Titulus 14

De Dolo. XIV. Rubrica

SUMMARIA Dolus malus quid si¬ 2. Dolus qualiter committatur 3. Fallacia qualiterco mmittatur 4. Machnatio qualiter committatur 5. Auxilia ex dolo quae competani 6. Actio de dolo cui detu 7. Actio de dolo contraquem detur 8. Actio de dolo ad quid detur, & quando cessa 9. Actio de dolo qualis su Paenado osiquae su

AVditis de his ni spoliuntur extra judicium, nunc audiamu dehis qui fatigantur in judiciis dolo, vel con tumacia adversariorum, vel sic quia plerum que spoliatus non potest consequi restitutio nem rei suae propter dolum vel contumatiam spoliatoris dicamus de dolo & contumatia, dicentes, Quid sit dolus Quae auxilia competant ex dolo. Cui detur, Et contra qui Ad quid detur actio de dolo; & quando cessat. Qualis si actio de dolo, Quae sit poena dolosi subsequenter annecte tes, Quid sit contumacia, Qualiter deprehendatur quis con tumax, Et qualiter puniatur contumacia vel etiam dolus.

Quid sit, dolus: Dolus milus est caliditus, fallacis, machinatio ad circum¬ veniendum, fallendum, decipiendum alium adhibita ffa¬ dem l. 161. Et committitur calliditas? in tacendo, & Salo¬ mon, Qui dissimulat b injuriam, callidissimus est, & exem¬ plum potest poni in venditore, si sciebat servitutem debe ri, vel rem alienam, vel alii obligatam, nec certificavit em ptorem, tenetur enim quia dolo malo versatus est ff. de a empt. & vend. l.i. & Itenetur, Sult. & penultimo, multa & ali exempla poni possunt per ea quae no. supra de rescrip. Spo sunt objici. Fallacia? vero committitur in decipiendo i his quae asserit falso ex certa scientia, ff. de furtis, falsus, § quis mihi, unde secundum Augustinum mendacium dici¬ tur e falsa significatio vocis, cum intentione fallendi, 124 215 autem, &S ille ergo, lex autem dicit, quod falsitas est, in mutatio veritatis, in auth. de instr. cau. in principio, col. 7. & i hoc membro dicitur committi calliditas, tam ex parte lo quentis, quam illius, ad quem sermo dirigitur, 22. q. 550. his omnibus. Machinatio d autem committitur in arte ver borum, 22.4. 5. quacunque arte, & si venditor sciebat fundum plu¬ ribus municipis legatum deberi, & in tabula scripsit un deberi, & sic innuit caeteris non deberi, & postea inseruit se nolle teneri nomine legatorum, tenetur enim quia do lo malo decepit emptorem, f. de act. emp & vend Iul §. Juli¬ nus, nam machinatio est occulta insidiatio, unde maritu qui vitae uxoris insidiatur, dicitur machinari in necem si am, & econtra, infra de eo qui duxit in matr. quam poll. pera dul.c.., & 3. &c. significasti. Servii autem diffinitio reproba tur, quae ponitur, ff. depe juris gen. Sdolo. nam & fine simi latione potest aliquis circumvenire dolo malo alium, qui enim si metum mihi inferas, vel rem rapias, vel injuriam f¬ eias, haec profecto sine dolo committi non possunt, ff.vi. b rap l 2 6 doli, & de inju. I. 3. Item potest esse. quod aliud i gatur, aliud simuletur sine dolo malo, sicut faciunt qui¬ liena tuentur suo nomine: ut si latrones plures homine ceperint cum suis rebus, & dicant uni cui volunt gratian facere, Sunt tuae res istae? ipse respondet, Ha, vos nesciti modo cujus sint. qu. d. quod suae sunt, & sic liberet eas, cun tamen sint socii sui: hic quidem simulat, sed sine dolo ma lo, f. eodem l. 161. Sicut autem reprobatur diffinitio a Ser vio & a Paedio, sic reprobanda est differentia, quam feci inter dolum & fraudem, ut f. de paenis juris gentium, §. sed staudandi, ut enim dolus cum dissimulatione sit, & sine ea ita & fraus. Item sicut in dolo exigitur intentio decipien di, ita & in fraude, f. de regulis juris, fraudis, quandoque ta men improprie quis dicitur res ipsas fraudare, & res ipsa dicitur in se continere dolum, fi si quid in fraud patr.l.i. &a verb. obli siquis. Dicitur autem dolus malus ad different am boni: bonus enim est dolus,. si adversus latronem ve inimicum quis machinetur, multo fortius in hostem pu blicum, 22 qu.2.utilem, &c. quaeritur 23. qu. 8. ut pridem, und nec refert utrum armis contingat palma dolove, quipp Dolus an virtus sit, quis in hoste requirat? secundum A zonem, quasi dicat, non refert qualitercunque habeatur tr¬ umphus, nisi forte flat contra pactum a ducibus belli f¬ ctum, f. de pact, conventionum, 229. 2.Innocens, nam & hosti f dem servanti fides servanda est, nedum quis alienam per fidiam arguit propriam fidem solvat, ut ibidem, & 23. qu¬ Item & si dolum committam, non tamen videor frauden fecisse, si fraudem excludo, f de lega. 2. cum pater. § Titio. ( de nego, gest. at qui vero §si cum me absente, hinc est quod vete res bonum dolum solertiam vocabant, ff. eodem l.a§ non fui autem contentus, inde dicitur, bonae indolis est istae, quasi bo num habens dolum, id est, ingenium, potest dici bonumd malum: unde Salomon, Bonum dolum adhibuit, ut posse judicare de filio cujus esset, infra de praesum. afferte, sic & d citur venenum bonum & venenum malum, ff. deverb. sigi qui venenum, & videtur quod dolus malus proprie dicatu in damno pecuniario, fi, si quid in fraudem patro.l..& alias v deaomus.

Quae auxilia competant ex dolo. Duo scilicet exceptio & actio. Exceptio doli d¬ tur passo dolum & omni possidenti, & ideo dicitur in ren ex parte opponentis eam: ex parte vero ejus, cui opponi tur, est personalis, quia opponitur contra dolosum, & eju universalem successorem, vel etiam singularem, si tamer causam habeat Iucrativam, ut in noxae deditio dicitur, & idem dici potest in re magni pretii vendita modico. Iten & si non habeat lucrativam, si tamen res sit reversura a¬ dolosum, puta creditor agit pro re data in dotem, in qui dolum adhibuit, mulier non repellitur, si agat matrimonic constante, sed eo soluto contra, sed si non est reversura, n. repellitur singularis successor, nisi utatur accessione, ve adminiculo sui authoris, puta continuando tempora illi us cum temporibus suis: tunc enim utetur cum causa su¬ suisque vitiis. Haec probantur, fi.dere judi quod ipsis, & dedo¬ exceptione, leg 2. & § & quidem, & Sdebet, & §. plane, & lapud Sde authoris, & §si causa legitima, & §siquid autem ex causa? sed & simulier, & Sapud sul. & I. plures, §si cum. Est auten generalis haec exceptio, & competit etiam si ab initio qui non facit dolo, praetextu ignorantiae facti, si tamen poste cercioratus perseverat in lite. in probat f. dedoli. exceptione leg 2S itemquaeritur. Porro personarum reverentiam ex cludit hanc exceptionem, nec enim opponitur parentib aut patronis, sive ex suo contractu, sive ex alieno conve niantur, aut eorum haeredibus ex dolo defuncti, haere tamen liberti excipit de dolo patroni ejus cui successit. Sec liberi, & liberti habent exceptionem in factum, vel non nu meratae pecuniae loco exceptionis doliff. de exceptione dol app. S adversus. Perpetuo competit haec exceptio, quia qui temporaliam sunt ad agendum perpetua sunt ad defenden dum, f.de excep.doli. pure. Sultim. Actio autem de dolo di versis modis competit, si enim dolus dat causam contra ctui bonae fidei, non tenet ipso jure contractus, si hoc ve lit allegare deceptus: sed si ex eo agere vult, potest quidem f.eodemtit. eleganter, & de minoribus, in causae, & de jur dot. res, §i. & de eo qui duxit in matrimontum quam polluerat. cap 1. Si vero defectus nesciens dolum admistum rem, trada eandem repetit per actionem de dolo. unde & ait Bernai praecessit venditio, ut infirma sequuta est traditio, ut infir manda per actionem de dolo. ff.eodem arbitrio, & I.quod ven ditor, & I. si lecatarius, & potest dici, quod in hoc casu com petit condictio indebiti, cum generalis sit, quo ad indebi ta repetenda, vel etiam condictio certi generalis, alias au tem posset dari actio de dolo, nec daretur condictio inde biti f. eodem cum quis, & in plurib. aliis potest poni exem plum. Quid si deceptus contracturus erat, & sic incidit in contractum, si decipiatur, ut minori pretio contrahat, te net contractus, & hoc prosequere, ut notatur, infra. de cor trahenda emp. & ven §qualiter rescindatur. Ubi autem dolu adhibetur extra contractum, si quidem cadat in special¬ nomen maleficii, ut furti, injuriarum, vi bono. rapt. non a gitur hac actione, sed speciali, quae prodita est ex eo crimi ne. Nam ita demum competit actio ista, si nulla supersi ordinaria, vel extraordinaria, unde ei qui restitui potes haec actio denegatur, amplius si habuerit actionem, sed desi it eam habere, siquidem deceptus est ab adversario dolo malo, ut eum liberaret acceptilatione, vel alio modo, pu ta nudo pacto in actione furti. tunc aget de dolo. Secus, s post acceptilationem dolus adhibetur, quia scilicet libe ratus non dat quod convenit ut notatur supra de transaci quis sit effectus, sed Pla. dixit etiam hic de dolo dandam sed si decipiatur ab adversario, nec eum patiatur tempor liberari de dolo non agitur, sed restitutio impetratur, ut f eodem l.i. §ultimo, & l.2. §1. & 2. ex quibus causis matr. in integ restituatur, ait praetor § ultimo. Illud quoque certum est, quoc si deceptus tutus est ipso jure, ut quia turpe continetu in pacto, vel impossibile, vel aliud contra legem, vel si ha bet exceptionem vel actionem aliam contra decipientem vel quandocunque aliud denegatur, haec actio usque ad eo, ut si contra alium competat actio famosa, puta tutela contra tutorem propter collusionem, debet haec denega¬ ri, f. eodem leg. 2. 9 ultimo, & leg. 3. 4. 5 & 6. hoc tamen ita, si a ctio sit fertilis: aliud si sterilis sit, vel inanis propter inopi am debitoris: quia tunc datur ista, & facit hoc cotra quos dam, qui dixerunt actionem de dolo competere, cum a lia famosa, F. eodem, ideoque, & leg. vanis, actio enim tutela famosae est propter dolum. Institut. de suspectis tutoribus, suspectus. Sed & si dolus adhibetur circa contractum nec cadat in speciale nomen, datur haec act. ut ecce, per suasisti mihi, ut repudiarem haeredi, vel familiae meae, u exiret de fundo, & ea occasione damnum sensisti, vel mo visti mihi controversiam, ut admitterem commoditatem sev opportunitatem emptoris, vel promisisti mihi, ut saxun eximerem de fundo tuo, & cum expensas fecerim, tu dol¬ malo impedis me ne eximam, vel tabulas corrupisti ne scire possem institutionis conditionem, quae erat im plenda intra certum tempus, vel tabulas diu suppressisti in quibus eram exhaeredatus, cum haec nescirem, in omni bus his act. de dolo competit, fieodem si quis, & l. cum quis, e l. rein, & leum, & l. si quis exemplum, infra de rer pernut. cun universorum supra derenun sane reniens, & l. lectae, & supra d rescrip ex parte. S. tamen secundum canoni. videtur quoc ofiic iud. in his omnibus subveniatur mihi decepto, ut in c. proxime alleg.

Cui detur. Damnum passo, & haeredibus ejus

Et contra quem Contra dolosum, nec dist. si major vel minor dummodo si proximus pubertati. Quid enim si impetravit ut a procu ratore periturus absolveretur, vel falso dixit, se non habe re tutorem, vel similia commisit, quae non exigunt machi nationem, sed ex dolo tutoris tenetur pupillus, si factu sit locupletior, vel cautum est contra tutorem: quia ips est solvendosic&, ex dolo procuratoris tenetur dominus ff. exdem haered §item, & I. quid enin & I sed ex dolo. i. Respon & Sidem, & nedum singulares personae, sed etiam univer sitatis, municipii, collegii, vel quaevis alia ex dolo suo con veniri possunt, sicut de metu dicitur supra quod metu cau sa, licet contingat cum difficultate, ut universitas consen riat in dolo, veme: u, vel similibus committendis, ff. deori tur l 2. § dende, quod enim municeps dolo facere possunt subaudi de faciIi, f. eodem sed ex dolo. § municiceps, quia sen sus hominis pronus est ad dissentiendum, infra de rescrip¬ super literis f.de arb item si unus § principaliter, hujusmodi e nim interrogationes, quandoque denotant charitatem ut in decret. dicitur, Si sacerdos peccaverit, quis orabi pro eo? est peccatum ad mortem, quis orabitur pro eo? qui am edebitur incantatori vulnerato a serpente? quis puta ex fidelis servus & prudens? depen. distinct i. quodauten quid in omnibus peccatis adulterio gravius? 32 qu 7. qui an omnibus & est simile, f. com. ad eos, & locati, sed de damno, se & plerunque impossibilitatem, Instit. per quas perso. no. acq §1. E: dolo auiem praesidentium universitati tenetur univers ras, inquantum ad eam pervenit, & hoc forte ubi in tuto re procu dictum est, erit admittendum Ubi autem plure commiserunt dolum, quilibet tenetur insolidum: haerede tamen dolosi de eo tantum tenentur, quod ad eos perve 17it, ff eodem sed ex dolo §1. & Isiplures, vel dolo ejus factum est, quo minus perveniat. Si ergo res dolo defuncti tra dita extet penes haeredem, tenetur haeres insolidum actio ne de dolo perpetuo: idem & si ad dolosum sic pervenit ut certum sit ad haeredem perventurum, puta quia ei ac c eptilatum est, nec refert, si inultum illis modicum quoc ad haeredem pervenit, f. eodem in haeredem, & l. dolo & l. ita. & Iuocet. Sed & dominus ex servi dolo tenetur de pecu li0, si servus admisit dolum in contractum qui daret con tractui causam: vel si admisit extra contractu, teneturno Xaliter, ut ff eodem si oleum, § haec siactio. Ita demum co petit praedictis, & in praedictos haec actio, si probetur do lus ex perspicuis indiciis, & declarata facti certi qualitat. & certae personae, nec in tanto crimine quem vagari opor tet, C. eodem dolum, & de rescin. ven. dolus, ff. eodem sed ex dolo. ult hoc nisi dolus praesumatur admissus, ut in fidejussore qui emit pignora debitoris a creditore, ibi tamen non acti one de dolo, sed mandati propter dolum agendum est, ve servo qui non vult transferre se in obliga. post libertaten pro pecunia, quam alias exposuit dominus pro eo. C. eo l. i.ff. eodem eleganter servus

Ad quid detur actio? dedolo, & quando cesset. Datur ad hoc, ut re stituatur, si restitui potest: & super hoc fertur una senten tia, si non restituatur res, defertur actori sacramentum in litem, & super hoc fertur alia sententia secunda, quod di de his sententiis ferendis, ut nonta supra quod metus causa, qualiter remittetur, sub shabet autem, & versic. quod auten dixi, & sequ. Sed ubicertum est rem non posse restitui, pro tinus condemnandus est reus ad interesse, ffeodim arbitrio Respon. 191. Cessat autem haec actio ratione rei, vel sum mae: quia vilis valoris est, scilicet si sit infra duos aureos, ve usque ad duos potest intelligi inclusive: quia odia sunt re Ttringenda. Item cessat ratione personae: quia non datu liberis adversus parentes, vel libertis adversus patrono: vel hum ili adversus eum, qui dignitate praecellit, vel ple- beio adversus consularem praecelsae authoritatis, vel luxu rioso, seu prodigo, aut vili adversus hominem bonae sa mae, seu vitae emendatioris, datur tamen actio in factum contra praedictos, ut fiat mentio bonae fidei, ut ff.eodemsio leum §ult & l.idem, & l. non dehet, & exponebonae fidei ic est non malae fidei, est enim dictum per abnegationem, u & dicitur quis gratus, id est non ingratus: & justa causa. non injusta, ff ae leg 2 cum quidam, & Icum pater §rogo, & d leg 3 fideicommissa, sic fideicommissum relictum, in fin. & de fi deicom. liber. si cum ex justa. Haeredibus autem harum per sonarum. Item adversus haeredes datur actio de dolo, ff. eo haeredibus. Sed forte excipiuntur haeredes parentum & pa tronorum, contra quos diximus, supra non objiciendam doli exceptionem, multo minus dabitur de dolo actio, ve forte aliud in exceptione doli, in qua habetur mentio per fidiae defuncti: aliud in actione de dolo, quae ratione cal culi, id est, perventionis, qui per computationem declare tur, intendit, unde & haeres tenetur in perpetuum, nec in firmatur: ideo dicitur non esse necessaria causae cognitic in persona haeredis, ff. eodem Sabinus § nocet

Qualis sit actio, de dolo. Et quidem personalis & arbitraria: ut Institut. de actio? praeterea. Item famosa ff de his qui not. infamia. l.i. Item bien nalis est ejus vita de eo quod non pervenit ad dolosum; ni de eo quod pervenit, tenetur perpetuo actio in factum non de dolo. ff.eodem itaque, haeres tamen ejus de eo, quod ac ipsum haeredem pervenit, tenetur actione de dolo, ut di¬ ctum est, & in perpetuum, quod est inirabile, ut sic altere tur actio per successionem, cum & magis videretur dan da in defunctum, sed forte ut mitigetur poena infamiae, es hoc dictum, argum. infr. de testi, cum tu fili, & depur. can cum in juventute. Eodem autem modo currit absenti biennium gut praesenti: sed uti absens est probabili causa & necessa ria, impetrabit restitutionem intra quadriennium, vel in¬ tra tantum tempus quantum ipse laesus est, ex quo redit C. eodem l 2. Sed nec perpetuatur litis contest. C.eodem luli quod non est in alia actione sub coelo, C. de praescript. 30 an norum, sicut & I. cum notisssimi, & Luli. Quid si alius te dole induxit, ut mihi venderes quod alias eras minime vendi turus, & vendidisti, nunquid tenet contractus? Dicunt qui dam quod ipso jure non tenet: arg ff. eodem eleganter, §i pe quam l. Azo totum contrarium dixit, & in eorum capu retor sit, nam sicut ex incidenti dolo servi dicit non teneri emptorem, ita ex eo qui dat causam contractui, dicendum est ipsum non teneri, actio enim de dolo person alis est es parte conventi & convenientis

Quae sit poena dolosi. Et quidem ut condem¬ natus infamis sit, ff. de hi qui not. infa.li. Item ut in expensis condemnetur, infra eod cap. 2. Et breviter dolus & fraus, vel malitia nunquam de¬ bet lucrum afferre, imo puniri debet semper, supra de teso¬ sedes Apostolica, &c. seq. &c. plerunque, &c. caeterum, sup. de cler¬ non resi tuae fraternitatis, & de conirah. emp. et vend. ad nostram & de testi. officii, & c. requisisti, & de rel. do. cum dilectus & dec qui dux. inmatr. quam polluerat per adult. c. i. & qui matr. a cus. non pos. significante. Nec ex alieno dolo alius lucrari de bet. ff. eodem l.i & quod metus causa. Item sicum excep §Pediu arbiurium, & junge quod notatur, insrain sed rub. Squa poe na, nemo alieno odio est gravandus, C. de moff test siquis suo infra de his quae fi a ma. par c. qua sirit, C. depoenis, scimus. Ins not. quod qui dolum dicit, ipsum probare debet f. de troba quoties § qui dolo & de admi. tut chirograthis, responi in fine

De Contumacia. Rubrica. XVII

SVMMARIA I. Contumacia quid si 2. Contumax qualiter deprehendatur Contumax an quis citari debet 4. Ter quis citari deber Contumacia procuratoris an noceat domino Contumax qua pena afficiatur Modus quis sit tenendus in condemnatione expensarum 8. Missio in possessionem an habeat locum, quando petitur Eccle sia, vel dignita 9. Decretum primum quid dicatur 10. Decretum primum quis interponere possii II. Decreti primi effectus quis su 12. Decretum secundum quare dicatur 13. Decretum secundum ubi habet locum 14. Decretum secundum per quem interponatur 15. Decretum secundum qualiter interponatur 16. Decreti secundi effectus quis si

EXpedivimus primam partem rubricae, scilic. de dolo videamus, de secunda, scilicet de contumacia.

Quid sit contumacia. Erga judicem vel praelatum commissa inobedientia, ideo dico commis sa: quia nec semper obediendum est, ut not. supra de majo¬ & obe d. § & in quibas obediendum. Est tamen notandum, quo¬ duplex est contumacia, scil. Vera & interpretativa, Praesumpta. Vera dicitur cum quis citatus, & inventus nu¬ lum habens impedimentum, dicit se venire nolle, ut infir¬ § seq subs item ter debet quis citari, vel veniens, seu alia praesens & nihil justum objiciens judici non paruit, vel an te tempus discedit, ut not. inf. § seq in prin ex hoc statim po test procedi contra contumacem, f. si quis jus di. non ob l. u nica. Praesumpta vero est cum quis solemniter citatus, li cet non inventus nec venit, nec sufficientem procur. misi in termino constituto, & contra talem non est subito pro cedendum: quia in judice mora purgatur, f. si quis cautio nibus & si post tres, C. de fidejus sancimus, & si venerit judice ac huc pro tribunali sedente tollitur una praesumptio b pe aliam, ut apparet in his quae no. infra seqe sub gitem ter ve ad hoc etiam ut contra absentem & praeced. & seqe & vers quid sit citatio

Qualiter deprehendatur, contumax Si citatus trib. edictis vel uno pro omnibus peremptorio non venit, seu no obedivit, vel paruit, sed illicentiatus recessit, ut ff.dere jad contumacia, 34 quaestj. de illicita, 18. distinct si quis autem, ii. q 3. certum, infra eodem causam quae. Item si latitat, ut sic citar non possit, vel impediat per amicum suum interpositum quod citatio ad ipsum venire non possit, ut supra ut lit. no contest quontam. §1. & 5. qu. I quidam, f. de evic. si praesente ff. quo vi, aut clam. leg.i. in fi. & Squod si vi. Nam is qui impedit, ve procurator ne citatio ad ipsum perveniat, pro citato de pet haberi, ut f.dereg jur. ad ea § semper, & l. jure civili, ff.d condit. & demon.l. jure civili, & I. quibus diebus. Item conti max est, si etiam venit in praesentia judicis, sed non exhi bet se, sive repraesentat sic quod judex ipsum cognoscat sed potius latitat retro columnas, aut stationes, ff. ex quil cau. in pos.ea. Fulcinius, §quid sit latitare, Sillud sciendum. Di citur ergo contumax, vel quia non venit, vel quia non vul respondere, vel obscure reipondet, ut not supra de jur, cal ult. infra de eonfess. Squid si non vult respondere, vel quia rece dit sine licentia, in auth. de litig. § omnem vero, vel quia nor restituit ad praeceptum judicis, in quo casu res manu mil tari ei auferri jubetur, C. derei vend. qui restituere, & neris at ei, qui in pos missus est, si quis missus, potest etiam judex mul ctare contumacem, vel alias punire, ut ffi si quis ius dic. no obt. I.unica, supra de offic. deleg. ex literis Patriarihae, & ideo ju risdictio defegati durat usque ad executionem, quod dic, u not. supra de offic deleg. § quae jurisp. versic. rel personalis. Ve quia non jussus exhibet, f. de appell creditor§ jussus. Vel qui¬ latitat, vel quia procurat ut citatio ad ipsum pervenire ni possit, ut supra dixi. Vel quia non jurat, f dejurejur. me nifeste, supra de jur. cal.c.ult. Vel quia non defendit, ff. de pro cur. omnium, & l. inutus, § poena, si citatio potest ad aliquem pervenire, non citatus condemnandus non est, infradete sti cumolim, supra de const.eccl. & de maso, & obed. inter quatuor quod si sententia feratur, quamvis peremptorium dicatu emanasse, nulla est, nec est necesse, quod appelletur, sic in tellige, f. quae senten. appell. rescin.l..ssitem cum ex dicto, & C quomodo & quando qua. eaquae. sic intellige, quod contra al sentem procedendum non est. 3.4.9. cap. 1. & omnia, & pe totum, excipe excessum notorium, infra de appellat. cum si Rom. in fin. iufra de jurejur. ad vestram, 3. & alios casus specia les, in quibus lit. non contest. potest procedi, non omnes sed quosdam, quos not. supra ut lit. non contest. §1. & versicul sequens. Quod si citatio pervenire non potest, vel quia ab sens est nimis in remotis partibus, vel quia nescitur ubi sit quia latitat: vel licet sciatur, tamen nullus audet ipsum ci tare, quia homo ferox est, crudelis, dives & praepotens, ir potestate constitutus, cujus vultus timeri non potest, arg infra de appella. si justus metus, vel homo malitiofus, qui con suevit verberare, mulctare, vel etiam interficere, vel alia male tractare citantes, vel impedit; quod non possit cita ri, mitti debet citatio ad domum, vel ad ecclesiam propri am, vel citandus est procurator, si ipsum dimisit, alias co gnati, vel affines; de quibus est verisimile, quod ipsum de fendant, & si nullus defensor apparet, proceditur contr¬ ipsum, infra eodem quia paena not. ad hoc, infracodem causan quae. &c. ult. infratit.i.c.ultim. Cde annal. except. ut perfectius vel per edicta in albo posita sit citatio, si non habet domum vel si ad suam non audet ire, de his edictis no. supra de offic dele. Squae delegari, ver principium, & legitur, f dejurisd. omn jud. si quis id quod vel ipsa citatio puplicetur, 16. quaest. 3. § potest, 2. versicul. quod si praesens, infra decleric. non resid ex tuae 4 quaests. quisquis, maxime parentibus & vicinis, gufra qui filii sint leg perlatum, f. de damno infec. leg. 4. § praetor, & sequen ex quibus causis, in poss. ead. hoc autem, responsio.i. & ex quibu causis ma. in integr. restitut. item ait, §ultimo & leg. sequent. f de liber agnosc leg. I. in princ. & adde quod notat. supra de di lat §i. versicul. item omnes. His enim praemissis procedi po test contra absentem non defensum, tanquam contra con tumacem, C. de judic. I. properandum, §siquidem, f.de evic. sidi ctum, § si praesente, & leg si vero ff. locat. & conduct. Item quaeri tur. §exerciti. Et hoc teneas, quamvis Goffred. dixerit in distincte, quod ad hoc, ut contra absentem procedatur, suf ficit edictum solenniter fuisse propositum, quamvis in no titiam absentis non pervenit, ut probant jura proxime in ducta, & sic intellexerit, C. quomodo & quando judex, l. ab eo C. si ut ab haered. si abstin. minor autem, ad hoc, C. de judic. prope randum, §i. nec obstat, 3. quaest. 9. caveant: quia loquitur die absentibus, non per contumaciam; contra quos nec edi¬ ctum solenniter emanavit, nec obstat, ff. quae sentent. sine ap pellation. rescind. leg. 1§ item cum ex edicto: quia ibi loquitur, quando similiter edictum propositum non est, & quod i bi sequitur, neque in notitiam pervenit absentis, ad ma jorem aggregationem dicit, sufficiebat enim dicere, quoc neque propositum est ad offendendum, quod sententi¬ lata contra absentem nulla sit. Sed si exaggerat, quando dicit neque in notitiam, &c. quasi dicat, non potest dici quod in notitiam pervenerit edictum, quod nec proposi¬ tum fuit, secundum Goffred. Consuetudo tamen tenet, quod primo dixi, & dominus noster ita sentit. Quid si ab sens dicat a se non fuisse citatum? Dicunt quidam, quod creditur nuncio qui dicit, quod ipsum citavit, nisi alius scilicet qui dicit, se non citatum, contrarium probaverit ut consuevit notari, secundum Jo4 quaest3 § item in crimi nali. ver. testes quos, & 4.q.4§& aliquando supra de postul prae c. 1.§iargamen. infra eo. cum dilecti, § expectemibus, & de appe tum parati, supra de ele bonae, § contra f. de rebus torum qui su tu. vel cur. magis puto, §illud, 75. dist. si fomi, insi C. de acc. ea qui dem ff de offi. praefect. urb. l.1. §pe & ult. Contra. quia non cre ditur nuncio: nec enim judiei creditur hodie, nisi quare nus legitimis constiterit documentis, infra de prob. quom¬ nec litigatoribus, nec arbitrio, C. de rescrip. ne in arbitris, circ. medium, leg.i.ibi, hujus autem litigatorum vel solius arbitr sermone. &c. nec unius testimonio standum est, v quantaecunque dignitatis, sit, uefra de testibus cum a nobis, mult¬ minus nuncio, qui forte deieraret pro nummata vini: ve saltem pro 5. sol. arg. C. de acca s singuli, & expressim C. de cu rio. lig.1. & aluma, lib. 12 f. de custo & exhib. re. divus, ideo dici tur, quod episcopus debet monere excommunicandum praesentibus personis, per quas probetur monitio, si nege tur, infra de sentent. excommunica. sacro. non ergo praesum tur quis citatus. nisi probetur, 32.disproposuisti. Dico nor esse credendum nuncio, fi citatio negetur nisi probetu & per alium, qui praesens fuit, perjura proxime allegata sed si, nihil objicitur nuncio prima facie creditur ei, utii contrariis: tamen in civitatibus Lombardiae creditur ei ex quo juratus est argum infra de praesump. illud, & de prae scri. ad andientiam, quod totum admittitur, quantum ad pr sumptionem juris: sed haec praesumptio per sacramenti illius, qui dicit se non citatum, tolletur, supra de in integ. re ex literis: quia & una praesumptio tollitur per alteram, su pra de elect. cum inter R. juniorem, & tollitur etiam per sacri mentum, 34. q. 2m lectum, infra de testim praesentium, & de ex cep. pastoralis, & de sentent. excom si vero, & no. infreodem §qua poena, versicul. quid si absens, nam si dicis, Non est verisimile quod nuncius deieret. resp. Nec est verisimile, quod is de ieret, qui dicit se non citatum, vel melius dicas, committe dum arbitrio judicis, qui pensata qualitate personae citi ti, vel nucii, & inspecta qualitate negocii, deferat juram tum illi, qui dicit se non citatum ad purgandam innocen tiam & ostendendam. vel potius credat nuncio. arg. sup. d proc. mnostra. in si. & c. praeced. nfde jurej juramentum. Autiu tamen est, quod judex injungat nuncio, ut citationem fi ciat coram testib. idoneis, per quos negans citationem con vinci possit, unfra de sent excomm. sacro

ET nunquid eo ipso, quod citatus? non venit, contu max judicatur? Ita videtur, quia licet citatio sit cali niosa, nihilominus venire tenetur, alias punitur, & ut com tumax iudicatur, infra de accus. veniens, in si ffne quis eum qu in jus vo. vi eni.l. pen ff. de judica. sol sireus, & hoc verum est quando is qui citatur dubitare potest, an citatio teneat mfra de appell siduobus fi. de jud si quis ex aliena. Sed si eviden est, citationem non valere, non tenetur venire etiam alle gare privilegium, f. de jurisd om, jud. l. ult. quod dic, ut no supra de jud subs illud autem pro regula, ver quod autem. Es autem aliquando evidens: quia non exprimitur causa ci tationis, 4 4. 2.0.. & ule s. de fer. la secundum T. Sed contri quia vocatus per superiorem venire debeo, ut apparet in nis, quae not, supra de majorit. & obed. § & adquid obediens u neatur. Item evidens est quandoque ratione temporis, qu scil. citatur die feriata: quod dic. ut non sup. de fer § & an fen is. Item quando citatur canonicus, vivente episcopo, u veniat eligere episcopum, una cum aliis canonicis, ut sit deelec. bonae me. Cremo. in fin. & adde hic quod no. supra def¬ compor, sub o liquet ex praemissis. Quandoque ratione perio nae. pro qua citatur: quia libertus contra patronum eti¬ citatus, non tenetur venire, 3. 4. 35 item in crmmali, circis nem. Quandoque ratione loci, ut quia sit ad locum peri culosum, in quo casu licet mittantur literae de conducti non debet se committere suis capitaneis inimicis, supia u li. non contest. accedens. 2. idem si locus inhonestus, in quo al ter litigatorum non potest honeste venire, ut f. de arbi sici diei, §tarbit. vel quia nimis remotus est, scilicet quia dista ultra duas dietas, cum in rescripto nulla mentio fiat de co stitutione supra de rescripris, nonnulli, ad hoc infra de appellae ex parte secundum T. sed in his casib. trib. tenetur venire, ve mittere, rel appellare, alioquin teneret forte processui sicut tene stylus curiae Romanae, & in quarto hodie sci quando delegatus citat ad locum non insignem, ut in auth¬ n.extra. de reser praesenti. Quandoque ratione judicis, ut si eri dens est, ipsum non esse judicem, qui citat, f. dere jud. contu tumacia 9 ul. sup. de ef. deleg ex literis, f.de juris. om. jud. Lult. e no. de hoc supra de off. dele. 9 cui. Item non videtur valere ci tatio, si rescriptum Apostolicum non inferatur in citatione, a supra de dilatio. praeterea, & de off. dele cum in jure. Item si evi dens est judicem inimicum fore, 3.9. 5. quia suspecti. Items evidens est, eum esse spoliatum, qui citatur, 2.q. 2. nullus,s quis episcopus secundum lo. Sed in istis ultimis trib. casi bus credo quod tenetur venire jus suum allegaturus, se cundum T inf de app. cum parati, &c. constitutis, Sul §. de qof. de le superquaestionis, § ult. imfra de accus. inquisitionis, §l. ver si au tem, etiam ante. Sed illud notandum, quod qui non tenetur ve nire, & venit aliqua de causa, non cogitur respondere, ut 5. 2t.. & ult. & f. de fer. Li. Sed quidam intelligunt hoc in cri minalibus verum esse, hoc etiam sciendum, quod extra pro vinciam non est quis citandus, ar. infreo, cum obm d. §alt. E supra de elect, coram. & expressum est, 34. 6.c.ult. &c. non liceat eni quam, tum tribus capitulis ibi seque imo proceditur tunc, proui no. supra eo. ver. quod si citatio, & vide quod not. supra de resci quae possunt objici, ver. centesimo. invenio tame quod ple runque citatur quis extra provinciam, ms. qui fil sint ligu prae latum, & qui mat. accus pos relatum, & sup. de elec. bo 2. sed for¬ te de gratia fit: imo primae duae concord. non probant, hoc in tertia non distabat ultra duas dietas. Peremptorium au tem edictum quilibet potest mittere, infra codem prout. & sent & re jud cum Bertoldus, sup de of delega ex literis, secund Jo. quamvis dici consueverit, quod major iudex tantur ipsum mittere potest scil. ordinarius, vel a principe dele gatus, in auth. de litig. §omnem, in fi. C. de ju. sancimus, in fi. sup de off. dele gratum, &c. consuluit. Quod autem dicitur in le ge, quod judex post peremptorium unum edictum mis tere debet, f de judi. & post intelligitur ita, si judex velite facere gratiam, supra de of. dele, consuluit, vel ad cautelam, u ejus contumacia evidentius deprehendatur, infra cod pro ut, & c. cum olim, & contritatis

ITem ter debetur quis citari? vel mitti unum pro om¬ nibus ut no. supra co. § in prm. antequam procedatur con tra ipsum intelligas excommunicando vel ponendo pra sentem in possessionem, nam propria contumacia in ex pensis condemnatur, ut no. sup. de dila S1. ver quid si non venm Item intelligas hoc verum esse nisi citatus in prima cinti one respondeat, quod non veniret projudice plusquam pr asino, ideo enim fit citatio fit trina, de ipsius contumaci praesumatur. Sed ex quo sic respondet in incertis, non i certis locus est conjecturis, f. dere jud contumacia, & de ver continuus, §1. sup de ele, cum inter universas, in auib. de rest. & e quae paritm u mense, §unum siquidem, nec obst. mauth. utc de appell cog. § sed hoc in praesenti, col. & quia ibi non constabi de contumacia, ubi ergo constat, procedi potest sine ali monitione. vel alias trina monitio debet vindictam prae cedere, i2 quaest.2.indigne, supra de constit. ex literis, mfra devi ta & homo. cleris c. sin. Goffred. tamen scripsit, quod si judei praecipiat parti, ut certo die adsit: si non adest. potest pro cedere contra ipsam, tanquam contra contumacem: utc quomodo & quando judex, cessame, sed illam legem secundi praemissa intelligo. Sed nunquid contumacia? procurat. a best domino? respon. si procurator contumax sit, contr¬ ipsum procedi potest, & nihilominus contra dominum sciens non purgavit eandem, mfracodem c.I. in sin caeterum si dominus solus ignoret, procuratori oberit, & hoc ant lit. conte fi. si quis jus di. non obtem. Lunica §si procu. & quod qui que ju. I 3. 5. & ad l. Aquil. proinde. §1. Sed post lit. contest. ob est domino etiam ignoranti, ut f. de doli except. si proc. § po litem, dabitur etiam actio domino contra procur. ut sic ip si soli sua contumacia sit damnosa, ut in prox. alleg. I. si pro cur. infi. & sic intellige, f. detributoria procu. sic enim & in com fessione obtinet, ut f de procu non solum, in prin. dummod dominus probet cotrarium, ff. de inter. act. si sine, § si defenso¬ & de confes. certum, § sed an secundum Goffred. de hoc no tefra de procur §quid sit effectus, versicul. sed nunquid confessio & infra de confessio §qualiter, versicul. dominus cause. Ad ho etiam, quod cotra absentem procedatur, sufficit, quod re quisitus sit, cum latitabat, ut dixi supra licet peremptor um non perveniat ad notitiam ejus, ut infra de extes. praela ex literis. 7. quaest.i. praesenti, C. de jud, cum properan. § & si qui dem f. de evi. si ideo, & Isidictum, §si praesente, fi loc. & de condu Item quaeritur, §exercitus. Sed contra, supra ut lit. non cont¬ quonion §si vero, sed illud contingit propter periculun animae vel solve secundum dist. quam posui in summa, it aliis, & versicul sequent. Item contra, f de in integ. resti Ipen. sed ibi non praesumitur, quod audierit vocem praec nis, cum venerit judice adhuc sedente pro tribunali: qui¬ vox praeconis paucis innotescit, C. quomodo & quando ju¬ auth. qui semel, ideoque restituitur cotra sententiam, quo sic praesumptio contumaciae tollitur per aliam praesum ptionem supervenientem: nisi evidens esset, ipsum contu macem fuisse, ut supra dixi. Judex autem non debet mu tum properare ad procedendum contra citatum: quia po test esse, quod habeat justam absentiae causam, & ideo postea veniens ipsam probaret, restituetur, infra de sent. ( re judic. cum Bertoldus, 9 pen ff.de dam infe sed finita §si forte, quomodo & quando ju. ea quae. Quid si judex ferat sententi contra citatum, notamen peremptoriae? Videtur, quo non teneat, ut in prox alleg. l 24. q. 3. de illicita, ibi, uno or omnibus, &c. argum. contra, C. quomodo & quando ju. cessa te. Sed non obstat, quia intelligitur, quando citatus dicit quod nullo modo veniet, & sic apparet de contumacia ev denti, ut not. sup. eo. ver. item quod, resp 1 Sed quid si judexc taverit partes peremptorie ad testes recipiendos, vel fac endam publicationem eorum, vel sententiam ferendam nunquid expectabit partem absentem, usque in crastinun & si expectat, nunquid iterum citabit non venientem? rest si jurisdictio durat post terminum peremptorium, aequ tate suadente, poterit judex usque in diem alterum expe ctare: nec est pars contumax peremptorio elapso citanda nisi eidem fecerit gratiam benignitas judicantis. Si ver jurisdictio sua inperemptorio debeat expirare, & alter pars se praesentaverit judici, tali hora quod possit perf cere quod intendit, potest illud exequi, pro quo dies ass gnata fuit, ne vero judicium ecclesiasticum in tenebris ex erceatur, licet more Rom. &c. f. deferiis, more, nos tame eam procedendi horam congruam intelligimus, quod ju dex possit ante noctis tenebras perficere quod incumbit porro discretus judex non debet jurisdictionem suam ad eo coarctare, nisi necessitas exigat, quin possit facere gri tiam in diem alteram expectando, supra de offic. deleg. cor suluis, utrum autem processus habitus de nocte teneat dic ut not. supra de jud (qualiter, & quando

Qua poena afficiatur otumiz: & qualter puniatur contumacia, vel etiam dolus, respon. Punitur non appellando. Expensas resarciendo b Missionem in possessionem bonorum suc rum, seu excommunicationem, seu mulctationem patiendo, & privationem beneficii, seu depositionem sustinende De singulis igitur videamus. Punitur contumax non ap pellando: quia si quis absens per contumaciam damnatu ruerit, appellare non potest, 2. quaest. 6§ sunt quorum, C.de ap pellatio. non re. leg.i. & de judi properandum, § cum autem, & 24 quaest3. de illicit. nisi veniat iudice sedente pro tribunali, u bi quidem restituitur, ff. de in integr. rest. dipus, & hoc intelli gede contumace in non veniendo: secus, si contumax sit in non exhibendo, vel non parendo, talis enim appellare po test. ff. de app. creditorum, Sjussus. Quid si absens venire no potuit, qualiter probabitur impotentia forte sacrament suo, argum. 24.. cap. C. deribus cred. in bona fid. supra de pro¬ ex insinuatione, & de in integr. restit ex literis, cap. dist. optatum quia nec requiritur plena probatio, infra de rejud, cum Ber¬ toldus. Sed quidam dicunt, quod tenetur plena probare argument. supra de in integr restitut. cum ex literis, 4 qu5 quis quis. 7. quaest.. praesentium, dicas hoc arbitrarium, ut nota 9 qualiter, in solutione quaestionis, quae incipit, Quid s absens

PUnitur etiam contumax, vel dolosus, seu temere litigam expensas resarciendo, hic remotus omnibus aliis scri pturis, puto subtiliter intuendum, an expensae factae sin extra judicium, aut in judicio. Si extra judicium, necessi est quod petantur specialiter in libello, nisi forte is qui ea fecit per beneficium retentionis sibi providere possit, uts commodati, in rebus § possunt, & de pig. act. sme ecclesia, respon 1. sed quia in plerisque locis taxatum est, quantum judes debeat habere pro libra, quae consuetudo comprobatu in auth. & judi. sme quoquo suffr. S haec omnia ad sin. & S sic igi tur, ibi, sive etiam officium tuum, &c. consulo quod sic sub jicias in libello, Item peto expensas hac occasione facta & faciendas, protestor quas suo loco & tempore aestima bo, & sicut jus dictaverit, comprobabo, nisi forte judex in veniret ipsum habere causam probabilem litigandi, vel ni ipsum instruas: dic, Peto expensas, si judici videbitur con demnatio facienda, per authent. de ju. §. oportet, collatio. 6 & si objiciatur de condit. apposita, quae videtur incertitu dinem continere, resp. non est verum in hoc casu: quia ne aliter debentur expensae, nisi enim istud sibi opponeretur plus videtur petere, & vide super hoc quod not anfra de li bell. oblat. § quid debeat continere, ver. sed & legistae, vel dicit quantum, & sic videtur judici condemnatio facienda SI injudicio quaeris de expensis factis ante lit. contest. &c occasione rei, idem ut in prox. scilic. versicul. in libell. petantur ff de aedil. edic. & de redhi. ac, aediles, § item sciendum & litem si servi §1. quod intelligas, si judicium sit stricti ju risi secus, si bonae fidel, tunc enim sumptus & fructus, &c interesse veniunt in judicio jur. act. ff. de dolo eleganter, § non solum, & de co quod certo loco, in bonae fidei, & Codic, de act empt. & vendit. I2. & 4. Sed si occasione judicii factie sunt & petantur hac ratione: quia exceptio, seu recusatio ma litiose apposita fuit, & non probata: seu quia rescriptum dolose vel temere impetratum fuit, dico quod judex es officio condemnare debet malitiosum, seu temerarium ex quo sibi constabit de malitia, seu temeritate. Consta bit dico, per testes, vel etiam praesumptione violenta & hoc dico ad arbitrium judicis redigendum, probantur haec infra eodem capit. 2. de rescriptis, caeterum, & capit. ex tenore & cap. ultim. de major. & obed, capis. sin. infra de accu. accedens in fin. Quinimo dico ex mente constitutionis, infra eodem finem litibus, quod si judex ab initio per probabiles conje cturas praesumat, quod quis malitiose exceptionem op ponat, non dabit dilationem, nisi sub hac conditione, ut si ir probatione defecerit, condemnetur in expensis, arg. in pro ximis duabus decr. allegatis, de majo. & obed. & de cansa, & Instit. de offic. judic. §. 1. & probatur hodie hoc satis dilucide in auth. d. n. extra, de restit. spol. frequens, sed si in civilibus, & di except. pia consideratione, § si quis igitur, nam si ex postfacte & dilatione pure data condemnetur propter defectum probationis, ut ibi, multo fortius post dilationem sub ta li conditione datam, nec potest conqueri excipiens de con ditione apposita, cum insit dilationi, & per jus compro betur, argumen. supra de elect. significasti, infra de praeb. signifi catum, est autem istius juris ratio, ut dilationes superflus amputentur, & lites citissime dirimantur, hoc enim bon praetoris est, ff. si cert. pet. quidam aestimaverunt, & timetur ne frustratorie excipiatur: quia contra excipientes de fa cili praesumitur, ut in dictis extravagantibus, plene pro batur supra & notat. supra de dila Squando, & quoties, ve si judex maluerit, de consensu partis adversae poterit al excipiente exigere sacramentum, quod hoc malitiosen n objiciat, arg. supra de dilat cum dilectus §2. & deresti spol. lit ras, § praeterea supra de testi. praesentium, &c. veniens 2. &c. ult & qui mair accus. non poss. c. ultim f. qui satisd. cog. dediesju betur, & de edend. si quis ex argentariis, § exigitur, & ad exh bendum, thesaurus, & de jurejur. jusjurand. Squis juijur. & d no. ope. nun. de pupill. §qui opus novum, in quo casu videtur quod expensae sint officio judicis trutinandae, C. dere. cre¬ generaliter, §is de praesentib. & sic arbitrarium est, utrum di¬ tur dilatio, vel non. argu ff. de peti. haered. si quis libertatem, ver sie pleni.

SEd si expensae factae ante litis contestationem petantu hac ratione: quia adversarius non venit, & sic ration contumaciae, dico quod judex debet condemnationem fa cere, antequam in causa procedatur. Sed refert, utrun reus petat ab actore expensas ratione ista, scilicet quia vo catus non venit: & tunc habet locum authent. C. quomodo? quando ju. auth. qui semel in auth de litig § si vero apud judicen collat. 8. C. de frruct & litig. expen cum non ignoret, & supra d procur. auditis, & nauth.d.n.extra eodem titul. actor. ubi vide tur, quod ipse actor in expensis legitimis condemnetui & nisi caveat de comparendo, ad aliam citationem facie dam minime admittatur. Vel actor a reo, & tunc habe locum supra ut lit non contest. quoniam, § in aliis, infra eo. cun dilecti C. debo. author. judic. pos. authen. & qui jurat in authen de exhib. & intro. re § si vero quidam jurent. infra eodem, cum d lecti, & de sequestratione posses,. capitul primo, supra de pro cur, constirutis

SEd si petantur expensae factae in judicio post litis conte stationem, occasione rei veniunt in condemnationen offic. judic. idem de fructibus & accessionibus, post liti contestationem perceptis, ff.de aedil. edict l. aediles,8 tem sc endum, & l. item si ff. de aqua plu arcen. Aret. Sultimo, Cde rei vi dit. certum est, ff. de eo quod certo loco dari oportet, in bonaefide per quam legem probatur, quod si intentetur actio bon¬ fidei jur. actionis veniunt, si stricti jur. offic. judicis, ff.d eo, quod certo loco dari oportet, si haeres & l. sequen. dixi supra a foro compet. § ex quibus causis, versicu. item ratione, contra ctus, & sequent. Fiet autem condemnatio haec tempor sententiae, & eadem die poterit judex supplere, f. dere ju dic. Paulus tamen, in primo Paulus Sed si quaeritur de expen sis post litis contestationem factis, occasione judicii, e petuntur hac ratione, quia objiciens exceptionem succu buit, si adhuc is contra quem objecta fuit, non fundave fat intentionem suam, dic ut notat. supra dixi, versicu. se¬ si occasione judicii. Sed objiciatur, ex quo adversariu probavit intentionem suam, praesumptio juris est, quo fiat malitiose, argumentum, in fra depositi bona fides in fin.( de compend. leg. ultina supra de restitutione spoliatorum, literas, praeterea, ideoque non impetrabit dilationem: nisi sub ha conditione, quod demnetur in expensis, si forsan in pro batione defecerit, infra de test. significaverunt, sic loquitur infra eodem § fin. unde quod ibi dicit, cum exceptis judici is, expone, id est, sub hac conditione inducias excipiet, u si forsan, &c. Quod ergo praesumitjus, quando excepti¬ objicitur post fundatam intentionem ab adversario, ho potest praesumere judex, quando objicitur ante! tem co testat. vel post. ante fundatam intentionem, debet ergi judex informare motum animi sui ex probabilibus cor jecturis, ut infra detestim. praeterea, & cap. in praesentia, & a accusat. qualiter & quando. 2. & sic in casibus istis extend¬ mentem constitutionis istius: ut dixi supra eodem sub § in judicio versicul. quinimmo, & praecedenti. Si vero petantu expensae factae post litis contestationem occasione judici hac ratione, quod adversarius non venit, & sic ratione con tumaciae si reus petat ab actore, qui nullo modo venit, ha bet locum, C. de judic. properandum, § & si quidem pars acto ris, & Ssim autem ex gestis: quia fertur diffinitiva sententia sive pro actore absente, si habeat jus, sive pro reo praesen te. Sed in utroque casu absens in expensis condemnatur & hoc intellige, si liquet de causa, alias instante reo iteri examinatur judicium, etiam lit. non contestat. & fertu diffinitiva sententia, ut notat. supra ut lite non contestata. I. collatio. versicul. item libello, & habes infra eodem causa quae. alias super re incerta non fertur sententia diffiniti va. li. quaest. 3. grave, C. de sentent. quae sine certa quant. profer leg. 12. & 3. Institut. de actio. Sturare. Sed absolvendus est ri¬ us ab instantia judicii, & absens actor in expensis condi nandus, ut dictum est. Sin autem actor petat a reo absen te, qui nullo modo venit, expensas factas in lite post lit contestationem ratione contumaciae habet locum, C. d judit. properandum, §sin autem reus, & in his duobus casi bus fertur sententia super expensis cum principali; si ta men de causa liqueat, alias fit absolutio ab observationi judicii, & fit condemnatio expensarum, ut in dicta l. pro perandum, §cum autem eremodicium, ponitur etiam actor in posses. secundum ea, quae notat. supra ut lit. non contesta. in aliis, & in sequen. & probatur infra codem prout, in fin. &( anomodo & quando judex, consentaneum. Sed si actor absen & contumax postea veniat, sive reus, non proceditur in causa, quousque expensas restituerit, C. de judic. sancimus & sic intelligitur lex illa tam in reo, quam in actore, & pos litis contestationem, sed postea venit, I. properandum cun autem cremodicum. quando postea non venit. Quod si ex pensae factae in judicio petantur ab illo qui succubuit, in distincte dico cum domino meo de jure communi, quo¬ victus victori in expensis condemnandus est; ut C. dejud properandum. §sin autem alterutra, & Institut. de poena temer litig. in princip. subtractis expensis, quas alterutra partium pro contumacia sua solvet, vel quia in probatione defe cit, de quibus supradixi, illas enim non recuperabit, cun propriam contumaciam solvat, vel solvere debeat, ff.dea ministrat. tut si plures, in fin. & hoc aperte comprobat de minus Gregorius: dicit enim, quod si aliquis trahat me i jus, nihil quaestionis habens contra me, condemnando mihi est in expensis, supra de rescript. capitulo ultimo versici quique illorum; sed cum negativa sit, qualiter probabitur nisi per eventum, non video, C. dejudic. rem non novam, fin. & sic lata sententia absolutoria, praesumptio juris es contra actorem, argumentum supra de electio innotun)p. rentes, & ex quo defecit in probatione, calumniari praesu mitur, nisi innocentiam suam probet, unde & ponitur aut d. n. de elect. extra, statumus, ad sin. & not anfra eodem sub spro versic. & intelligo, ad idem pertinet, quod not. supra de plu pet. §qua poen.

HOC de expensis factis in priori lite, a qua appellatur non est, vel in causa appellationis ratione doli, seu frar dis, vel malitiae, seu ratione contumaciae. Illud auter certum est, secundum omnes, quod in causa appellati¬ nis victus victori condemnandus est in expensis, sive a ser tentia appelletur, sive ante sententiam, infra de appellati reprehensibilis, capit. significavit, capit. saepe, ut debitus, & capi Nicolao. 2. quaestio. 6. omnimodo, C. de appellatio. eos, qui §.. temere, & quorum appellation. non renci. ab executore, in fin. li principali autem causa intelligunt quidam, quod victu victori condemnetur, nisi quando juratum est de calum nia. & idem dicunt, quod non debet praesumi calumnia & idem dicunt in exceptionibus appositis post juramen tum calumniae, quia juramentum ad omnia extenditur cum non sit jurandum nisi semel, ut notat. supra de juran calum. §quando praestandum est, ideo non praesumitur, quo sint immemores salutis aeternae hi qui juraverunt, 1. quae stio. 7. sancimus, C. ad legem sul. repet. santimus, supra de pro curat. in nostra, in fin. non enim condemnatur, cum praesi mitur justo errore ductus, & causam probabilem habuis se, argumentum, infra de sement. excommunicanda sacro f. d leg. 2qui Josidum, §etiam, alias metu expensarum dimitte ret, quis jus suum indefensum, ff. depet haered. illud. Sed u bi constat de calumnia per testes, vel ubi non juratur d calumnia, sed de veritate dicenda, habet locum quod di xi, secundum Job. & Az0. & T. & Vin. & Jo. Licet auten hanc opinionem quasi generalis consuetudo amplectatu de jure stricto, non dubito quin verior sit opinio domin mei, quam no. sup. ver. illud, nam & const sinem, loquitur ei lam, quando de calumnia juratur, ut patet in prin ibi prae sertim.i. maxime, ergo idem, quando non est quaestio spiritu alis. Sed alii exponunt praesertim. i. tantum, & male: quia ne dum in spiritualibs imo, & in omni genere litis habet loci regula, quam in principio ponit scil. quod litis citissimedi rimantur, & quod occurratur laborib. partium & expensis ergo praesertim, I. maxime, cum idem sit in aliis, ut inf. eo¬ venrabilis, C. de jud properandum, & de agric. & cen. litibus & sus de rescr. nonnulli, & f si certum petatur, quidam. C. de fi. instrun Lultina, in fin. Et intelligo, quod non juretur saepius, nis quando malitia praesumitur: ibi enim iterum juratur, s exigatur: sic enim indistincte loquitur infra de testi praesen tium et c. ultra. in authentic. de test. §. quia vero. nam eo ipsi quod succubuit, praesumitur malam causam habuisse, nis probet innocentiam. 2. qu. 4. qui non probat. C. de calum. I.ul & de acc. Iult. infra de calum. cap. I. C de advoc. dirers. judic. I. Alii vero dicunt hoc verum in criminalibus, sed video id¬ in civilibus. C. de episc. & cleric. omnes qui in fin. & authentgi neraliter ff de jud eum quem temere. & ubi civiliter agitur d crimine. infra de calum, cap 3. ergo calumniari probatur e¬ ipso, quod succubuit, & sic condemnatio sequi debet. inf ae pen. calumnia. nec obstat quod non praesumatur calu mniose movisse litem: quia illud verum est ab initio: ca terum ex postfacto tollitur haec praesumptio per superv¬ nientem: sic infra de frig. & malesic. fraternitatis, & qui fil sint legitimi, per venerabilem. §. 1. nam & in causa criminali in qua secundum Azon. de calumnia juratur: ut not su de jur in calum §. & in quibus. & in causa appellationis no est praesumendum, quod calumnietur hac eadem ratio ne, cum utraque parte praesente lis contestetur, & de ca lumnia per consequens juretur. infra de testam. Raynaldu Imo fortior est ratio, quia potest esse, quod secundum acti tata prioris judicii sententia juste sit lata, & tamen propte exceptionem propositam in causa appellationis, & pro batam retractabitur. infra de fide instru. cum Joan. eremita; e de privil. cum olim. quid ergo imputabitur adv ersario, si n¬ divinavit, & tamen indistincte dicunt faciendam conde mnationem, nec obstat ff. depetit haered. illud quia ibi loqu tur de metu, aestimationis damni, quod contingit casu for tuito. hîc autem loquitur de metu interesse, quod prov hit ex fatuitate adversarii mei. non est ergo mirum, si ca sus fortuitus non imputatur, ut ibi, & infra dehaeret. Jo. se tamen calumnia, negligentia, seu culpa punitur, ut hîc. ig tur in dissensionibus vel ubi periti & imperiti dubitani tutus est qui succubuit, sic intelligo. ff. de leg. 2. qui solidun §. qui etiam. Item nec in spiritualibus praesumendum est quod aliquis calumnietur. licet de calumnia non juretur ut patet ex his quae notantur. supra de juram, calum. §. & i quibus causis. vers. sed quae est ratio. & sequentib. maxime in illo versic. ideo non praesumitur, &c. Ideo dico hanc regi a lam semper tenendam, quod victus victori a condemna tur, nisi judex reperiat victum justo errore ductum, quan doquidem debet haec sententia sua exprimere, scil. quar non condemnatur in expensis, puta propter negotii var etatem, sci. quia alii successit. & hoc intelligo tam in caus¬ principali, quam appell. unde nec victum in causa appel iat. dico semper condemnandum. ergo in utraque bonu¬ j dex arbitrabitur, ut expressim dicit auth. quod alii pro mducunt, de judicibus. §. oportet, coll. 6. infra de sent. excom. facti de legat. 2. qui solidum. §. etiam. & de admin cut. quot §. sicu & expresim. inf. depriv. cum olim. §. 1. & ult. nam ibi pronun ciatum est de expensis factis per quadriennium occasion litis, nec potest dici, quod causa appellat. in qua forte ho speciale diceres, quod per quadriennium durasset, cun ibi non exprimatur causa, propter quod etiam bienniun dandum foret, infra de appell. cum sit Rom. in c. constitutis, & oblatae. ad idem. in auth.d.n.extra de elect. statuimus. ad fin E Rgo est modus? in rebus, sunt certi denique fines Eunde & in condemnatione expensarum is modus te nendus est, quod ante condemnationem fiat taxatio pe judicem: quia nec luxuria usquam est sequenda in na parte. ff. de damno nfecto. inter quos. §. ult. & l. ex damn. ri spon. 1. haec igitur a judice erunt inspicienda; ut neque ni mis delicatus debitor, nec onerosus creditor audiatur. de pign. act servos pignoratos. Aestimabit ergo judex expen sas mediocres non delicatas, considerata qualitate perso nae, & honorario advocatorum, & expensis testium, & ei pensarum factarum occasione litis quantitate. argum ffd judic. sancimus, & defructibus. & lit. expen. non ignores ff. de ju dic. eum quem temere. Et attendet expensas factas non fa ciendas, licet videatur contra supra de procur. auditis. sed il ladecret. diversis modis intelligitur per Doctores. ego ve ro, quod ibi dicit condemnandum duximus, expono, id est, denunciamus: & sic non condemnat, sed ostendet quo tempore, & usque ad quod tempus sit condemnati facienda, eodem modo expono & intelligo. infra eodem capit. sinal ibi, cum acceptis judiciis. & cum aestimabju de¬ expensas factas casu fortuito. ff. mand. inter causas. §. no omnia. sed non obstat, quod minores facere potuisse dummodo bona fide fecerit. ff. manda. idemque respons. 1. idemque Labeo. & sequent. & de procurat. qui proprio. §. litis im pendia, & de pactis sumptis & mandatis. si quis alicui. §. impen dia. Et sic praemissa taxatione jurabitur, & fiet condemna tio in eo, quod juratum erit in integrum: quia judex de bet velle videri clementior lege, quae hoc adinvenit, ut in authent. de judicibus. §. oportet. collat. 6 3. quaest. 3. quod fieri. su pra quod metus causa. cap. sin. & de procuratoribus constitutis. si probatur interesse, quod provenit ex delicto de contu macia per sacramentum, ut 2. quaest.i. nprimis secus, si sur gat ex contractu; quod dic, ut notat. supra quod metus cau sa. §. qualiter revocetur. versicu. item si quis per violentiam Illud specialiter notandum, circa hanc materiam, quod quis omiserit petitionem expensarum eadem die qua sen tentia fertur, postea non poterit petere expensas. C. defru ctibus & litium expensis. terminato, nisi forte in causa appel lationis. C. de temp. appellat. per hanc. & quando provoca. non est necesse. I. ulti. Sed si judex condemnationem distuleri cum petitum esset, de propria bursa tenetur resarcire. C. a judic. properandum. §. sn autem alterutra. & l. sancimus: ha bet tamen judex regressus adversus partem, quam debui condemnare. argum. C. de exactoribus tributorum. I. penul lib. 10. & hoc sciendum; quod si altera partium non tene tur ad sportulas praestandas; nec ab altera parte exigenda sint. C. de fructibus, & linum expensis. I.ult. Item tam contr¬ actorem absentem; & contumacem, quam etiam reusi habet locum, quod adversarius possit praesens agere cor tra ipsum ad mulctam imponendam proprio motu judi cis; ut ff. siquis in jus vocatus non ierit. l. 2. §. 1. Sed & judes ipsum proprio motu mulctare potest sine petitione ad versarii, sive in principio litis ei non pareatur, sive in me dio, sive in fine. ff. si quis dicen. non obtempe. I. unica. sed poe na quae authoritate hujus legis imponitur, judici applica tur: quae vero ad petitionem adversarii imponitur, eiden restituitur, & suo loco cedit; sed hujus mulctae petitio lo cum non habet, quando litigatur de ecclesiasticis: qui¬ non debet peti, nisi illud quod abest, & interest, ut infra eod cap. 1. quod intelligas de mulcta, quae infligitur ad petitio nem adversarii, secus de illa, quam judex proprio mori infligit ad contumaciam puniendam. infra de poenis. dile ctut. quod dic, ut not. infra de sentent. & re judica. sub rubric. de mulcta. §. quis possit mulctare. & hoc de petitione expen sarum, adeo plene notatur, quia super praemissis vide pe ritos, & imperitas saepius dubitare nec invenies, sicut pu¬ to, alicubi discussum

ITem punitur contumax, vel dolosus missionem in possessionem bonorum suorum patiendo, vel excommunicationis sententiam sustinendo, ut infra eod, cap. 1. & no supra ut lit. non contest. §. in aliis. & seq. §. sin. de mulctationi vero dicunt. not. infrade sentent. & rejudica. subrubrica di mulcta. & supra proxi. versic. Consuevit autem quaeri utrum missio? in possessionem locum habet, quando? petitur ecclesia, vel dignitas, vel aliud beneficium ecclesi asticum? Dicas, si petitur tanquam beneficium, non ha bet locum missio: ut hodie exprimitur in authent.d.n. ex tra, de eo qui mit in poss. causa rei serv. eum qui. quia non ac quiritur nisi justo titulo intercedente, & proveniente e canonica institutione, ut patet 8. quaest. 1. in scripturis. C. a episcop. & cleric. si quenquam. I. quaest. i. legum, infra de insti¬ ex frequentibus querelis. ff. de decur. Herennius. & notatur in fra de mstitut. §. qualiter. licet in casu, se debeat offerre qui¬ beneficio. 23. quaest. 4. displicet. & I. quaest. 6. sicut is. sed si pe tatur tanquam proprietas, habet locum missio. infra eod cap. 2. infra de to qui mit. in possess. causa rei servand. rapit. i.& nec obstat mfra de jare patronat. cura, quia ibi Ecclesia prae- scribitur tanquam proprietas, non tanquam beneficium vel responde, ut not. ufra de prae scrip. sub rubrica de praescripi rerum iminobilium. §. quae exigantur. sub S. quarta vers. circ corporalia. & seque de hoc not. supra demunsact. § super quil rebus. vers. item quaeritur. Et quoniam de primo & secund decreto plerunque loquuntur ignorantes, repeto matt riam, licet ipsum tetigerim. supra ut in. non contest. ut aliu¬ addam, dicendum igitur

Quid dicatur primum decretum: Respondeo decretum dicitur a decerno, decernis. unde primum decretum est quando judex primum decernit aliquem ponendum i possessionem, & facit hoc quoties aliquis vocatus ad fe dicium non venit, nec defenditur, & habet locum tam in actio. in rem, quam in personam. & quoties cautio postu latur, vel pro damno infecto, vel pro legato, seu fideicom misso. & non vult cavere is, a quo cautio exigitur, vel que ties petitur, quod venter, in possessionem mittatur. f. e quibas caus. in poss. ea l. 2. & l. I. m princip. f. de feriis. I. secur d. C. de praescript. 30. annor. si quis emptionis. §. pen & f. dedam mfect. l.

Quis potest interponere primum deretum? Respondeo, etiam judex municipalis. f¬ daom. infect l. 4. §. duas. & de hoc notatur sapra de osfit. de legat. §. quae delegari possunt. versic. item ea quae sunt jarisdic & seg

Quis sit effectus primi decreti: Ut quis detineat, seu custodiat, non posside at f. de acquir poss. possideri. §. alti. infra eod contingit. mfra ti ic. ult. & penul, scilicet, ut taedio affectus, veniat aliis respor surus. f. ut in poss. leg. is cui legatorum. respon. i. est autem ho¬ taedium, quia passus missionem, tollit possessionem, & re colligit fructus: missus autem cum eo, stat in fundo,n dissipentur, vel devastentur: & ut sciat quid colligatur,s ut in poss. leg. is cui. §. qui legatorum nec enim passus missio nem. ex primo decreto dejiciendus est. f. dedam. infect. sis tita §. si quis autem. Sed si reus non vult colere, colit missui & colligit fructus, percipit, vendit, & precium servat. u in d. §. qui legatorum. & hoc in personali actione puto ess verum. Sed in reali credo quod dejiciendus sit. tamen m fra an custos remanet, nihilominus sic intellige. infra cod. cai I. & cap. contingit. & quod not. supr. ut lite non contestat. §. 1 aliis. Est autem & alia differentia inter has missiones. nan si quis mittatur in possess. ideo quia adversarius vocatu non venit ad judicium, non potest missus inde aliud per cipere jure licito: quod si fecerit illud restituit, alio ven ente tempore competenti. Sed expensas quas fecit, recu peret. ff. ae bo. auth. jud poss. I. praetor. im princip. Sed & alte Scommissorum a commisso suo sumptum recuperat, com muni dividundo judicio, ut f. de dam. infect. si finita. §. se si quis eorum. Sed si quis propter nimiam, id est, propter: pertam contumaciâ adversarii dicentis expressim, quo nullatenus veniret, vel responderet, missus sit in poss. fa cit fructus suos. secus, si propter contumaciam praesum ptam propter edicta emissa sic intellige. ff. ex quibus cau in possaea. Fulcinius. § ult mihi incipit. I. sifundum secundun dominum meum. alii dicunt illud speciale in petit. haerec Item si quis missus sit in poss. ex causa damni infecti, scil cet si fructus, si quos percipit, restituat; & sumptus recu peret. ff. dedamn infect. si finita. §. item videamus. Item quar do legatorum vel fideicommissorum nomine missus est ut f. in poss. legat is cui. §. queri potest. & §. qui legatorum. Se¬ filia ex hac causa missa neptis & proneptis uxor; seu nu pta causa vescendi de fructibus diminuet, si nihil propri¬ habeat, unde vivat. ut ff. ut in poss. leg l. penul. ad idem ff. de Ca¬ edicto. sed & siis §. an autem. Sed & si causa ventris aliqua me liet sit missa in posse Cindistincte, alitur de fructibus. f. 4 ven. n poss. mit. I. 1. 2 &3. nisi causa calum missa sit. ff. si mu lier ventris nomine in pos. mit. l. I. §. competit. Dicitur auten primum decretum, quia judex primo decernit mittendi in possessionem. non ergo dicitur primum respectu se eundi. quia nec in omnibus casibus istis secundum decre tum locum habet, ut liquet inferioribus. alibi autem dici tur primum respectu secundi. ut ff. de ribus dubius. qui

DE primo igitur decreto diximus quid sit, & in quibus casibus interponatur, & a quo, & quis sit effectus, & quae sit differentia inter caulas: videndum restat de se cundo decreto

Quare dicatur secundum. Respondeo respectu pri¬ mi, vel quia secundo jubet praetor rem possidere. est enin secundum decretum, secunda judicialis jussio, vel autho ritas, sive sententia judicialis, secundum Goffr.

Ubi locum habet, secundum decretum. Et qui dem cum postulatur cautio de damn. infect. ut f. de danm. infect. si finita § Jul etiam si prae dium dotale sit, ut f. de fundo. do. l. I. Item in personalibus actionibus, secundum aliquos. arg Cde judic. properandum §. sm autem reus. in fin. Alistamen dicunt, quod in noxali bus actionibus tantum locum habet, & non in aliis. Sed videtur dicere male. arg. supra ut lit. contest. quontam. §. uli In realibus autem locum non habet, secundum Job. & do minum meum, imo lapsus anni facit missum possessorem verum arg. C. de praescript. 30. anno. siquis emptionis. §. pen e de dam infect. a quo. Quidam tamen, ut M. & sequaces di xerunt, quod etiam in realibus locum habet secundum decretum. arg. pro eis, infra tit. I. I.I. supra, ut lit. non contestat quoniam. §. in aliis. in fin. Sed verior est sententia domin mei, & Job. ut supra de offic. ord pastoralis. ad sin sci quod pe lapsum anni verus efficiatur possessor. sic de benignitat. canonica, etiam si non possit nancisci possessionem, vt ipsam vacantem retinere non audet, vel non potest impe ditus propter dolum vel potentiam adversarii. ut tnfr contingit. arg. ff. de bon. auth. iud poss. quamvis. & ex quib. cau sis in postat. I. pen. & de damn. infect. damni. §. pen. & de acquir poss. si quis vi. Ubi autem ponitur quis in pos. leg. nomine vel fideicommissi, secundum decretum locum non habet dicit enim lex, quod tamdiu est in custodia, quousque ei si tisfaciat, vel caveatur. fut m poss. leg is cui. Item nec in n liere, quae nomine ventris in poss. mittitur, locum habe Fuerunt etiam qui dixerunt, quod missio in pos. ex caus noxali statim dominus efficitur. J. si ex nox. caus. agatur. I. & f de noxal act in siu. Sed non placet domino meo, ut dic inf. & prox I. intellige, quando secundum decretum inter positum est: nam tunc dominus fuit. sic intellige ff.dede mfect. l1. & adde quod not supra ut lit non contest. §. sin autem personali.

Nunc videndum per quem interponatur se eundum decretum. Et quidem per majorem fudicem tantum. nec enim potest fie per judicem deleg. ut ff de offic. prot. nec quicquam. §. ubi &i mun ea quae. ff. de dam. infect. l. 4. §. si forte desiderat enim car sae cognitionem: hoc dic, ut not. supra de offi. deleg. §. quae d legari possunt. vers. item ea quae sunt jurisdictionis. & seq! statim dicam. & est ratio, quia secundum decretum majo rem causae cognitionem desiderat, quam primum: qui pinguius jus per ipsum acquiritur, simile in causa liberi li, quae majorem judicem desiderat. C. de peda iudic. placu supra de restit. in integr. causa §. ult. ff. de arb. non distinguemus §. libera

Et quaero, quando hoc secundum sit interponendum, decretum Hoc tamen non reperitur jure cautum. dicit tamen lex quod quoddam temporis spatium dembet praeterire, ante quam interponatur. & dicit etiam longum tempus. f. d damn. infect. si finita. § non autem quod forte poterit magi intellectu percipi, quam elocutione exprimi. argum. f. solut ratum. ergo ad arbitrium judicis recurrendum es argumen ff. de jure deliberan. l.. §.I. supra de offic. delega. de ci sit infra de donat. Apostolicae. §. penult. vel est certum tempus? judice statuendum. argum. C. de bon. auth jud pos. cum propo nas. & I. sequent. vel forte expectabitur biennium. argum C. de jure dominii impetrando. I. sinal. vel quatuor mense¬ tantum, qui dantur condemnato supra de osie. deleg. quae renti. C. de usur. rei jud. l.ult. alii dicunt de decem diebus tan ecam, ut argum J. de constitut pecun. promissor Srichi. Sed his omnibus remotis, credo expectandum annum. argum, su pra, ut lit. non contestat. quoniam. in fin. & de offic. delegat. quae venti. C. de praescript. 30. annor. si quis emptionis. §pen. infra eod cutr

Quaeritur qualiter interponatur secundum decretum. Et quidem cau sa cognata f dedami infect. l. 4. §. in praedicto. & §. si forti. quod est secundum regulam omnium causarum, ubi de cretum exigitur. ut f. ae bono. poss. l. 4. §. pen. ff. de rejudic. ii unoquoque. Sed qui vertitur in causae cognitione, & qui dem ut judex inspiciat, an contumax sit absens causa Rei publicae: nam tunc non debet probare ad secundum de cretum. ff. de damu, infect. sifinita. § si forte. & leorum. & e quibus causis major. in integr. restit. ab hostib. §. sidamni. Iden Videtur ex quacunque causa justa & necessaria detentic fit: ut infra de jud cum Bertoldus. §. pen. Item inspiciet con tumaciam: nam si judex cavendum eum inveniat con tumacem. citius interponet secundum decretum: de prehenditur autem contumacia, si saepe admonitus cave re noluerit, vel distulerit. ff. dere judic. contumacia. §. contu max. vel si expressim negaverit, se velle cavere: quo casi non est amplius conjecturis locus ff. de verbor. obliga. conti nuus. & notatur supra eod. §. qualiter. sub §. item ter. & pro batur. ff. ex quibus causis in poss. ea. Fulcinius. §. ulti. sed & fa vore religionis mitius agitur. infra eod. c. 2. sed & pauper tas ejus, qui cavere debet, inspicienda est: nam si propte paupertatem dimittat, mitius est cum eo agendum. mand. procuratorem. §. ignorantes. infra de sol. Oaoardus ff. d collbon. l. 1§. sicum duobus. nec tamen ideo dicendum, quo non interponatur secundum decretum. Hoc autem se cundum decretum interponitur verbis & factis. pro nunciabit enim judex eum debere possidere, ex secund decreto: & si non admittatur, per viatorem ipsum indu cet in possessionem. ff. ut in pass. l. is cui. §. missus. sed & ac habet adversus eum, qui non admittit. ff. dedamn. infec danni. §. penult. Unum tamen not. quod judex non potes pronunciare aliquem mitti in possessionem ob causan contumaciae adversarii, nisi habeat bona subjurisdictio ne pronunciantis, quod dicut nota. supra deforo compet.( quibus ex causis. versic. item ratione delicti. Sed nunquid utra que parte praesente, secundum decretum interponendim est? Quidam dicunt, quod non: alii contra f. de rejudic. a unoquoque. ego dico ipsum citandum, si inveniri possit alias etiam eo absente interponetur: ne de propria contu macia glorietur, ut supra ut lit. non contest. quoniam. §. in alii & seq. infra eod. contingit. & infra de accu. qualiter 2. §. debet. s ergo citatus veniat, judex iterum monebit ipsum. argun C. de judic. auth. jubemus. si dicat se paratum stare iuri: di¬ ut supra uelit. non contest. quoniam. §. ult. Sed quid si habet ex ceptionem peremptoriam, non vult respondere, ideo ac versarius missus est in possessionem ex secundo decreto nunquid postea potest ipsam objicere? Quidam dicun quod sic: quia licet quandocunque ante sententiam. C. c jentent. rescind. non poss peremptorias. quod domino meo no placet: nisi in absente causa Reipub vel in minoribus, se¬ contra aliud dicamus, vel nisi per ambitionem seu dolos sit interpositum secundum decretum. ad hoc ff. dejudic. praet. infra eod cap. 2. ff. de reb. eorum qui sub tut. vel cur. sun magis puto. §. pen. Sed quo jure petetur secundum decr¬ tum? Dicas per actionem. ut ffde dan. infect. inquilino. Se¬ per quam? Dicas per actionem in factum, cum non ex primatur nomine actionis, ut ff. de praescript. verbis quoties vel dic secundum R. quod jud officium locum habet. ar¬ supra de offic. judc. 2. & Institu. de offic. jud & quod dicit l. in quilino actio. expone, id est, utilis petitio, quae cautio pe titur. similis expositio. fi.de act. & oblactionis verb & f de sui edict. l. 1. §. decrei

Et quis sit effectus secundideret. Et quidem quia is qui jussus est posside re ex secundo decreto, statim fit dominus, secundum sol si tamen adyersarius dominus erat, alias paratur causav sucapiendi. ff. si ex nox. causa aga. l. 2. ff. de nox. ele. in fin. 8 secundum hoc intellige. f. de damn. infect si finita. §. Jul. & se quent. §. si de vectigalib. & tunc possessor primus, scil, contu max, omnino removetur a possessione, ut ead l. §. vi autem & dicunt Doctores quidam, quod etiam sciens alienun longo tempore praescribit, cum juste possideat. ff. de acqui poss juste & de requi. reis actores. sed contra, infra de praescrips quoniam. alii dicunt, quod secundum decretum non facit aliquem dominum, sed possessorem tantum generaliter arium. supra ui lit non contest. quoniam. §. ult. secundum in tellectum, quem Jo. posuit, ibi, possessorem dico, facit in hoc, ut exoneretur ab onere probandi debitum. si insimd¬ solu. C. ult C. de non numer. pec authm, comra qui propriam feri pturam. sed non praescribit imo quandocunque dominui venerit, & obtuierit debitum, restituetur ei res sua, nis distracta sit authoritate judicis, ut C. de distr. pign. si prius. a quod dictum est, scilic. quod per interpositionem secund decreti, statim dominus fiat in cautione dam infect. & it noxa acti. verum est tantum & speciale: quia in aliis non legitur. sic intelligunt f. de damu. infect, sifinita. §. Julia. & d acqui pos. possideri. §. ult. & f. de noxa. act. & generaliner. & sie¬ noxa, causa agatur. l. 2. & sic intellexit Goffr. Sed contradi cit eis. C. si in causam in pign. ca. sit. I. ult. fi dere jud. a divo Pis & hoc quod not. infra de pign. §. qualiter contrahatur. versicul praeterea. ff si ex nox causa agatur. l.2. & de noxa. electio. §. ulti & C. dejudic. properandum. §. sin autem reus. secundum do minum meum. haec jura tamen secundum alios intelli guntur in noxali actione, non in aliis, nisi lis contestat. sit. Quid ergo operatur secundum decretum, ut missus faciat tructus suos, cum verus possessor sit, & bonae fide punitur, privationem beneficii seu depositionem pati endo

Item punitur privationem benefici sen depositio nem patiendo, scilicet si excommu nicatus steterit per triennium claves ecclesiae contemnem do: ut not. supra de aetat. & qualit, cum bonae, in fin. Idem est s perbiennium, ut infra de poentt. c.ult. Idem est, & si per an num in criminalibus. 11. quaest. 3. rursus cerie. Idem in civili bus, ut in superioribus. & u. quaest 3. quisquis tandem, si ne¬ istud proficit, deponetur: ut infra eod veritatis, & sic cre scente contumacia, crescit & poena. supra ut lit. non contes quoniam. in fin. & infra de exces. praelat, cap. fin. & junge quod notatur supra de major. & obed. § fin. Ex praemissis patet, se cundum Goffred. quae sit differentia inter primum & se cundum decretum. & sunt hae. Primum decretum custo dem tantum constituit missum, ut notatur supra §. quis si effectus primi. Secundum vero possessorem facit semper & aliquando dominum, ut not. sup. tod. §. Secunda diffe rentia est, quia post primum est possessio commutabilis sed post secundum incommutabilis, secundum Goffred hoc non potest intelligi, nisi quando agitur realiter, & se cundum opinionem illorum, qui dicunt, quod in realibu interponitur secundum decretum: quod tamen non pu to verum, ut not. supr. eod. §. & §. ubi. locum habet. & ut lit non cont. §. in aliis. Tertia differentia est: quia missus it possessionem ex primo decreto servat, & custodit rem sed passus missionem colit. sed missus ex secundo decre to, possidet, & colit, ut not. sup. eisdem. §. Quarta differenti: est, quia missus ex primo decreto, nec fruitur fructib. ne¬ etiam utitur, nisi in casibus, sed missus ex secundo decreto, & utitur & fruitur, ut probant jura in eisdem §. alleg. Quint. differentia est: quia missus ex primo decreto compatitu reum in possessione esse, sed missus ex secundo, dejicit: u f.de dam. infect. si finita. §. si forte. duo enim insolidum eand rem possidere non possunt ff. de praeca duo. & ff. de acqui. pos possideri §. contrario & §. Trebatius. secundum Goffr. In fi ne notandum, quinque auxilia contra illum qui non ad mittit venientem in possessionem, vel non patitur eun possidere, vel dolo impedit, quo minus possideat. Primo quia punitur in expensis, ut inf. de sequestr. poss. c. I. Secundo quia in reali actione eodim non obstat quod non possi det, efficitur verus possessor, elapso anno. infr. eod contingit sed veniens intra annum recuperat possessionem, dum¬ modo jus non periclitetur, id est, dummodo expensas re stituat. inf. eod c. i. Sed Goff. intellexit justitiam periclitar perempta re, in qua facta est missio, cu apud missum peri tura non esset: unde in hoc casu etiam secund. can. age in subsidium contra impedientem, quanti interest miss fuisse in possessionem corporaliter. s. ne vis fiat ei qui in po¬ mis. est. l. 1. §. haec rerba. & ff. uti possid. si duo § ult. sicut alia re perempta, vel usucapta agitur in subsidium acti. negot gest f. de neg. gest. I. sin. secund. Goffr. Tertium, quia potes excommunicari, ut sup. ut lit. non cont.tuae. & c. quoniam §. ul Et no. secund. Gos. quod quamvis excommunicatio suc cedat loco missionis in possessionem in illis casibus, in quibus missio fieri non potest, ut sup. ut lit. non cont. tuae. no tamen currendum est ad excommunicationem contr¬ praelatos, sed procedendum ad suspensionem, vel interd ctum terrae, ut supra de offic. deleg. sane quia. & inf. eod. verit. tus. Sic & faciendum est, quando oportet procedere cor tra laicos excellentes. supra de offic. deleg. P. & G. infra de ji rejur. ex rescripto. & infra de spon. non est nobis, secund. Goffi quia dignitati semper deferendum est, & personis in co¬ ctionibus inferendis. supra de offic. delegat. pastoralis. respon. Sed nec universitas, vel collegium hodie sunt excommi nicandi: sed illi duntaxat de universitate vel collegio qu culpabiles comprobantur, ut in authent.d.n. de sententia ex com. extra. Romana ecclesia. & infra caeterum interdicti. § sin. e ad hoc ideo dicit, quia culpa suos tantum debet tenere au thores. infra de his quae fiunt a majo parte cap. quaesivit. Ergo s constat, quod tota universitas vel totum collegium delin queret, excommunicari poterit, sed hoc difficiliter cor tingit, ut not. supra dedon. §. & contra quem. & hoc dictum extra Romana, innuit evidenter: potest tamen sic fier excommunicatio: Excommunico praepositum, decanum & archidiaconum, & omnes alios de tali collegio: qui¬ noluerunt parere mandatis meis. infra de cler excomm.im proposuit. infra de praeb pro illorum. sententia etiam interdi cti rite fertur in tales, quia & pro delicto alterius ferri po test, ut supra dixi & probatur. 34. qu. 3. si habes. Quartum quia potest conveniri, quanti interest adversarii possessi onem habuisse, ff nevis fiat ei, qui in poss. missus est l. I. resp. 1.6 § haec autem verba ff. uti poss si duo. §. ult. Quintum quia mi¬ nu militari citandus est. ff. ne vis fiat ei qui m poss. missus est quis missum. & derei vend. qui restituere. & ut in poss leg. is cu §. missas. & si per alium impediatur; tenetur impediens a¬ interesse. ut ff. ex quib. caus. in poss. ea. I. penult. quid si soluti¬ non sit contra principalem, restituitur actio. ff. de eo perqu factum est. I. ult. ff. de dolo. ele ganter. I.pen. In primo agitur os ficio judicis. In secundo condi. ex canone. In tertio ver¬ actio. in factum ex illo edicto, ne vis fiat. Sextum etiam competit, scilicet ut agatur actio in factum, ex illo edicte si quis jus dicenti non obtemp. quod dic, ut not. supra eo¬ §. qua poena. sub §. ergo est modus. vers. item contra actorem. & naec sufficiant in rubrica