Titulus 35

De Pactis XXXV Rubrica.

SUMMARIA i Pactum quid fii 2 Pactum unde dicatur 3 Pactorum divisiones quae sint. 4 Pacisci an possit in ecclesiasticis 5 Pacisci de rebus spiritualibus an possit. 6 Efectus pacti quis su

QUoniam per pactatreuga firmat, & pa¬ reformatur, praemisso tract. di Treuga & pace, dicamus de pactis. Vel sic Explicito tractatu ordinandorum, & eorum dem officiorum, accedamus ad praeparato ria judiciorum, & quoniam homines, ut judicia evitent pacta ineunt, & transactiones, de his tractandum est. sec quia pacta generaliora sunt, quam transactiones, & decen tius & honestius a lite gratis disceditur, quam pecuniae in terventu ante tractatum de transactionibus videamus de pactis. Videamus itaque, Quid sit pactum, Et unde dica tur, Quae sunt divisiones pactorum, Quis in ecclesiastici pacisci possit, Et de quibus rebus, Quis sit effectus, Et a¬ quos extendatur

Quid sit, pactum Duorum, plurumve in id dandum vel faciendum alte ri ab altero consensus verbis expressus animo obligandi Ideo dico, Dandum, vel faciendum, quia quamvis duc consentiant in hoc, quod lapis laedit, vel in hoc vero, Titii esse hominem: vel in hoc falso, Titium esse asinum, non ta men est pactum. Ideo etiam dico, Alteri ab altero, quia s paciscor tecum invito Titio, quod Titius det Seio centum non valet pactum, sed si paciscor tecum, ut quid des Titio pactum quandoque valebit, f. de verb oblig stipulatio. §. alter¬ & §. stipulet, nec mireris, si pactum inutise ad agendum pa ctum vocetur. nam sic a jure vocatur. C. eo.I. debitorum & pacto inf eo .c. i. Ideo etiam dico, Verbis expressis, quia non sufficit gerere mente, nisi exprimatur ore ff. de verb. obligai quicquid astringendae. C.de condi ob causam si repetendi, inf. de ap pel constitutis. Ideo dico, Animo obligandi, quia si causa do ctrinae proferam, quid est pactum, non obest mihi, vel et iam causa loci. f.de actio & oblig. Iobligationum substantia §i nisi sit clericus, quia aliquid turpe exprimat, infra. de exce¬ prael. quam sit grave & per hoc quod dicit, Duorum, differ a pollicitatione, quae est solius offerentis promissio, ff. d¬ pollici pactum. §.. ff. eod. li. promissio autem non solum re ferri potest ad pollicitationem, sed ad nudum pactum, & stipulationem, f. de aedil. edi.l. sciendum, §. I. quod dixi verbis intelligas a promittente praemissis, & recipiente subsecu tis, ut, Dabo tibi decem. tu respondes, Placet. nam si recipi entis verba praemitterentur, stipulatio esset. ut Insti. de veri obl.i. prin ff.ae usur. I.i. si tamen res inter praesentes geritur praesumitur, quod stipulatio praecesserit, ff. de verb. obl. Titia §. pen. & quod rei responsio sit subsecuta C. de contrah. stipu .i. nisi contra probetur, fi. eo jurisgentium, §. quod vere. sun tamen & aliqua pacta tacita, ut inferius apparebit

Et unde: dicatur A pactione, f. eo. l. 1. a pacti¬ ctione, hoc est, a pace & actu quasi dicat, ad pacis actum. nam post diversos motus, va riaque certamina ad pacis actum veniunt paciscentes, ff. e¬ l. 1§. conventionis. C. de rescin. vend. si voluntate, & hoc nomer pactum generale est, ad omnia quae inter partes aguntur causa inducendae vel tollendae obligationis, secundum Gos nomen vero conventionis generasissimum est, unde & scholares in scholis convenire dicuntur. vel dicitur pactum a percussione palmarum: veteres enim paciscentes, per cutiebant sibi palmas ad invicem, in signum fidei non vio latae. unde legitur, quod Abraham, & Abimelech percus serunt foedus, Gen. 2i. unde potest dici pactum, quasi pal mae ictus, quam percussione, interposita panno videatur nu dum. utuntur etiam moderni

Quae sunt divisiones pactorum Utqui membra nas occupabit, nisi ut scholares expensis inutilibus fatigem tur. Quaedam enim sunt inutilia, quaedam utilia, & hoc ali quando ratione personae, aliquando ratione rei, aliquan do ratione contractus. Item aliquando pariunt, aliquan do perimunt, aliquando elidunt, aliquando informant a ctum. Item quaedam nuda, quaedam vestita. Item quaedan nominata, quaedam innominata. Item quaedam expressa quaedam tacita. Item quaedam inter praesentes, quaedan inter absentes. Item quaedam pura, quaedam in diem, quae dam conditionalia. Item quaedam publica, quaedam priva ta. Item quaedam in rem, quaedam in personam, ut in sum ma Azo cujus verba sequuntur, unde si eam habes, scribe re non oportet. Pactorum igitur quaedam inutilia. Prim¬ videamus de inutilibus, ratione personae: inutile enim est ratione personae, ut si fuerit furiosus. nam expressim con sentire non potest. ff. de actio. ex obligatio.l.. § furiosum, sec nec tacite. f. locati. & con. qui ad certum. nisi in casu. ff. sol. ma l. 2§. voluntate, si autem fuerit pupillus qui paciscitur, si si capax intellectu, ut saltem naturaliter se opliget, valet ali quando. ut ff. de actio. & obl. Ifuriosum. & denova.l.i.insi. & d condit. indebi. I. quod pupillus & hoc ubi se vult obligare. nan si alium sibi obligare vult, potest etiam sine tutore. & ff. d autho. tut. obligari. In prodigo quoque idem omnino dico ff. de verborum oblig. is cui bonis. adultus vero, si curatorem ha beat, prodigo similis est, si vero curatorem non habet, ob ligatur ex omni causa civiliter & naturaliter, sed restitui tur. Cde resti. in integ. mino.I. si curatorem habens. Plane filius familias ex omni causa paciscitur, praeterquam in mutu¬ pecunia, & ibi quidem obligatus est civiliter, & naturali ter: sed habet exceptionem. Item vovendo non obligatur sicut nec servas f. de actio & obli, filiusfa & f ad Macedo. ln. in primo responso & de pollic si quis rem. §. voto. nisi filiusfam lias ex voto ingrediatur monasterium. C. de episc. & clel alias vero servus paciscendo, ut domino acquiratur ex o mui causa, valet pactum. F. de verborum obligat. servus vetan te. & de acquirendo rerum dommio. etiam invitis, nec obsta quod legitur. f. eod & heredit. quia ibi servus erat pactus ne a se petatur, id est, ne ipso vivente aliquis ex parte su conveniatur: & ideo doli datur domino exceptio, no directa pacti exceptio, sed in filio & patre. non idem dic tur, & est ratio differentiae. quia filio directe proposui pactum, & per eum directo proficit alii, quod ita non es in servo. & de tali pacto personali loquitur. f. eod si tibi? pactumne a se petatur quandoque tamen dicitur personale quod uni tantum proficit. & ita ponitur f. eod. idem. §.1. II cet autem dixerim, servo non proficere pactum, ne a si petatur. fallit tamen in casu, sed mutato statu suo. ff. eoden jaris. § sin autem si autem servus paciscendo domino noce re velit, si quidem in Dominicis non potest. C. eodem servu creditores. praeterquam in seipso ffdevi & viarma. l.I. §. quo¬ adjicitur. ipse enim servus non est res peculiaris, quia ne mo in sui ipsius peculio est. f. de peculio l. Stichus habet. in f ne legis. In peculiaribus vero paciscendo domino praeju dicat. usque ad quantitatem peculii ff. de peculio si quis se pum. § etiam nisi in casibus ut si donet. ff. eodem contra juri §. si filius. Item si compromiserit etiam cum poena, vel intercesserit non in causa peculiari. ff. de pecul llicet §. sis lius. & §. si servus. Item si se mandaverit emendum, iden puto, si se vendiderit ff mandati. si servus extero. idem etian si voluerit, ut jam diximus his ergo modis ratione perso narum pacta sunt inutilia. Item ratione rerum quae pro mittuntur, censentur pacta inutilia. ut si impossibile pro mittitur ff. de regul jur. inpossibilium. Idem est. si de jure si impossibile, puta contra leges, plebiscita, senatus consul ta, decreta praetorum, edicta principum, vel in fraudem a licujus eorum ff. eodem juris. § praetor. & de singulis faci le est ponere exempla & probationes Institut. quibus modi alien, licei ff de offic praesid. I plebiscito. & ad Vel. & ad Macedor senatus cons f. eodem jure § si paciscar. & C. ne lice. poten. I. pr ma. Fraus autem admittitur facile de persona ad perso nam. idem est si dolo malo fiat pactum alterius decipien di causa a principio, vel ex post facto dolo commisso. hi¬ tamen tenet pactum, licet replicatione elidatur. quod noi est ita omnino in superioribus exemplis, nisi in Senatus consulto nominatis. ipso autem jure non tenet pactum non tantum in supradictis, sed etiam si turpe quid pro mittatur ff de rerb oblig generaliter. & l.ult. &! sistipuler secu¬ si turpiter, sed non turpe quid promitteretur, ut puta pe metum, vel dolum: tunc enim datur actio, sed per exce ptionem eliditur, ut dictum est. C. de inutili stipul dolo F eo¬ juris. §. dolo. & § sive. nisi forte contractui bonae fidei dolu causam dederit. tunc enim contractus bonae fidei nullum est. ff. de dolo. eleganter. & de minor. mcausae. I. 2. ita tamens dolus fuerit simplex, id est, cui metus mistus non est, ali¬ quin tenet, nisi in casu, sed rescinditur per actionem, quo¬ metus causa fi quod met, causa si mulier9 si duos. & § penuli & antepen. Deficit quoque pactum ratione rei, quae no est, nisi mora in eo praestanda praecessisset. ff. de contraher emp. domum. & de verborum obligat. inter stipulantem. §. pen.i dem est, & si hominem liberum, vel rem sacram, religio sam, vel similia promittam: nam pactum tale non tenes Institut. de inuiil stipul. §. idem ju. est. Sed in pacto venditioni distinct. circa rem furtivam; utrum sciat venditor, & em ptor, vel solus emptor rem esse furtivam, & tunc non te net contractus, an uterque credat rem esse prophanam: S tunctenet contractus utrinque. vel si credat solus emptor tenet quantum ad hoc, ut ipse solum agere possit: nec ta men aliquid consequitur, nisi ultro quod convenerit, prae stet f. de contrah. emp. si in emptione §. liberum. & Sitem si em ptor. & l. 3. & 4. & forte plus operatur scientia emptoris quam venditoris, quia occasione contractus committitu vitium ab emptore, quod alias non committeretur: at in venditore erat scientia, etiam antequam venderetur. quoc autem dictum est in re furtiva, servabitur in re sacra, & re ligiosa, vel libero homine, & forte non idem in re vi pol sessa, quia rei immobilis non admitteret furtum scienti¬ emptoris. Inst. de usucap. §. quod autem, quod si commode tur, vel deponatur res furtuva, forte idem quod in vendi tione distinguetur. Item inutilia sunt ratione contractuum ut inter virum, & uxorem, qui donare sibi non possunt sed vendere ff. de don. inter vi. & uxo la. & I.si sponsus § circa Item ratione potestatis. C. de contra jud 12. Habetur etiam mista consideratio personarum adinvicem. nam licet hi¬ omnis obligetur, & ille cum omni, hi tamen duo adinvice non obligantur, ut pater & filius, nisi in castrensi peculi o vel quasi castrensi peculio. Inst. de mut stip. §. itrin mutilis r de jud. lit. Item personarum & rerum. ut licet haec persorm¬ cum omni possit obligari, & haec res ab omni promite possit, & pactum de ea neri: hoc tamen de ea sibi danda pa cisci non potest, ut si commercium rei non habeat, propte testatoris voluntatem, qui ei alienari prohibuit, vel servi manumittit. f. de legat 2 peto. §. item. & Csi mancip iia fuer alit. ut ma. Lea. vel pone exemplum in Judaeo, qui licet ali¬ possidere non prohibeatur: Christianum namque man cipium emere, & sibi habere non potest. Cnr lic Iudae Christi l.I. vel pones casum in serico. C. quae res vendi non poss. compa randi. Item rerum & pactorum, ut si de re certa certo mo do pacisci, puta incontinenti non liceat stipula. non tenet f derelg si locus. Item personarum, rerum & contractuum ut si de re mea mihi danda paciscar. nam licet alias supe ea contrahere possim, & omnis super ea contrahere pos sit; in hac re tamen ego dominus rei sic pacisci non pos sum. si ergo ratione personarum tantum, & rerum tan tum, & contractuum tantum, & mista inter eos conside ratione habita pacta censentur inutilia

ET ut nihil de contingentibus committamus, sciendun est quaedam alia esse pacta, in quibus occulta est ratio quae censentur inutilia, tanquam publicae utilitati adver iantia. & quia probabiliter de his dubitari posset, utile es se videtur ea referre quae superius omissa sunt: & quiden pactum ne liceat revocare precarium, non tenet. ff depre cario. I. cum precario. vel dic, quod ibi non fecit pactum de non petendo. tunc enim teneret, sed concessit ad tempus & interim mutavit voluntatem. Ideoque cum unum spe ciale pro eo cui conceditur inducatur, scilicet ne tenea tur, nisi de dolo & lata culpa ff. de precario. quae situm. §. & il lud & hoc contra eum inducitur argum. ff. de jurqurando eum qui. Item ne prosit exceptio venturo ad judicium f siquis cautio. sed & si quis. §. quaesitum. vel quod est verius ibi tenet pactum speciale: generale non, ut ibidem dici tur. Item de dote ulteriori die reddenda. ff. de pact. dotal.b Idedie. Item ne quis non nisi inquantum facere potest condemnetur. f. sol. mat. alia §. est & ibidem redditur ra tio. Item, ut liceat postulare ei cui non licet. ff. de postulan do. quos. nam expedit hoc, ut maleficia puniantur. f ad le gem Aquil. I.ita. Item ut miles sit procurator. f deprocura torib filius. §. veterani. esset enim hoc contra publicam uti C. loca. milites. Item de repudiando jure agnationis. F. eod jus agnationis vel patriae potestatis. C. de pat. po abdicatio. & es in his ratio, quia juris naturalis sunt. f. de regul. jur.l. jura Item ut non soluta pecunia pignus sit creditoris. C. depact pig. I. ultim. Item de remittendo juramento calumniae. C de jura calum. I2§. sed quia. Item de servo in dominem tor quendo. C. de qua stio. I. servos. ibi tamen loqui non videtu de pacto. Item ne de dolo futuro agatur I. quod quando que committatur. ff. de pactis, si unus § pactus. & ibidem as signatur ratio prohibitionis: secus, si pacisar ne deposit. agam; quia expressa nocent, non expressa non nocent. f de reg. jur. expressa. Item ut liber sit servus C. de lib. caus. ne fi. vel ibi non erant verba pacti, sed scripserat se servum es se. Item, ut servitus sit in re, in qua alius habet usumfru ctum, nec fructuarius videtur posse concedere proprie tario, vel alii? quod tamen intelligo, si dicat, Consenti¬ tamen salvo jure meo ff quib. mo prign. rel hypo sol a debito ff de usur. sed & siquid maedificarit in fin Item ut si quis suc cedat certo homini, vel non succedat. vel certo modo suc cedat: nisi inter mili. C eod. licet. & I. quaestione & de inefre rest. I. si quando. §. illud. & decol. I pactum. super haereditat. autem incerti hominis tenetur ut inter socio f. pro socio 3. § sed de illo. sed & in haereditate certi tenet, si vel demi nus contractui consentiat, & in eo consensu, si persevera verit usque dum vivit, vel contractus praecesserit ex cuju necessitate fiat cautio haer editatis, f. de actio inipt. si quis & de haeredit vel actio. rendi. I2. §. 2. & soluic matr. siv ero nego cum nec distinguo inter pactum de haereditate futura, ui illud valeat, & pactum de futura haereditate, ut illud vale at. & similem transpositionem & varietatem dicuntur in ducere, ut si dicitur magister Petrus in literatoria, intelli gatur fcientia: si vero dicitur Petrus magister, intelligatu de carpentario, secundum Placent. pactum vero de no petendo fideicommisso conditionali, tenet. C. eod. I. prima licet repudiatio non teneat. ff. de lega. 2. si ita sit scriptum. §. sub Item ut judex sit meus qui non est meus. ff. dejurisdie mmium judicum, si convenerit. infra de foro competen signifi cast. Item ne liceat vendere pignus, f. de pignora. act l. 4. Itemn agatur causa libertatis meae, vel criminis mihi objecti. est ratio, quia non tantum prohibentis, sed etiam colenti exequi litem interest ff.de libera. causa. l. 12&3. & de appel. nomtntem

SUperest ut de pactis utilibus, quae sunt vires pacto rum, videamus: & utique sunt hae, ut pariant, perimani elidant, informent, nec est necesse, ut quintum addamus scilicet quod adjuvent: nam continetur sub illo elidan¬ nam quae elidunt actionem, exceptionem adjuvare vidi tur, & quae adjuvant actionem, elidunt excep. & primo di¬ pactis quae pariunt videamus, & sic quod pactum fueri nudum, propter nimiam frigiditatem, actionem parer¬ non potest, nisi mirabiliter hoc specialiter in quibusdan casibus accidat, ut in donatione. Item in constituta peci nia. C. dedo. si quis argentum. §. sin autem hoc minime donator. In stit de act. §. tem praecor. & in dote. C. de do. prom. I. ad exactionem & in promissione nuda facta civitati, f. de poll l. pactum. & in nautico saenore. ff denau. sae. Iperic. & in accessione fru menti. C. de usur. Ifrumenti. & in usuris civitati promissis. de usa. I.etiam. & nos ex nudo pacto actionem damus, quo dic. ut nota infra co. § quis sit effectus, de arb. §. qualiter con stituatur. versic. sed mens. si autem non fuerit nudum, sedve stitum, actionem parit. sic enim ei recte nomen imponc quod si aliquod est nudum, quia ex eo actio non datur. ( eo. I. legem. & l.traditionibus. ergo aliquod est vestitum qui¬ actionem indulget vestitur autem pactum 6. modis seci dum Joa & Azo. Re. scilicet ut Inst. quibus modis re contrahi ob. in prm. Verbis. Instit. de verb. obligat. m princ. Consensu Inf de oblig. quae ex consensu. in princip. Contractus cohaerentia C. eo. in bonae. & l. petens. ff.eo. juris. §. 1. & §. quinimo. Literis Instit. de li. obl. m princip. Rei interventu. C. de rerum permi ex placito. ff. dererum permu. l.i. & hoc secundum commu nem opin. Sed miratur dominus meus de domino Azc & plus miratur de do. Jo. qui subtilioris ingenii fuit, quo modo tantum errorem approbare potuerunt, nec aliqui de quatuor primis modis dicebat ipse, puto pactum vesti ri: a cum autem nec nos, nec ipsi leges habeamus, opor tet quod probemus intentionem nostram naturali ratio ne, a qua nunquam recedere possum, certe secundum na turam cujuslibet rei est, quod aliud sit id quod vestit, aliu¬ quod vestitur, & quod substantia dicatur vestiri per acc dens, non accidens per substantiam. Quod non vestiatu re, ita probo. si ego & tu conveniamus, ut tibi dem aliqu pecuniam mutuo: ex tali consensu seu conventione, ne¬ ego tibi, nec tu mihi obligaris, si autem tibi numeraverim tam cito mihi es obligatus ex ipsa numeratione ex aliqui pacto. Instit. quibus modis re contrahi. obli. respon.i. igitur cun ex numeratione ipsa obligatio oriatur, dices quod pe numerationem vestiatur. & sic numeratio per numeratio nem, certe hoc nullatenus dicere potes. Idem dico & in vel bis: quamvis enim stipulatio consensum desideret. tamer stipulatio est verborum conceptio. ff. de verb. obl. l. s. §. stipu latio. Sed nunquid dices verba per verba vestiri, certe se cundum naturam non. Item ex solennitate verborum a gitur, non ex consensu. dices ergo, quod consensus vestia tur per solennitatem, & sic accidens vestiatur per substanti am, non quod autem ipse solennitas substantia sit, apparet quia ex ea agitur, & illa est ipsa quae contractum stare faci in viribus suis Item nec literis vestitur, quia ex ipsis literi procedit obligatio. hoc est ex solennitate ipsarum litera rum, non ergo recte dicere potest, quod literae per litera vestiantur, quod autem ex scriptura oriatur obligatio, pro batur Inst. de lit. obli. quasi in medio. Item nec coniensu vesti tur eadem ratione, quia in venditione ipse consensus obli gat, non verba, hoc est conventione pretii. Instit. de contrah emp. & vendi. in prin. non ergo dices, quod consensus pe consensum vestiatur. Sed instabis, & quaeres, tale pactum au est vestitum, aut nudum: respondeo, nec hoc, nec illud, quid ergo firmum est, pullus enim natus, nec ferratus est, ne¬ deferratus, sed natus est sine ferris, & sic haec pactafirm: & callida nata sunt. His ergo refutatis, dic quod duobus modis tantum vestitur scilicet rei interventu, & cohaeren tia contractus, si enim conveniamus de permutatione fa cienda, re demum tradita ab aliquo nostrum perficitur. obstat & tunc non ex rei interventu, sed ex praecedenti pa cto agitur. C.de rer. permu. ex placito. bene ergo possumu discernere pactum praecedens, quod vestitur interventum rei & quod vestit. Idem aperte videre potes in vestimento co haerentiae contractus. nam & si ibi agitur ex pacto praece¬ denti contractum, vel incontinenti subsecuto pacto vesti to per contractus cohaerentiam f eod. lquris. §. quimmo. E §. adeo. & etiam datur exeo duplex actio. C. de pactis inter emp. & vend. l. 2. Dicunt etiam, quod vestitur per rei princi pium. de polli. si quis ob honorem. & l.i.§atem si sine causa. Sec respondeo, Speciale est, quod si quis ob honorem vel sint causa polliceatur aliquid se daturum, quod promissio te neat, tamen in utroque exceptionem habet, antequam inci¬ piat sin autem inceperit, non dico pactum vestiri per ha¬ exceptionem. sed potius exceptionem quam habet, amit tit, sicut alias Maced. exceptio denegetur, si solvere coepit vel pignus dedit. ff ad Maced. item filius. § fi. & 2II seq. resp. 1. se cundum Iac. de Bel. Dominus vero Ubert. de Bobio etian octavo modo dicit vestiri, scilicet authoritate legis. C,d. don si quis argentum. Vestitur forte & nono modo scil. solu tione. f. de pigno. act. I3. §. fi. Item forte decimo modo, con sumatione administrationis. & sic per finem rei f. detut. E ratio. distra.l.ubi.I. si tutor reip. causa. in fi. & l. seq. Forte & un decimo modo scilicet juramento. inf. de usur. debitores. C.s adver. ven.l.i.de jud. vidu. tol. I2. ff. de ope. lib. ut jurisjurandi. Ei est notandum, quod pactum vestitur S praedictis quatuor modis. primus dicitur vestitum sic, ut multo tempore fue rit sine vestimentis his, & haec vestimenta cum suo esse in cipit habere, sequentibus vero duobus modis, scilicet co haerentia contractus, & rei interventu vestitur post nativi tatem. cum enim paciscimur pactum, quod in sua nativi tate nudum est, sicut optime probatur ex continuation duorum. § f. eo jurisgentium. §. sed cum. &S quinimo. sed cum natum est ante, & retro respicit, & oculos aperit, an prae cesserit, vel sequi possit, vel statim nisi aliquis contractus cujus variis & griseis induatur, ut boream rabiemque pro cellae expellat, & suum suo domino in agendo auxilium praebeat pactum enim incontinenti factum, id est, paulu¬ ium ante contractum, vel paululum post contractum, ve in ipso contractu, nec dist bonae fidei, vel stricti juris. ff. cer. pet.I. lecta est prae scr. verbis act. dat C. de pact inter emp. & vend l. I. C. eo. petens. & in I. bonae fidei. vel ad interesse, si quis alia? erat contracturus C. de rescin.vend. l.ea conditione. aut si alias non erat venditurus, repetit quod dedit C. de pac. inter emp & vend. cum te. sed non repetit per conditionem ob cau sam: & subtiliter probatur. ff derer permu. l. i. §. pe. & fi. nam condictio ob causam locum non habet in contractibu: nominatis, nisi in contractu donationis hodie per Justi¬ nia. forte nominato, quia ex eo solo consensu datur actio sed olim non ita, f. de don.l. eum qui. alii vero dicunt dari con dictionem ob causam. argu ff. de act. emp. & vend. l. ex emp. § is qui viná. sed ibi non in venditione, sed in contractu ar¬ rharum venditionis loquitur, qui est contractus per se Informatur quoque vetus actio per hoc pactum inconti¬ nenti factum, id est. forma quaedam attribuit veteri actio ni, ad quam modo datur ff.eo. juris §. quinimo interdum & tui convenientius super hac re loquamur, dico ideo dicitur in¬ formari vetus actio: quia quaedam nova forma, id est, quali tas sibi attribuitur, & est qualitas actionis, ut dicatur bonae fidei, vel stricti juris. hic ergo ex vendito actio vel quaevis similis, licet bonae fidei sit sui natura & origine, tamen no vam formam dicetur assumere, quia dicitur stricti juris eo quod in locum actionis praescriptis verbis, quae ex pa cto nascitur, ipsa datur praescriptis verbis, aut actio sem per est stricti juris, nisi in casibus. Inst. de act. §. actionum. ig tur & ista propter subrogationem, arg. ffi si quis caut. si eum §. qui injuriarum: substantiam tamen actionis eandem ess non nego. Haec regularia sunt: nam in tribus casibus nor nascitur actio ex pacto incontinenti apposito C. de jare do lavia. & de usur. Iquamris, ffde reli. quod si locus. Rei interven tu vestitur, ut in contractibus innominatis, qui ab initic nullam dant actionem, sed re postea interveniente & tra dita, competit actio ei qui interventu restituit contracti non alii, scilicet praescriptis verbis, ad interesse, & condicti¬ ob causam ad repetendum quod datum est, ff. de praescrip¬ verb. naturalis, §. sim autem rem do. C. de condict. ob causam. I. si u propoms, de rer. permu. I. quomam. & lemptionem, & l. rebui. de aivisione. & l. in traditionibus & l. nemo sed rei vendicati¬ non datur. C. dererum pernut. I. cum precibus. tamen in uni co contractu, & in eo contractu in unico casu datur re vendicatio, scilicet in donatione ubi donatum est ut prae stentur alimenta. C. de don quae sub modo. l.i. hoc idem, fort dici potest, ubi lege commissoria, vel adjectione in diem vel conditionis adjectione quid est venditum, ut C. depact inmer empt. & vend. I. commissoriae. & de in diem adject. Lubi, ultm. & de contrahend. empt. I. si quis in fundum. Perimun quoque pacta actiones, ut stipulationes animo novand factae: sed istae conventiones non tantum perimunt actio nem, sed etiam inducunt, sicut & in bonae fidei contracti bus qui solo consensu contrahuntur, si re integra, id est, re non tradita. & nihil pretio soluto paciscendo augeant, ve diminuant pretium, ut nova detur actio: & vetus tollitur nisi in contrarium agatur, nam & in totum possent a con tractu recedere, ff. eod juris. §. adeo. & Isi unus. §. pactus, & a contrahend. einpt. I. pacta, & de rescind. vend.I. si quam: quidan tamen dicunt, veterem cum prima remanere, nisi in con tractum agatur. Acceptilationes autem perimunt, se¬ non transferuntur, Instit. quib. modis tollitur obliga §. item pe acceptilationem, & §. novatio. Item pactum simplex actic nem furti & injuriarum tollit. ff. cod.I. si unus, §. sed si pactum & l. si tibi. §. quaedaan. Item sunt alia pacta, quae actiones el dunt: nam pactum de non petendo, naturalem tollit ob ligationem, ff.de solu. I. Scichum §. naturalis, sed & vulnus in fligit civile, & ipsam elidit, ne effectum sortiatur. Potes & tertius effectus notari: quia obligat naturaliter paci seentem non petere, sicut et civiliter, & naturaliter obli garetur stipul. interveniente: nec obstat quod legitur, ff.d jure det, si pater, §. 1. quia quod ibi dicit, non obligatur ve rum est civiliter, obligatur tamen naturaliter: vel non ob ligatur aliquid dare, sed obligatur non petere. Pactum au tem de petendo non tollit ipso jure pactum de non peten do: quia naturalem obligationem extinctam non resusci tat. sed obstaculum quod apponebatur civili, ne sortiretu effectum, rejicit remedio replicationis. & satis dici potest ut tollat naturalem obligationem ipso jure, qua credito tenebatur non petere: stipulatio autem Aquil. tollit ipsi jure obligationem praecedentem, & redditur ratio, quia i pactis factum versatur, f. eod si unus, § pactus. Instit. de excep¬ §. 1. quae ratio est aperta: nam stipulatio continet jus, id es obligationem, ut aliquid detur, vel fiat novandi animo. Pi ctum autem de non petendo principaliter interponitu ad extinguendam obligationem: nam & acceptilatio, qui haec duntaxat agit ut extinguat, non extinguatur per con trariam acceptilationem, ergo quod dicitur in pactis ver sari factum, subaudi in talibus, id est, ad extinguendum in terpositis, pactum autem de dando vel faciendo, quo na turaliter obligatur pupillus vel servus, tollitur ipso jur per pactum contrarium, ff. de jurejur. Isina. & de nova. I pri ma. quidam tamen rationem differentiae assignant inte pactu de non petendo, & pactum de petendo: quia prom ptiora sunt jura ad liberandum, quam ad obligandum, f de actio. & oblig. I. Arrianus

FIeri possunt & aliae divisiones pactorum, quae quidem utiles sunt, licet non sint ita omnino necessariae, ut jan dicta divisio. Pactorum igitur alia sunt nominata, alia in nominata, f. eo. Ii.si. & l. juris, resp. 1. §. 1. & derer. perm. l.i. & a praescr. verb. naturalis, & differunt haec inter se vel circa con ditionem obcausam, vel circa obligationem civilem, qua non nascitur statim, ut ex praemissis liquet. Item pactori quaedam tacita, ut in reddita cautione, non ita in reddito pi gnore. Item in reb. inquilini invectis, & inconditione qua inest promissioni dotis. & in repetitione pactorum praece¬ dentium principalem contractum, ff.eo. l Labeo. §. sed etiam. &l postquam & litem. & eadem potest assignari ratio, cum credito. res naereditarii experiuntur contra emptorem haereditatis eis sponte respondentem. Videntur. n. pepigisse cum haere¬ de, ne ipsum conveniant. C. eo. si creditores, f. eo. qui in futuru m quidam tamen dicunt, quod si emptor non est solvendo, dla¬ tur actio in venditore ff. de leg. 1. plane, §1. sed certe ibi nor loquitur de creditorib. haereditariis, imo de fideicomm is¬ sario, cui restituenda erat haereditas. Item ibi dicit primum teneri venditorem, si vero non sit solvendo, dicit teneri em¬ ptorem. venditor. n. rogatus erat restituere, sed tamen & emptor tenetur quasi servus institutus, qui adivit, jubente emptore, sic rogatus: quia sic rogatus erat dominus ejus C. eo I postquam. Item dicunt, quod si taceat quis mota lite per triennium, postea non auditur. C. eo. postquam. sed hoc falsum est, quia etiam in 40. an. perpetuatur actio. C. de pnesc. 30 a Iult. dic ergo, quod renunciavit expressim, non paciscende cum adversario, odio tamen litis repetitur. Item pactorum alia fiunt inter praesentes, alia inter absentes, f. eo. Labeo. Iti quaedam pure, quaedam in diem, quaedam sub conditione f de verb significa. cedere diem & de acti, & obl obligationum Item quaedam incipiunt a conditione, quaedam autem subse quuntur praecedentem pactionem, f. de verb. obl. Iita & not plene. C. eo si pacto. Item pactorum quaedam sunt publica, ui quae fiunt inter duces belli causa pacis, vel treugae, vel con similium: quaedam privata, ut quae fiunt ad utilitatem sin gulorum, ut dicitur in re privata, sive privatorum. Item pri¬ vata alia juris gentium, ut fere omnia alia sunt legitima. i juris civilis, ut obligatio literarum, contractus emphyteu ticarius, stipulatio f eo, conventionum, & l.legitima, & dejusti¬ tia & jure. l. 1§. priratum, & l. ex hoc. Item pactorum alia sunt in dando, alia in faciendo, f. de verb. obl. 12. Item alia sunt ir rem, alia in personam: vel ex utraque parte, vel altera tantum & hoc non tantum ex verbis, sed ex voluntate, sine mente contrahentium perdendi potest, f. eo juris, § pactorum, & I qui in futurum, § i personale autem dicitur duobus modis ut praedictum est. Item alia sunt nuda, aalia sunt vestita, ut ¬ ex praemissis patet. item contra leges, ut dictum est, & ir his nec poena subsecuta valebit, f. de verb obl. Isi hujus& l. Ti tia. Alia sunt secundum leges, & in his valet pactum & poe na, ut tamen actor altero debeat esse contentus, nisi in con trarium sit dictum, f. eo. I. rescriptum, §, si pacto. Alia sunt prae ter legem, ut cum paciscor alii dari. & in his pactum nor tenet: sed si mihi stipulor poenam, si illi non datur, tenet, f de verb. obl. stipulatio ista. §. alteri. Item pactorum alia certa alia obscura vel ambigua: obscura autem interpretamui contra venditorem. quod intelligo, si ejus commodo fue rint apposita, puta stillicidia ita sint, uti sunt: vel dixit, equi non ascendere arbores, & intelligebat de potestate si auti gratia emptoris apposita sunt, ut quia dictum est rei em ptae accedere Saichum, & incertum est de quo sit sensum interpretor contra emptorem, f eo. I. veterib. de conhrah. enij si in enptione & l.cum in lege. & hoc, nisi significatio verbori ambiguitatis quaestionem dirimat. f. de verb obl. si mihi & Ti tio, §. fi. de verb. sig. nepos Proculo, & de ser. ut praed si servitus. Iten hoc nisi constet contrahentes dissensisse. tunc enim pactu esset nullum, ff. de verb. obl. l.inter, §. L. item pactorum alia fiuni incontinenti, id est, antequam contrahentes divertant ad a lia negotia ff. de verb. obl. continuus, in prin. & de duo. re. I.duos, §. duo rei & ad leg. Iul. de adul.I. quod ait, §. quod ait. & de testa.I naeredes, §. fi. Alia fiunt ex intervallo, ut quae fiunt e contra rio, sc. postquam contrahentes ad alia negotia diverterum & haec non perimunt actiones, nec sifiant super acciden¬ talibus vel super naturalibus. contractibus ut in fidejussor praestando, vel poenam tripli vel quadrupli, nam licet ipsa poena, vel fidejussoris datio non sit de natura ipsius con¬ tractus, evictio tamen, super qua imponuntur, est de eju¬ natura. C. deeric. I. non dubitatur: si autem fiat super summi ipsius contractus, id est, super augendo vel diminuendi¬ pretio, quandocunque fiat, valet, ut supra dictum est. Iten pactorum quaedam sunt ad augendum, quaedam ad defe rendum, f. ac comrah. empt. I. pact.

SUperest, ut videamus ad quos ipsorum vires porrigun tur, vel quibus noceant: & quidem regulariter est ho¬ tenendum, quod pactum debet rei prodesse, & nocere cum quo factum est, & non alii, nec in re alia f. eo, si unus, § pacta fallit autem in casibus F sol. mat. Cajus. de verb. obliga quodcunque, §. si ita. & C. ad exhib sires. & ff. depositi. public. e C. de donat. quae sub mo quoties fi depign. actio, si cum venderem Idem est in pactis personarum publicarum, nam ex ei dantur utiles actiones, ff. rem. pu. sal. so. non quasi. M. tamer lemper ex alterius pacto dicebat dari utilem actionem quod falsum est nam specialia non sunt trahenda ad con sequentiam, ff. de legi. & se, consquod vero sicut. & nota. C. pe quas perso. no. acqui. I.I. Quod autem dictum est de pac scente, intelligendum est & de succedentibus ei, sive iin rem, sive in jus universum succedant, ut eis proficiat pa ctum, si fuerit in re, f. eod si tibi, § pactum conventum. & l.t. b. Si vero fuerit personale, nulli alii prodest, vel nocet, cod. idem, §. personale. sed tamen & personale dicitur duo bus modis, ut supra dictum est. Si vero dubitetur, utrun sit personale, vel in rem, praesumitur reale: quia plerunq persona inseritur pacto, ut non personale sit pactum, se¬ ut ostendatur cum quo sit factum. Item plerunque tan nobis, quamhaeredibus nostris consulimus, f. eod jurisgen §. utrum, & de proba. I. si pactum. Illud certum est, quod ei persona filii vel servi proficit pactum domino, vel patri si pactum fuit in rem. secus si personale, per quod tantum filio vel servo tantum voluit provideri. nam si in vita fili vel servi omnibus debebat prodesse ex pacto servi, datu domino doli exceptio, ex pacto filii datur exceptio patri f. eo. & haerede. ex persona autem patris proficit filio quan doque utilis, quandoque nullo modo, ut supra dictum est & dicitur, fFaeo si tibi & l.ult. & I. sive & l. acquiren & l.ult. & haeredi. Az.

Quis: in ecclesiasticis pacisci polit. Prala¬ tus, si concipiat pacti a 4 in utilitatem ecclesiae. alias non: quia procurator no est dominus, infra de dona fraternitatem. secundum Da. se¬ contra utilitatem ecclesiae non posset sine authoritate ca pituli, infra eod contingit ff. de procur. mandato. 12. q. 2. sine. ne enim alias alienari potest, quod dic, ut nota. infra de rebu ecclesnon alien. Tu dicas, quod in omnibus, in quibus do nare potest, & quicunque donare potest, potest & pacisci quod dic, ut not. infra de dona § si quis possit. & §. quae praeter quam in spiritualibus. de quo dic ut in sequenti summa. Iten vacante sede capitulum eodem modo. sed hoc simplicite intelligendum est. quod dic, ut not. sup. de major. & obed. C ad quid. Item praelatus & capitulum, & tunc tenet mero jur¬ sed si ecclesia enormiter laedatur, restituitur in integrum infra de rer pernu. ad nostram, quod dic, ut nont. infra de resti in integr. & de his quae fiunt a praelatis sine consensu capitul

Et de quibus rebus. De temporalibus, nor spiritualibus, nisi fort amicabilis compositio fleret: quod dic, ut in summa se quenti

Quis sit effectus. Ut modis omnibus servetur etiamsi sit nudum. secundum cationes, infra cod ca.i. & 3. infra de testa. judicante, 12. quaest. quicunque suffragio. & quaest. 5. quia loan. quia inter simpli cem loquelam b & juramentum non facit Deus differentiam, 22. quaest.s. juramenti. unde peccat mortaliter, contr simplex verbum veniens, 22. q.1. praedicandum. & ideo qui procedunt de labiis tuis, tu sacerdos non facies irrita ? nam & ori debet cor convenire, c 23. dist. Psalmista hoc si si tale, quod possit servari sine detrimento salutis aeternae, & silicitum est possibile: secus, si illicitum impossibile ve inhonestum, infra eod cult. inde est quod ex pacto non ha bet locum successio in ecclesia Dei. infra cod accepimus. ne¬ potest augeri census ecclesiae, infr. eod clerici. pactum ta men authoritate Papaefactum, servandum est. infr. eod c.¬ &c. cum pridem. alias si sit impossibile, de jurem vel de facti non tenet, ff. de regulis juris impossibilium, & Institut de inuti stipulatione, in princip. & §. si impossibilis. etiam si juramen tum interveniat, secundum determinationem traditam infra de jurej §. quomodo censetur illicitum. versic. quid, & seq Et ad quos extendatur. Ad paclscentes. no ad alios, si tamen fa- ctum personale sit: quia generaliter pactum in una per sona, vel in una re habitum, non nocet alii. infra eod. pleri que, infra c.i. de caetero. & cap. veniens, ff. de pactis, si unus, § anti omnia, supra de offic. ord. dilectus. quia res inter alios acta, &c infra de sent. & rejud. cap. pen. hoc fallit in contractu, in que haeres succedit, infra de sol. c. 1. Illud etiam in summa notan¬ dum, quod frangenti fidem, fides a servanda non est C. e¬ cum proponas. & ac transact. sive apud acta. mfr. de funo. dilectus etsi juramento firmata sit. infra de jurejuran. cap. 1. cap. sicut & infra in fin