principalis juravit: & s sit clericus, dummodo secularis sit, & nomine proprio a git. ut infra eod c.i.in quo casu non videtur, quod proc. ju ret: cum sit procurator privati, ut C. eod. l.a. §. fin. autem. idec dicitur, quod ab utraque parte praestandum est. ut infra eod caeterum. non obst. consuetudine, quae est legi contraria, ui ibi. & infra de fidejuss. c. 3. contraria legi dico inductae, pro pter communem utilitatem, quod dic, ut not. sup. de renun 9. & quae renunciari. Procurator autem universitatis; ve episcopi, vel archiepiscopi de calumnia jurat: & est ratio quia habetur loco syndici, vel actoris infr. eod. cum causam &c. cum in causa. ut enim ibi dicitur, episcopus eligere po test, utrum in propria persona litiget, vel per proc. & quam¬ do in propria persona, tunc jurat propositis sacrofancti Evangeliis non tactis sicut observatur quando testimoni um fertur. C.de episc. & cler. auth. sed judex, 24. qu. 2. quenquam II. q.1. Imperator. alias incipit, nec honore, 2.qu. 5. qua de causa, in authent. ut defun. seu fun. §. oportet. col. 5. Proponuntur au tem ideo Evangelia, f & aperiuntur, licet non tangan¬I tur, quia praesentia eorum terrorem inducit; & ve ritati suffragium impendit, ut apparet in his, quae not. inj eod. §. in quibus vers. sed quae est ratio: aliquando autem tan git Evangelia, ut quando fuit schismaticus, & rediit ad fi¬ dem nostram I. q. 7. quoties. Sed non videtur, quod episco pus inconsulto Papa jurare possit, ut infra coa.c.i. prope fin ibi. Veruntamen cum hac moderatione, &c imo nec age re. argu. ff. de jure delib. ait praetur. super quo vide quod not sup. de rescr. §. quae possunt obynci vers 99. sed dic, quod non fi sine consilio suo, ex quo dat generalem licentiam percul tim. supra de transl. episcop. inter corporalia. §. sed neque. Vide tur tamen, quod episcopus nullatenus possit in persons propria litigare, sed per oeconomum. 5. quaest. 3 quia episco pus quod 2. cum icimus sed dic, quod corriguntur, vel illa capi tula exaudiri possunt in foro seculari. Sed in ecclesiasti co habet electio, & si per procuratorem elegerit litigare tunc jurabit procurator ipse, ut infra eod. c. ult. & ea. distin optatum. Patet igitur, quod episcopus hodie non petet li centiam jurandi nec eligendi confessorem: idem videtu de minoribus exemptis, ut infra de poem. ne pro dilatione sec alii non jurabunt sine licentia superiorum, ut ifra cap. prope sin. ibi, veruntamen, &c. habita autem licentia jurar¬ possunt. & hoc verum est, si sint seculares: secus, si regula res: quia illi nunquam jurant. sic intellige, infracod.c..ve tos utique. ibi, ut non episcopus, scil. regularium canonico rum, cum quibus habet omnia communia: non presbyte¬ id est, praepositus regularis: non cujuscunque ordinis, id ess religiosus: quamvis monachus non sit, sed non monachi & ideo sequitur, non abbas, &c. si non episcopus, non pre¬ byter, non cujuscunque ordinis, id est, gradus etiam seculi ris, primo tonsuratus, ut sup. de aetat & qual, cum coringat.i sin. non abbas, non aliquis monachus, vel sanctimonialis subaudi, vel quaevis alia religiosa persona in quacunqu causa, &c. compellitur, scil. secularis: sed de licentia prae lati admittatur: ut in fin. Sed regularis nullatenus admi tatur, nisi secundum quod dixi ipsum posse fieri syndici quod dic, ut not. sup. de syndi. & hoc quod dixi de secular bus, intellige quo ad causas collegiorum: secus de propriis ideo sequitur infra si expedire suae ecclesiae noverid, q. de causis ecclesiarum loquimur, & si vellet intelligere di aliis, tunc est casus, quod proc. privati jurat, sed mens lite rae repugnat ibi. Veruntamen cum hac moderatione, ut e piscopus inconsulto Ro. Pont. vel quisquis clericus, sci reus, qui.d. clericus conventus coram extraneo judice; noi potest cogi juramentum subire: quia nec respondere in consulto judice suo, sup de foro comp. significasti. si ergo sit¬ ctor, jurare potest, & debet si propria sit causa: si collegi potest alii delegare de consensu collegii, ut sup. de for. comj cum sis generale & de ossi delg praeteroa, &c. saspicionis. Ex qu enim Papa agere permittit, per consequens & jurare, licentia Papae sufficit, ut inf de cler. non resi fraternitati. & se cundum hoc plana est litera: neo corrigitur quicunqued consuetudine, vel de jure, sed aliis defensoribus. Hoc re feras ad causas episcoporum &t collegiorum, non clerico rum secularium privatorum, & ad causas civiles, non cri minales: nam in criminalibus non posset intervenire de fensor. prout not. sup. de proc. §. & in qua re. sed nec in crim nali, id est, mista, seu quando civiliter quaeritur de crimi ne cogeturjurare. nam si ageretur criminaliter, cogeretur Sed cum hac moderatione, &c. ut inf. ver. verumnum & di defensorib. puta syndicis, ut sup. de synd.c. uno. vel aeconomui utmfrc. Imperatorum. Hoc est quod dicitur, quod inspect qualitate personae aliquando principalis jurat, puta qui fecularis est. aliquando hoc committit, sc. si vult, ut quia¬ piscopus: vel comittit, id est, decens est committere, ut qui¬ religiosus sup. de jud cum deputati. sic intellige. inf eod in per tractandis. vel ut not. ins. eod vers. quod autem dixi. Jurat erg oeconomus, & syndicus, & actor, & pater in causa filii, 8 orphanotropus in causa hospitalis, quia habent admini strationem ex lege scripta, vel judiciali authoritate, ut C. eo¬ l2&3. & debo. mat. I.I. & de episcopis, & cler orphaerocopos. 8 auth, sed hodic. & Instin. de auth. tut. §. ult. Et idem dixit Azo. ii clericis, licet prohibeantur jurare judicio sisti. sic intelle xit. C. de epise. & cler xon cler. §. pen. dic tamen ut not. sup. V. sic in foro seculari est in optione clerici, utrum per se, ve per alium praestet quia & fecisse videtur, qui per alium fa cit. sed in ecclesiastico si per se litigat, per se jurabit. ut infi cod.c. caeterum & c. ult. Gof. tamen scripsit, quod decr. inf. e C. I. corrigitur per sequentes, sed melius est, quod illam in telligas, sicut dixi. Item jurat tutor & curator. quia potes scire, utrum causa bona sit, vel mala. C. eo. l 26 quod observ. v1. & vel omnes, vel etiam unus, ut C. si ex plur tum. unus, ri om & age. vel conpe, poss. l.i. Potest tamen dici, quod & mino de veritate dicenda jurabit; quia & servus in propria car sa pecuniaria torquetur. C. de testib. servos. quod intellige, ei quo pubes est. non ante. 22. qu. 5. pueri. & cap. parvuli 444 c. i. nam & ad officium iudicis pertinet, ut veritatem inqui rat. C. de eden. I2. ff. de test. curent. & minor a confessione su restituitur, ut not. inf. de confesimo dixerunt quidam, quo ubi pubes est, jurabit etiam de calum. interveniente aute ritate curatoris. arg ff. de adm. tut. l..§ pen & ult. & sic potes intelligi. ff. de auth. tus accipientis. vel potest intelligi in pr pillo, qui agit contra unum extraneum, & contra aliun defendit se: est tamen contra istos, f. de noxa actio quoties. § g si tutor. Item Imperator per nuncium jurat. 63. dist. tibi de mino. & quilibet vir spectabilis. g17. qu. 4. metuentes. In hi autem qui praesumunt municipio, illud servandum est quod omnes, vel major pars debeant de calum jurare. u C. od. l2. §. hoc etiam fidi cond & demo municip. & ad municij municept. vel quia difficile esset. dic quod sufficit, si procu rator juret. id est, syndicus. inf. eod, cum causam. dum tamet talis sit, qui causam omnino nesciat. inf. eod in pertractandis qui. d. talis debet esse syndicus, qui habeat notum negotium de quo quaeritur. & hoc est contra quosdam, qui submis tunt quasdam personas ignotas & viles: sed parum prodes si bonus fit judex: quia tunc compellet jurare, & respon dere omnes, vel majorem partem illorum qui prae sunt, u supra dixi. arg. in his quae not. ms. vers. seqe & sup. de syn §. quis syndicus. versc. sed nanquid necesse est & seq. Sed & contra ta les provideri potest, scil. quod syndicus juret in animas il lorum qui sunt de universitate, vel collegio, dicere verita tem, ut m auib. dx.exim detest. adhot. & infra de praesentium tibi authori mandamus. Quod autem dixi, procuratores privati, & singulares personas jurare non debere, intelli gas, nisi in rem suam datus fit: tunc enim jurabit, cum ac eum damnum & emolumentum pertineat, sive intente utilem actionem nomine suo, sive directam nomine cedem tis arg f. de proc. qai stipendia I quando appell. sit.l.. § in propria nisi reus alleget, quod dominus veritatem melius nove rit, vel quod honestior persona sit, unde melius dicit veri tatem. tunc enim judex potest cogere dominum ad juri dum. C. de proc I.ult ff de proc. si actot secundum. Sed Pla. dici hoc verum esse, quando intentabat utilem actionem no mine suo, nam si directam nomine domini, tunc dominu jurabit. Rog vero dixit, dominum semper jurare deber¬ Sed verior est sententia AzO. ut patet infr. eod in pertractae dis ibi, quandoque per ipsas principales, &c. & intellig. per principales, quando melius noverunt veritatm, u not. sup. vers sed aliis defensoribus. si tamen proc. satisdi derit judicatum solvi, & sic conveniatur, jurabit ipse. argi ff. de proc. Plautius. sicut & fidejussor conventus ex causas dejussionis, quia principalis intelligitur cum sententi executioni mandatur contra ipsum, ut not. inf. deproc.§t qualiter finiatur. versic. si ergo adversarius: sic intellexit TIi cundum Azo. proc privati jurare non posse, nisi secunt quod dictum est sed alii indist. admittunt proc. ad jurat dum. quod dicut not. sup. de synd S & de differentiis. Sed noi videtur quod parentes, sed patroni, hoc juramentu m pr stent, quia non praesumitur quod calumnietur. ff. qui sati dar. cog. de die §. uli & de jurejur.l. jusjuran. Sed nec praesum tur, quod religiosi calumnientur. arg infr. de novi oper. nnn cum ex injuncto §. super eo. & tamen jurant. ut supra not & breviter quilibet tenetur jurare, nisi a jure excipiatur Hoc autem nota. quod oeconomus, sive syndicus jurat in animam propriam, ut infra eod. in pertractandis. sed procu rator in animam domini, in casibus, in quibus dixi procu jurare posse, nisi quando ponitur in loco oeconomi, vel syndici. 100 dist. optatum. 17. 4. 4 metuentes. Fit autem hoc ju ramentum sub talibus verbis, Ego juro in animam Domi ni mei, ipso mandante, quod ipse hoc servabit, &c. vel sic ut Dominus jurat per me, quod hoc observabit, sic Deu ipsum apjuvet. & tunc dico, quod dominus obligat sepe alium, & alium non obligat. argu. infra de praebend. acceden quia fecisse videtur, &c. infra de sent. excom. mulieres, ff. de ac min. tut. ita autem. §. gessisse. Sed contra. Instit. de muti. stip. §. quis alium. & § si quis alteri. Ideo dixi, quod juram de cale semper praestanuum est in animam jurantis, quod dic, u not. infra cod §. quando praestandum est. vers. sed & quarta. ne obst.c. allegata. optatum, & metuentes. & quia, sicut ex lectio ne illorum patet, loquuntur in alio genere juramenti, 8 hoc verum est regulariter. fallit autem in casibus sup. no in quibus etiam possunt intelligi c. optatum, & metuentes. & dixi vers. item Imperator. & seq. & not. de simili materia, infr de spon. qualiter contrahantur. Licet autem principalis jura verit, videtur quod haeres ejus nihilominus jurare tenea tur: quia juramentum non extenditur ad haeredes, infr. d jurejur. veritatis. contra, quia semel tantum juramentum praestandum est: ut not. nf. eo. § quando & haeres. succedit in judicio ff. defer. oratione. dicas jurandum esse, arg. infra cod caeterum, infra de testi. ultra. infra de except. pastoralis, & inte ligas, quod semel praestatur ab eadem persona non ficta.8 licet haeres succedat in judicio, non tamen in juramento unde dicit lex, quod multum discrepat a principali haere ditarium juramentum. C.dereb. cred. & jurejur. I generaliter respon. 1.

Et in quibus casibus! iprandumsit. In civili hoc planum est, infra eo¬ c. antepen. & ult. etiam si agatur de crimine civiliter: tit. 1. quoniam. respon I. C. quando civilis actio praejudcri.I.unica. Iten in criminali, quia indistin. loquitur lex. C. eod lI. & expre sum videtur, infra eod.c.i.vers. nos utique. ibi, in quacunqu causa seu controversia criminali seu civili. ad idem. C.de¬ de instru. I.ult. & de autho. praestan. clarum, & de poena jud. qu mal judic. auih. novo jure. secundum Ber. Jo. & AzO. Sed M & quidam alii contradicunt: quia criminalis actio, & civ lis actio nihil commune habent. Instit. de publ. iud. in prin¬ Sed illud verum est, quo ad modum agendi: quia in civi libus agit ad aliquid dandum vel faciendum, in criminal bus autem ad poenam reo infligendam. Addunt ipsi & liam rationem, quia in criminalibus licet pacisci, transig & mentiri. ut no sup. de transact. nam parcendum est ei, qu sanguinem suum redemit, qualitercunque potuit, ut f. d lb. eorum qui mor. sibi cons. Ii. unde in criminalibus aliquan do ei parcitur, qui calum. ingerit; ff. de bo. liber. qui cum ma jor. §. si patris. non ergo cogi debet quis subire hoc jura mentum: quia daretur materia dejerandi. Sed hoc noi obest, imo calumnia compesci debet, cum & periculum si actoris, quem similitudo supplicii expectat. ut C. de accu. ult. licet enim permittatur transigi, non tamen calumnis riicerte nec mentiri. in hoc enim non est standum legi, in de praescr.c. sin. quod autem in criminalibus debeat praestar hoc juramentum, est arg in auth. ut liti jurent §. sin autem cri minalis, col. 9. & jusjurandi religio solum Deum habet ul torem, ut C. de reb. cred & jurejur. Ijusju. Sol. Puto quod se cundum legem non sit jurandum in criminali, quae vindi ctam sanguinis exposcit quia licitum est ibi corrumper¬ quod sine falsitate fieri non potest, & sine calumnia. ergi non est indicendum contra hoc juramentum, argu. in hi quae no. mf. decoba. cle. & multe clericos, quia hoc esset jurar contra mentem, & incurrere anceps perjurium. porro se cundum ea indist jurandum est, cum non infligat ecclesia languinis sententiam inf ne cler. vel mona. sententiam. nec ad mittat mortale peccatu, & secund. hoc, ubi criminalis vin dictam sanguinis non infligit, & secund hanc dist. intelli ge jura hic allegata. Legista tamen indist. tenet sententi ALO. Sed in hoc debent nobis deferre, quia de foro nostru¬ est juramentum. Sed quid si mihi ignoranti vendidisti ren alienam, nunc verus dominus rei agit contra me rei ven dicatione, & pro certo didici, quod sua est. nunquid jur¬ bo de calumnia? Quidam dicunt, quod sic: quia ideo ho facio, ut de evictione agere possim, argu ff de neg gest. atque natura, §. cum me absente, ff. de mjur si quis de liber. ff. de lib. cau qui ex libertate. Consultius est, quod libello oblato denun ciem tibi venditori, quod defendas me: & si hoc non vis fa cere, veritatem confitebor, antequam jurem de calumni¬ nam veniendo contra conscientiam dejerarem, cum sci me injustam causam fovere: & ego teneor honestum tan tum defendere ff man ideoque generaliter: & pudori meo pa¬ cere, ff. mand. Quintus Mutius. & causam fovere, si justa est non alias, argu. ff de admin. tut quoties. §. sicut & tu vendito imputabis tibi, si noluisti defendere, ex quo denunciav tibi, alioquin si non denunciassem, agere non possem: u not. inf. de contrah. empt. §. & ad quid venditor teneatur. fiam non defendam, ubi notorie liquet de jure agentis, nihilo minus ago contra actorem meum, ff. de act. empt. l. ex empto § enptor. patet quod juratur in civilibus & criminalibus Ergo & in mistis act. seu controversiis jurandum est, d quibus ponimus exemplum. supr. de proc tuae. infr. de accus. super his, ad hoc, 14. q4. 2. super prudentiam. ii. q. I. placuit, 15. q. frater noster. In spiritualibus autem non juratur, ut infr. coc literas. idem puto in annexis spiritualibus, ut in jure pa tronatus, sup. de jud quanto. Sunt autem spirituales caus¬ matrimoniales, & quando agitur de ecclesiis vel decimis ut in dicta decr. literas, sed in his jurandum est de veritat, dicenda, ut est expressum; sup. de ele. dudum. Greg § partibus & §. licet. inf. de jurejur. ex literis. sed & ubi de spirituali agi tur civiliter, puta ad restit. faciendam, juratur. infra de rest. spol. literas. §. praetered. secundum T. Sed certe ibi loquitu in except. opposita, & in juramento de malitia, non di talum alioquin si etiam de spoliatione rei spiritualis prin cipaliter agatur, non juratur de calumnia, sed de veritat dicenda, ut in authent.d.n. testi. extra, ad hoc. & infra. prae sen tium. & junge quod not. infra eod. versic. illud tamen audivi & seq. & praeced. Item juratur in except. oppositis in sp ritualibus, si praesumptio sit contra excipientem. suprad elect. cum dilecti. §. nos vero. arg. infra de excep pastoralis, & de di spons. impub. continebatur, &c. attestationes. & in aliis concor quas not. infr. de contu. §. qua poena. vers. quinimo. Sed quae es ratio, quare in spiritualibus non juratur de calumn. cusm minus calumniandum sit in illis, quam in aliis, nam circi majora majus periculum vertitur, 42.dist. quiescamus, 7 qu2 c sin ff. de Car edi. l. 1. §. 2. Respon. Juramentum de calumni. ad multa arctat jurantem: at in causis spiritualibus non es rigor juris observandus. & propterea loco illius successit juramentum de veritate dicenda in his casibus, ex quo i hil aliud provenit, nisi ut veritas excutiatur. secud. Goffi hoc bene sciebam. hoc enim dicit c. literas. ibi, quia huip causae non ex legum distinctione, sed ex canonum aequita te debitum sortiuntur. ad hoc sup. de jud dilecti, inf. de do. e contum c. 1. 27. a 2. sunt qui dicunt. Sed haec ratio non vide tur bona, quia sic in foro ecclesiastico nunquam juraretu de calum. cum magis sequamur canones quam leges, ve sensum proprium, ut sup de constit. c. 1. & 10. dist. c. 1. Item in omni causa, & in omni juramento calumnia fugienda ess ergo de calum jurandum est. ideo praestatur hoc juramen tum; ut timore hujus sacramenti litigatorum instanti¬ compescatur. C. eod. l.i. Item, ideo, ut veritas eliciatur, infra eod. caeterum. tertio ne quis immemor sit suae salutis, & ae ternae, ut probant concor. signatae. inf. eod. vers. ideo non prae sumitur. Ideo forte est ratio, quia non praesumitur, quoc aliquis ibi calumnietur, & quia cum spirituali tractemus & super spiritualia ponamus, semper habemus Deum in mente, & scire debemus, quod inter simplicem loquelam & juramentum, non facit Deus differentiam, 22. qu. 5. jura menti. hac enim ratione juratur; ut cum positiones fiani sub juramento, semper habeatur in memoria Deus: qui¬ Deus in memoria debet haberi. ut in auth. ut judic. sine quo quo suffrag § sic igitur. in princ. quid enim in memoria, si noi liberatio & redemptio? Hac de causa forte praecipiebatur in lege; quod quando judex sedet pro tribunali, habea Evangelia coram se, ut Deum in mente habeat, sciturus quod sicut judicabit, ita judicabitur. C. de jud. ren non nova sic Deum non potest tradere oblivioni, qui do Deo loqui tur: sed quasi de Deo loquitur, qui de sacro loquitur. Ide¬ non praesumitur, quod aliquis in spiritualibus sit imine mor salutis aeternae. 14. 7. sancimus. C. ad leg. Jul. repe.I.ult. sut de proc. in nostra. §. ult. adeo quod sive personae ecclesiasticae seu seculares, super spiritualibus litigent, semper spiritu ale retinet hanc naturam: sin autem super civili, & ipsum naturam suam retinet. & sic potius inspicitur natura ju dicii, quam personae. quicunque enim sit judex, secundum legem suam judicabit omnes: hic appello judicium rem, super qua contentio est. Item spiritualia magis convenium Deo, quam civilia. quare in spiritualibus potius videtu recipere Deus, & exigere juramentum, si praestaretur, quam homo: homo vero magis videtur ipsum recipere in civili bus. idooque Deus cum in nullo calumniosus sit, non exi git, nec recipit juramentum, homo vero, qui secundun humanitatem & fragilitatem calumniosus est, in suo ipsi exigit & recipit. Illud tamen audivi aliquoties, quod spi ritualia ad nullum pertinent jure proprietatis, sed sunt qu communia: unde in ipsis non exigitur sacramentum ca¬ lumn. quia quod commune est naturaliter negligitur, C quando & quibus quarta pars debetut.I.i.lib. 10. Haec tamen ra tio videtur fallere in usura; quam usurarius cupit ultri communem cupiditatem. Item in matrimonio: nec enin dicet quis, quod maritus petat uxorem, vel negligatu communem. Ex hoc vero insurgit alia ratio. clerici enim procur. sunt, non domini. inf. de dolo. t. 2. sed nullus procur jurat de calumn. secundum quosdam, ut not. §. quis debei vers. proc. sed secundum hoc etiam in civilibus positionil ecclesiasticis non juraretur. tene igitur superiores ratio nesadquas facit, infra de monun. eccl, cum ecclesia, quod no in summa ejusdem tit. §. inquantum Quare ergo juratur di calumnia in exceptionibus circa spiritualia oppositis, u not. supra vers. in spiritualibus, & seq. ibi tetigi unam ratio nem. item potest dici, quod hoc ideo est, quia cum jus ca nonicum compositum sit, ut not in prooemio: magis ta men trahitur ad spiritualia, quam civilia, & ad veritatem quam ad subtilitatem ut infra de dolo & contum. c.i.cum er go exceptio plerunque causam protrahat, & veritaten impediat, propter subtilitatem sui, juvans se naturam iu ris civilis contra canonicum, merito et jus canonicum ea dem subtilitate, etiam circa spiritualia juvabit se contr¬ ipsam, & sic ad ipsam reprimendam juramentum de ci lumnia exigitur, arg. supra de constit. cum omnes. 3. quaest. cujus in agendo, & infra cod literas Potest & id dici, secun dum Gof. quod in exceptionibus non juratur de calum sed de malitia differunt autem haec juramenta in multi Primo, quia juramentum de calumnia praestatur post li tis contest. ut not. supra cod § quando. sed juramentum d malitia etiam ante, ut supra de elect. cum dilect. §. nός νετo. e infra de reftit. spol literas. §. praeterea. & post lit, contest ut in de testi. in causis, &c. pen. Secundo, quia de calum. semel ta tum juratur in tota lite, ut not. infra §. quando. Sed de ma litia toties, quoties in judicio aliquid proponitur, quod ti metur vel praesumitur malitiose proponi. Tertio, quia de calum. non habet locum, nisi in prophanis, seu temporali bus, sed de malitia in utrisque, ut dixi, scilicet in spiritual bus & prophanis. Quarto, quia per juramentum de calu providetur, ne quid malitiose seu dalumniose fiat in toti lite, sed perjuramentum de malitia providetur tantum i illo articulo, in quo praestatur. secundum Goffr. Et brevi ter in omnibus videtur praestandum juramentum, prae terquam in spiritualibus, cum de his tantum prohibea tur. unde quod de uno prohibetur, de aliis conceditur. ar gum. f. de judic. praetor. infra de praesampt. nonne. 25. distinctism qualis.

Quando praestandum est. Post lit cont. immediate, &c antequam positiones fiant. alias tacite videtur remitti, u supra in princip. hujus Summae, & de lit. contest. §. & quaen do. & semel tantum praestandum est, non saepius, ut C. eod nuch. hoc salramentum. & in auth in isto sacramento. sed & in exceptionibus. quae objiciuntur ante litis contestitionem jurandum erit de calum. ut dixi supra in except. opposi tis in spiritualibus. §. & inquibus. versic. in spiritualibus. 8 bro hoc, si. qui satisdar. cog. de die. §. jubetur. & ad hoc ad exhi¬ bend thesaurus, & f de demn infecto. qui bona. §. si quis stipula tus, & de jurejur l. jusjurand. nec obstat quod semel tantun furandum est: quia illud intelligo quo ad ea quae accidum post litem contestatam, ex quo juratum est, secundum T Sed alii, quibus assentit Goffre. dicunt, quod omnia jura quae videntur velle, quod juretur de calumnia ante liten contestat. corriguntur: quia non est jurandum, nisi semel ut dictum est. Hoc tamen fallit in quibusdam casibus, in quibus seeundo de calumnia juratur. in auib. de testi. §. qui¬ pero & de fide instrum. §. si vero, coll. 7. quae authenticae poste riores sunt illa de his, qui ingred. ad appel. Sunt & alii ca sus, quos not. infra de dolo sub rubricella de contum. §. quae po na. versicul. quinimo. Vel dic, quod in illis casibus noin jura tur de calumnia, sed de malitia inter quae differentia es sicut noc sup. eodem, §. & in quibus. versicul illud potest dici. e sig. seeundum Goffre. Item potest etiam dici in his qua accidunt ante litem contest, scilicet quod tunc juratur di¬ malitia, seu de calum. spirituali, scil. quod non continet in se plura capitula: sed hoc tantum, quia nihil calumnios proponatur, & sic verius videtur, quod non corriguntu jura superius allegata, quae volunt ut ante litem contesti tam de calum jurejur. Sed nunquid danda est dies ad de liberandum, si is contra quem sit positio dicat se dubitari in juramento de veritate dicenda? Puto quod sic, ne in currat anceps perjurium & infamiam facti, sic potest in telligi ff. de interrog. act. qui mierrogatur. C. de jure delibe. si cu ratoris ff. de petit haered. si quis libertatem. §. plane. sed in sacri mento calumniae minime, cum sine timore aliquo juri vel facti respondere possit, Credo, vel non credo: quia ne ad illud tenetur, ut patet infr. eod quid contineatur. Nam si cundum Goffre juramentum? hoc de veritate dicenda differt a juramento calumniae, in tribus. Primum est, qui¬ in juramento de veritate dicenda, respondendum estd veritate: sicut ipsum verbum sonat. ff. judicatum solvi. Lju dicatum solvi & arg. f. de leg. 3. Inon aliter. ergo dicat. Est, vel non est. Sed in juramento de calumnia, sufficit quod di cat, Credo, vel non credo. inauth. de his qui ingred. ad appel §. pen. & sinal Sed quid refert. utrum dicat, Credo, vel non credo, confiteor, vel nego. nam in utroque inspicitur con scientia, ut not. supr. de jurejur. quod comites. versic. im verita &. ergo & si de veritate dicenda juraverit, & si falsum cre dat esse verum, debet tamen secundum conscientiam re spondere. ideo dixi sup. ne incurrat anceps perjurium, & infamiam facti, scil. quo ad hominum opinionem, & faci pro hac opin. 349. hortamur. ibi conscientiae vestrae, quid se cundum conscientiam debet testis testificari. sed contr. est arg. in eodc. ibi, quae in rerum veritate noverunt, qui.d. de his quae sciunt debent testificari, & non de credulitate quia de veritate dicenda jurant. Sed quod ibi dicit, Nove runt, subaudi, sive per scientiam, sive per judicium scier tiae, sive per credulitatem: nam super his omnibus inter rogatur testis, ut not. infra de test. §. superquibus. vers. auditu & verfic. scientia. & probatur infra de testib. sum causam, qui inter archiepiscopum. respon.i. nam & quicunque venit contr conscientiam, &c. infrade praescr.c. si. Item pro Goffred v detur expressum in auth. d.n. de test. extra. ad hoc & infrae ib qua norunt. supra de jud §. quae sunt necessaria sub §. por recto. versic. hoc tamen scias. sed pro me facit, quod in extra sequitur ibi, & quam intelligunt, quasi dicat si fort noritia tua falsa est, non debet eam sequi: nam & talis cre dit scire qui errat. Inst. qui & ex qui cau. ma. non possunt. §. 1 fraudem ideo dicitur, ne innitaris, &c. supra de consti. nen nitaris. ideoque jubetur praelatus non solum per ea que novit, i. nosse se credit, sed & propter ea, quae ab aliis intel liget, suam conscientiam informare, & secundum ea re spondere, sicut expressim dixit extra alles & sic facit pr¬ & non contra scio tamen, quod opin. Goff. communis es & quamvis verba eam videantur fovere, tamen, quo ad vin responsionis faciendae, mens verborum & jurium contra dicere videtur, si praecise respondere velit negando, vel a firmando, sed in medio jus est nam in juramento de ca praecise cogetur respondere, & non sic in juramento di veritate, in quo sufficere videtur, si dicat Nescio. ut 224. homines. ibi, & temere jurat. Isi affirmat, vel negat id quo¬ nescit, licet instante judice possit & debeat de conscienti respondere, non tamen affirmare quod ita sit, ne incurra anceps perjurium. ff.rerum amo. Mucell. §. durare fidem liten jvran. videamus,. circa prin. Secundum est, in quo differi secundum Goffre. quia de veritate locum habet in omn causa, sive in spirituali, sive in temporali: sed de cal. nor habet locum in spiritualibus: imo loco illius successit jura mentum de veritate dicenda in defectum juramenti d calum. ut patet inf. de his, quae no. §. & nquib. versi in spiritua libus. & seq. Tertium, quia juramentum de calum. mult continet capitula, ut patet infr. eod §. quid contineatur. qua non continet juramentum de veritate dicenda. Unum ta men non omittas, quod ubi juramentum de veritate prae statur in defectum juramenti de calum. statim post liten contest praestandum est, ut sic in tempore imitetur natu ram illius cui succedit. argu. ff. de pet. haer item veniunt. §, cun praediximus. & C. communia de leg. I.i. secundum Goff. & mi lius ff siquis cau. si eum. § qui injuriarum. puto tamen, quo & postea exigi potest, ut no sup. de lit conte. §. & quando. ve etiam ante, ut non inf. qui matrimonium acc. pos. sub rub. si mu tier petit. versic. sed quoniam agens. Sed & quarta differen tia no. potest; quia juramentu de veritate potest per pro curatorem praestari. ut in authen.d. nu. extra, de testi. ad hoc, e inf praesentium. tibi authoritate mandamus, secus in jura mento de calumnia, quod praestatur in animam juranti: inf. eo in pertractandis: nam in personam procura. non po suntbene cadere capitula, quae continentur in jura. de ca lum. ut patet infra eod §. quid contineatur. & vide, quod no supr. eod. § quis debet jurare, vers. hoc autem no. de hoc enin quod hic dico regulare est. Sed aliquando fallit in casibus ut ibi not. alii tamen nullum excipiunt casum. Sed nur quid si semel negavit, iterum cogetur respondere? put quod sic; si allegetur quod non melius noverit veritatem nam ad judicem pertinet, inquirere veritatem; & potes esse, quod quando respondit, non calumniabatur, quia si credebat, nunc autem contrarium credit, ut ff. de damn. in fect. qui bona §. si quis stipulaturus: ideo secundum Goffreo non sufficit, quod in juramento de calum juretur de prae terito, ut dicat se non calumniandi animo movisse litem seu adjiciat non movere, & hoc ex parte actoris. & eo demmodo reus dicat, quod non calumniandi animo resi stit, ut probatur ff. fam. erciscun. inter cohaeredes. §. qui faom. tiscun secundum Goffre. quinimo videtur, quod hoc no fufficit, nisi & futurum tempus complectatur, scil. ut di cat, resistit in futuro, ut innuit Iquae bona. §. si quis stipulatu rus. & quia hoc juramentum ad totam fitem externditur ergo ad tempus futurum, ut dixi sup. eo. in princ. & probatur C. de ju. rem non novam. §. patroni. unde si bene vellet servari juramentum is qui tunc responderat, proprio motu veni ret, & responsum suum corrigeret; sed quia pauci capi unt verbum istud, saltem quo ad effectum, tutius est quo porum interrogetur

Quid contineatur in eo His versib. 1 com¬ prehende: Istud ju¬ retur, quod lis sibi justa videtur, scilicet actori in agendo reo in defendendo. Et si quaeretur verum, non inficietur Nec distingue utrum positio sit negativa, vel affirmativa ergo qualitercunque ponatur, respondendum est quoc dic, ut not. infra ae probat. S. quis debet, vers. nunquid ergo Ut lis tardetur, dilatio nulla petetur. Nil promittetur, sc¬ licet causa corruptionis nec falsa probatio detur, scil. qui ad instrumenta, vel testes, vel alias species probationis, di quibus no. infra. de prob. §. quot sunt species. probantur haec, s fam. ercisc. inter cohaeredes, § quifam. erciscunC.eod. l. 2. & auih principales, in auib. ut litig jurent. col. 9

Quae sit poena. nolentis praestare hujus modi sacramentum. ut actor intentata actione cadat, scilice per sententiam, quia absolvetur reus. sed si reus non vul jurare, habetur pro confesso in jure: & sic pro convicto unde condemnabitur in his capitulis, quae in narration comprehensa sunt, ut infra eod, cap. ultim. § poena Ceod I2.. quod si & § sin autem res, & auth. principales, in si. in auth. ut li tig jurent. coll.9. & accedit, ff. de interrogat actio. de etate. §. qu. tacuii