Titulus 25

De Exceptionibus XXV. Ru¬ brica

SUMMARIA. i Exceptio quid su 2 Exceptionum divisio quae su 3 Exceptiones quando & qualiter opponantur 4 Exceptiones a quibus opponantur Exceptionis effectus quis si¬

QVoniam probationes plene a semiple nae, de quibus in superioribus diximus, ple runque eliduntur exceptionibus justis oppo sitis & probatis: nam & is qui exceptioni utitur, onus probationis in se recipit ff.eo.l.. & per exceptio nem defenditur quis & juvatur, sicut per actio, ut inst. eom prin.dicamus de exceptionibus. Quid sit exceptio, Qua sit exceptionum divisio, Et quando & qualiter opponan tur, Et a quibus opponantur, Quis sit effectus

Quid sit exceptio. Scire debes, quod exce¬ ptio quandoque large poni¬ tur, s. pro omni defensione quae competit reo, etiamsi nul la actori competat actio, & haec a quibusdam vocatur fact exceptio, ut si quis dicat mihi, solve 10. quae tibi credi di: ego dico, non credidisti, vel assero me solvisse: quod verum sit, obligatio est sublata, ut Instit. quibus mo. tol. obl. i prin. vel dic, quod dicitur hoc intentionis exceptio, ut ver bis commodioribus utaris, secundum Azo. Item large d citur exceptio etiam replicatio, quae datur actori contr¬ excep ffeo. l2 §. 1. Datur autem reo exceptio, sed actorire plicatio. infra eo. a nobis. &c.dil fil. sup. de for, comp. ex parte. hestit. dereplic. & not. secund. Goffr. quod sicut se habet es ceptio ad ac. sic se replicatio ad except, quo ad modum pro bandi: quia sicut exceptio peremptoria probanda est fun data intentione actoris, sic replicatio fundata intention excipientis, tamen & simul uterque probare potest. infrad praeseri. illud. sic tamen, ut ult. non probans testificata no didicerit. ut not. supra de testi. §. & utrum post publicationem Contingit tamen aliquando; quod propter praesumptio nem, quae pro actore habetur; probatio excep. non admis titur, sed replicationis tantum, ut supra de renunc super ho¬ secund. Gof. Item quandoque stricte ponitur pro defensio ne, quae competit reo contra actori competentem, ide ipsum principale non proponitur loco exceptionis, supr¬ de for. compe ex parte. §. pen. & ult. Est etiam opponenda ex ceptio coram judice, non alibi. ut patet infra eod olim. ali. incipit cum olim. & de appell interposita. &c.dilecto. Excepti¬ autem contra agentem opponitur, ut dixi. unde dicitu proprie exceptio exclusio. ut exceptio pacti de non pr tendo, quae elidit actionem: replicatio vero pacti de nor petendo facta postea extinguit exceptionem. ff. depact un is. §. pactis ne peteret. ff. codem. l. 2. respons. 1. & §. replic. riomu

Quae sit exceptionum divisio. Et qu dem exce ptionum aliae sunt perpetuae & peremptoriae, qualis es exceptio doli, & quod met. caus. & pactum de non peten do in perpetuum. & rejud. Hae enim ideo perpetuae ve cantur & peremptoriae: quia intentionem actoris perpe tuo perimunt, & opponuntur, quando agitur. unde si num quam ageretur, nunquam exciperetur: & hac ratione di cuntur perpetuae ff dedo excep. pure. § fin C. eo si pactum. Ali¬ dilatoriae, quae causam differunt. ut Instit eod § appellantur Aliae anomalae, ut apparet infra. Dilatoriarum. Aliae d cuntur dilatoriae solutionis, ut quia est factum pactum de¬ non ptendo usque ad certum tempus ff eodem l. 3§1. deha sapra de plus peritio. Et aliae dilatoriae judicii quarum qua dam opponuntur contra personam judicis, quaedam con tra rescriptum, per quod jurandum conceditur super a¬ sive obli. antiqua, id est quae competebat ante rescriptun impetratum. haec enim excep. contra rescriptum oppos ta, ideo dilatoria dicitur: quia licet rescriptum perima¬ non tamen actionem sive obligationem antiquam. si aut obligatio ex rescripto oriatur, ut puta quando superbe neficiis impetratur, hujus exceptio contra tale rescripti opposita, peremptoria dicetur, cum rescripto amisso, ve perempto perimatur, & obligatio quae ex ipso oriebatu ad hoc Inst. de literarum obli. sup. de renun. veniens infr. de prael dilz, sup derescr ex insinuatione. &c. in nostra. &c. ad audienti 2mfr. de conces. praeb. cum nostris, §. auditor, & c. ex tenore. & s veldie, quod talis exceptio anomala est: quia quatenu impedit processum judicis, & ipsum judicem sive jurisc ipsius est declinatoria judicii; quatenus autem respicit a gentem, & petitionem suam, peremptoria est. & tamen li non contest proponi potest, & probari. quod dic, ut nota sap eo § se. ver fi. Quaedam contra personam agentem, ut i inferioribus apparebit. De quibusdam respon, consuevi dubitari, an dicantur perpetuae, vel temporales, quid erg de excep. non num pec. vel de excep. non num dotis? D cunt quidam hanc anomalam ideo, quia ab initio incerti est, utrum sit temporalis, vel perpetua. sed AzO. ipsam ju dicavit temporalem, cum certis temporibus limitata si aliquando 30. diebus, aliquando biennio, aliquando decen nio C. de non nu. pec. in contractib. & de dote cau. non numerata. ali. & in auch. ibi posita & in auth de tempore non solutae dotis, col 7 quod dic, ut no. inf. de do inter vir. & uxo. sub rub. de deci pr nunc S quid si maritus. Sed ob hoc posset dici anomala: qui licet alias excipienti incumbit probatio. ui ff. deproh. in e¬ tert. hic tamen probat ille qui petit. C. de non num. pecu.I. Contingit & aliud mirabile in his exceptionib. nam qu alteram illarum proponit, simul & litem contestat. & ex cept. cum per alias peremptorias except. non soleat fier contestatio litis, secundum Goffred. Item dubitari potes de except. quadam ratione futuri temporis, vel acciden tiae. ut ff de condict. indeb sufficit. Sed & ratione jur. dubita ri potest. ut de illa quam maritus habet, ne condemnetur ultra quam facere possit, ut visum est Az ipsam tempora lem fore, quia si solvatur, repeti non potest, ut ff. de condic mdeb. nam & maritus. quod fieret, si foret perpetua, cum si favorabilis. ut f.de cond. indeb. qui excep. & unde potest esse quod ipse perveniat ad meliorem fortunam, vel haeres su us, vel haeres haeredis, ut argum. C. arb. tut. si defunctus pau pertates enim & divitiae toto die crescunt & decrescunt ut in auth. de nu. §. quia vero hactenus, col 4. mauthent. de nupt & ut omnes obe. ju. §. 1. col. 5. Alia ratione videtur perpetu¬ & temporalis, ut patet, 1. §.1. sub S. hoc dedilatoriis. vers. iten mnritus. & praeced. nam ut ibi no. etiam post sententiam, op ponipotest ne plus extorqueatur, quam condemnatus fa cere possit, probatur. ff. de rejudic. inter eos, in fin & l.cum ex causa. & de verbor. sign. in condem. & hac ratione judicatur: quibusdam anomala. item exceptionum. Aliae sunt odio lae, ut Maced. Aliae favorabiles, ut Velleja. Aliae inducta ob juris rigorem observandum, ut exce. rei jud. f. decondi mdib. qui exceptionem perpetuam l. sul. Aliae propter cau sam naturali aequitate inductae sunt, ut non num. pec. dol mali, quod met. causa rei litigiosae, transactionis, pactio nis expressae, vel tacitae, & erroris, vel ignorantiae, & prae scriptionis temporalis, aetatis, & militiae. Item exceptio num. Aliae sunt in rem, quae competunt alicui, & his qu ex persona sua conveniuntur. Aliae in personam, quae a alios non transeunt, ut ne quis condemnetur, nisi inquan tum facere potest, & pacti personalis. ff. eod. exceptiones. 11 princ. & §. rei

Et quando & qualiter opponatur. Dilatoriae so¬ lutionis ab initio litis, sc. lit. non contest opponenda est probari autem debet, ex quo actor funda¬ verit intentionem suam, ut C. de prob. excep. & exce, si quidem Sed declinatoria judicii ante lit. conte. opponenda est, & probanda. nam postea non audiretur. ut C. de procur. ita de mum. & not. supra de procur. §. ultim. & ad hoc. 3 quaest. 7. § except. & § 1. mfra de re judicat. inter monasteri. quia jura vo lunt, quod ante litem contestatam sit opponenda quan docunque. Subaudiendum est tamen, ubi certus termi¬ nus fuerit assignatus per judicem ad omnes dilatorias pro ponendas, quod facere potest propter malitiam hominum qui plerunque obtentu talium exceptionum faciunt ne gotium, plus debito rogari, ut in auth. d. n extra, de resti. spo¬ frequens. &c. pia. idem de peremptoriis. supra de proba. licet re spons. 1. & §. 1. & de testibus. cum causam quae. & de fide instru mentorum accepiinus. nec mirum, quia ad agendum aliquo ties terminus datur. ut notatur supra de libell obla. §. utrun possit. versic. sed nunquid judex. & infra de tal. § quando sub s sic patet. versic. is tamen destitisse, videtur tamen regulari ter nemo invitus agere cogi. C. ut nemo invitus. in rubro e nigro. sed reus ad judicium invitus trahitur. ff. de rerborum obligation. inter stipulantem. Item potest cogere excipien tem ad praestandum juramentum calumniae sive malitiae, ut nota. supra de dolo, & contumas. §. qua poena. vers. quinimo quia contra excipientes de facili praesumitur, ut notatur supra de dilat. §. & quando & S. & quoties. Sed & termino elapso admittitur, si de novo ad ipsius audientiam perve nit, & nihil potest ei imputari, ut infra eod pastoralis. quod probare potest juramento suo, ut ibi & infra qui mat. accu pos. c. ultim. quod intellige; nisi perjurium ei opponatur & probetur secundum ea, quae notan. supra tit. 1. quae poen¬ perjurii. Item quaedam exceptio opponebatur olim ij matrimoniis scilicet si per 20. ann. vel 18. simul quiete per mansissent. 35. quaest. 8. de gradibus. & hoc dicebat antiqua decre. qui matr accusar. poss. per tuas. in tertia compilatione sed hodie non habet locum. imo tanto sunt graviora cri mina, quando diutius, &c. ut infra de consanguinitat. & af finitat. non debet. & de eo qui dux, in matrimon. cum haberet. su pra de consuetudine, cap. ultim. Item proponitur except. ex commu quae quamvis sit dilatoria, in qualibet parte litis opponi potest. Sed tamen intra 8. dies probanda est ho die, die, quo proponitur. minime computato. quods non probetur, excipiens in expensis, quas actor ob ho¬ se fecisse docuerit, condemnatur, & judex causam incoe ptam expedire debet, & habet necesse excipiens speci em excommunicationis, & nomen excommunicatori exprimere. sed nec in eadem instantia de eadem excom municatione, vel alia excipi potest tertio. §. quod auten haec lex peremptorias. nisi nova emergat excommunicatio¬ vel evidens, & prompta probatio supervenerit de ant qua quamvis autem probata excommunicatione exclu datur actor in sequentibus ea tamen, quae processerunt in sua remanent firmitate, ut in authent. d.n. extra. eod. pia con sideratione. usque ad §. sed si post rem judicatam. Sed & qui sci enter omittit, ut adversarius fatigetur, eidem in expensi condemnatur. & hoc intellige de excommunicato oc culto, quo ad judicem, qui non debet vitare occultum 6. quaest. 2. si tantum. & placuit. Secus de notorio. nam judex aliquem agentem publice excommunicatum sciai repellere debet ipsum ex officio, etiamsi non opponatur ut infra eodem. exceptionem. & in authentic.d.n. extra. eodem pia consideratione. in fin. Et intelligas publice excommuni catum, ex quo in ecclesia fuerit condemnatus, vel si publi ce in platea clericum perculsit, argument. infra de cohabi cleric. & gnu. nostra. & duobus capitul sequentibus. & de usuri cum tu. & ca. cum in diaxce. & si quos praetor publice prohi bet, omnino prohibet, etiamsi adversarius consentiat. u ff. de postulando. quos praetor, supra de fer. c. ultim. & de for. com petent. si diligenti. infra de sentent. excomm. contingit. Et no quod dicit, in qualibet parte lit. opponi potest. qui. d. quar do prolata est sententia appell. non suspensa. opponi no potest, infra de re judic. ad probandum. supra de proc.c. ultim Sed hoc non est verum, imo opponi potest post sententi am. Sed ideo hoc dicit: quia licet executionem retardet sententia tamen firma remanet, sicut & quando lite penc proponitur, & probatur futura, impedit, sed praeteriti nullum praejudicium generatur. ut in authen. dn.eod. extra pia consideratione. §. fin. & §. si vero postnodum. sic constitu tio futura respicit, & non praeterita, ut not. supra de consti §. quando constitutio. vers. in futurum. & seq. vers. fin. §. sed ho intellige. extra. suprade rescript. ipso jure. Illud etiam not. de bes pro excommunicato: nam licet non possit in judici impugnare alium, ut supra de judic. intelleximus. neque re convenire. infra eodem, cum inter priorem nec impetrare si per quocunque non facta mentione de excommunica tione. supra de offic. ordin. ex parte. & de officio deleg. cum cor tingat. infra de sentent. excomm pertuas. &c. cum pro caus. tamen conveniri potest: quia judicium redditur in inv tum. ff. de verbor. oblig. inter stipulantem. & ne ex delicto su¬ commodum sentiat. infra de donat. inter rir. & uxor. & sine cesse. & alius damnum. ff. de dolo l. 1. quia nemo debei alie noodio praegravari. C. de inosfic testam. si quis suo sed si cor veniatur, quaelibet defensio ei reservatur: quia non debe judicium claudicare. Tanta ergo aequitate jura utuntur quod etiam diabolum non condemnarent injuste, si in ju dicio esse posset: & eis absurdum videtur, quod actore in pugnante reo, defensio legitima denegetur: quia sic mul toties innocens condemnaretur. potest ergo excommu nicatus appellare, & quamlibet exceptionem opponere sed non posset reconvenire. ut infra eod, cum inter priorem ergo ad prosequendum appell. suam, potest rescriptun impetrare, vel ad defensionem, quamvis de excommuni catione, quae causam non tangit, non fecerit mentionem Potest etiam jura ecclesiae suae defendere & tueri, & oppo nere excommunicationem agenti contra ecclesiam, quam vis objiciens excommunicatus existat. ut infra eod. dil. e dilectae. significaverunt. & quia penerabilem. secus, si causan tangat excommunicatio, super qua rescriptum impetra tur. Nam tunc & de excommunicatione: & de causa ex communicationis necesse habet facere mentionem. ut in fra de sent excom. cum pro causa & de cohab cler & mu. super eo supr. de offic. ord. ex parte. & de rescri. dil. fil. abbas. unde ad ho¬ ut valeat impetratio ab excommunicato facta, duo requ rit Goff. quae satis tacta sunt. primum est, quod original ter reus fuerit in primo judicio, in quo appellavit, & supe quo impetravit. Secundum est, quod excommunicati¬ non contingat articulum, super quo impetrat alioquii literae impetratae in forma communi, non facta mentio ne de excommunicatione, elidi possunt. ut in decr dil. sup prox alleg. Potest igitur excommunicatus per exceptioni repelli. nunquid autem except. excommunicationis pe re plicationem excommunicationis tolletur? olim dice re tur quod sic, dummodo de majori excommunication re plicaretur per dec. inf. eod a nobis. sumpto arg. a contrari¬ sensu. tamen hodie dicendum est, quod non per aliam infi¬ eod. dilect. secundum Goffr. quamvis autem excommuni catio major etiam non possit opponi in modum replica tionis, tamen in modum exceptionis potest opponi etii minor. unde si quis agat contra me in modum actionis vel denunciationis pro eo quod excommunicatus cele bravi, vel beneficium consecutus sum, & ideo petit me re moveri, possum ego dicere, Amice, non es audiendus, qui¬ non vitiasti me tanquam excommunicatum, imo partici pasti in ecclesia, & in mensa. sic intellige. inf. de cle excom.m proposuit. §. pen. & sin. & de sent. excomm. in praesentia. Sed ho¬ specialiter notare debes, quod ex quo alicui collatum es beneficium, nec restat nisi quod possessionem, vel quas adipiscatur, non auditur contra ipsum aliquis excipien de facili, sed accuset ipsum qui voluerit, ex quo possessio nem pacificatam fuerit assecutus, sic loquitur. infr de appe¬ constitutis in praesentia nostra, §. nos ergo. & de concess. praeb. nor vac. post cle. § fin. & de accu. accedens. ideo dico de facili: qui¬ si objiceretur excommunicatio, qua ligatus erat tempor¬ adeptibeneficii, vel alia legitima ipsam admitterem argu in his, quae no. sup. de offi. deleg §. quae delegari. vers. finis, & seq dum tamen videretur mihi, quod excipiens esset hom¬ bonae fidei, nec suspectus, & in continenti ad arbitrium bo num redigendum paratus esset fidem facere. ad hoc perti net quod not. supra de restit. spol. §. quando facienda sit restitu tio. vers. quanto. & vers. vel si objiciatur gradus consangui nitatis. In declinatoriis autem judiciis hunc ordinem ser vabo, ut primo proponam exceptionem, quam habeo con tra personam judicis: nam si coram suspecto elegerin scienter litigare, tarde potero poenitere, nisi ex nova cau sa. infra de re jud. inter monasterium: quia videor tacite con sensisse, eo ipso, quod passus sum, quod pronunciet aliqui¬ tanquam judex. Dicit tamen dominus Jo. di. esse, an pro me interlocutus sit, & tunc habet locum quod dixi. arg. 4 qu. 3 si quis testibus. vel contra. & tunc possum ipsum recusa re, dummodo lis non fuerit cont. quia semper credo, quo declinem judicium, nec adhuc ipsum approbavi, arg C. d mofsic. testam. contra majores. Alii dicunt indistincte, quod i pro me pronunciet, sive contra, semper ante lit. contesta tam ipsum recusare possum. arg. 3. q4. 3. offeratur. quid enim si objiciatur excommunicatio principali, & judex recu set. non enim poterit judex cognoscere, pendente causi recusationis, nec cum excommunicato arbitrum eliger cogar, nec etiam litigare: melius est ergo, ut dicunt, quo¬ recusatus cognoscat de excommunicatione opposita. 8 facit pro his. alias dicit Greg. quia rigor juris ex quo pos sit sequi causae perplexitas, non est nimium prosequen dus infra de appel interposita §. sin. Sed certe indistincte hun¬ rigorem admitto, quod is cui justa causa recusationis ob jicitur, pendente causa recusationis nunquam cognosca de aliquo: quia hoc ipso appellare possem supra de offic. de leg super quaestionum, §. ult. &c. suspicionis. & infr. de appell se cundo requiris, &c. cum specialis. §. 1. & 2. & Interposita. respon. Item potest dici, quod objiciens has duas exceptiones ju ret, quod non animo calumniandi hoc opponat, recurrem dum erit ad ordinarium, qui de hac causa, scilic. de excep excon municationis cognoscat, & sic supplebit defectum delegati. arg sup. de offi. ord significarit. & si inveniat excom¬ municatum, apparebit ipsum non posse procedere: si no probetur excommunicatio, ipsum remittet ad delegatum. ut ibi arbitri, qui cognoscant de causa recusationis, a par tibus eligantur. Vel melius dic, ut in dubio isto, sc quand objicitur excommunicatio, & alius negat, arbitri eligend sunt, qui de except. excommunicationis primitus cogno scant cum alius inveniatur in quasi possessione con inu nionis catholicae sicut dicitur de illo, qui est in quasi pos sessione libertatis, scilic. quod pendente judicio pro libere habetur. Cde lib. causa. lite ordinata. ff. de lib. caus. ordinata lite Quid enim si ordinarius recusetur, b certe ad arbitros re¬ currendum est. infra de appel cum speciali. Item quid si dico impetrantem, & judicem delegatem tempore impetrat rescripti excommunicatos fuisse, & hodie esse, certe ve ad ordinarium recurretur. vel ad arbitros, ut supra not. & arg supra de rescrip pastoralis. & C. de jud. I. sin. sic ideo har perplextatem vitandam. Nec admitto dist. Jo. quia po Tet esse, quod judex suspectus pronunciaret semel pro i lo qui eum recusare posset, ut sic de caetero vitari non po set ejus judicium, & sic contingeret viam malitiis aperir ad hoc mesrade app. bonae. & de hac materia invenies plen not. supra de offic. deleg, sub illo §. qualiter fintatur. in tractatu d recu. §. quando debet fieri recusatio. Dicas ergo indistinct. exceptionem declinatoriam primo opponendam contr personam judicis, ut non es judex meus, & sic non pote cognoscere. supra de judic. at si clerici. nam si scienter hoc mittatur, postea opponi non poterit. ut C. eod. I. sin. secuss erraverit, sive in jure, sive in facto,. ut ff. de jur. omn. jud. sipr errorem. & dejud. n l. 2. quamvis quidam di inter erroren juris & facti & quae possunt objici judicijdixi satis, supra offi. deleg. § cui. & de jud. §. sunt quaedam necessaria. Hac defi ciente opponendum est contra rescriptum; de quibus ex cept. habes exempla infinita supra de rescrip. §. & quae possun objci. postremo contra personam agentis: quia minor 2 ann. vel furiosus, vel quia non potest esse proc. quod di¬ ut not. sup. de proc §. in. sub §. possunt tamen. & seq hunc ord nem servandum innuitordo literae, supra de prob. quonmoa contra falsam. Est tamen not. quod non videtur in judicen consensi se, qui genus actionis sibi edendum postulavit. de jud. non videtur. quod intelligo, quando judex nihil pro nunciavit, ut infra de re jud. inter monasterium. & secundun hoc intellige, 3. qu. 3. offeratur. & si advocatus dilatoriam o missam post litem contestat. opposuerit, unius librae aut poena mulctabitur. ut C. eod. I. pen. subaudi, nisi de novo? merserit, sap. de offi. deleg. insinuante. vel nisi de novo ad au res suas perveniat. argu. c pastoralis, cum enim post term num a judice statutum in casu isto liceat eam opponere multo fortius pst terminum legalem, cum mitius ag consueverit cum lege, quam cum ministro legis. ff.de arb Celsas. & not. infra de cler. excom. si celebrat

HAEc de dilatoriis. peremptoriae enim ante litem contestatam, & post, quandocunque ante sententiam op poni possunt ex parte rei, & hoc in civilibus. ut C. de praesci long. temp emptor. & sententiam rescind. non posse perem ptorias, & C. de probat. exceptionem. hae autem leges velle vi dentur, quod reus debeat contestari excep. suam ante pro bationem actoris, intelligas ex voluntate, non ex necess tate. In casibus tamen etiam post sententiam opponi pos sunt. miles enim si omisit excep etiam post sententiam op bonere potest ipsam. C. de jur. fac igno. l. 1. Item excepti¬ Macedoni. & Vellejani: etiam post sententiam oppon potest. f. ad Macedon. tamen. Item maritus & donator si con demnentur ultra quam facere possint, etiam post senter tiam except. opponent. ut f. solut. matr. ex diverso §. 1. & de¬ jud. Nesennius. in fin. not. alios casus, infra de sent. & rejud. su rub. de re jud §. quanta sit authoritas. vers. nec occasione perempti riae. & seq. Sed nunquid illa except. tu non habes manda tum opponenda est ante lit. contest. ita videtur. nam cun sit procuratoria, ergo & dilatoria ff. de except l. 2. §. ult. & 2. ergo opponenda ante lit contest. secundum ea quae sup dixi cod. §. respon. 1. Sed certe & post sententiam opponi po test, cum per hanc judicium retroducatur nullum, con troversiae nullae. C. de proc. licet. & idem in qualibet consi mili ut si dicatur sententia lata a non suo judice. vel auto ritate falsorum instrumentorum, vel testium. C. eod si a no compe judice. I.ult. 2. §.1. in primis, supra de proc. in nostra. & a prob. licet. C. si ex plur instr. I.ultim. infra de re jud, cum I. & A Sed intra quod tempus potest opponi post sententiam Dicas, si criminaliter quaeratur de falso in modum accu intra 10. annos, ut infra eod, cum venerabilis. §. intellexinus. ( C. adl. Cora de falsis. querelam. Potest tamen agi civiliter. ctione in factum, & tunc intra 30. ann. de falso quaeri po test. ut ff. ad l. Corn. de fals qui nomine praetor. Sed & si quis ve lit petere restit. implorando officium judicis potest, & ir tra quadriennium terminabitur. C. si ex falsis nstr. l. 1. & dere jud divut unde versus "Accusas agis in factum. Per Io. verecundis Falsum viginti triginta quatuor annis" Secundum hoc intellige. C. de transact. si ex falsis, suprad proc. in nostra. ad fin. & deproba. licet. infra eod, cum renerabilis S intellexunus. & dicitur in ver. Verecundis, id est minori bus qui. d. per lo. id est judicis officium quod datur minori bus ad hoc, ut restituantur in eo, in quo capti sunt infirmi tate consiii. aliter enim non audirentur: quia non resti tuuntur qui tanquam diligentes patresfamil. negotia su gesserunt, ff.de min.l.i. & l.verum. §. si locupletiores & l. praefe cti. est autem verecundum confiteri errorem suum, quam vis justum sit. insr. de a cus. qualiter.i. & sepra de usu pall. nij specialis. Quid de exceptio. quando opponunt fidejusso res, vel pignorum possessores, scilicet non potes me con venire, nisi primo convento, & principali praesente. C. di fidejuss. auth praesente. & nisi convento & excusso fidejusso re, ubi agit contra pignoris possessorem. C. de act. & obliga auth. eod hodie videtur, quod ante litem contest. sit oppo nenda. dilatoria enim est: quia dilatatrem. Item si qui me accusaverit, & absolvat, & alius velit me accusare supe¬ eodem crimine, possum excipere contra ipsum, ut priu conveniat accusatorem praecedentem, de praevaricatio ne. ff. de praevari. I.3. infra de col. detegen. C.ult. nisi in casu ff. de ad ult. si maritus. 1. §. i. Sed haec exceptio opponi non potest, ex quo nomen receptum est inter reos, & sic ante litem con testatam opponi debet, ut ff.de adult si maritus. 2 praescriptio nes ergo idem in supradicta, quia omnino similis videtur Sed contra est: quia quandocunque ante sententiam op poni potest. C.de fidejuss. si fidejussor. nec enim vere dilatori est, imo ab initio potest dubitari an dilatoria sit, & hoc suf ficit. arg ff. de cond. indeb. sufficit nec obstant aliae leges: qui¬ in causa criminali locum habent. Sed nunquid si possesso¬ pignoris objiciat mihi dictam exceptionem, est lis cont¬ vel differtur? Dicas, quod differri debet, mauth. defidejuss §. sed neque. colu.i. & hoc, quando ante lit. contest opponi tur. Quid ergo si post lit contest. nunquid differtur causa Dicas quod non. arg. C. de jud properandum. §. & si quidem & §. seq. & est ratio: quia nisi possessor hanc exceptionem pponit ante lit. conte iniquum esset, quod teneretur re¬ spondere: quia sic gravaretur, licet nihil imputari posset Sed si semel passus sit litem cont. i:iputaret sibi: quia pro nunciabitur. ut f de jud de qua re. suprade causa poss. cum su¬ per. in fin. Verum sit tempore sententiae creditor non repe¬ riatur bona creditorum, & fidejussorum excussisse, post ea absolvetur. ut d. auth. Quid de exceptio quam opponuni fidejussores, scilicet ut eis cedantur actiones, etiam post sententiam opponi potest. ff. de fidej uss si fidejussores. §. I. Idem forte in illa, quod non teneor tibi restituere rem, nisi priu resarcieris expensas. de qua habes. ff de exceptio. doli. Paul respon. I. Item in civilibus ex parte rei in perpetuum oppo ni possunt, etiam usque ad mille annos, cum non habea in potestate quando conveniatur, f. de doli excep. pure §. ult In criminalibus autem ante lit. cont. sunt opponendae ff.d adul.l.si maritus. §. praescrip. secundum Lan. cui contradicunt ut dicetur inf. de adult. §. qualiter in accus. sit procedendum. ver peremptoria. & versatem potest. Quid de exceptionibus feria¬ rum, messium, & vindemiarum? Videtur quod ante lit. cont. sit opponenda & probanda, cum sit dilatoria, sive de¬ clinatoria judicii. ut no, sup. eod. § respon.i. & vers. se. Contra videtur: quia per ipsum redditur judicium retro nullum ut ff. de fer l.i. in sin. & illo vers si vero sup. de fer .c. ult. ergo post sententiam opponi potest. ut not. sup vers. sed nunquid illa in fin. & pro hoc, ff de accept an inutilis dicas si scienter omis¬ sa est post lit. conte non opponitur. quia tacite renuncia tur. ff. de ser. I.ult. arg. infra de his quae fiuat a majori parte. c. ex ore. C. dejur. do. impet. I2. Nec obstat. ff. cod. Ii. in sin quia ib necesse habuit litem contestari, & ideo non imputatur si bi. argu. t. qui satisda. cog si fidejussor §. si necessaria. nec obstat vers. si vero. quia ibi erat lis contestata, antequam feriae in¬ ciderentiideo postea opponi non possunt. sic, ff. deprocur Pomponius. §. rati. C. de consor. ejusdem litis. l. 2. Sin autem ignorans omisi, potest dici, quod postea possum objicere, sicut supra dixide exception. illa, Tu non es meus; udex vers dico igitur indistincte, Quod si quis impetraverit re scriptum superbeneficio obtinendo, & opponatur con¬ tra rescriptum; quod est surreptivum, nunquid admit tetur probatio, lite contestat. & quidem non videtur quia talis exceptio est peremptoria, secundum ea, quae notant. supra eodem. §. quae sit exceptionum divisio, vers. quae¬ dam contra rescriptum. ergo non debet retardari litis con test. in auth. dicit enim de lit. contest extra, de except per emptoriae. Sed contra, quia haec est declinatoria judicii cum de surreptione rescripti agatur, supra de rescript. supe literis. ergo ante lit. contestat. opponi & probari potest o debet, ut patet in his quae not. supra, & eod §. vers. dico ergo in dist & seq. Solut. in tali casu non videtur de necessitate li tem contest debere. arg. 11. q. i. si quis cum clerico. unde lit non contest in talibus procedetur, ut satis aperte proba tur supra de rescripi. ad aures. &c constitutus & de aetat & qual accepimus, infra de praebend. cum fecundum Apostolam. §. penul & sin. & c. dile. 1.2.&3. &c. pro illorum. &c. vacante, &c. penul & fin. infra de conces. praeben. proposuit. & c. ex parte. in quibu non invenitur, nec dicitur lit. contesta fuisse. & tamen a¬ diffinitivam sententiam est processum. quod tamen li contestari debeat, est argu. infra de praeb. dilect. &c. cum ca¬ sam. &c. cum jam dudum. sed ibi agitur ex iure ante impe trationem competentem. unde rescriptum postea impi tratum mere est contentiosum, sed in casu proposito es executorium mixtum: quia partim sapit naturam ex¬ cutorii meri, partim judicialis contentiosi. Sapit enim na turam executorii meri. Unde hi, quibus scribitur, execr tores dicuntur, & literae impetratae executoriae, & judice dicuntur exequi quod mandatur, supra de rescript. constiti tui, &c. capitulum sanctae Crucis. &c. ex msinuatione. infrad praeb. cum teneamur. &c. dilectus. 3. & hac ratione conside rata, non est necesse libellum offerre. arg. C. de exe. rei iud. ut proponis. sed & sapit naturam judicialis contentiosi. ut de & tales executores quamlibet excep legitimam nece se habent admittere, sicut & judices. supra de offic. delega. ex parte. 2. quod merus executor non facit. quod dic, ut noti supra de offic. deleg. §. quae delegari. ver: finis. & seque de consu¬ tamen & de facto offertur libellus, & sic petitur tota di¬ posset & illud dici, quod qui talem exceptionem propo nit & lite contestata. & nihilominus excipere intelligitur sicut not. Goff. in quibusdam aliis peremptoriis, supra cod §. quae possunt. vers. contingit. ideoque, & in hoc casu intel ligi potest, quod tenor rescripti loco libelli, & peticioni habeatur, cum ex eo apparet, quis, quid, a quo, coram quo quare petatur. arg. supra de dilat. praeterea. exceptio vero lo co responsionis, ut satis apparet. supra de rescript. constitutu ergo sic per petitionem, & responsionem lis contest. est, ui not. supra lis cont. c.

Et a quibus opponatur. Et quidem dreis, eorum haeredibus, & fidejuss. nisi sint personales, ut dixi supra cod. §. quae sit exci ptionum divisio. vers. in fin. non autem transit ab uno fide jussore ad alium, ut f. de fidejuss. amisi §. ult. Communis au tem exceptio sua nititur aequitate, ut Institut. eod. per totum infr. eod cum inter priorem. sic f. de vac. mune.I..Item inducitu exceptio a reo contra actionem actoris, ab actore auten replicatio contra exceptionem, & a reo triplicatio, & al actore quadruplicatio. Instit. de replica. resp.i. & §. rursus, suj de for, comp. ex parte. Crimina autem aliquando opponun tur in modum exceptionis, ut quis ab agendo vel testimo nio repellatur. inf. eod. c. 1. & tunc non est necessaria inscri ptio: quia non infligitur poena ordinaria sup. de or cogn. cun dilectus, §. ulti. & potest dici verum, quando tangit causam de qua quaeritur tunc enim punitur, ut not. sup. de confes. ( qualiter intelligatur. vers. praesente adversario. & seque intellige rmf. eod.c.i.in fi. sup de confes. cum super. Quid si de crimine ex cipiatur contra electum confirmatum, ut a consecrationi repellatur, obligare se debet excipiens ad poenam extra ordinariam, infra de accus. super his. hoc in dignitatibus, in quibus non acquirit quis plenum jus per confirmationi nam si plenumjus acquireret, tunc in modum exceptio nis non audiretur quis, sed in modum accusationis, ve denunciationis, tunc ut no. sup. eod. §. prox. vers. sed hoc specia liter notare debes. & de hac materia not. plene, sup. de accu. su rub. de exceptionib. Hoc autem scire debes, quod replicati¬ omissa ante sententiam ex causa probabili potest oppon etiam post sententiam, utff. quando ac. de pec annalis est. I. 2. fin. ergo multo fortius excep. arg, supra de rescrip. dil fin. inf¬ de rejud ad probandum. & de spons. impu. ad dissolvendum in fiu Item nemo prohibetur pluribus excep. uti, etiam contra riis, ut ff. eod nemo, & de inoffic test. contra veterani. §. sed nec im puberis infrit. cap. auditis, & de capel. mona. c. 2. de reli. do.c. pen rnemo etiam excipiens de intentione adversarii videtur confessus, infra eod cum penerab. §. intelleximus. vers. non utij Cum autem excommunicatus, vel suspensus agere nor possit, aliquando adcautelam relaxantur sententiae, ni contingat utilitatem, vel reformationem ecclesiae impe dire, infra cod. Apostolicae & de accus. olim. J. V. & P. suprad testib. veniens. 2.in fin. Licet etiam adulter adultero non pos sit adulterium objicere. ut infra de adulterc. pen. nec benefi ciatus pluralitatem beneficiorum beneficiato, ut infr. eod cum ecclesiasticae. ligatus tamen minori excommunicatio ne excipere potest contra ligatum majori: quia non es arenarius, sicut ipse, ut infra cod. a nobis. sed contra, infra d sent. extom. in praesentia. illud intellige, quando participans accusat excommunicatum majori. sed decreta, a nobi loquitur in casu converso. scilicet quando excommuni catus majori accusat eum, qui secum participavit, & si¬ cuilibet reservatur sua defensio, ut no. supra eod §. & quaer do. & qualiter. vers. potest igitur. Si quis autem conventu rei vendic. absolutus fuerit: quia nihil repertus est possi dere, si de novo perveniat ad ipsum possessio, convenir potest, non ob except. rei jud. ut infra eodem adversario. fi de except. rei judic. sirem meam. Item est justa exceptio, ni quis trahatur a dioece sua ultra duas diaetas, supra de rescri ptis nonnulli. & dil. sin. infra eodem. olim no. ergo, quod locu tutus respectu inimicitiarum, & commodus & commu nis respectu expensarum est assignandus, ut probatur d confirm. utili. & inutil. cum dilecta, §. nolentes igitur. quod s non fiat, appellari potest, infra de appellationibus ex parti quia aequantas in judicio servanda est. infra eodem, cum in ter priorem, supra demut. pet. capt. primo. & de regul. jur. non debet.

Quis sit effectus? Ut per dilatoriam deseram judicium, vel videtur personi judicis, vel proc. per peremptoriam vero perimatur acti¬ agentis, vel intentio excludatur, ut apparet in his, quae no supra eod. §. 1. 2. & 3. per totum. Sed nunquid per perempto riam except. oppositam contestatur lis? Videtur quo¬ non, nam exceptio est actionis exclusio, ut notatur supr¬ eodem, §. quid sit exceptio. sed non est opus actionem exclu di, cui contradictum non est. Primo etiam debet conte stari lis, & demum quandoque ante sententiam locum habent exceptiones peremptoriae. ut C. todem, siquiden & I praescriptiones, & de praescript. long. tempor. emptor. & sen tentiam rescin. non posse. peremptorias. Item oporte prius per contradictionem ordinarii judicii, & demun ad de fensiones perveniendum est,. ut patet in his quae not supra de lit, contest. §. qualiter. & §. quae sit ratio. & §. & quar do. & §. sin. Sed contra: nam instituta actio. & opposit except. peremptoria videtur esse judicium. ut ff. de inter actio. filius. §. exceptionibus. Item per exceptio. non numer pecun & solutae dotis fit contestatio, ut not. supra eodem? 2. vers. de quibusdam. Et quod per excepti. peremptorian contestetur lis, videtur probari supra de dolo & contum pro ut. ubi post except. praescriptionis propositam procede tur ad diffinitivam sententiam, ut pote lite, quae ingeri tur, contestata. & argum. infra de appell cum causam. a con trario sensu. Solut. puto non fieri contestationem. ut s opponatur ante litem contestatam, intentionis erit con clusio. sic intelligas ff. de condict. indeb. eleganter. §. si quis pol transact. & quod met. cau. metum. §. sed quod agit, in fin. & de ne Eg est. si antem. §. quocunque. Sed si postquam libello re¬ sponsum est. opponitur, tunc erit actionis exclusio. no obstat. supra de dolo, & contum prout quia ibi agit de re spondente ad interrogationem, non ad positionem. Ve ibi non fuit facta litis contestatio. sed quasi. unde dicit, u pote lite, quae ingeritur, conoestata. Quod autem ibi pro ceditur ad diffinitivam sententiam, speciale est in odiun rei calumniosi, qui toties subterfugerat judicium, & est si C. quomodo, & quando jndex. authentic. qui semel. Nec obsta infra de appell. cum causam. nam ibi cessat argum. a contra rio sensu. sicut & alibi. C de episcop. & cieric. conrenticulan & infra de verbor. sign quod dicatur, & 27. qu 2. priusquam. ve ibi Papa magis inspexit opinionem judicis, quam verita tem, secundum Goffre. Item effectus exceptionis est, u repellatur ab accusatione, vel testimonio, vel ordinibus vel beneficio, quod dic, ut not. infra de accusa. sub rubric.¬ except. De exceptionibus rescriptorum invenies, supra d rescript. §. quae possunt objici. De exceptionibus, quae con petunt contra judices, supra de jud §9. quae sunt necessaria. ( de officio deleg. §. cui. Vide etiam de quibusdam aliis exce ptionibus infra qui maaccusa. vos. in rubricella, quae excepsi nes. & in rubricella, qui tostes. De exoeptionibus procur¬ torum. supra de procur. § qualuer mandatum finiatur. versis possunt autem plures exceptiones, & sequent, De aliis d versis exceptionibus studiosus in diversis hujus summ: contractibus satis poterit colligere per seipsum. Nota ei jam caute per diversitatem effectuum inter potestatem e¬ cept. & act. Qui enim protestatur, dicit se jus habere, se¬ nec praecludit adversario jus agendi, nec sibi in aliquo com demnatur. sed reservatur jus suum tantummodo prot¬ stanti, nisi forte recedatur a protestatione tacite, vel ex presse. quod dic, utplene nor. supra de constit. §. quando con stitatio. sub §. & quia. de protestatione. & distin. ibi, & sec Qui vero excipit; non solam jus suum videtur reservar in posterum, quinimo adversario viam agendi praecludit sed tamen nullam consequitur condemnationem, ut sup de ordin. cogn cum dilectus. respons.1.& §. nos autem & §. verum Qui autem agit, non solum jus suum reservat; sed inter rumpit exceptionem adversarii, & perpetuat suam actio nem. ut not. supra de libel obiat §. quis sit effectas. & conden natur sibi adversarius, sicut petit, & probat infra de accus¬ qualiter. 2. §. penult. ad sin ff. commum divid. ut fundus. C. de¬ deicom. liber. I. ult. Perpetuatur etiam aliquoties exceptio quae alias anno clauderetur. quod die, ut not. supra de cor stit. §. quando constitutio. sub S. licet autem, & dist. seq. versic. non sit limitata. & seq. Ex eodem etiam facto aliquand agitur, & excipitur, ut f de inossic. testam. contra veterem alias cum Papa §. sed nec impuberis. & supra derescript. si autem. & plurimumque. Item effectus est aliquoties, ut aliquis ha beatjus revocandi domum. habet enim exceptio, si veni Romam pro alia justa causa, & necessaria supra de fo, con pet. licet. puta quia vocatus est quis ad concilium. supr ut ego. 542. vocatio. Item si sit probabilis, & necessaria, ut si si vocatus causa testimonii ferendi. cogitur enim venire, de consuetudine sit. f. de testib. I 3. m sin. imo etiam compel lentur a praetore, & ut recognoscant signa, & testimoni ferant. ff. de tab. exhibend. locum exhibere. Item si judicane causa vocandi sunt, etiamsi a communi, vel suo domini in provincia missi sunt, quia necessario habemus his p¬ fere. ff. de justitia & jur. veluti. & ad lAquil liber homo. a. Iden sicausa appellationis exercendae veniat: quia & juste ol aliam causam venit, & probabilem, & necessariam. Iten sivenerit ad hoc, ut reddat rationem gestionis, seu adm nistrationis. Et generaliter idem dico, quandocunque ve catus est a judice, ut veniat pro alia causa, non cogitur re spondere. supra de dilat. cap. ult. Superiores omnes haben jus revocandi domum, nisi contraxerunt ubi conveniun tur. Item nec legati ratione contractus initi, ante legatio nem conveniri possunt, nisi demum finita legatione. Iten omnes superiores amittunt hujusmodi jus, si aliquem con veniant: nam reconveniri poterunt, nisi injuriam, aut fui tum, aut damnum sibi illatum persequantur: sin auten dubitatur, an quis habeatjus revocandi domum, praeto summatim hoc discutiet, & si constet eum hujusmodi ju habere in judicio sisti, & in quam diem compareat, nud repromittetur, non datis fidejussoribus. Omnia supe riora intelligas vera, nisi actio tempore peritura sit: nan tunc saltem usque ad lit. contestat. judicium subire de bet. Haec omnia habes. f. de judic. l. 2. ab illo § legatis usqu in fin. & intelligas, quod hi habent jus revocandidimum scilicet in qua nabent domicilium. ut ff ad munic. libertus, § sola domus. Alibi autem accipitur domus pro habitatio ne. ut ff. de injur. lex Corn §. domum. Item hi coguntur re spondere in patria sua per procuratorem, si quis eos ib convenerit, quamvis absentes sint, ff. de eo qui app. l.i. nis absentes sine causa Reipubl. ut in secunda. L. eod. ti. & ti apud cum a quo appell. l.una. Quod autem dixi de legatis quod non tenent de contractu, verum est, ante legatio nem inito. ut dixi, & probatur. F. de judic. non alias. Item s quasi contraxerint, nisi adiisset haereditatem, ff. de judic. in terdum. supra senator. & l. de eo auiem. Et quod dixi, quoc delegati non conveniantur, nisi elapsum sit tempus, intri quod reverti ad propria potuissent, ff. ex quibus cats. maj¬ sicui. § tam diu. ff. de sol. ratum. C de restic. mili. I. sin. Hi igi tur habent jus revocandi domum, ut dictum est, nisi dies sit exitura. ut f. de judic. sed si restituatur. §, sed & dies. Se¬ signatur contrarium in auih. ut omnes obediani judicibus. §. igitur. quam habes signatam. C. ubi de crimine agi oportes authent. qua in provincia. ubi dicitur, quod respondere te netur, ubi contraxit, non obst. aliquo privilegio. Dicun quod istudcorrigitur: sed hoc falsum, imo potius corri geret illa decre. hanc. Dic ergo, quod ibi dicit privilegio scilicet concesso a principe; secus de privilegio, corpor¬ juris clauso, ut hîc. Quod autem dixi, quod si conveni ant aliquem, se defendere teneantur, rationabile est. u supra de mut pet. c. 1. & 2, nam quod quisque juris, &c. su pra de constit. cum omnes, & de ina. & obed. dilecti. C. de senteni & interlo. omni judit. cum Papinianus in fin. Sed in legate hoc fallere videtur. ut ff. de leg. is qui. & l. Paul & I. legatus responde, si sit permissum quod agatur, reconveniri pos sunt. vel hoc intelligitur in aliis, non in legatis. Nec in ju dic. ordinariis, idem in arbitris. Nam nec arbiter compel lere poterit legatum, ut coram eo compareat, nisi post le gationem compromissum foret. ut ff. de arg non distingue mus. §. item si quis compromisit Romae. Sed nunquid si conve niant aliquem, tenentur se defendere contra omnes, ne dum contra istum quem conveniunt: Dixit Azo, quoc sic. argum. ff. de jud. nam alias. in fin. ideo enim eis datur pri vilegium istud, ne impediatur eorum officium, ut ibi di cit, sed ex quo conveniunt aliquem, cessat haec ratio sini causa: & ideo cessare debet effectus. ff. de pact. quod dictum est. infra de appel, cum cessante Posset tamen dici contra, se cundum. Ja. Bal. non enim reconveniri possunt, nisi ab his contra quos agunt, & dum agunt. ut f. de jud qui non cogi tur. & l. sed & si restituatur respon.i. & expressum est in auth de san Episcopis. §. reverendismi. Dixi, quod si dubitaretur an habeat jus revocandi domum, praetor hoc summatin discutiet. potest autem dubitari: ut quia non constet eum esse clericum vel legatum, & ita praetor recognoscet, ar jurisdictio sua sit. §. de jud si quis ex aliena. & f siquis in ju voc. non terit. I2. Quid si quis clericus prosequitur infurian sibi factam coram judice seculari, nunquid potest ab ali¬ reconveniri? Non puto. arg f de jud. l. 2. §. sed si agani & infra de jur. patr. relatum. & ideo si judex secularis interlo quatur contra privilegium clerici secularis, licite poteri appellari, ut f.de app. non reci. 12. In hoc etiam videtur pri vilegiati clerici. ut sup defor coinp. cum sit generale. nec obst sup. de inut pet.c.1. & 2. quia illud verum est, quando conven tio est civilis, seu non injuriosa, alias semper laicus acci¬ peret asinum clerici, ut sic eum reconvenire posset coram judice seculari. Et quod dixi, quod teneantur repromitte re, nisi nude, intelligo ubi persona honesta est: secus,s suspecta esset. ff. de aault. si adulterii. F qui satisd cogan si fide jussor. §. uli & ae offic. praesi senator. Quid de vagabundo? a Vide supra de for. comp. § quib. ex causis. vers quia de ragabun do. Hoc ius revocandi domum non dicat quis speciale in civitate Romana. nam idem in quolibet alio loco: ut ff. d jud l 25. legatis. ibi, Romae, vel alio loco