Titulus 32

De officio Iudicis. Rub. XXXII.

SVMMARIA Officium judicis quid si Officium judicis andesideret litis contestationem Officium judicis duobus modit exercetur Officium judicis quando, & in quibus locum habeat

DIctum est supra singulariter de spe¬ cialiter de officio Dignitatum & Judicum, & quid ad singi los pertineat ratione officiorum, quid rat one jurisdictionis delegatae, vel ordinariae hîc autem generaliter indistincte & indeterminate tracta tur de officio judicis, nec exprimitur cujus delegati ve ordinarii, eo quod de quibusdam hic tractatur, quae utriq sc. tam delegato, quam ordinaria communia sunt: sicut dar advocatum non habenti, quod facit delegatus. inf. e0. c. 1. 6 ordinarius ff. de postulando. l. 1. § ait praetor. Item restituere in integrum. quod ad utrunque pertinet. secundum traditu infra de restit in integrum. c. pen. C. ubi & apud quos resti. in ini grum postu. I. sin. ideo sic simpliciter & generaliter intitula tur haec rub. de officio judicis. in qua videndum occurri Quid sit officium judicis. Et utru desideret litis contest¬ tionem, vel de plano intentetur, Quando, & in quibus lo tum habeat

Quid sit officium judicis. Et quidem pote¬ stas judicis a jure assumpta secundum Goffr. Lex vero dicit, quod officium judicis latissimum est f. de jurisd. omn ium judic.l.i.vere di qit. quod officium judicis latissimum est, quia quicquid a gitur in judicio, vel extra, ad ipsum pertinet: quod vide per ordinem imfra de proba, quontam contra falsaan. & infr eod §. quando. & in quibus locum habeat. sed & extra judicium exercetur. nam judex debet esse solicitus, ut violentius ho minum resistat, ideo enim iudicialis rigor in medio posi tus est, ne quis audeat sibi sumere ultionem C deJudae nul¬ lus cur etiam ad arma venire patietur, quos juri dictio sua potest compescere F. de ususr aequissimum nam potest ean defendere poenali judicio ff. si quis jus dic. non ob Iunica. sed quia haec verba generalia sunt, & nullam aut modici do ctrinam tradentia, ideo dico ad aliquam specialem doctri nam tradendam, quatenus mihi possibile est, quoad judi cis officium. Aliquando potest dici purum, generale, & merum, ut quando judex proprio motu eo utitur. exem plum infra cod. §. & uirum. Aliquando potest dici solenne, tunc est iuris, vinculum, ubi videlicet loco actionis pro ponitur exemplum inf eo. vers. loco actionis. Aliquando ve ro mixtum deserviens seu ministrans, ut quando action deservit. exemplum. inf. eod. vers. deseruit. Aliquando ano malum, summarium, vel plenarium, ubi, scil. de plano im ploratur. exemplum. inf. eod item aliquando de singulorum ergo descriptione videamus. Purum, generale, & merun judicis officium sic potest describi. Judicis officium est ra¬ tionabilis & aequus modus judicis, quo inductus conde mnandos condemnat, absolvendos absolvit, poenas ve mulctas infligit vel remittit, deneganda denegat, concedem da concedit, & facienda facit, secundum quod decet regen do seipsam & subditos, ac domino famuiando, ad quoc pertinet quod legitur supra in proem. ideoque lex proditur Insi. de just. & jur. resp. 1. & § juris praecepta. Solenne vero sive juris vinculum sic describo: Officium judicis est quodd juris, & judiciale vinculum, seu quaedam juris & judicia lis, seu judiciaria, officialis formula, subsidiaria, favorabi lis, & benigna agendi seu prosequendi in judicio jus, quoc competit alicui ordinario auxilio destituto. ad hoc. f. d furas qui narem. Inst de act. in prin. & in procem F. §. 3 ff. de mino in causae. 2. Mixtum autem deserviens seu minister sic de scribi potest: Judicis officium est juris quoddam admini culum, quo firmata actio infirmatur, ut quae ei desunt, natura de aequitate, seu gratia consequatur. ad hoc, ff. deei quod cert. loco dari oport. in bonae fidei, & duabus II. praecedentib E seq. Anomalum etiam summarium seu plenarium sic de scribes: Judicis officium est quaedam judicialis aequitas quia judex inductus postulationem seu suppli: alicuju plenarie expedit vel repellit, ad hoc ff. de eo quod cert. loco da opori. quod si Eche in sin ff. de interrogatoriis actio ubicunque. u auth.d.n. de conses extra statuimus

Et utrum desideret litis contestationem Cir¬ ca hoc no. quod officiun judicis? duobus modis exercetur, scil. proprio motu, ut dicit, quamvis nihil petatur a partibus, vel ad instantian partium. proprio enim motu debet cuncta rimari. 30. 5.5 judicantem C. de jud. judices. quandocunque ante senten¬ tiam. infra de fide instrum, cum soan. eremita ante fin. Certan sententiam dare. histit. de action. §. curare. Lites dirimere f si certum petatur; quidam aestimaverunt infra de dolo & centum finem. & cap. venerabilis. Partes ad compesitionem faciend inducere, ut inf. de transact. cap. sin. sup. de elect cum inter Rul seniorem. 5. q. 2. si Primates. 90. dist. stupendum. Malitiis homini obviare. supra de rescript. plerunque. & cap. nonni.lli. ff. dere vend. in fundo. Exceptiones arctare. infra de except. pastora lis. Crimina punire. infra de sent. excommun ut famae. F. adl Aquiliam. ita rulneratus. ante fin. ff. deposi bona fides. I. respons. i in ff. de fidejuss. a reo. §. sin. Aequitatem coram oculis habe re. f. de eo quod cert. loco da oportet quod si Ephesi in fin. C. de jua placuit. unde nec precibus calamitosorum illachrimari o portet, nec adversus eos quos malos putat se debet excan descere. ff de offic prae sid. observandum. Debet etiam excom municatum publice, quamvis non opponatur, repellere infra de except. exceptionem. sicut & militem procur. fa¬ ctum. ut notatur inf. eod. §. quando & in quibus locum habeat pers supplet quia quos praetor prohibet, omnino prohibet & si adversarius consenserit. ff. de postu. quos praetor. De bet etiam in eo, in quo petitum est condemnare fixomnj divi. ut fundus C. de fideicommiss. liber. I.si. infra de jud. examma¬ ta infra de ord cogili, cum dilectus. §. sin. infra de accus. qualiter 25 penult. nnfra de simo licet Heli §.. ad sin & junge quod no super hoc sapram, duobus titu. proximis. §, quid perimet. & a osi. deleg. §. quid fit ejus officium. Ubi vero exercetur ad in stantiam partium, subdistinguendum est. nam aliquar do loco actionis proponitur, aliquando servit actioni, liquando de plano imploratur. Locationis proponitur ubi non superest alia actio, alias non recurretur ad extra¬ ordinarium auxilium f. de mino. in causae. 2. Puta cum pe titur restitu in integrum principaliter mota a majori, ve minori, non distinguo Fde min quod si minor. § sin. liem cun legatarius sibi petit caveri de legato praestando. C. ut in poss. leg. L1. vel cum vicinis sibi petit caveri de damno infe cto ab eo, cujus domus minatur ruinam. J. de damno infe i, praetoran Sel. & Idies. §. hic autem. Vel quando liberi de siderant alia parentibus vel econtra f. de li. xgno. si quis a li bertis. quod ex natura provenit. C.de bo. quae lib. cum non se lum § ubi autem Instis de ju. nat. in prncip. unde etiam ille gitimi secundum jura nostra possunt super hoc officiun episcopi implorare. infra de eo, qui duxis in mat cum habere in fi. Item habet locum haec actio. cum filius petitur, & nemine detinetur f de lib. exhib. I. 3. §. hoc autem interdictum vel exemplifica canonice per decr. infra de conper. in fi. cap. fi. 6 de spon. non est vobis. infrade app. bonae. 3. quaestI reintegranda In his casibus & similibus lit contest. desiderat, & omnen aliam solennitatem requirit. infra cod judicis officium. insi de resti. in integ.c. i. cum enim loco actionis succedat, natu ram ipsius sequi debet argum i si quis cau si cum. §. qui inju riam infra de voto magnae. §. penult. circa princip. infra de staano nach. recolentes. al sin. Haec locum habent, si principalitei movetur quaestio: secus, si incidenter; ut ecce agebatu rei vend. coram judice, & re usucapta post litis contest jubet judex caveri a reo, quod non pignoraverit, vel no manumiserit, si servus vendicabatur f.derei vend si post su sceptum, vel pignoratitia actione propositajudex inciden ter jubet caveri de dolo. ff. de pig. actio. creditor. vel aliqu. quaestio ne principaliter mota incidit, quod petitur re stitutio in integrum, vel propter probationem negligen ter omissam, vel propter aliam justam causam. infra deri stitut. in integrum, cumvenissent. & cap. auditis. & cap. ex literis in his enim casibus & in aliis omnibus; in quibus incidi sit. contest. locum non habet. infra eod. cap. 2. & no. quo¬ non potest incidenter per officium judicis postulari, quo¬ petitum est principaliter per libellum. sic potest intellig rifra dea). significante secundum Goffred. ego tamen pon¬ ibi alium intellectum. Deservit autem actioni in omnibu arbitrariis actionibus, sicut si certo loco tibi dare promis decem, & convenias me alibinam in condemnatione pe judicem ratio habebitur de interesse rae de co quod certo loco 3. an f. & I, seq. hoc si judicium sit stricti juris, sicut stipul¬ tio: nam si bonae fidei, jure actionis veniet interesse ff. de¬ quod cer. loco in bo fidei f.de do. eleganter. §. non solum de hoc su pra de offic. deleg P. & G. infra de foro comp. dilecti, & de plus per cap. unico. Item in actione quod met causa. fi. quod met cau sa, si cum exceptione. §. haec autem actio. Iiem ff.redhib. act. aedi les. §. item sciendum, ubi condemnatio fit ex officio dese¬ vienti ad rest. fructuum provenientium post li. contess se anfra de rest. spol. gravis, & de praebend. dilecto in fi. & in hi casibus exigit li. contest non dico super ipso officio, quoc de plano intentabitur, sed super act. cui deservit, vel actio ne quae est nuda ante li. contestationem deservire nor posset cum effaectu, quia ab actione frigida calorem, quen non habet, recipere non posset. ad hoc supra de rescript. pa storalis infra de jure pat. quod autem. infra de resp. inpu. ad dis solvendum. & not. de simili materia supra de elect. § & a mutari. potest autem judex supplere in sententia eaden die circa fructus & accessiones, f. dere judic. Paulus quia mnia ad eum post. li contest pertinent. supra de rei ven¬ certum est. & patet in his quae no. infra §. quando. versic. iten locum habet. & si condemnatus reali actione judici non pa tet, post eum condemnare, quantum adversarius in liten juraverit contra ipsum. f. de rei vend. qui restituere. Item potest in exponsis condemnare, super quo videm sum. insi de dolo & contum. §. qualiter contumacia puniatur. Item quan do de plano imploratur, ut interrogationibus faciendi ante litem contestatam, & etiam in positionibus f. de inter rogat actio ubi quaeritur taceant qui dicunt positionem ne gativam non recipiendam, quia curare debet judex, ut re rum probatio salva sit, & ut veritas eliciatur modis omni¬ bus quibus potest. f. de testi, curent, cum similibus. quod dic ut plene no. infra de prob. §. quis debet probare. versic. nunqui¬ ergo positio negatipa. Item de plano, imploratur in advoca tis petendis. f. de off procon. nec quicquam. §. penultim. Iten in dilationibus tufra de dila dilecti licet non debet dari di latio a procedente judice. C. de dila, a procedente Item in o mnibus dubiis, de quibus interpretari debet supra de offi¬ cio deleg. de causis infra de voto. cap. I. f. de usur. mora & de testi I3f. de verborum oblig continuus. Item quando petitur, u nsurarius absolvatur a juramento infra de usur, cap i. & ca ad nostram. 2. Item in alio. infra qui tler. vel ro c. veniens in fin Certe potestas judicis lata est, & diffusa, & infinitum pro tenduntur, sed breviter repilogo. Judicis officium ali quando merum est & purum, ut quando judex propric motu eo utitur, ut in §. & atrum. Aliquando de plano im¬ ploratur, ut in ver. item aliquando. In his duob. casibus non requirit solennitatem seu subtilitatem excipe inquisitio nem, in qua procedit judex ex officio & proprio moru, & tamen aliquando & in aliquibus subtilitas requiritur, & modus, ut no. inf. de acc. sub rub. de inquisnionib. Aliquandc est juris vinculum ut cum pro actione proponitur, & tun¬ omnem subtilitatem requirit. ut in ver loco, Aliquando mixtum, ut cum ministri loco fungitur, & tunc de plan iervit, sed solennitatem domine, scil. actionis cui deservi requirit, ut in ver. deservit. Judex autem personas, loca tempora, casus, qualitatem, & quantitatem facti semper debet habere in mente, & coram oculis, & maxime Deun inf. de transc ul. & de homic sicut dignum. sed & eventum, seu mentem debet attendere. ff. de sic. aut facta. ideo dicitur, quod inspecta quantitate rei petitae, & qualitate persona rum, aliquando jurejur. decidit causam, cum aliae proba tiones non supersunt inf de jurejur. c. uli

Quando & in quibus locum habeat. Et qui¬ dem extra judicium, & in judi cio, ut non sup. eod §. quid si ante lit. cyntest & post ante senten¬ tiam, & post. Ante lit. contest. ut habeat personam publi¬ cam, si potest, aut duos viros idoneos, qui fideliter univer sa judicii acta conscribant, videlicet citationes, dilationes &c. infra de prob quoniam contra falsam. Circa edicta mitten da ad loca, in quibus rei morantur. infra de app. cum parati infra de dolo & contu. cum olim. si inveniri possint: infr. qu matr. accu. poss. relatum. alioquin mittetur ad domos, vt ad ecclesias eorum. infra de dolo & contu causam. fF. de lib agno li in princip ff de damno infecto. l. 4 §. praetor. 16. quaest. 3.6 potest. in versic. is autem infra de dolo & contum, contingit, cap. in infra de cler. non resid ex tuae. vel denunciabitur cognatis & amicis ut absentem defendant, vel venire procurent. ff.e¬ quibus cau ma. l. ergo ff ex quibus cau. in poss. eacur. I. haec autem mfra qui filii sintlegi. praelatum. circa dilationes indulgen das pro conditione temporis causae vel personae, ut his consideratis, judex ordinem edictorum, vel compendium moderetur. ff de jud. I. nonnunquam. & ut per eas deleg ju risdictio nimium non arctetur. supra de offi. delega. con¬ suluit. Ut principales personae injudicio comparentes, no per advocatos, sed per seipsas factum proponant. nisi for¬ te adeo fuerint indiscretae, ut earum defectus de judicis li centia per alios suppleatur. infra de jud pastoralis. Ut porri gantur libelli apti, & convenientes rei, de qua agitur, alio quin judex ex officio suo eos repudiet, vel assessot. infrad ju. examinata. J si mens fal. mo. dixe. l. 1. §. sin autem C. ut nemi priva prae suis vel alie ti. impo l. 2. in si. & ff. de assess. lI.i. Vel quoc sine scriptis agatur in specialibus casibus quos notabo in¬ fra de libell. obla. §. utrum libellas, versicu. & hoc rerum est & sequen. Item ut per narrationem actoris & responsio¬ nem rei fiat contestatio litis, infrade lit. contest, cap. unico. C. di slit. contest. I. 1. nisi agatur causa denunciationis vel inquisi¬ tionis, in quib. nec libellus porrigitur, nec fit contestati¬ litis, ut dicam, infrade accus. Item ut juretur de calumnia vel de veritate dicenda, ut not. inf. de jura calum. Item ui fiant positiones partium, & interrogationes judiciales. de quibus habes. injra dejuri. calum, cum causa quae. ad fi. & di prob. quoniam cortra falsam. & nota infra de jud. sub § fiunt au¬ tem interrogationes. Item, ut patienter audiat advocatos f de offic. procon. I. nec quicquam. §. circa. ut suppleat defectus advocatorum in jure. C. ut quae sunt advo, par jud. sup. non tamen in facto suppleat. nisi de facto judiciali. & post litis contestationem exempla de hoc habes. C. de app. I. amplio¬ ren C. de temp. app. l. 2. §. penult. ideo autem ante litis conte¬ stationem judex de facto supplere non potest; quia ante litem contestatam omnia constant judici; non ut judici sed ut privato: & ideo dici consuevit. quod ea quae ante li tis contestationem contingunt, non pertident ad offic iud ff de aedilitio edicto. Iaediles. Item sciendum, hoc tamen sal lit in casu. nam judex ex officio suo repellit procuratoren in litem, etiam adversario tacente. f. deprocu.I. siliui familia veierani, & C de procu. lIm: litem. sed & illud contingit pro pter publicam utilitatem. non obst. his quae dicta sum quae videtur relle, quod judex suppleat de facto, etiam ant¬ litem contesta F de petit. haer l. sin. nam quod ibi dicitur, & s non excipiatur, exponendum est sic, id est, si non habet lo cum doli exceptio. satis tamen consulitur officio judicis & sic intellige suppleri de acto in his, in quibus vertitur periculum animae, etiam post litem contestatam: supra d consue capit si infra de re jud, cum Bertold infra de conces praeber ex parte. Supplet autem judex, & ante sententiam oppo nendam advocatis, quaerendo a partibus. & sicut potes melius, verum investigando. 30. q ulc s. Supplet etiam pos sententiam, ut in fructu ff. de rejudic. l. Paulus. Item locun habet judicis officium in omnibus, quae post litis contest¬ accidunt circa rem petitam, vel contingunt, ut si fructu ex ea percipiantur, vel damnum in ea detur, sive pretium rei petitae ad possessorem perveniat, vel aliquid loco pre tii, quia quae post lit. contest accidunt, valde pertinent ac judicis officium fi derei vendi.I non solum. & l.item si verber¬ tus. §.1. & C. derei vendic. I. certum est. Inst. de offi. judic. § post in choatam & §. eodem quoque nomine f. de aedilitio edicto. Laediles §. item sciendum. ff. de aqua pluvia arcenda. I. supra, §. officium & de usu. l. 2. idemque dolo vel culpa, seu negligentia admis sa post litem contestatam, sicut multis probatur exempli Faerei vindi.I. quod petitori. §.. Item judicis officio fit delati¬ juramenti circa quantitatem expensarum in authen. de juc §. oportet. coll. 6. in quantitate damnorum. infra quod metu causa, capitul fin. C. unde vi.I. si quando. 2.qui. .m primis. Item, u certam ferat sententiam, prout potest ff dejudic. I. de quari Inst. de accus §. curare. Item ut sententiam executioni man det, si eget executione. nam & si in rei vendic. pronunci tur pro possessore contra petitorem, absolvetur possessor nec est opus alia executione. Si autem contra possesso rem pronunciaverit, jubebit ei rem restituere cum fructi bus. ff.derei vend. l. & ex diverso supra ubi autem. Sed si pos sessor neget se in praesenti restituere posse. & sine frustr. tione, videtur tempus restituendi causa petere, indulger dum est ei, tamen de litis aestimatione caveat cum fideju sore, si intra tempus, quod ei datum est, non restituat. Ins de offi. ju di. §. 1. In personali autem actione debet pronun ciare absoluendo, vel condemnando. C. de sentent. & interlo oni judic.I. praeses nec refert quibus verbis titatur. nam siv dicat, Absolvo, sive dicat, Mihi videtur Titium nihil debe re Seio. Item sive dicat, Condemno te in decem, sive di cat, praecipio Sejum dare decem, vel aequipollentia ver ba valet sententia ff. dere jud. l. in summa ff. ac arb.I. quid ta men. § quid si arbiter. irfra de verb. sig. in his igitur & consim libus de quibus exempli gratia aliqua super litera ips¬ notavi jud. offi. ante lit. contest. & post actioni deservit sicut mercenarius & ministri, & in tali imploratione offi cii non est facienda lit. conte. eo. quod facta est, vel facien da in principali, cui per implorationem officii deservitur sicut alias diximus non esse faciendam lit. conte in caus¬ app. si facta est in principali. inf. de app. pertuas. Ut treuga faciat observari. inf. de treug & pace. nec non. & statuta leg¬ torum Apostolicae sedis. sup. de offi. leg. c. fi. aliquando etian pro actione proponitur, & aliquoties incidit; ut no, sup. eo ver. loco actionis. & ver. haec locum habent. Multa alia exem pla poni possent, in quibus judicis officium imploratu principaliter, tam in civilibus quaestionibus, quam in ex traordinariis criminibus puniendis, & in quibus inciden ter, sive ante lit. conte, sive post sed sufficiat posuisse fu periora, causa brevitatis, & summariae doctrinae. unde lias dicitur, officium iudicis latissimum est. ff. de jurisdic omn. judi.l.i.eo. quod late patet: ideo exempla quae ponen da occurrerent, numerari non possent, secundun Goffr. de cujus summa iste totus §. sum ptus fuit.