HIC autem possunt multa obijci contra dicta de voluntate diuina, sicut Capitulum proximum obijcit contra dicta de diuina scientia, & similiter possunt solui. Praeterea potest etiam specialiter pbijci contra dicta: Si enim voluta priora sunt causa volutionis diuinae, voluntas diuina aliquam causam habet, contra Autoritates Augustini proximo allegatas; Et tunc voluntas Dei non esset prima & summa causa omnium posteriorum: Cognitio namque & voluta priora sunt prior & d/ superior causa illius causae, quare & omnium causatorum Iuorum Item voluntabile mouet voluntatem, & appetibile appetitum, vt patet in libris de Anima, Eth. & alibi multis locis; et Deus vult & appetit voluta posteriora. Item omne agens rationale propter aliquem finem acit, vt patet secundo Physicorum & alibi satis crebre; Finis autem mouet agentem, sicut Philosophia Naturalis, Metaphysicalis, & Moralis concorditer saepe docent. Item omnis volens aliquid sapienter vult illud propter aliquam rationem; ratio ergo mouet volentem ad sic volendum. Item omnis volens aliquid iuste, vult illud, quia iustum est eum sic velle: hoc ergo mouet // volentem vt velit. Ad primum istorum dicendum, quod illa conclusio non est contra Autoritates adductas, quia omnes illae loquuntur de volutis posterioribus, vt de creatione mundi, & similibus, non de volutis prioribus: Quis enim negaret voluntatem Dei volutionem eius producere & causare, sicut ex 17. huius patet. Pro secundo dicendum, quod duplex est causa rerum in Deo, videlicet, sufficiens & necessaria; qua scilicet posita res necessario ponetur; & sic voluntas Dei est causa omnium posterius causatorum, sicut praecedentia clare monstrant; sicque loquendo de causa, voluntas Dei est prima & summa omnium talium causatorum, & sic intelligunt autoritates obiectae; alia est, causa partialis, non necessaria, qua scilicet posita, non necessario sequitur rem poni, sicque cognitio est aliqua causa horum posterius causatorum, sicut ex decimo septimo huius patet. Cognitio tamen non per se sufficienter & necessario producit omnia cognita: Deus enim cognoscit aequaliter quaecunque non entia, quae non producit, sicut & entia quae producit; & de tali causa priori videtur concludere argumentum. Ad tertium patet per responsionem ad simileargumentum capite decimo nono, de motione intellectus diuini a rebus intellectis. Voluntas enim Dei non mouetur proprie a volutis posterioribus, sed metaphorice, forsan nimis; quia scilicet mouetur ab eorum similitudinibus seu ideis, siue ab eorum cognitione in intellectu diuino; sed hae nullo modo causantur a volutis posterioribus, sicut 15. 16. 17. & 19. plenius ostendebant; quare nec volutio Dei ab his causatur. Pro quarto sciendum, quod duplex est finis, vt patet primo Ethicorum, I. & alijs locis multis, scilicet finis vltimus, & finis medius: finis vltimus propter quem Deus vult & operatur quodcunque, est ipsemet, sicut etiam ipsemet est finis vltimus actionis cuiuslibet omnis rei, vt patet duodecimo Metaphysicorum, & alibi in Philosophia frequenter, cui & saera Scriptura concordat. Vnde Parabol. 16. Vniuersa propter semetipsum operatus est Dominus; & haec est causa finalis potissima voluntatis diuinae, & cuiuslibet operationis illius; quare & Sancti per hanc causam saepe Dominum precabantur. Vnde fanctus Dauid Psalmo vigesim, quarto; Propter nomen tuum, Domine, propitiaberis peccato meo. Oratque sanctissimus Ieremias decimoquarto Deum, dicens; Fac propter nomen tuum, Domine, quoniam multae sunt auersiones nostrae. Sanctus quoque Daniel nono, sic orat; Propter temetipsum, inclina Deus aurem tuam; & hoc est, quod veritas ipsa plane testatur, Esarae 43. Ego sum, inquit, Ego sum ipse qui deleo ini quitates tuas propter me: Et infra 48. Propter nomen meum longe faciam furorem meum; propter me faciam, vt non blasphemer, & gloriam meam alteri non dabo. Et Ezechiel. 36. Haec dicit Dominus; Non propter vos ego faciam, domus Israel, sed propter nomen sanctum meum; non propter vos ego faciam: notum sit vobis. Quanquam & ista de causa efficiente possunt intelligi. Finis enim mouet voluntatem quodammodo, & efficit ipsum velle, & de isto fine argumentum non tenet, quia non est de volutis posterioribus, imo prioribus. Est etiam voluntatis diuinae causa finalis media quodammodo, licet multum improprie, scilicet, omnis creatura, propter quam alia ordinatur a Deo, sicque homo est causa finalis totius alterius creaturae, saltem irrationalis, & illius volutionis diuinae, qua voluit hanc & fecit; haec enim tota propter hominem ordinatur, vt per multorum Patrum sententias satis constat; quibus & concordat Philosophus, secundo Physicorum, 24. sic dicens; Vtimur propter nos omnibus quae sunt; Sumus enim quodammodo, & nos finis. Et sic loquitur Scriptura, secundo Machabaeorum 5. Non propter locum, gentem, inquit, sed propter gentem, locum Dominus elegit; & Mare. 24. Propter electos breuiabuntur dies illi; & Marc.2 Sabbatum propter hominem factum est, non homo propter Sabbatum; & Ioannes duodecimo; Non propterme vox haec venit, sed propter vos. Et primo ad Corinthios II. Non est creatus vir propter mulierem, sed mulier propter virum. Talis autem finis non mouet proprie voluntatem diuinam, sed metaphorice, vt dictum est in responsione ad proximum argumentum. Pro quinto argumento, oportet inquirere; Vtrum ratio moueat, & dirigat voluntatem diuinam. Quod sic est / angutum, & potest confirmari per illud Augustini ad septimam quaest. Orosij; 19. cap. allegatum; In Deo praeire voluntas sapientiam non potest; ergo prius est rationabiliter sapere, quam rationabiliter velle. Idemque de quaestionibus veteris & nouae legis; Potuit Deus cuncta simul facere, sed ratio prohibuit. Item Apostolus ad EphesI. sic dicit de Deo; Qui omnia operatur secundum consilium voluntatis suae; vbi Glossa sic exponit, id est, secundum voluntatem fuam, quae ex ratione, quasi diceret, Quare nos magis elegit ad officium praedicationis vel Apostolatus, nescimus; sed tamen consilio fecit, non temere; & potest confirmari, quoniam consilium est quidam discursus rationis, vt potest haberi ex 3. Eth. 7. & processu sequenti; aliasque illud indignum ridiculum verificaretur de Deo; Sic volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas: Et hoc probat sapientia sua, quae attingit a fine vsque ad finem fortiter, & disposuit omnia suauiter. Item si Deus bene quicquam vellet, & faceret sine ratione praeiudicante, eadem ratione sic posset homo contra Apostolum, 1. ad Tim. Sine praeiudicio nihil facias, id est, sine priori iudicio; & Parabol. 4. Paspebrae tuae precedant gressus tuos. Et Eccl. 15. Deus ab initio constituit hominem, & reliquit illum in manu consilij sui¬ Idem patet per Philosophum 3. Eth. de electione & consilio. Confirmatur haec ratio, quia homo factus est secundum animam ad imaginem Dei, scilicet secundum memoriam, intelligentiam, & voluntatem. Si ergo in Deo voluntas ducat rationem, sic debet in homine correspondenter: Aliter enim non esset imitatio, nec similitudo perfecta:. Item alias nemo posset disputare cum Deo, de aliquo facto suo. Nam vbi nulla est ratio, nulla disputatio potest esse, contra illud Iob 13. Cum Deo disputare cupio, & ita facit, Quare, inquiens, lacero carnes dentibus meis? quare tacens consumor? cur faciem tuam abscondis? & alibi frequenter proponit multas similes quaestiones; quare & dicit, Si fuero iudicatus, scio quod iustus inueniar; Et infra 19. Intelligite, quia Deus non aequo iudicio afflixerit me. Item ad Ephes. 1. Elegit nos ante mundi constitutionem; Et ad Rom. 9. Vt secundum electionem propositum Dei maneret; Electio autem est appetitus consiliatiuus, vt patet 3. Eth. 6. & sexti secundo: Consilium ergo est causa electionis, & voluntatis diuinae. Item Anselmus I. Cur Deus homo 10. Sicut in Deo quodlibet paruum inconueniens sequitur impossibilitas, ita quamlibet paruam rationem, si maiori non vincitur, comitatur necessitas; & sic procedit per totum illum librum sic ostendendo, quod rationale fuit, Deum facere vel non facere hoc vel illud, & per hoc concludendo ipsum fecisse vel non fecisse hoc aut illud; quare & capite septimo ita dicit, Sufficere nobis debet ad rationem voluntas Dei cum aliquid facit, licet non videamus cur velit. Voluntas namque Dei nunquam est, itrationalis; Ergo ratio mouet voluntatem diuinam, & efficit eius velle. Dicitque Petrus Lumbardus I. sentent. distinct. 42. 1. quod voluntas Dei rationalis est & aequissima. Ad partem, contrariam arguitur isto modo. Si ratio moueat voluntatem diuinam, illa non causatur in Deo ab aliqua creatura, sicut ex prioribus satis patet, sed est sibi intrinseca & essentialis, ergo est necessaria; ergo voluntas Dei necessario sibi consentit; alias enim in Deo posset esse repugnantia voluntatis & rationis; quare & peccatum scienter contra conscientiam rationabiliter informatam; sicque Deus necessario ageret ad extra quicquid agit. Item si ratio moueret voluntatem diuinam, maior ratio magis moueret: Cum ergo Deus posset facere omnia meliora quam facit, & hoc esset melius, & rationabilius si fieret; ergo hoc magis mouet voluntatem eius, ergo sic vult, & facit. Item quicquid Deus facit, posset illud dimittere, & facere aliud aeque bonum. Nulla ergo est ratio, quare hoc dimittit, & illud facit, magis quam e contra. Confirmatur per simile de homine; Si enim homini potenti saluare tantum vnum hominem a morte, occurrant duo morituri nisi ipse subueniat, supposita per omnia paritate, vtrumlibet istorum saluando, & reliquum dimittendo, bene facit; & hoc sine aliqua ratione praeuia voluntati. Nulla enim est ratio potior pro isto quam pillo. & idem est de praeferente vnum duorum idoneorum aequaliter ad aliquam dignitatem, & de dante liberaliter munus vni multorum aeque dignorum, vel etiam dignorum inaequaliter minus digno. Vnde Luc. 4Multae viduae erant, &c. & ad nullam earum missus est Elias, nisi in Sarepta Sydoniae ad mulierem viduam; & multi leprosi, &c. & // nullus eorum mundatus est nisi Naaman Sytus; sicque fecit ille Paterfamilias Euangelicus, de quo Matth. 20. dando tam liberaliter operantibus in vinea sua vna hora, quam alijs operantibus toto die, dicens cuilibet murmuranti; Volo huic nouissimo dare, sicut & tibi. An non licet mihi quod volo facere, nec allegauit, sicut nec oportuit, aliam rationem. Et hoc est quod sonare videtur illud Iob 34. Ipso concedente pacem, quis est qui condemnet? Ex quo absconderit vultum suum, quis est qui contempletur eum? Super quod B. Greg. 25. Moral. 14. ita dicit, Nemo ergo discutiat, cur stante populo Iudaico dudum in infidelitate Gentilitas iacuit? & cur ad fide Gentilitate surgente Iudaicum populum infidelitatis culpa prostrauit? Nemo discutiat cur alius trahatur ex dono, alius repellatur ex merito? Si enim Gentilitatem miraris assumptam, ipso concedente pacem, quis est qui condemnet? si Iudaeam obstupescis perditam, ex quo absconderit vultum suum, quis est qui contempletur eum? Itaque consilium summae & occultae veritatis satisfactio apertae rationis. Vnde in Euangelio Dominus, cum de huiusmodi rei causa loqueretur, ait, Confiteor tibi Pater, Domine coeli & terrae, qui abscondisti haec a sapientibus, & prudentibus, & reuelasti ea paruulis; Ita Pater: atque mox tanquam rationem quandam absconsionis, & reuelationis adiungens, ait; Quia sic fuit placitum ante te. Et infra eodem 15. Vnde & in vinea laborantibus mercedem reddens, cum quosdam operarios inaequales in opere aequaret in paemio, & plus in mercede quaereret qui labori amplius insudasset, ait; Nonne ex denario conuenisti, mecum? Volo autem & huic nouissimo dare, sicut & tibi. Annon licet mihi, quod volo, facere? In cunctis ergo quae exterius exponuntur, aperta causa rationis, est occultae iustitia voluntatis? Quare videtur quod sit similiter in omnibus factis Dei. Vnde Ecclesiast. 8. Intellexi, quod omnium operum Dei, nullam possit homo inuenire rationem eorum quae fiunt sub // Coelo; Si tamen aliqua ratio operum Dei esset, posset aliquo modo ab homine inueniri, sicut & potest de Deo, qui omnia opera sua praecellentia incomparabili antecedit. Dicitque Anselmus Pros2i. Illud certe nulla ratione comprehendi potest, cur de similibus malis, hos magis saluet Deus quam illos per summam bonitatem; & illos magis damnet quam illos per summam iustitiam. Item Danielis 4. Iuxta voluntatem suam facit, tam in virtutibus coeli, quam in habitantibus terrae, & non est qui resistat manui eius, & dicat, Quare fecisti? Et Iob 9. Quis dicere potest Deo, cur ita facis? Vnde & ille profanus Auerroes super 12. Metaph. comment. 51. dicit, Declaratum est igitur, aliquod ens esse sciens, de quo non est fas dicere sibiQuibus concordat Apostolus ad Roman. 9. sic dicens, Voluntati eius quis resister? O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Nunquid dicit figmentum ei qui se finxit, quid me fecisti sic? & hoc ostendit per argumentum de indifferentia rationis differentium factorum, sicut superius arguebam. An, inquit, non habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam? & multa sunt talia in Scriptura. Ad hoc autem posset quis breuiter respondere & dicere, quod duplex est ratio, lncreata scilicet & creata; Ratio increata mouet voluntatem Dei, non creata, sicque procedunt argumenta suis vijs hinc inde. Tamen vt ista magis appareant, est parum diutius immorandum. Quaedam enim sunt rationabilia priora naturaliter voluntate diuina, vt Deum esse, Deum esse ae ternum, omnipotentem, & similia; & haec rationabilia, & horum ratio bene possunt & potest mouere voluntatem diuinam, vt in suo simili superius est ostensum: & alia sunt rationabilia posteriora naturaliter voluntate diuina, & dependentia ab illa tanquam a sua causa, & nullum horum, nec ratio posterior alicuius istorum hanc mouet aut determinat voluntatem, Imo quia Deus vult sic fieri, rationabile est quod sic fiat, non e contra, sicut etiam est de homine praeferente vnum duorum aequalium, & alterum dimirtente, in aliquo casu praemissorum: Quia enim homo praefert istum, est rationabile hunc praeferri: & hoc eit quod dicit finis Autoritatis Gregorij iam adductae. Et praeter haec, videntur aliqua rationabilia mixta quodammodo ex vtrisque, sicut hanc creaturam subijci creatori, & Deum esse Dominum huius rei: Non enim hoc est rationabile necessario, & penitus absolute, quia tunc praecederet naturaliter voluntatem diuinam, & semper de necessitate absoluta sic esset: sed est rationabile conditionaliter, siue ex suppositione, videlicet, si ista creatura vel res existat, & ista conditionalis, est rationabilis simpliciter absolute, si aliqua creatura sit, debet subijci creatori, & ipse dominari illius, & prius naturaliter est // rationabile quam voluntas Dei sic velit, nec eius ratio, seu rationabilitas dependet ab ea. Est enim aliqua prima ratio in Deo necessaria absolute, prior naturaliter voluntate sua, sicut forsitan Deum esse, vel Deum esse veracem seu veritatem, ex qua multa alia necessario consequuntur; & sunt vt aestimo, omnia illa quae sunt necessaria absolute; Ex antecedente enim necessario tantum necessarium necessario consequetur, & omne necessarium absolute est primum necessarium, vel necessario reducitur ad illud, & necessario sequitur ex illo. Si enim sequatur ex illo, & non necessario, hoc est per aliquod medium contingens, puta per voluntatem diuinam; sed nihil dependens a causa contingenti, & libera, est necessarium absolute; haec igitur omnia necessaria absolute sunt similiter rationabilia absolute. Si enim antecedens in consequentia necessaria est II rationabile absolute, & consequens similiter erit rationabile absolute, nec aliquo modo dependens a voluntate diuina, quoniam nec antecedens, nec consequentia dependent ab ea quare nec consequens dependebit. Haec igitur conditionalis, Si ista creatura est, Deus est Dominus eius, est rationabilis absolute, & prius naturaliter, quam voluntas Dei sic velit; sed existentia conditionis, scilicet quod ista creatura est, causatur & dependet a voluntate diuina; & est rationabile quod ista creatura sit, quia Deus vult eam esse, non e contra: Non enim fuit potior ratio quare voluit facere istam, & dimirtere aliam possibilem aequalem huic per omnia, quame contra. Quare videtur quod ista, Deus est Dominus huius rei, sit rationabilis mixtim quodammodo vt est dictum: Quod enim Deus sit Dominus huius rei, si haec res sit, est rationabile simpliciter prius voluntate diuina, sed quod haec res sit, causatur, & dependet ab ea, ideoque est rationabile posterius huiusmodi voluntate. Est autem adhuc pro secundo membro istorum rationabilium, vlterius aduertendum, quod quaedam est ratio obligans, quaedam praeponderans, quaedam vero congruens, & concomitans: Ratio obligans est, quae dictat quenquam debere, & teneri, facere vel dimirtere hoc aut illud, quam qui habet, & non sequitur ipsam, peccat, & talis ratio non est in Deo respectu volutorum posteriorum, sed est in nobis frequenter. Ratio autem praeponderans est, quae dictat, quod melius esset facere hoc quam illud, vel quod melius esset hoc facere, quam dimittere, & talis ratio non mouet, nec concludit voluntati diuiaae, nec eam determinat ad agendum: Posset enim Deus facere meliora, quam facit, & multa bona, quae non facit. Ratio vero congruens & concomitans est, quae dictat quod congruum est, & bonum facere vel dimittere hoc aut illud, & sic loquendo de ratione, Deus vult rationabiliter quaecunque voluta posteriora; et sic homo rationabiliter vult praeponere, & praeponit vnum duorum aequalium, vel forsitan inaequalium minus dignum in aliquo casuum praemissorum. Si enim hoc fiat, congruum est & bonum, & talis ratio non obligat, nec determinat Deum aut hominem, sed tantum sufficit ad volendum. Homini tamen tutum est semper & sanctum, vt conformet voluntatem suam rationi praeponderanti, vbicunque talem potest habere, & sic forsan intellexit Apostolus, cum dicebat, Nihil sine praeiudicio facias, vbi scilicet potest tale praeiudicium praeponderans, vel etiam obligans reperiri. Vbi vero non potest, sicut est in praelatione vnius duorum aequalium, sufficit pro ratione voluntas, vel saltem ratio congruens, & concomitans, vt est dicta, & de tali praeiudicio posset similiter intelligi Autoritas memorata. Deus autem non potest sequi per omnia rationem praeponderantem, nisi faceret omnia possibilia, & horum quodlibet infinitum, quod contradictionem includit, vt alibi est ostensum. Sufficit igitur sibi in talibus pro ratione voluntas, vel saltem ratio congruens, & concomitans praetaxata. His igitur plene visis, solutio argumentorum omnium pro, & contra non poterit non videri. Nunc autem pro sexto argumento, & vltimo, superest similiter perserutari, Vtrum iustitia moueat, aut dirigat voluntatem diuinam; Quod sic argutum est prius, & potest argui pro, & contra, sicut de ratione, & rationabili est argutum. Omnis enim vera ratio videtur quaedam iustitia, & omne rationabile quoddam iustum. Praeterea potest specialiter argui ad partem affirmatiuam per Augustinum de Quaestionibus veteris, & nouae legis dicentem, Omnia quidem potest Deus, sed non facit nisi quod conuenit veritati eius & iustitiae. Veritas ergo &s iustitia mouent voluntatem Dei ad agendum. P Item 7. ad Tim. 4. Reposita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die iustus Iudex; Et 2. ad Thes. 1. Si tamen iustum est apud Deum, retribuere tribulationem his, qui vos tribulant, Et alibi in & Scriptura Canonica, & Sanctorum, atque Doctorum inuenitur creberrime, quod Iustitia exigit, & requirit, quod Deus retribuat vnicuique secundum merita prout gessit. Vnde & Parab. 1I. Pondus aequum voluntas eius. Item non esse iustum est causa, quare Deus aliquid non vult, nec facit; ergo eadem ratione esse iustum est causa, quare aliquid vult & facit. Per hoc enim videtur Abraham audacter contra Deum arguisse Gen. 18. Num perdes iustum cum impio? Absit a te vt rem hanc facias, & occidas iustum cum impio, fiatque iustus sicut impius; non est hoc tuum, qui iudicas omnem terram, nequaquam facies iudicium hoc. Item alias voluntas Dei esset prima, & summa iustitia, & quicquid vellet, eo ipso esset iustum; sed hoc est plane contra Anselmum 1. Cur Deus homo 12. sic dicentem, Quod autem dicitur, quod vult Deus iustum est, & quod non vult non est iustum, non ita intelligendum est, vt, si Deus velit quodlibet inconueniens, iustum sit, quia ipse vult; Non enim sequitur, Si Deus vult mentiri, iustum esse mentiri; sed potius Deum illum non esse. Item alias non esset aliquid I per se iustum, sed tantum iustum positiuum a voluntate diuina; ergo nec aliquid esset per se iniustum, sed tantum quia prohibitum ab eadem, quod videtur contra Philosophum 5. Eth. 12. sic dicentem, Politici autem iusti hoc quidem naturale est, hoc quidem legale; Naturale quidem quod vbique eandem habet potentiam, & non in videri vel non, id est, non consistit in iudicio legissatoris, eo quod sic sibi videtur, vel non videtur; et addit, Legale autem, quod ex principio quidem nihil differt, sic vel aliter; quando autem ponitur, differt; puta mna redimi, & capram sacrificare, sed non duas oues; & simile habetur in Canone Dist. 1. Quod etiam aliquid sit per se iniustum, non solum quia prohibitum, patet per Augustinum I de libero arbitrio 6. dicentem, Non ideo malum est adulterium, quia vetatur lege, sed ideo vetatur lege quia malum est; Docetque Augustinus in quaestionibus super Leuiticum 62. & recitat Glossa super 19. Leuit, quod aliqua sunt iniusta & mala, quia prohibita, aliqua vero e contra, sicut mendacium. Item alias voluntas Dei esset summalex, & principium totius iustitiae, quod videtur contra Augustinum 1. de libero arbitrio 13. sic dicentem, Lex illa incommutabilis cui semper est obtemperandum, summa ratio nominatur; Non est ergo voluntas, quia ratio est in lntellectu. Et infra eodem, Lex aeterna est, qua iustum est, vt omnia sint ordinatissima; et haec lex, vt videtur, non dependet a voluntate diuina, sed est immutabilter per se iusta. Opposita pars istius potest etiam per aliqua suaderi: In regulis enim iustitiae siue legis, non est ascendere infinite propter Suppositionem secundam, sed est aliqua summa omnium & principium aliarum. Illa non potest esse in aliqua creatura, sed necessario est in Deo; Et non est ratio, nec vlla lex necessaria in Deo prior eius voluntate? Nulla enim est lex aut ratio, quare duorum possibilium aequalium, vult & facit vnum, & non aliud, sicut superius est ar gutum; ergo illa summa lex & iustitia necessario est voluntas. Vnde Anseimus Pros. 11I. Id solum iustum est quod vis, & non iustum, quod non, vis; & Augustinus super illud Psalmi 6I. Semel locutus est; Si quaeras quid iustum, quid iniustum, respice vbi semel locutus est Deus, & ibi inuenies fontem iustitiae. Hoc posset confirmari per leges humanas ecclesiasticas, & etiam saeculares: Frequenter enim in Ecclesiasticis legibus dicit Papa; Placuit nobis sic, vel sic, quod eo ipso pro lege statuitur, & tenetur; Leges quoque imperiales habent plerunque simile fundamentum, vnde & dicunt: Quod Principi placuit, legis habet vigorem: Sed ita liber est Deus in condendis legibus pro sua tota Republica gubernanda, sicut & hi pro sua. Voluntas ergo Dei est pro lege sufficiens, & lex summa. Hic autem potest responderi per omnia, de iustitia siue iusto, sicut de ratione & rationabili superius est responsum, & sicut rationabilia sunt ibi diuisa, sic possunt & hic iusta. Quaedam enim sunt iusta priora naturaliter voluntate diuina, nec dependent ab ea, vt Deum esse, Deum esse aeternum, omnipotentem, & similia, & haec iusta, & horum iustitia bene possunt & potest mouere voluntatem Dei ad volendum; alia vero sunt iusta posteriora; alia quidem mixta, sicut de rationabilibus erat dictum. Legalia quoque ac Leges similiter diuiduntur; mixta forsan sunt talia; bonos praemiati, & malos puniri, & similia. Et sicut in alio genere est aliquod proprium & primum principium, per quod caetera regulantur, sicut praecedentia docuerunt: sic in genere legalium & iustorum est necessario aliqua prima lex, & iustitia, quae est prima regula, & primum principium, a qua, vel a quo originaliter omnia alia legalia, & iusta sequentia deriuantur. & in omnibus diriguntur. Hoc autem principium proprium videtur infallibilis veritas diuinae essentiae, cui velut immobili fundamento omnia iudicia iustitiae innituntur. Quod ille Dauid, testis veritatis eximius, videtur testari, cum dicit; Principium verborum tuorum veritas; In aeternum omnia iudicia iustitiae tuae, Psalmo II8. Quare & ab isto principio tota lex, veritas nominatur, supra eodem; Lex tua veritas. Haec autem prima iustitia est iusta per se, & primo, necessario, & penitus absolute, nullo modo dependens a voluntate diuina, sed naturaliter prior ca: Ex hoc autem primo iusto multa alia iusta necessario consequuntur, & sunt, vt arbitror, omnia illa, quae sunt iusta necessario absolute, non quia praecipiuntur a Deo, vel homine qualicunque; quorum etiam opposita sunt iniusta necessario absolute, quod potest ostendi, vt supra de rationabilibus simile fuit ostensum. Et cum istis iustis aut iniustis non potest Deus nec homo in minimo dispensare, sicut nec mutare necessarium vel impossibile absolute: Haec enim non subsunt voluntati diuinae, nec hominis quouismodo, sicut nec antecedens, nec consequentia, a quo & per quam ab illo iustissime consequuntur, cuiusmodi sunt; Creaturam, si sit, subijci Creatori, & beneficiatum teneri benefactori, saltem Deo henefactori; nullum debere peccare, & sicut forsitan est; nullum debere quicquam facere contra conscientiam propriam, aut contra praeiudicium propriae rationis; & tale forsitan est mentiri, sicut videtur Aoselmus velle, vbi fuerat allegatus. Hoc enim vigi detur contraipe alicui veritati; quare & primae veritati, quae est, principium totius legis, ac iusticiae. diuiuae pariter & humanae: & sineldihid sale esset Deum mentiri, de quo loquitur Anselmus ibidem. Haec autem sunt iura naturalia simpliciter, quae inipsa naturamaturante immobiliter sunt fundata. Ex hac autem prima regula omnium legalium & iustorum, multa alia legalia & iusta sequuntur, non necessario vt priora, sed libere & contingenter, quia per medium liberum & contingens, scilicet per voluntatem diuinam, & haec sunt omnia legalia temporaliter instituta. Vnde Augustinus, primo De Libero arbitrio, decimotertio, distincta duplici legea, scilicet, temgorali, sgu quumutabili, aeterna, seu incommutahili dicit; In ista temporali lege nihil esse iustum atque legitimum, quod non ex hac aeterna sibi homines deriuauerunt. Quare & Hugo primo DeiSueramentis 4. parte prima, loquens de voluntate diuina, sic ait; Secundum eam iustum est, quod iustum est, quod vtique iustum non esset, si secundum eam iustum non effut. nC umuergo quaeritur, quare iustum est quodeiustum est? conuenientissime respondetur, quiasecundum voluntatem Dei dst, quae iusta est. Cum autem queritur, quare & ipsa iusta est?? hoc sanius respondetur ;quoniam primae, causae nulla causa est, cui, ex ise est, esse quod est; Haec autem dola est, vnde ortum est quicquid est, & ipsa non est orta, sed aeterna. Vnde & Sapient. 12. Virtus tua iustitiae initium est: Et Esaiae SI. Attendite ad me, populimi, iquia lex a me exiet, & iudicium meum in lucem popu lorum requiescet. Iustorum quoddam sequitur necessario ex Auppositione, & inseparabiliter naturam creatam, vt, Hominem esse rationalem, omnes homines esse similes in spe eie; &, Totum esse maius sua parte, & sic de similibus; & istub estius naturale simpliciter naturae creatae, & omnino necessarium, cum quo nec Deus, nec homo naturalis potest dispensare, stante tali natura creata. Quoddam vero sequituri naturam creatam, non omni no necessario, sed in maiori parte, quod quasi omnes, & vbique faciunt instinctu naturae, non constitutione humana, cuiusmodi sunt, Hoc quenquam facere alij, quod sibi vult fieri, & similiter negatiue, prelis dilectio, & eius educatio, benefactorum retributio, violentiae violenta repulsio, fidei seruatio, & similia; & sic frequenter & poene semper loquuntur Autores & leges de iure naturali: Et cum isto iure naturali ex causa poterit dispensari; talia enim naturalia secundum Philosophum 2. Physic. semper vel in maiori parte vno modo se habent, sed quandoque & in minori parte deficiunt. Vnde Gratianus in Canone dist. 13. Aduersus naturale ius nulla dispensatio admittitur, nisi forte duo mala ita vrgeant, vt alterum eorum necesse sit eligi: Hoc enim videtur vnum ius naturale, Nullum apparens malum esse eligendum, cum quo dispensatur in casu, si necesse sit quenquam eligere apparens malum maius vel minus, & haec est epieibeia iuris naturalis, sicut alia similis est iuris positiui legalis vt patet 5. Eth. 16. Hoc autem secundo modo vel primo omne illud videtur ius seu iustum naturale, ad quod est fortior ratio, cum homo naturaliter habeat rationem pro regula sua naturali; quare & ius naturale videtur, quod hanc sequatur; & horum opposita sunt prohibita, quia mala, & non e contra. Adhuc autem est quoddam iustum a prima iustitiae regula, non necessario sed libere deriuatum, quod neutro istorum modorum est naturale, ad quod scilicet antequam statuatur, non est fortior ratio pro, quam contra, & tale est ius mere positiuum & legale. Vnde Philosophus 5. Eth. 12. Iustum legale est quod ex principio nihil differt sic vel aliter; quando autem ponitur, differt, sicut si Dominus praecipiat subdito duorum omnino aequalium facere hoc quidem primo, illud autem secundo, tunc primo iustum est sic fieri, & non aliter, & talia videntur omnia quae in casu aequalitatis & indifferentiae, forte dirimi statuuntur, vel etiam permittuntur, cuiusmodi forsan fuit, non comedere de fructu ligni scientiae boni & mali; & simile his videtur quod est, infra decendium appellandum. Nam nulla ratio magis cogebat ab initio ad 10. dies, quam ad II. vel ad 9. sed aliquis terminus fuit necessarius, ideoque oportuit legissatorem congruum terminum definire. Et huiusmodi videntur omnia quae ideo sunt mala, quia prohibita, non e contra; Et in talibus vera est illa Maxima Iuristarum, Quod Principi placuit, legis habet vigorem, & Sic volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas; & similiter in quibusdam alijs, in quibus secundum veritatem est fortior ratio pro, quam contra; sed non constat omnibus ita esse. Ne igitur quilibet secundum phantasiam proprij capitis posset sibi fingere rationem, & sic facere sibi legem, ne fortassis vmbra rationis sub specie verae rationis subreperet; expedit quod omnia talia, quamuis secundum veritatem sint per se rationabilia atque iusta, quia tamen pluribus dubia, legissatoris discreto arbitrio serenentur; & eius Autoritate iusta decernantur & certa, ificque quod Principi rationabiliter placuit statuendo, legis habet vigorem determinatum & certum, & prius non habuit nisi dubium & incertum: Et cum talibus legibus sit dispensatio, sicut in vtroque iure apparet. In talibus insuper epiciceia pluries locum habet 5. Ethic. 16. attestante. Praeterea est quaedam iustitia obligans, quaedam praeponderans, quaedam vero congruens, & concomitans, sicut de ratione superius erat dictum: Per haec autem & alia iam praemissa patet responsio ad omnia argumenta.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 21