Caput 7

CAP. VII. Obiicit contra sextum & soluit.

HIc forsan aliquis seminator verborum Sophisticus obijciet in hunc modum: Omni multitudini conuenit saltem imaginarie addere vnitatem; ergo multitudini omnium cognitorum a Deo. Quod si addatur, sequitur Deum non cognoscere distincte totam illam secundam multitudinem, quoniam vnam eius vnitatem, scilicet illam nouiter additam non cognoscit. Item sit A multitudo omnium punctorum imaginabilium cognitorum a Deo, Bvero multitudo omnium animarum imaginabilium cognitarum a Deo, & C multitudo omnium Angeiorum imaginabilium cognitorum a Deo, & D multitudo composita ex B & C tantum; tunc A est aequale B & C diuisim, quare & minus D. Potest ergo augeri imaginarie ad aequalitatem illius; quod si ponatur, Deus totam illam multitudinem A sic auctam non cognoscit distincte. Item ponatur secundum sententiam Aristotelis mundus aeternus anterius, & sit A multitudo omnium dierum praeteritorum in mente diuina, secundum illud Propheticum, Cogitaui dies antiquos, & annos aeternos in mente habui; et B multitudo omniumannorum, eclipsium, seu aequinoctiorum priorum; tunc A est maius B, constat: sicut enim dies vnius anni se habent ad illum; ita omnes dies pariter congregati, ad omnes annos pariter congregatos: Et de multitudine eclipsium, & aequin octiorum similiter sentiendum; alias etiam A esset aequale B; quare & pars toti. Eadem etiam ratione multitudo omnium horarum, & minutarum quotlibet, imo & instantium aequaretur multitudini eclipsium, aequinoctiorum, annorum communium & magnorum, quinimo & multitudini myriadum qualicunque annorum; quare & multitudo omnium instantium praeteritorum simpliciter aequaretur multitudini instantium aequinoctialium, eclipsalium, annalium, & myriadalium, inchoantium scilicet seu terminantium eclipses, annos paruos aut magnos, myriadesue annorum, quod quis concesserit? A ergo est maius B; quod si concesseris, distribuatur imaginarie, vel vere in mente diuina, hesterni diei vna, & proxima vnitas B. puta vna, & proxima eclipsis praeterita, & dici diem hesternum proximo praecedenti eclipsis proxima ante illam, & ita deinceps semper continue retrograde procedendo; & tandem tota distributione completa, cuilibet vnitati A correspondebit aequaliter vna vnitas B, & e contra, quod patet clarissime. Alioqum, alicubi in aliquo die praeterito desineret talis distributio vnitatum B, & cum dies ille distet a dic praesenti per dies finitos tantummodo, B haberet finitas tantummodo vnitates? vnitates ergo A & D mutuo sibi aequaliter correspondent; quare & totae illae multitudines sunt aequales. Quinimo & Best maius A quantum volueris, in duplo, in decuplo, & deinceps. Cuilibet namque vnitati A distribuantur modo quo prius duae, aut decem, seu quot volueris vnitates B. &c. sicut supra. Deus ergo non nouit distincte multitudines totas tales, quare nec aliquam multitudi nem infinitam. Item possum imaginari saltem ficte aliquid, quod Deus non intelligit & ita facio, & illud intelligo: Ergo aliquid intelligo quod Deus non intelligit; et ita facio, & illud intelligo, quod Deus non intelligit. Ad idem cum audis proferri aliquid, quod Deus non in¬ telligit, tu aliquid intelligis per prolatum; ergo tu intelligis, quod Deus non intelligit; ergo Deus non intelligit intelligibilia vniuersa. Item, si Deus intelligat omnia intelligibilia, et non potest ea omnia, quia impossibilia non potest, magis est intelligens quam potens, ergo non est omnipotens, nec potentiae infinitae: Omne enim minus alio est finitum. Ad idem, si potentia sit minor eius intelligentia, posset saltem imaginarie augmentari ad eius aequalitatem, & sic posset fieri potentior, quam sit modo. Item multitudo omnium punctorum realiter existentium, vel etiam possibilium, seu imaginabilium est simpliciter infinita; Alias enim posset illis adhuc adhuc vlterius vnus punctus, & sic prima multitudo quae ponitur omnium punctorum, non esset omnium punctorum; ergo illa multitudo replet & satiat totam capacitatem intellectiuitatis diuinae. Non enim est in aliquo minor ea, quoniam tunc esset aliquo modo finita, & non simpliciter infinita. Item, si Deus intelligat omnia, vel ergo confuse vel distincte; non confuse, propter capitulum proximum; nec distincte, quia tunc haberet in se aliqua, & tot distincta realiter, quot cognoscit distincte. Aliqua enim distincta necessario requiruntur ad distinctionem quamlibet faciendam, sicut videtur patere ex ostensione 36. partis corollarij primi huius. Nec potest quis concedere multitudinem infinitam, neque finitam habituum vel actuum cognitiuorum realiter diuersorum in Deo, propter 26. partem corollarij primi huius. Item Philosophus 12. Metaph. 51. per multas rationes ostendit, Deum non intelligere aliud a seipso; vbi & Auerroes ostendit, quod scientia Dei non est vniuersalis, quia vniuerfalis scientia importat poteatiam respectu singularium, & nulla est potentia in eius scientia, vt supponit, nec est particularis, vt arguit, quia particularia sunt infinita, & non determinantur a scientia; patet ergo propositum. Item Dominus dicit quibusdam; Amen dico vobis, nescio vos, Matth. 25. & supra, eodem 24. De dic autem illa & hora, nemo scit, neque Angeli coelorum, neque Filius. Et Gen. 22. Temptauit Deus Abraham, & post experientiam dixit Abrahae; Nunc cognoui quod timeas Deum: ergo hoc prius non cognouit, vel vane sic dixit: Et Exod. 16. dixit Dominus ad Mosem; Pluam vobis panes de coelo, & populus colligat, vt temptem eum, vtrum ambulet in lege mea, an non. Et Deut. 13. Temptat vos Dominus Deus vester, vt palam sciat, vtrum diligatis eum an non: & Ierem. II. sic scribitur; Non cognoui, quia cogitauerunt super consilia. Item Sancti frequenter excitant Dominum vt cognoscat, dicentes; Audi, vide, intellige, memento Domine huius vel illius; Memor esto, cogita, recordare, vt patet creberrime in Scriptura, quod non esset, si semper omnia cognosceret actualiter & distincte; & Scriptura saepe commemorat Deum, quandoque de aliquibus recordari, & aliqua obliuisci, & de aliquibus poenitere. Item Tobiae 12. dixit Raphael; Ego obtuli orationem tuam Domino. Item dicit Hieronymus super illud Abatuc 1. Facies hominis quasi pisces maris, & quasi reptile non habens principem; Absurdum est ad hoc deducere Dei Maiestatem, vt sciat per momenta singula, quot culices nascantur, quotue moriantur, quota pulicum & muscarum sit multitudo, quotue pisces natent in aquis, & similia. Item, quod Deus nesciat omnia vera contingentia de futuro videtur; quia hoc esset necessario, vel contingenter: non necessario, quia non necessario sunt vera, ergo nec scita; nec contingenter, quia tunc posset illa non scire; & quia nullum non verum est scitum a Deo, contingit omne verum contingens esse non verum; ergo contingit saltem pro possibili nullum verum contingens esse scitum a Deo. Docet enim Philosophus I. prior. vbi agit de mixtione contingentis, & in esse, quod maiore dein esse non vt nunc, aut in hoc tempore, sed simpliciter; & minore de contingenti ad vtrumlibet, sequitur conclusio de contingenti pro possibili. Hoc idem sic probatur; Contingit omne verum contingens esse non verum: ponatur ergo in esse, & habetur propositum. Modus arguendi patet per Philosophum, vbi priue, probantem mixtionem praedictam per hoc, quod exopposito conclusionis, quod ecit vna de necessario, & minore posita in esse, sequitur in mixtione necessarij, & in esse prius ostensa, vna conclusio de necessario. quae infert oppositum primae maioris.

Huic autem stulto contra diuinam sapientiam sophistice garrienti, secundum consilium Sapientis expedit respondere iuxta suam stultitiam, ne sibi sapiens videatur. Potest igitur non improbabiliter primo dici, quod ista argutia non impugnat cognitionem diuinam, quonia si quis concesserit aliqua esse multitudinem omnium cognitorum a Deo, negabit tibi aliud quod assumis, omni scilicet multitudini posse addi aliam vnitatem, dicetque hoc solum esse verum de multitudine finita, cui necessario infinitae deficiunt vnitates, non de multitudine simpliciter infinita, quae omnes continer vnitates. An non forte & aliter, nec minus probabiliter dici potest, quod ista argutiuncula scientiae diuinae non obuiat, nec resistit? Aequaliter enim arguit nullam esse multitudinem omnium imaginabilium, seu cognoscibilium. sicut Deum talis multitudinis scientiam non habere. Quod enim Deus tase multitudinem non cognoscat, potest dupliciter cogitari, vel quia talis multitudo est, & Deus illam no nouit, quod A nullus nisi forsitan nescius vel leuiter suspicatur: vel quia nulla talis multitudo est vllo modo essendi; quare nec intelligibilis, aut cognoscibilis vllo modo, sicut non est scibile, hominem esse non hominem, asinum, vel Leonem, quod & videtur non inopinabiliter dici posse. Si enim esset aliqua multitudo omnium imaginabilium, seu cognoscibilium simpliciter, esset & aliqua multitudo omnium punctorum imaginabilium, seu cognoscibilium, omnium talium animarum, & similiter Angelorum, sicut argutia sequens tangit. Sit igitur A multitudo omnium punctorum imaginabilium, seu cognoscibilium, B vero omnium talium Animarum, C autem omnium talium Angelorum; & Dtota multitudo composita ex B & Ctantum sicut superius ponebatur; harum igitur trium multitudinum quaelibet est aequalis cuilibet vt videtur: Nulla enim ratio potest reddi, cur haec illam excedat potius quam e contra: Si insuper vna harum, puta Bsit minor alia, puta C; potest augeri imaginabiliter ad aequalitatem illius. Non ergo Bab initio omnes animas imaginabiles continebat; possetque Cminui ad aequalitatem B B, & tamen omnes Angelos imaginabiles continere; nihil enim ei esset detractum; quia si quid, quantum? quis rationabiliter dicet quantum? quod contradictionem concludit: Hae igitur tres multitudines, A Bc singulae singulis sunt aequales D, ergo est dupla ad singulas singulatim, sicut ostendunt praemissa, circa vltimam partem corollarij primi huius. Videtur igitur possibile A imaginarie augmentari ad aequalitatem D; Cur enim non potest numerus minor augeri saltem secundum imaginationem ad aequalitatem maioris; sicuti & e contra? Imo imaginor A aequari D, Imaginor etenim quamlibet vnitatem D habere vnum proprium punctum sibi; cur etiam quaeso multitudo talium irrationalium vnitatum punctorum non posset esse, aut imaginari equalis multitudini rationalium vnitatum animarum & Angelorum? quid impedit? quid resistit? Imo imaginor quamlibet animam & Angelum habere in se decem, centum, aut quot volueris species seu similitudines cognitorum. Hae ergo sunt plures istis; & cur non possum imaginari tot puncta? imo imaginor quamlibet speciem punctumO esse, aut punctum proprium possidere; Imaginor insuper singulas animas & Angelos in noua puncta conuersos, manentibus punctis prioribus. Nonne ergo tota multitudo punctorum imaginabilium augmentatur? Imaginor etiam quemlibet puctum, & quamlibet animam conuerti in Angelum manentibus prioribus Angelis; Nonne ergo tota multitudo imaginabilium Angelorum imaginabiliter adaugetur? Ad haec autem sit E multitudo omnium punctorum luminosorum imaginabilium, & F multitudo omnium punctorum tenebrosorum imaginabilium, & &multitudo congregata ex eis; vel ergo E est aequalis A vel minor; Non equalis, quia pars eius sicut & pars 6, & quia tunc esset aequalis & suo toti: Nec minor, quia eadem ratione esset minor B & C diuisim, quod potest destrui per priora. Imaginor insuper quod quilibet puctus fieret luminosus, E ergo multitudo A multitudini adaequatur. Potest quoque similiter argui de animabus & Angelis, supponendo aliquam esse multitudinem omnium animarum imaginabilium sapientium, seu bonarum, & aliam esse multitudinem omnium animarum imaginabilium insipientium seu malarum, & de Angelis pari modo, &c. sicut supra. Adhuc autem & posset fieri similis prologismus de hominibus integris in corpore & anima, de manibus, digitis dentibus, & capillis eorum; imo & de punctis corporum eorundem: Data namque hypothesi consequitur euidenter, quod quaelibet multitudo omnium horum imaginabilium, puta hominum, seu corporum humanorum, esset aequalis cuilibet multitudini simili, puta manuum, digitorum, dentium capillorum, quinimo & punctorum. Ex his igitur, vt videtur, potest. non improbabiliter apparere, nulla esse multitudinem omnium imaginabilium, seu cognoscibilium, in specie punctorum, animarum, vel similium; quare nec vniuersaliter omnium; sicut nec est aliqua multitudo omnium finitorum imaginabilium, nec aliqua multitudo omnium quae no sunt omnia, cum tamen multa sint que non sunt omnia; nec aliqua multitudo omnium paucorum, tribus etiam in personis Diuinis; neque aliqua multitudo omnium compossibilium de numero quatuor contradictoriorum possibilium signatorum. Nulli tamen dubium debet esse, E quin omnis multitudo cognoscibilium quouismodo, & quorumlibet cognoscibilium multitu do distinctissime cognoscatur a Deo, sicut proximum huius docet. Et si adhuc non desinas obgarrire, ergo Deus nescit, quot puncta cognoscit; imo scit: Scit enim quod duo cognoscit, & si intelligas per quot, quotcunque ad maximum seu plurimum, ita quod non vltra, est aliquis forsitan qui concedet, non quia aliqua punctorum multitudinem, aut aliqua puncta Deus ignoret; sed quia nulla est multitudo punctorum omnium quae cognoscit, sicut praehabita suadebant. Simili namque modo oportet te concedere, quod Deus nescit, quot puncta finita cognoscit; quod nescit quot latera, vel angulos scit in figura rectilinea, aequilatera & aequiangula contineri, quod nescit quot pedes scit in circumferentia, vel diametro circuli posse esse, quod nescit in quot partes aequales scit continuum simul actu esse diuisum; imo fortassis quod magis videtur mirabile apud quosdam, quod Deus non scit puncta finita posse esse tot, quot scit puncta finita posse esse; quod Deus non scit finitam rectilineam posse habere tot satera aequalia, & angulos aequales, quot scit finitam rectilineam posse habere; quod Deus non scit circulum posse esse quantumcunque scit circulum posse esse; quod Deus non scit continuum posse esse diuisum in quotcunque partes scit ipsum posse esse diuisum, quod Deus nescit quae est mensura communis latus quadrati & diametrum commensurans, quanquam de quadrangulis bene sciat; quod nescit quae sunt omnia, quae non sunt omnia; quae sunt omnia pauciora tribus; quae sunt omnes diuinae persone pauciores tribus personis diuinis, quamuis bene sciat, quod omnia multa pauciora tribus sunt duo, & hoc totum non propter defectum scientiae, aut cognitionis in Deo, sed quia illa non sunt scibilia, sicut falsa, & impossibilia; ideoque nec possunt a scientia comprehendi. Quod vero arguitur consequenter, soluitur forsitan per hoc idem: Non enim diuinae scientiae derogat, sed potius reprobat multitudinem talem esse. Sententia namque Aristotelis posita, nulla fortassis est multitudo omnium dierum, annorum, eclipsium, seu aequinoctiorum priorum in mente diuina, nec extra; sicut nulla est multitudo omnium finitorum eorum, neque omnium quae non sunt omnia eorundem; omnem tamen multitudinem horum praeteritorum, & omnia haec praeterita distinctissime nouit Deus. An fortassis per hanc rationem ad impossibile deducentem potest sententia Aristotelis reprobari, & oppositum demonstrari? cum secundum eius sententiam, sicut est aliquod totum tempus infinitum, sic & aliqua tota multitudo omnium dierum, mensium, & caeterorum huiusmodi infinita, sicut Corollarium primi tangit. Aliqui forsitan respondebunt fatendo A & B, & omnes tales multitudines esse ad inuicem coaequales; Sed ista proteruia prius fuerit propulsata: Et cum adhuc proponis, quod potes imaginari saltem ficte aliquid, quod Deus non intelligit, & sic vltra procedis; O minus intelligens: cur non vis intelligere, quod proprio gladic possis similiter referiri; Si enim imaginari valeas quouismodo, quod Deus non intelligit, cur non similiter imaginari valebis, quod tu ipse non intelligis? cum multa & satis plura non intelligas quam distincte intelligas? & cur non vlterius deducis ex isto, te intelligere aliquid, quod non intelligis? Et cum vlterius ore stulto ebullis stultitiam, cum audis, inquiens, proferri aliquid quod Deus non intelligit, tu aliquid intelligis per prolatum: Ex ore tuo te iudico ex verbis tuis; Cum audis, inquio, proferri aliquid, quod tu non intelligis, tu aliquid intelligis per prolatum &c. sicut prius: hanc autem stultitiam hominibus illis relinquo vlterius masticandam, quibus quod stultum est // Dei tanquam sapientius acceptatur. Cum vero arguitur, quod si Deus intelligat omnia, plura intelligit quam possit; dicendum quod quicquid Deus intelligit, potest intelligere. Quare non sequitur quod Deus sit magis intelligens quam sit potens. Si autem loquaris de posse ad extra producere, sic non proprie sed multum improprie sit magis intelligens quam sit potens, quia respectu cuiuslibet cuius est potens, est intelligens, & non e contra; & sic non sequitur vltra, quod non sit omnipotens, Ex hoc enim dicitur vere omnipotens, quia potest omne possibile, non quia potest omne imaginabile, aut esse fingibile, vt probat Lumbardus I. sentent. distinct. 42. licet ibi per dicta sanctorum ostendat similiter, quod ideo Deus dicitur omnipotens, quia potest quicquid vult, quod conuenienter potest intelligi, ideo ipsum omnipotentem vere dici, quia potest quicquid vult, id est, quodcunque ab eo volubile fieri, & hoc est omne possibile, vt est dictum. Et similiter dicitur potentiae infinitae productiuae ad extra, quia eius potentia non finitur ad aliquod possibile, nec ad aliqua possibilia, quod vel quae non potest. Aliud autem argumentum de multitudine omnium punctorum realium possibilium vel imaginabilium non procedit: Sicut enim arguit illam multitudinem replere, & satiare totam capacitatem intellectus diuini; sic posset argui, quod eadem repleret & satiaret totam capacitatem entitatis, seu possibilitatis essendi, ita quod nihil aliud posset esse. Hoc idem etiam aliter soluitur per praemissa. Ad aliud dico, quod Deus intelligit dictinctissime vniuersa, nec per aliqua distincta in eo, sed tantum per suam vnissimam, & simplicissimam claritatem, quae ex multitudine suae virtutis & fortitudinis infinitae aequiualet, imo incomparabiliter praeualet omni multitudini similitudinum, exemplarium, idearum, habituum, actuum, & accidentium quorumcunque, sicut tertia pars, & quarta Corollarij primi docent. Et hoc est quod fidelissimus, & disertissimus Esaias 40. sic testatur; Leuate, inquit, in excelsum oculos vestros, & videte quis creauit haec; qui educit in numero militiam eorum, & omnes ex nomine vocat, praes multitudine fortitudinis, & roboris, virtutisque eius, neque vnum relictum fuit, scilicet secundum glossam, alienum a numero & cognitione eius. Autoritates vero Philosophicae in contrarium allegatae intelliguntur de entibus finitae fortitu¬ dinis, & virtutis, Talia enim, vt videtur, no possunt aiqua distincte cognosecre, nisi per aliqua correspondenter distincta, nisi forsan hoc sit per hanc claritatem diuinam, ex sua infinita virtute supplentem in eis vicem huiusmodi distinctorum. Pro Autoritate Philosophi dicendum, quod non intendit probare Deum non intelligere aliud a seipso, sed probat haec tria, quod Deus non intelliget in potentia, quod Deus est sua intelligentia, & quod Deus non intelligit aliud a se, ita quod patiatur, & causaliter perficiatur ab eo sicut intellectus humanus quod legentibus, & non negligentibus illud capitulum cum expositionibus Auerrois, Thomae, & aliorum Doctorum poterit apparere. Pro illo autem dicto Euangelico quod sequitur, est sciendum quod scientia Dei est duplex, scilicet simplicis cognitionis seu notitiae, & approbationis & complacentiae, quae vltra simplicem cognitionem seu notitiam addit approbationem, beneplacitum, & complacentiam voluntatis. Distinctio ista patet per beatum Gregorium 25. Motal. vlt. tractantem illud Matth. 25. Amen dico vobis, nescio vos; Nec aliter potest intelligi nisi quod non approbat, vel reprobat quos sic nescit, Cognoscet enim simplici p notitia, quibus sic dicet. Vnde & Apostolus 1. ad Cor. 8. Si quis diligit Deum, hic cognitus est ab eo. Hanc quoque distinctionem allegat Lumbardus 1. Sentent. dist. 36. a Cassiodoro super Psalterium, & ab Augustino similiter, & in libro suo ad Heluidium, vbi dicit, Si ad scientiam referas, non ignorat Deus quibus dicet, Non noui vos, sed eorum improbatio hoc verbo infinuata est, & 83. quaestionum 60. Cum Deus dicitur nescire, pro eo dicitur, quod non approbat, id est in disciplina sua, & doctrina non agnoscit; vbi & tertium sensum eiusdem dicti subiungit, Dictum est, inquit, nescio vos, pro eo quod vtiliter facit nescientes quod scire inutile est; sicque dicitur Deus nescire, pro facere nescientes. Vbi & alias Autoritates obiectas exponit similiter: Sicut, inquit, scire Deus dicitur, etiam cum scientem facit, sicut scriptum est, Tentat vos Dominus Deus vester, vt sciat si diligitis eum; non enim sic dictum est quod nesciat Deus, sed vt ipsi sciant, quantum in eius dilectione profecerint, quod nisi tentationibus non plene ab hominibus agnoscitur; ideo bene accipitur quod dictum est, Solum Patrem e scire de die illa, quia ipse solus facit Filium scire; et quod dictum est nescire Filium, quia facit, nescientes homines, id est, non prodit eis, quod inutiliter scierent. Et hunc vltimum modum loquendi scripturae probat 1. de Trin. 12. efficaciter & diffuse 5. super Genesin 20. & super titulum Psalmi 6. et haec eadem expositio patet per Glossas in locis superius allegatis. Vnde super illud Genes. 22. tentauit Deus Abraham, dicit Glossa, vt notificaret ei perfectionem, quam non ignorabat; et super illud infra, eodem, nunc cognoui &c. id est, cognoscere feci. Pro alijs quae sequuntur, dicendum quod Deum audire, videre, & similia, tripliciter possunt intelligi; Proprie, vt important operationes seu passiones proprias sensuum, & sic Deo non competunt; Non enim est Animal, nec corporeos sensus habet: Transumptiue, & hoc dupliciter, scilicet aut vt important cognitionem aut affectionem diuinam, & sic non intelligunt Sancti, cum dicunt, Domine exaudi, vide, vel aliquid simile; (In his enim vniformiter semper Lita) se habet) Aut vt important diuinae cognitionis aut affectionis opus extrinsecum & effectum, & sic intelligunt Sancti, cum orant. Et quia secundum Philosophum 6. Topic. Omnes transferentes secundum aliquam similitudinem transferunt, haec similitudo fuit causaquare talia ab hominibus trausferuntur ad Deum. Homines quando vident, vel audiunt, irascuntur & placantur; cognoscunt & afficiuntur interius, vnde & exterius operantur; quare & istae causae pro suis effectibus saepe figuratiue ponuntur, vt manus pro scriptura; cum dicimus de bona litera, haec est bona manus; & lingua pro loquela, cum dicimus, locutus est lingua Anglica, vel latina, id est, tali loquela, & est 33. color Rhetoricus de exornatione verborum, sicut Tullius vlt. 2. suae Rhethoricae manifestat, a quo et denominatio denominatur. Est quoque in talibus secundus modus aequiuocationis, vel amphiboliae, eo quod dictio vel oratio accipitur transumptiue, quando soliti sumus sic dicere, vt patet per Philosophum 1. Elench. vbi amphiboliae sententias dubias & obscuras certificat, & serenat; qui modus loquendi in sacra scriptura, nedum ad Deum, verum etiam ad inanimata transfertur quandoque. Dicit enim E Dominus Hoseae 2. Ex audiam coelos, & illi exaudient terram, & terra exaudiet triticum, vinum et oleum, & haec exaudiet Israel. Vnde Augustinus super illud Psalmi 1I8. Memor esto verbi tui seruo tuo, sic ait, Nunquid obliuio, sicut in hominem, cadit in Deum? Cur ergo dicitur ei, Memento? & respondet, Non vt hominibus ista contingunt, ita intelliguntur in Deo; Nam sicut Deum poenitere dicitur, quando praeter hominum spem res mutat, consilio non mutato, quia consilium Domini in aeternum manet; Ita dicitur obliuisci, quando tardare videtur adiutorium, vel promissum, vel non retribuere digna peccantibus, vel si quid huiusmodi, tanquam eius memoria sit elapsum quod speratur, siue timetur, & non fit, dicuntur ista locutione, morali, qua humanus moueatur affectus, quamuis Deus haec faciat certa dispo¬ sitione, non deficiente memoria, nec obscurata intelligentia, nec voluntate mutata. Cum itaque dicitur ei, Memento, orantis desiderium, quia promissum poscit, ostenditur, & non Deus, quasi ei de mente id exciderit, admonetur. Memento, inquit, verbi tui seruo tuo, hoc est, imple promissum seruo tuo. Et 83. quaestionum 52. ostendit idem per totum; & in fine De poenitentia Dei, dicit; Mutare certum aliquid, & in aliud transterre, non facere solemus nisi poenitendo; quanquam diuina prouidentia cuncta certissimo ordine administret, tamen ad humilem humanam intelligentiam, ea quae incipiunt esse, nec perseuerant quantum perseueratura sperata sunt, quasi per poenitentiam Dei dicuntur ablata. Glossa quoque super Genesino. vbi agitur de poenitentia Dei super hominum factione; Non, inquit, in Deum poenitentia cadit, cui est de omnibus tam fixa sententia, quam certa // praescientia; sed vtitur Scriptura vsitatis verbis, coaptans se nostrae paruitati, vt ex cognitis incognita cognoscamus. Videtur igitur poenitere dum opus mutat, voluntate tamen & dispositione immobili permanente. Aliter quoque potest exponi, Deum poenitere, scilicet ad modum poenitentis se habere, pro quo dicit Glossa super illud, 1. Reg. 15. Poenitet me quod constituerim Saul Regem, id est, ad modum poenitentis faciam delendo regnum eius. Et haec expositio consonat Augustino. 83. quaest. 52. superius allegato: quibus & concordat Anselmus. 1. Cur Deus homo 9. exponens illud quod legitur Luc. 2. Ielus proficiebat sapientia, &c. Non, inquit, quia ita erat, sed quia ille sic se habebat, ac si ita esset; & hoc est, quod dicit Lumbardus 3. sentent. dist. 13. vlt. Quod autem allegatur de Raphaele quod obtulit orationem Tobiae Domino, non concludit quod Dominus illam prius nesciuit, & didicit tunc ab eo; imo ipsum offerre prationem coram Domino, non fuit, nisi consulere voluntatem diuinam de tali oratione, si, & quantum, ac quando, vel quomodo debuit exaudiri. Vel forsan Raphaelem offerre Domino orationem Tobiae, fuit ipsam suis precibus Domino commendare. Vnde & Augustinus 5. super Genesin ad literam 19 sic ait; Non sane propter inferiorum scientiam nuntijs indiget, quasi per eos fiat scientior, sed illo simplici ac mirabili modo nouit omnia stabiliter atque incomutabiliter; habet autem nuntios propter nos, & propter ipsos, quia illo modo Deo parere & assistere, vt eum de inferioribus consulant, eiusque praeceptis & iussis obtemperent, bonum eis in ordine propriae naturae atque substantiae. Autoritas vero seronymi soluit seipsam, in hoc quod dicit per singula momenta. Deus enim scit omnia simul & semper, non per vices temporum; sicut ipsa scita incipiunt esse, vel desinunt more humano, quoniam apud ipsum non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio, Iac. 1. & 5. capitulum demonstrauit. Soluitur etiam per hoc quod consequenter adiungit; Non simus, inquit, tam fatui adulatores Dei, vt dum prouidentiam eius etiam ad ima retrudimus, in nos ipsos iniuriosi simus, eandem irrationabilium, & rationabilium curam esse dicentes. Vult ergo feronymus negare a Deo scientiam, qua prouideat irrationalibus, sicut rationalibus creaturis; his enim statuit leges, & praemia, vel supplicia sempiterna; illis autem nequaquam. Et hoc est quod dicit Apostolus, 1. ad Corinth. 9. Nunquid de bobus cura est Deo, scilicet talis, cura quae dirigateos in meritis, & coronet in praemijs, licet secundum Sapientem, Sap. 6. & 12. Cura sit Deo, de omnibus, qua scilicet at. Sa tingit a fine vsque ad finem fortiter, & disponit omnia suauiter modis suis. Et hae sunt responsiones Lumbardi, I. Sentent. dist. 39. Illud autem argumentum mixtum potest excludi faciliter; sicut enim arguit contra diuinam scientiam, sic potest argui contra ipsorum contingentium veritatem. Nam nullum non verum est verum: contingit ad vtrumlibet omne verum contingens esse non verum, ergo contingit pro possibili; Nullum verum contingens esse verum: ergo contingit neutram partem contradictionis in talibus esse veram, sed pariter ambas falsas. Sic ergo ab isto inuolucro Logico non Theologico euoluuntur Theologi, & Logici inuoluuntur.