Caput 9

CAP. IX. Respondet.

IGitur vt huius quaestionis perplexitas absolutius & breuius enodetur, sciendum quod potestas ad propositum dupliciter potest sumi; pro potestate actiua scilicet & passiua, sicut capitulum proximum distinguebat: illud autem quod nullo modo possumus agere, sed tantum pati, non dicitur esse in potestate nostra, sicut cap. proximum ostendebat, sed ad communem modum loquendi vulgarium, & Autorum, solum illud dicitur esse in potestate nostra, quod est in potestate nostra pell actiua, & hoc non quacunque, sed tantummodo contradictionis, sicut loquitur Philosophus 9. Metaphys. 18. in corollario 4. huius plenius recitatus: quare omne illud & solum illud dicitur esse in potestate nostra, quod est in nostra libera potestate, libera inquam, consimili libertate, scilicet contradictionis, vt idem corollarium definiuit. Quamobrem per partem 10. quinti huius, nullus actus noster est simpliciter in nostra libera potestate actiua, sicut & capitulum proximum satis probat, sed secundum quid tantum, scilicet respectu causarum omnium secundarum: Quare tam vulgares quam docti, qui vt plurimum causas naturales d& secundas considerant, dicunt simpliciter in potestate nostra constitui hoc vel illud, & intelligunt respectu harum causarum; quare ad communem modum loquendi, in potestate nostra constitui, licet proferatur simpliciter, accipitur tamen & significat dicto modo, sicut & dictum est de contingenti aequaliter quinto huius. Quod tamen, scilicet esse in potestate nostra, secundum vsitatiorem modum loquendi potest intelligibilius definiri, dicendo quod illud est in potestate nostra, quod, cum volumus, facimus, & cum nolumus nequaquam. Vnde & B. Augustinus de Sp. & lit. 26. magna disputatione praemissa, eius definitionem siue quid nominis exprimendo, sic ait; Hanc dicimus potestatem, vbi voluntati adiacet facultas faciendi: vnde hoc quisque in potestate habere dicitur, quod si vult, facit; si non vult, non facit: & 3. de libero arbitrio 3. Non possum aliud sentire esse in potestate nostra, nisi quod cum volumus, facimus: & 5. de ciuit. Dei 10. ostendens multa esse in potestate nostra, sic ait; Multa enim facimus, quae si nollemus, non vtique faceremus, quo primitus pertinet ipsum velle: nam si volumus est, si nolumus non est; non enim vellemus si nollemus. Nihil ergo est in potestate nostra nisi secundum quid tantummodo, scilicet subactiua, subexecutiua, & subseruiente necessario, necessitate scilicet naturaliter praecedente respectu voluntatis diuinae; quod ideo in nostra dicitur potestate, quia cum volumus, illud facimus voluntarij, non inuiti. Simpliciter autem & penitus absolute, antecedenter & sufficienter, sine indigentia scili¬ cet alicuius, quod nostrae potestati seu voluntati non subiacet, nihil omnino in nostra vere dicitur potestate; sicque rationes & autoritates quae videntur contrariae, inuicem concordantur. Nullus ergo hominum indignetur, etsi nihil habeat absolute simpliciter in propria potestate, sed potestati sublimiori in omnibus sit subiectus, dicente Apost. ad Rom. 13. Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit, Sufficiat enim cuilibet homini habere quae debet in sua quodammodo potestate; vt scilicet superiori potestati diuinae in omnibus sit subiectus, & inferiori praefectus; vt scilicet habeat potestatem mediam inter potestates extremas, sicut illi Angelici spiritus, qui in quodam ordine medio constituti, Potestates dicuntur, qui tamen potestati diuinae subduntur; sicut & summi Reges & Principes, qui potestatem habent in subditos, & ipsi sunt subditi Regi Regum, illi scilicet, qui in vestimento & femore suo habet scriptum, Rex Regum, & Dominus dominantium, Apoc. 19. Ac sicut alij homines medij, puta Duces, & Comites, Barones & Satrapae, ac praepositi caeteri qui in quibusda ciuitatibus Potestates vulgariter nuncupantur, qui sic potestatem exercent in subditos, vt ipsimet tamen potestatibus sublimioribus sint subiecti, quod ille Centurio recte sensit, cum dixit, Ego homo sum sub potestate constitutus, habens sub me milites, Mat. 8. sicut & 28. 2i. commemorat. Vnde & Augustinus de correptione & gratia 69. dicit sic, Velle seu nolle in volentis aut nolentis est potestate, vt diuinam voluntatem impleat, nec superet potestatem. Et 1. Retract. 22. sic ait, Nisi quisquam, inquam, voluntatem mutauerit, bonum operari non potest; quod in nostra potestate positum esse docet, vbi ait, Aut facite arborem bonam, & fructum eius bonum, aut facite arbore malam, & fructum eius malum, quod non est contra gratiam Dei quam paedicamus: in potestate est., quippe hominis mutare in melius voluntatem; sed ea potestas nulla est nisi a Deo detur, de quo dictum est, Dedit eis potestatem filios Dei fieri. Cum enim hoc sit in potestate, quod cum volumus facimus, nihil tam in potestate quam ipsa voluntas: sed praeparatur voluntas a Domino, eo modo ergo dat potestatem. Et supra 10. Quod vero dixi, Dei praecepta implere omnes homines possint si velint, non existiment noui haeretici Pelagiani secundum eos esse dictum: verum est enim omnino, omnes homines hoc posse si velint, sed praeparatur voluntas a Domino, & tantum augetur munere charitatis vt velint. Et secundum hanc expositionem debent autoritates Augustini & aliorum intelligi, quae dicunt absolute aliquid in nostra constitui potestate; autoritates vero alis aliorum dicentes similiter absolute nihil in nostra constitui potestate secundum distinctionem praemissam superius exponentur; cuiusmodi sunt, Non est hominis via eius, nec viri vt ambulet, Ierem. 10. Non est in hominis potestate consilium tuum, Tobiae 3. nec quod minimum est potestis, Luc. 12. Non volentis nec currentis, sed miserentis est Dei, ad Rom. 9. Illud quoque Doctoris Catholici & beatissimi Martyris Cypriani epistola sua 13. praetitulata ad Quirinum de disciplina religionis Christianae cap. 4. In nullo nobis gloriandum, quando nostrum nihil sit, quod est quasi titulus & continentia illius totius capituli, quod & multipliciter ibi probat. Quam autoritatem beatus Augustinus deuote amplectitur, & allegat de correptione & gratia 19. de praedestinatione sanctorum 3. & alijs locis multis, cuiusmodi plurimas alias capitulum proximum recitauit. Ex his autem redditur manifestum qualiter homo est & non est Dominus sui actus, & qualiter est & non est liberi arbitrij consequenter, quoniam correspondenter praemissis. Namsicut actus hominis constituitur & non constituitur in eius potestate, sic est & non est Dominus illius, & sic est & non est liberi arbitrij consequenter, quod patet cuilibet ex significationibus terminorum. Nullus enim, vt spero, tam superbum dominium sibi vendicare praesumet, vt illum superiorem Dominum non agnoscat, qui in vestimento & in femore suo habet scriptum, Rex Regum, & Dominus dominantium, Apoc. 19. sed dicat, Volumus hunc regnare super nos: quod quicunque praesumserit, per 30. secundi diuino dominio subigetur. Nullus ergo // hominum est Dominus sui actus omnino simpliciter & penitus absolute, summe, antecedenter, & suflicienter sine indigentia scilicet alicuius, quod suae potestati siue dominio non sit subiectum, sed tantum secundum quid, scilicet respectu causarum omnium secundarum subseruiens necessario causae primae, & hoc necessitate naturaliter praecedente, sicut secundum huius ostendit; sicque dicitur Dominus sui actus, quia cum vult, agit, & cum non vult, non agit, & hoc voluntarie, non inuite nec coacte. Nec hoc ferat indigne: sufficiat enim sibi vt sit Dominus medius, sicut & illi sancti Angelici spiritus in quodam medio ordine constituti qui dominationes dicuntur, sicut summi Reges nostri & Principes, qui ita sunt Domini, vt tamen seruiant Domino Dominorum; sicut & Duces ac Comites, qui ita sunt Domini subditorum, vt tamen superioribus Dominis seruiant & subdantur, sicut & 28. secundi confirmat. Vnde Boetius super 1. peri hermenias vlt. Nostra voluntas domina quodammodo est nostrorum actuum, & totius vitae rationis: quodammodo, inquit, non penitus absolute. Et Augustinus 144. sententiarum Prosperi, Rationalis, inquit, anima est domina corporis sui, quae inferiori non bene imperabit, nisi superiori se Deo tota charitatis subiectione seruierit. Idem de vera religione 25. Tales seruos suos meliores esse Deus iudicauit, si ei seruirent liberaliter. Dicamus igitur deuote cum Ecclesiae tota Dei, Domine, in voluntate tua cuncta sunt posita, & non est qui possit resistere voluntati tuae: tu enim fecisti coelum & terram, & vniuersa quae coeli ambitu continentur, Dominus vniuersorum tu es, ergo ipse est Dominus cuiuslibet actus humani, & non in aequali ordine cum ipso homine, vt iura vetant, & ratio prohibet, sicut per ostensionem corollarij secundi primi, & per 20. secundi apparet; nec homo est superior Dominus per 30. secundi, sed Deus, nec quisquam, quaeso, tantam sibi vendicet libertatem, vt etiam Dei refugiat seruitutem, dicendo cum impijs, Quis est omnipotens vt seruiamus ei? Iob2I. Dicit enim Propheta, Ordinatione tua perseuerat dies, quoniam omnia seruiunt tibi, Psalm. 118. & Psalm. SI. Nonne Deo subiecta erit anima mea? Et infra, Veruntamen Deo subiecta // esto anima mea. Et Apostolus ad Rom. 3. Omne os obstruatur, & subditus fiat omnis mundus Deo. Vnde & Esaie 45. In memetipso iuraui, dicit Dominus, egredietur de ore meo iustitie verbum, & non reuertetur, quia? mihi curuabitur omne genu: quare & Ecclesiastici 42. sic scribitur; In omni necessitate omnia obaudiunt ei. Caueant sibi tales, ne dum liberi iustitiae volunt esse, fiant serui peccati. Dicit quoque beatus Augustinus de spiritu & litera 25. Vt quid miseri homines de libero arbitrio audent superbire antequam liberentur, aut de suis viribus si iam liberati sunt, nec attendunt in ipso nomine liberi arbitrij vtique libertatem sonare? Vbi autem spiritus Domini, ibi libertas, Si ergo serui sunt peccati, quid se iactant de libero arbitrio? A quo enim quis deuictus, huic & seruus est addictus. Si si autem liberati sunt, quid se iactant velut de opere proprio, & gloriatur quasi non acceperinta An ita sunt liberi, vt nec illum velint habere Dominum, qui eis dicit, Sine me nihil potestis facere? Idem de libertate arbitrij ad Hilar. 3. Desinant, inquit, Pelagiani sic infanire, & ad hoc se intelligant habere quantum possunt liberum arbitrium, vt non superba voluntate respuant adiutorium, sed vt pia voluntate inuocent Dominum. Haec enim voluntas libera tanto erit liberior, quanto diuinae misericordiae gratiaeque subiectior; Ipsa quippe fideliter orat & dicit, Itinera mea dirige secundum verbum tuum; & ne dominetur mei omnis iniquitas. Irem Prosp.cont. Cassian. 8. sic ait; Non est periculum liberi arbitrij gratia Dei, nec voluntas aufertur, cum in ipsa bene velle generatur. Nam si ideo non putanda est libera, quia formatur, regitur, ordinatur, imbuitur, spoliantur libertate filij Dei qui aguntur spiritu Dei. Et infra 24. Non conturbat, inquit, nos superbientium inepta querimonia, qua lib. arb. causantur auferri, si & principia, & profectus, & perseuerantia in bonis vsque in finem Dei dona esse dicantur, quonia opitulationes diuinae gratiae stabilimenta sunt voluntatis humanae, volentes oramus, & tamen misit spiritum in corda nostra clamantem Abba Pater; volentes loquimur, & tamen si pium est quod loquimur, non sumus nos loquentes, sed spiritus Patris nostri qui loquitur in nobis; volentes operamur salutem nostram, & tamen idipsum velle ac operari Deus est qui operatur in nobis. Et in fine, vbi I3. haereses Pelag. summarie recitantur, & totidem sanctiones catholicae contra eas, haec locatur Ira. Non esse lib. arb. si Dei indigeret auxilio, quoniam in propria voluntate habet vnusquisque facere aliquid aut non facere: & haec IIa sanctio contra illam fatetur esse liberum arbitrium, etsi diuino indiget adiutorio. Ideinque in senten. suis, proposit. 124. dicit, Libera semper est seruitus apud Deum, cui non necessitas seruit, sed charitas. Nullus igitur omnium est arbitrij liberi simpliciter, arbitrij simpliciter liberi, ab omni scilicet superioris seruitute immunis omnino & ab omninecessitate naturaliter praecedente penitus alienus, sicut ioa pars quinti huius ostendit, sed secundum quid tantuscilicet respectu causarum omnium secundarum, sicut eadem pars 10a & 3a secundi docebant, subseruiens tamen necessario cause primae, necessario inquanecessitate naturaliter praecedente, sicut secundum huius ostendit: Sicque dicitur homo liber ad aliquid faciendum, quia cum vult, facit illud, & cum non vult, no facit, volutarie, non coactus aut inuitus. P Vnde Philos. 6. Polit. 1. Viuere, inquit, vt vult quis, hoc opus libertatis esse aiunt; siquidem seruientis, ipsum viuere non vt vult. Cui & concorditer Aug. 1. contra Pelag. & Coelestium 120. Oratur, inquit, in Psal. Suauis es Domine, & in tua suauitate doce me iustitiam tuam; id est, non formidine poenae seruiliter cogar esse sub lege, sed libera charitate delecter esse cum lege, praeceptum quoque liber facit, qui libens facit; & hoc idem videtur esse, quod dicitur in sentet. Prosp. propositione praemissa; Libera semper est seruitus apud Deum, cui non necessitas seruit, sed charitas; Non necessitas, inquit, cogens scilicet violenter, sed charitas, scilicet amor spontanes voluntatis, sicut & corol. primi huius ostendit, Nec quisquam recalcitret murmurando; sufficere namque debet cuilibet homini talis libertas, qualem habuit, habet, ac semper habebit Dominus suus Christus, qui Patri in omnibus est subiectus, ac necessitate naturaliter praecedenti, vt 300. secundi, & secudum huius ostendunt. Dicit enim Apost. 1. ad Cor. 15. Cum autem subiecta fuerint illi, scilicet Christo filio Dei, omnia, tunc ipse filius subiectus erit Patri, qui sibi subiecit omnia. Qui & dicitur seruus Patris; Vnde Esa. 42. Ecce seruus meus, suscipiam eum, electus meus: Complacuit igitur in illo anima mea; Dedi spiritum meum super eum, iudicium gentibus proferre. Et infra 53. Dominus voluit conterere eum in infirmitate, & voluntas Domini in manu eius dirigetur; In scientia sua iustificabit ipse iustus seruus meus multos, & iniquitates eorum ipse portabit. Sufficiat homini talis libertas, qualis est in sanctis Angelis, & in hominibus confirmatis, qui diuinae voluntati adeo sunt subiecti, vt peccare aut velle peccare non possint, sed ipsam in omnibus necessario imitantur, sicut omnes // autoritates concor diter profitentur. Quare & Lumbard. 4. sent. dist. 45. Adeo, inquit, volutati addicti sunt supernae, vt nihil praeter voluntatem eius queant velle. Sufficiat homini, quod sit liber, sicut Reges & Principes, qui ita sunt liberi, vt tamen diuinae prouidentie seruiat etiam in omnibus factis suis, sicut 27un. primi & seqe docuerunt. Sufficiat homini // quod sit liber respectu omnium citral Deum, & tantummodo seruus Dei, seruus, inquam, spontaneus, non coactus; cui sic seruire sicut canit Ecclesia, est regnare, cum plurimi homines dicatur, & vere sint liberi, qui nedum vni, sed multis superioribus Dominis seruiunt & subduntur. Vnde Aug. 2. de lib. arb. 22. Haec est libertas nostra, cum ipsi subdimur veritati, scilicet vero Deo.