Caput 28

CAP. XXVIII. Recitat vnam glossam autoritatum erroneam.

AD haec autem & maxime ad autoritates, quae de necessitate secundum causas superiores faciunt mentionem, communiter respondetur, quod loquuntur de necessitate consequentiae, non consequentis, seu de necessitate conditionali non absoluta, siue de necessitate dicti non rei, coniunctim non diuisim: & hoc videtur Boetius innuere vbi fuerat allegatus; & sic notat glossa decreti super autoritatem Boetij allegatam. Item Ansel. de Concor. 2. Cum dico, inquit, si praescit Deus aliquid, necesse est illud esse futurum, idem est ac si dicam, si erit, ex necessitate erit: & cum dico, Si erit, ex necessitate erit, ide valet, si sic pronuntietur, quod erit, ex necessitate erit. Non enim aliud significat hec necessitas, nisi quia quod erit, non poterit simul non esse: Haec vero est necessitas conditionalis, consequentiae siue dicti, atque coniunctim, non autem consequentis, vel rei, siue diuisim; & hanc solam concedit, aliam omnem negans, quod & infra expressias manifestat; quippe, inquiens, Non est idem rem esse praeterita, & rem praeteritam esse praeteritam; aut rem esse praesentem, & rem praesentem esse praesentem; aut rem esse futuram, & rem futuram esse futuram; sicut non idem est rem esse albam, & rem albam esse albam. Lignum enim non est semper necessitate album, sed aliquado priusquam fieret album, potuit non fieri album, & postquam est album, potest fieri non album: lignum vero album semper necesse est esse album, quia nec antequam sit, nec postquam est album, fieri potest vt album simul non sit album. Similiter res non de necessitate est praesens, quoniam antequa esset praesens, potuit fieri vt praesens non esset, & postqua est praesens, potest fieri non praesens: Rem autem praesentem necesse est esse praesentem semper, quia nec priusqua sit, nec postquam est praesens potest simul esse non praesens; eode modo res aliqua, vt quaedam actio, non necessitate futura est, quia priusqua sit fieri potest vt non sit futura; Re vero futura necesse est esse futuram, quia futurum nequit simul esse no futurum de preterito autem similiter est verum, quia res aliqua no est necessitate preterita, quonia antequa esset, potuit fieri vt no esset, & quia preteritum seper necesse est praeteritum esse, quoniam non potest simul non esse praeteritum, sed in re praeterita est quiddam quod non est in re praesenti vel futura. Nunquam enim fieri potest, vt res, quae praeterita est, fiat non praeterita, sicut res quaedam, quae praesens est, potest fieri non praesens, & aliqua res, quae non necessitate futura est, potest fieri vt non sit futura. Itaque cum dicitur futurum de futuro, necesse est esse quod dicitur, quia futurum nunquam est non futurum, sicut quoties idem dicimus de eodem. Cum enim dicimus, quia omnis homo est homo; aut si est homo, homo est; aut omne album est album, & si est album, album est, necesse est esse quod dicitur, quia non potest aliquid simul esse & non esse; quippe si non est necesse omne futurum esse futurum, quoddam futurum non est futurum, quod est impossibile: Necessitate ergo omne futurum, futurum est, & si est futurum, futurum est, cum futurum dicitur de futuro, sed necessitate sequente que nihil esse cogit. Cum autem futurum dicitur de re, non semper res necessitate est, quamuis sit futura. Nam si dico, Cras seditio futura est in populo; non tamen necessitate erit seditio. Potest enim fieri antequam sit, vt non fiat, etiamsi sit futura. E Idem quoque secundi Cur Deus homo 27. docet idem, vnde sic ait; Si dicitur, necesse erat vt voluntate sua moreretur, quia vera fuit fides, siue prophetia quae de hoc praecesserant; Non est aliud quam si dicas, necesse fuisse ita fururum esse, quoniam sic futurum erat: huiusmodi autem necessitas non cogit rem esse, sed esse rei facit necessitatem esse. Est namque necessitas praecedens, quae causa est vt sit res, & est necessitas sequens, quam res facit. Praecedens & efficiens necessitas est, cum dicitur coelum volui, quia necesse est vt voluatur; sequens vero, & quae nihil efficit, sed sit, est cum dico te ex necessitate loqui quia loqueris. Cum enim hoc dico, significo nihil facere posse vt dum loqueris non loquaris, non quod aliquid te cogat ad loquendum: Nam violentia naturalis conditionis cogit coelum volui, te vero nulla necessitas facit loqui. Et infra, Hac sequenti, & nihil efficienti necessitate, quoniam vera fuit fides & prophetia de Christo, quia ex voluntate, non ex necessitate moriturus erat, necesse fuit vt sic esset; hac homo factus est, hac fecit, & passus est quaecunque fecit & passus est, hac voluit quaecunque voluit. Ideo enim necessitate fuerunt quia futura erant, & futura erant quia fuerunt, & fuerunt quia fuerunt. Sanctus quoque Thomas vbi proximo fuerat allegatus, statim post autoritatem eius praemissam subiungit, Vnde bona est distinctio, quod est necessarium necessitate consequentie & non consequentis, vel necessitate conditionata non absoluta: & infra distinguit istam, Omne scitum a Deo necesse est esse, eo quod potest esse de dicto, & sic vera; vel de re, & sic falsa. Qui & primo contra Gentiles 67. 83. & 85. istam distinctionem multo clarius & diffusius recitat & exponit, & secundum illam semper respondet in ista materia de futuris. Lumbardus etiam 1. sentent. dist. 36. & 40. secundum istam distinctionem in materia ista respondet, quem & pene omnes posteriores Doctores communiter imitantur. Sed ista responsio multipliciter deficit. Primo quia falsa; se cundo, quia incauta; tertio quia diminuta. Primo, inquam, deficit, quia falsa. Fals o namque exponit autoritates ponentes necessitatem omnium futurorum respectu causarun superiorum, seu causae primae, non autem respectu inferiorum, seu etiam secundarum, dij cendo eas loqui tantummodo de necessitate consequentiae seu conditionali. Non enim iste est intellectus Autorum, sed alius quem non tangit, quem capitulum proximum exponebat. Si enim Autores in autoritatibus talibus tantummodo loquerentur de necessitate consequentiae seu conditionali, ita haberent concedere quod futura necessario euenirent respectu causarum inferiorum de secundarum, sicut respectu superiorum & primae. Consequentia namque seu conditionalis in talibus respectu causarum secundarum ita est necessaria sicut respectu primae. Sicut enim haec consequentia seu conditionalis est necessaria, Deus praescit hoc esse futurum, seu faciet hoc futurum, vel si Deus praescit seu faciet hoc futurum, hoc erit; ita est ista, Causa secunda praescit hoc esse futurum, vel faciet hoc futurum, ergo hoc erit; & de conditionali similiter. Item omnis doctrina debet esse alicuius dubij aut ignoti; sed ista consequentia seu conditionalis nunquam fuit alicui dubia aut ignota, Deus, vel si Deus praescit hoc esse futurum, ergo hoc est futurum seu erit; quis ergo sapiens hoc scriberet vt doceret, cum non sit docibile, sed per se scibile a quocunque, supposita notitia terminorum? Item si Autores intelligerent tantum istud, nullo modo soluerent propositam quaestionem. Supposita namque & concessa necessitate consequentiae & conditionalis huiusmodi, quomodo per hanc soluitur perplexitas quaestionis? Quis enim tantum hac necessitate sibi ostensa, non tantum dubitabit de libero arbitrio, merito, & demerito, certitudine, fallibilitate, aut mutabilitate diuinae scientiae, & caeteris problema istud tangentibus, sicut prius maxime, quia nullus vnquam sani capitis de illa necessitate consequentiae dubitauit? Cur etiam tam multi Autores, tam multa, tam ambigua & tam difficilia de ista materia & ista necessitate scripse¬ runt, si nihil aliud intelligere voluerunt, cum in vno verbo breuissimo & seuissimo se pote rant expedisse, dicendo, quod in omnibus talibus est necessitas consequentiae seu conditionalis tantummodo? Ad eundem quoque intellectum de necessitate haberent concedere, quod Chimaera, & omnia non futura de necessitate euenient: nam ita necessaria est consequentia & conditionalis praemissa de eis, sicut de alijs. Nam necessario sequitur, Deus praescit, vel si Deus praescit, quod Chimaera, & omnia non futura euenient, ergo illa euenient. Nec potest aliquis respondere, quod in praeteritis & futuris ponitur antecedens inesse, in his autem non, & ideo non est similis necessitas hic & ibi, quia consequentia seu conditionalis ipsa per se in vere praescitis & futuris non ponit antecedens in esse, sicut nec in alia materia, seu alijs terminis quibuscunque, sed necessitatem consecutionis tantummodo, & sic facit, alia consequentia seu conditionalis praemissa. Loquendo ergo praecise de sola necessitate praedicta, similem oportet concedere de Chimaera, & omnibus non futuris nec praescitis, sicut de futuris & vere praescitis. Consequentia enim & conditionalis huiusmodi simili necessitate firmatur, sicut alia qualiscunque. Praeterea in ista consequentia, Deus praescit Chimaeram fore, ergo Chimaera necessario erit, supponitur, & ponitur antecedens, sicut in ista, Deus praescit Antichristum fore, ergo Antichristus necessario erit, & necessitas consequentiae est aequalis, ergo simpliciter aequalis & similis est necessitas in ambabus. Nec sufficit dicere, quod antecedens in secunda est verum, & in prima falsum, & ideo non est necessitas similis hic & ibi. Falsitas enim antecedentis necessitatem consequentiae nullatenus minuit, nec veritas ipsam auget, sicut nullus Dialecticorum ignorat. Cum ergo necessitas consequentiae nullo modo veritatem antecedentis includat respiciendo adsolam necessitatem consequentiae, similis est necessitas in ambabus: & hanc solam in talibus ponit ista responsio, quare habet ponere consequenter, quod sicut necesse est Antichristum fore, sic & Chimaeram. Textus quoque ac processus Autorum de ista necessitate loquentium, istam glossam velut vipeream, peremtoriam scilicet sui textus, non expositoriam, redarguunt & conuincunt. Causa namque, quam assignat Boetius vbi prius, quare futura contingentia sunt necessaria respectu cognitionis seu voluntatis diuinae, & non respectu causarum inferiorum, est ista, quia apud cognitionem diuinam sunt praesentia, & esse quod est, quando est, necesse est; sed apud causas inferiores non sunt prae sentia, sed futura, & ideo apud eas, antequam sint, possunt non esse. Dicit enim Boetius 5. de consolatione Philosophiae, prosa vlt. Quoniam omne iudicium secundum sui naturam quae sibi subiecta sunt comprehendit, est autem Deo semper aeternus ac praesentarius status, scientia quoque eius omnem temporis supergressa motionem, in suae manet simplicitate praesentiae, infinitaque praeteriti ac futuri spacia complectens, omnia quasi iam // gerantur, in sua simplici cognitione considerat. Itaque si praesentiam pensare velis, qua cuncta dignoscit, non esse praescientiam quasi futuri, sed scientiam nunquam deficientis instantiae rectius aestimabis; vnde non praeuidentia, sed prouidentia potius dicitur. Et infra nulla necessitas cogit incedere voluntate gradientem, quamuis eum, cum graditur, incedere necessarium sit. Eodem igitur modo, si quid prouidentia praesens videt, id esse necesse est, tametsi nullam naturae habeat necessitatem, atque Deus ea futura, quae ex arbitrij libertate proueniunt, praesentia contuetur. Haec ergo ad intuitum relata diuinum necessaria fiunt per conditionem seu dispositionem diuinae // notionis. Et inferius cuidam obijcienti, & quaerenti ab eo, Quid igitur refert non esse necessaria, cum propter diuinae scientiae conditionem modis omnibus necessitatis instar eueniant? Quasi diceret, si sit ita, inter esse non necessaria vel necessaria nihil refert. Boetius sic respondet; Hoc refert, quod ea quae paulo ante proposui, Sol oriens, & gradiens homo, quae dum fiunt non fieri non possunt, eorum tamen vnum priusquam fieret, necesse erat existere, alterum vero minime: ita etiam quae praesentia Deus habet, proculdubio existent, sed eorum hoc quidem de rerum necessitate descendit, illud vero de potestate facientium. Haud igitur iniuria diximus, haec si ad diuinam notitiam referantur, necessaria; si per se considerentur, necessitatis esse nexibus absoluta. Quem in hac assignatione causae sequitur sanctus Thomas super 1. sentent. dist. 38. quaest. 5. Deus, inquiens, ab aeterno non solum vidit or dinem sui ad rem, ex cuius potestate res erat futura, sed ipsum esse rei intuebatur: quod qualiter sit, euidenter docet Boetius in libro de consolatione. Omnis enim cognitio est secundum modum cognoscentis; cum igitur Deus sit ab aeterno, oportet quod cognitio eius aeternitatis habeat modum, qui est totum esse simulsine successione: vnde sicut quamuis tempus sit suca cessiuum, tamen eternitas est presens omnibus temporibus vna & eadem indiuisibilis, vt nunc stans: ita cognitio sua intuetur omnia temporalia, quamuis sint succedentia, vt praesentia sibi nec aliquid eorum est futurum respectu ipsius, sed vnum respectu alterius. Vnde secundum Boetium melius dicitur prouidentia, quam paeuidentia, quia non quasi futurum, sed omnia quasi praesentia vno intuitu prouidet, quasi ab aeternitatis specula: sed tamen potest dici praeuidentia in quantum cognoscit id quod futurum est nobis, non sibi. Et infra, Actus diuinae cognitionis transit supra contingens, & si futurum sit nobis sicut visus noster supra ipsum dum est; & quia esse quod est, quando est, necesse est, quod tamen absolute non est necessarium, ideo dicitur quod in se considetatum est contingens, relatum ad Dei cognitionem est necessarium, quia ad ipsam refertur, secundum quod est in esse actuali, & ideo omnino simile est, si ego viderem Socratem currere praesentialiter, quod quidem in se est contingens, sed relatum ad visum meum est necessarium. Et infra, Scitum a Deo potest sumi secundum conditionem qua subiacet diuinae scientiae, & hoc est, secundum quod habet esse terminatum, & sic // necessitatem habet: vel potest sumi sine illa conditione, vt scilicet est in causis suis, antequam sit in actu, & sic non habet necessitatem. Venerabilis quoque Anselmus De concord. 3. & 4. similem causam similis dicti reddit. Dicit enim quod omnia futura sunt necessaria & immutabilia in aeternitate, non necessaria, sed mutabilia in tempore antequam fiant; quia in aeternitate, inquit, non est praeteritum vel futurum, sed tantum praesens immutabile. Haec igitur est causa Autorum, quare omnia futura respectu causarum superiorum, scilicet cognitionis & voluntatis diuinae, sunt necessaria, quia esse quod est, quando est, necesse est; & omnia futura sunt ibi in praesentia & in actu; & quare respectu inferiorum causarum non iunt necessaria, quia ibi non sunt actualiter praesentia, sed futura. Quomodo ergo loquuntur de necessitate, cum dicunt, quia esse quod est, quando est, necesse est, vel de necessitate consequentiae siue dicti vel rei? vel an intelligunt totam propositionem in sensull coniunero, vel diuiso? Si secundo modo intelligant, ergo cum ex illa causa inferunt consequenter, quod omnia futura respectu superiorum causarum de necessitate euenient, similem necessitatem intelligent; non ergo solam necessitatem consequentiae seu conditionis, vt responsio ista fingit. Si autem intelligant primo modo secundum eundem intellectum, haberent concedere quod fore seu futurum esse quod erit, quando erit, necesse erit. Nam ita necessaria est ista consequentia, Si aliquid erit, ipsum erit; sicut ista, Si aliquid est, ipsum est; & ita necessaria est ista secundum eos de dicto, siue in sensu composito, sicut illa. Namita impossibile est quod aliquid simul sit futurum & non sit futurum, sicut quod aliquid simul praesentialiter sit & non sit, quod tamen non concedunt, sed negant, doctrinam Philosophi I. peri hermenias vlt. imitantes, dicendo, quod // Esse quod est, quando est, necesse est; futura vero antequam veniant, & hoc est, quando & dum sunt futura, non necessario euentura, sed posse nullatenus euenire. Praeterea quando Boetius assignando differentiam inter necessarium & non necessarium in autoritate praemissa, dicit quod Sol oriens, & gradiens homo dum fiunt, non fieri non possunt; eorum tamen vnum, scilicet primum, priusquam fieret, necesse erat exi. stere, alterum vero minime, id est, hominem fieri gradientem, innuendo quod priusquam homo graderetur, possibile fuit ipsum non gradi, quomodo intelligit de necessario & possibili, vel simpliciter omnino, scilicet respectu quarumcunque causarum superiorum, & inferiorum similiter, vel secundum quid, respectu scilicet inferiorum naturaliumque causarum? Non intelligit primo modo, quia secundum suam sententiam ante & post illam differentiam positam, sicut vnum eorum priusquam fieret, erat necessarium respectu primae causae, sic reliquum; & quia Deus aeque libere operatur ad extra quemcunque effectum, sicut 9. & 20. primi, 30. secundi, ac suppositio prima docent; Non est ergo magis necessarium respectu voluntatis diuinae volentis & facientis haec ambo, quod Soloriatur, quam quod homo gradiatur. sicut & decimum primi probat; & quia dicit similiter, quod alterum illorum priusquam fieret, minime necessarium erat existere, quod non potest intelligi respectu primae causae, scilicet prouidentiae & cognitionis diuinae, quia secundum suam sententiam superius recitatam, omnia sunt ibi praesentia: oportet ergo quod intelligat de necessitate & possibilitate istorum secundo dictorum modorum, scilicet respectu naturalium & inferiorum causarum tantummodo respectu quarum solummodo talia dicuntur futura, quod & verba sua sequentia manifestant: nam immediate subiungit, Illa etiam, quae praesentia Deus habet, proculdubio existent, sed eorum hoc quidem de rerum necessitate descendit. Quarum rerum, nisi naturalium & inferiorum? Et addit, illud vero de potestate facientium, de potestate, scilicet opposita necessitati praemissae, id est libera a necessitate inferiorum causarum; differentiae namque oppositorum oppositae debent esse. Haec igitur secundum eum est differentia inter necessaria, puta ortum Solis, & non necessaria sed libera, puta gressum hominis, quod illa sunt nec ria respectu inferiorum causarum, haec vero nequaquam, sed libera; ita quod secundum cum actus liberi arbitrij non dicuntur omnino & simpliciter liberi, quia non respectu quarumcunque causarum, quoniam respectu superiorum dicuntur necessarij, sed dicuntur liberi secundum quid tantum, scilicet respectu inferiorum causarum, sicut quintum & nonum huius ostendunt. Quare & post verba sua praeposita statim subdit, haud igitur iniuria diximus, haec si ad diuinam notitiam referantur, necessaria; si per se considerentur, necessitatis esse nexibus absoluta. Intelligit ergo Boetius in autoritatibus allegatis, quod omnia futura euenient de necessitate superiorum causarum, sicut capitulum proximum exponebat, non de necessitate consequentiae seu conditionali tantummodo sicut ista responsio somniauit: quod & adhuc aliud verbum eius ostendit. Hanc enim necessitatem secundum causas superiores concessurus, & aliam negaturus, praemisit, Fatebor, inquiens, rem solidissimae veritatis, sed cui vix aliquis nisi diuini ingenij speculator accesserit. Respondebo namque idem futurum, cum ad diuinam notionem refertur, necessarium; cum vero in sua natura perpenditur, liberum prorsus atque absolutum videri. Si tamen de necessitate consequentiae seu conditionali tantummodo loqueretur, quis tamen asinini ingenij vt ad illam non facillime accesserit speculandam? Quis vnquam istam consequentiam seu conditionalem notis terminis non sciuit, Deus praescit hoc fore, vel si Deus praescit hoc fore, hoc erit? Et quis in literis Philosophicis, seu Theologicis ad limen saltem prouectus, aut etiam idiota omnipotentem Deum credens, istam consequentiam ignorauit, Deus prouidet & vult hoc esse, ergo hoc erit? Vel quis saltem ad istam consequentiam speculandam faciliter non accedat? Non ergo loquitur de necessitate consequent g ieu conditionali tantummodo, sed alio capitulo proximo declarata. Et si quis ad istius necessitatis speculationem nequaquam accesserit, non imputet quaeso mihi, sed sui humani ingenii tarditati, rogans humiliter & attente, quatenus diuint ingenij aliquod participium mereatur accipere, quo ipsam valeat speculari, nec aestimet quispiam autoritatem Boetij contemnendam, cum sanctus Augustinus, Anselmus, & Thomas, alijque quamplures Doctores Catholici ipsum in ista materia imitentur. Erat namque magnus Philosophus & Doctor Catholicus, sicut libri sui Philosophici & Theologici manifestant, tandemque faelici martyrio coronatus, ascriptusque Sanctorum catalogo sub nomine Seuerini: habebat namque multa nomina more nobilium Romanorum, quae vt communiter librorum suorum initijs praescribuntur. Secundo ista responsio deficit vt incauta: non enim cauit necessitatem quam voluit & credidit praecauisse, nec tribuit nobis quam voluit & credidit liberam potestatem. Si enim ista consequentia est necessaria, Deus praescit aut praeuult quodcunque ergo illud erit, & antecedens non est in potestate nostra, sicut decimum quintum primi & octauum huius ostendunt; ergo nec consequens est in potestate nostra simpliciter libera & exclusoria necessitatis cuiuslibet praecedentis. Tertio deficit ista responsio, quia plurimum diminuta; quia licet aliquibus paucis autoritatibus apparenter vtcunque respondeat, rationibus tamen factis & quamplurimis autoritatibus alijs non respondet nec poterit respondere. Quomodo namque poterit respondere rationibus ibi factis, & specialiter syllogisticae rationi? Quomodo etiam respondebit Ecclesiastico, Augustino, Sibyllae, Domino nostro Christo, Chrysostomo, Paulo, Iobi Gregorio, Tobiae, Esaiae, Ieremiae, & Glossae? Vel quomodo poterit respondere ad necessitatem fati diuini, & ad omnes autoritates ac Parisienses articulos illam probantes? Nullus enim ponens necessitatem fatalem, ponit eam esse necessitatem consequentiae, sed conditionalem tantummodo. Quoue colore poterit respondere ad autoritates Augustini 5. de ciuit. Dei, 9. & to? Nunquam enim fuit aliquis Stoicorum tam stolidus, imo nec aliquis Laicorum tam Laicus, vt crederet omnem necessitatem consequentiae seu conditionalem libertati arbitrij repugnare. Quis enim tam rudis aut fatuus, qui ignoret necessitatem huius consequentiae & conditionalis, Sic tu vis libere, tu vis libere, secum compati arbitrij libertatem? Cur ergo Augustinus redargueret Stoicos hanc ponentes, si ipsemet ibidem hanc eandem & aliam nullam ponat? Cur etiam frustra docet hanc necessitatem non adimere libertatem, cum nullus vnquam hominum hoc nesciuit? Quare haud dubie non istam necessitatem ibi volebat intelligi, sed aliam in capitulo proximo patefactam, quod & verba processus illius ostendunt. Loquens enim ibi de necessitate fati diuini, scilicet a fando dicti, exponit illud Psalmi, Semelloquutus est Deus, id est, immobiliter, hoc est, incommurabiliter loquutus est, sicut nouit incommutabiliter omnia que futura sunt, & que facturus est. Deinde reprehendit Stoicos, quia voluntates nostras necessitati huiusmodrsubdere noluerunt, ne liberae tunc non essent; & distinguendo de necessitate, tolliteorum motiuum, ostendens quod vna necessitas, scilicet inuita, quae contingit nobis nolentibus, puta necessitas moriendi, repugnat arbitrij libertati; & quodalia definitur necessitas, secundum quam dicimus necesse est vt ita sit aliquid, vel ita fiat, quae libertati arbitrij non repugnat. Ecce quam patenter istam necessitatem exprimit, & definit per respectum ad causam actiuam, sicut capitulum proximum exponebat: & haec est duplex, conseruatiua scilicet & factiua, sicut in secundo primi docetur. Pro conseruatiua dicit, necessitas, secundum quam dicimus, necesse est vt ita sit aliquid; & pro factiua subiungit, vel ita fiat, de necessitate vero consequentiae seu conditionali nullam penitus faciens mentionem. Quare non videtur quod de necessitate consequentiae seu conditionali tantummodo velit loqui, quod & ratio exemplaris, per quam ostendit suum propositum, clare docet. Ostendit enim necessitatem praedictam, secundum quam scilicet dicimus, necesse est vt ita sit aliquid vel ita fiat, non esse timendam ne nobis libertatem auferat voluntatis, quia nec vitam & praescientiam Dei ponimus sub necessitate, scilicet primo modo, quae aufert vel minuit libertatem, si dicamus necesse esse Deum semper viuere, & cuncta praescire, sicut nec potestas eius minuitur, cum dicitur mori fallique non posse. In hac autem ratione nihil penitus loquitur nec intelligit de necessitate consequentiae, seu conditionali quacunque. Quomodo etiam per hanc necessitatem possunt exponi aliae autoritates ipsius de correptione & gratia capitulo proximo memoratae? Illa quoque eius autoritas, De fide ad Petrum quomodo per istam glossam subtilem & logicam, & non nisi talibus agnitam exponetur? imo potius peruertetur, maxime cum ipse velit omnia dicta sua in illo libello intelligi ad vulgarem & vsitatum modum loquendi simplicium fidelium vel infidelium, rudium, indoctorum, vt nullus sensus posset eis surrepere haereticae falsitatis: vnde & in capite libri ait, Epistolam fili Petre tuae charitatis accepi, in qua significasti velle te Hierosolymam pergere, & poposcisti te literis nostris instrui, quam debeas in illis partibus vere fidei regulam tenere, vt nullus tibi posset sensus hereticae subrepere falsitatis. Qui & in calcaneo libri dicit, Haec /l/ interim 40. capitula ad regulam verae fidei firmissime pertinentia fideliter crede, fortiter tene, veraciter patienterque defende; & si quem contraria his dogmatizare cognoueris, tanquam pestem fuge, & tanquam haereticum abijce. Ita enim ista, quae posuimus, fidei catholicae congiuunt, vt si quis non solum omnibus, sed etiam singulis voluerit contraire, in eo quod singulis horum C contumaciter repugnat, & his qui contraria docere non dubitat, haereticus & fidei Christianae inimicus, atque ex hoc omnibus catholicis anathematizandus appareat. Quare & planissime affirmando & certissime asserendo, firmissime, inquit, tene, & nullatenus dubites ita esse. Item quomodo per hanc responsionem exponetur Anselmus, & specialiter de concor. 3. vbi dicit, Quae tempore praeterita sunt, ad similitudinem aeterni praesentis omnino immutabilia sunt? Hoc enim non potest exponi de immutabilitate consequentiae, conditionalis, seu dicti, sed rei, cum sit categorica vna pura. Cum etiam statim post dicit, quod quae sunt praesentia in aeternitate nunquam possunt non esse ibi praesentia, sed praesentia in tempore possunt non esse ibi praesentia, vel intelligit in sensu compositionis & de dicto, vel in sensu diuisionis & de re. Non primo modo, quia sic secunda pars est falsa; quoniam sicut ista non est possibi¬. lis, praesentia in aeternitate non sunt praesentia in aeternitate, sic nec ista, praesentia in tempore D non sunt praesentia in tempore: intelligit ergo secundo modo, sicut capitulum proximum, quod tam verba eius quam pocessus indicant euidenter. Pro motiuis autem huius responsionis sciendum, quod illa distinctio de necessitate consequentiae seu consequentis, conditionali vel absoluta, de dicto vel de re, est in casibus suis bona, sicut in ista & suis similibus. Si sim cras lecturus, necesse est cras me legere: Veruntamen rationes & autoritates praemissae capitulo proximo non possunt exponi rationabiliter, nec ad intellectum tantum per ipsum, sicut superius est ostensum. Primo autem pro dicto Boetij aduertendum quod multum congrue potuit exemplariter hoc dixisse. Videns enim quod esset multum difficile intellectu, quomodo aliquid esset necessarium respectu voluntatis & cognitionis diuinae, & liberum in sua natura, voluit hoc vtcunque ostendere per manifestum exemplum; vt sic per faciliora & notiora, ad difficiliora & ignotiora deduceret tardiores, sicut in omni disciplina Philosophica & Theologica est crober modus docendi, & vtilis per exempla; quare non immerito exemplum inter species argumenti a Logicis computatur. Volens igitur Boetius ostendere, E quod aliqua futura essent necessaria respectu primae causae, & libera in sua natura, consulte dicebat; Duae sunt necessitates, simplex vna, veluti quod necesse est omnes homines esse mortales; altera conditionalis, vt si aliquem ambulare scias, eum ambulare necesse est, vt sic puram necessitatum a futuris contingentibus deneget, & per secundam, in qua consequens est necessarium respectu antecedentis, & liberum in sua natura, ostendat vtcunque licet multum dispariter & remote, quod ita potest esse de libere futuris respectu primae causae. Ipsa enim est causa naturaliter antecedens, ex qua cuncta libera necessario consequuntur; necessario inquam fespectu illius, non in sua natura, sicut capitulum proximum exponebata quare & in toto processu sequente negat semper necessitatum naturae, & coactionis ab actibus liberis, aliam vero, seilie, secundum causas superiores nunquam: qd. tamen, vt videtur, aliquando fecisset, si eam nullatens posuisset; Imo & hic & 4. prosa. 6. semper ipsam probat, expresse sustinet. & defendit, sicut testatur totus eius processus, & specialiter autoritates cap. proximo recitatae. Secundo dico pro intellectu Boetij & omnium aliorum, qui dicunt expresse qde in talibus est necessitas conditionalis, consequentiae, dicti, siue coniunctim, non autem consequentis, rei, siue diuisim; quod hoc est verum ad duplicem intellectum. Primo, quia secundum ipsos in omni tali conditionali, consequentia, dicto, & enuntiatione composita est necessitas absoluta; in consequente vero, vel re, siue enuntiatione diuisa nequaquam. Secundo, ad communem & vsitatum modum loquendi: sic enim consequentia est necessaria apud omnes, sed consequens non est ita. Necessitas namque & libertas consequentium talium secundum comuniorem & vsitatiorem modum loquendi, tantum secundum causas inferiores attenditur, de quibus tam vulgares quam scientiarum ferme omnium professores considerant plurimum & loquuntur, sicut 5. & proximum huius docent. Tertio, pro intellectu Boetij, quia solent Philosophi pauca verba multis sententijs onerare, dicente Ouid. 3. de vetula, paucaloquuti, Multa subesse suis voluerunt pondera verbis, credo quod per necessitatem conditionis, praeter necessitatem conditionalem praedictam, voluit intelligere cum Anselmo necessitatem concomitantem siue sequentem, quae consurgit quodammodo ex positione rei praesentis in esse, & ipsaum necessario comitatur, & sequitur dum est praesens; qua secundum Philosophos, & Theologos, & secundum omnes communiter dicitur, quod Omne qd. est, quando est, necesse est esse, sicut 2. huius plonius docebatur; qui ideo sic rationabiliter intelligere potuit, quoniam sicut in conditionali ex antecedenti necessario sequitur consequens, sic & in rebus ex quacunque re posita praesentialiter iam in esse, velut ex causa antecedete secundum natura, vel saltem includente causa anteced, secundum naturam, necessario realiter sequitur velut inseperabile, consequens secundum naturam, quia posterior naturaliter necessitas quaedam talis. De hoc tamen sicut de alijs omnibus possunt Sophistae sophistice altercari, quaerendo quae sit illa sequens necessitas quae omne rem necessario sequitur, &, quod magis videtur mirabile, omnem non rem. Sicut enim esse qd. est, quando est, necesse est; sic & non esse, qd. non est, quando non est v. Haec aute necessitas non potest causari nec descedere a non ente. Ad haec autem & his similia respodebut 13. & 14. 1. lib. Si autem I. necessitatem, scilice conditionalem, intelligere voluit, bene quidem: 2. autem, sciliet necessita tem consequetem siue sequentem, credo firmiter ipsu intelligere voluisse, qd. tam sententia eius, quam verba indicant euidenter. Causa namque huis necessitatis secundum ipsum est ista, quia res futurae apud diuinam notitiam seu prouidentiam sunt praesentes; & omne qd. praesentialiter est, dum praesentialiter est, necesse est esse, sicut superius est ostensum. Quare & euidenter ostendens qd. per conditione nequaqua conditionale intelligit, sed dispositionem, seu statum vel modum praesentialem siue praesentaneum diuinae notitiae, ita dicit; Nulla necessitas cogit incedere voluntate gradientem, quamuis eum, cum graditur, incedere necessarium sit. Eodem igitur modo si quid prouidentia praesens videt, id esse necesse est, tamet si nullam naturae habeat necessitatem, llatqui Deus ea futura, quae ex arbitrij libertate proueniut, praesentia contuetur; haec igitur ad intuitum relata diuinum, necessaria fiunt per conditione diuinae notionis. Vnde Rob. Lincolnde lib. arbit. 3. super senes intelligens, & materiam istam profundissime inuestigans etiam vsque ad fundamentum in ea, Duplex, inquit, est necessitas, sicut distinguit Anselm. in lib. 2. Cur Des homo cap. 17. vna, quam vocat necessitatem praeced, quae est causa vt sit res, & cogit rem esse: Alia, quam vocat necessitatem sequentem, quae non est causa rei, nec cogit rem esse: & haec, vt ipse dicit, est illa necessitas vbi tractat Aristot. de proposition. singular. & futur. Videtur vtrumlibet destruere, & omnia esse ex necessitate astruere, & hac sequeti & nihil efficieti necossitate, necessarium est Deum scire meam sessionem cras futuram, & similia. Ex necessariis hac sequente necessitate nullum inconueniens, imo magis necessarium videtur sequi contingens: du enim sedeo, necesse est me sedere, & postquam sedi, necesse est me sedisse. Sed quam comparationem habent haec dicta, me sedere, & me sedisse ad meam sessionem dum sedeo, & postquam sedi; eandem comparatione habet scientia Dei ad meam sesuone futura antequa sedeam; ipse enim scit futura tanqua praesentia. Et infra has duas necessitates, ex quarum altera non sequitur nisi necessarium, ex reliqua vero, vt dictum est, videtur sequi contingens. Puto Boetium vocasse necessitatem simplice & necessitate conditionis, licet aliqui necessitate coditionis intelligat no illam, quae supra dicta est necessitas sequens, sed necessitate cosequutionis cosequetis ad anteced. vt puta cum dicitur, Si homo currit, mouet pedes; hic est necessitas cosecutionis coseque ad anteced. licet vtruque scilcetam cosequens quam antecedens sit contingens: & addit, Ex verbis autem ipsis Boetii interio cosideratis melis perpendi potest ipsu vocasse necessitatem coditionis quam supra necessitate sequentem dicebams. Ait namque ide futurum cum ad diuina notionem refertur, necessarium, cum vero in sui natura perpeditur, liberum prorsus atque absolutum videri, & post pauca: atqui Des ea fu¬ tura, quae ex arbitrij libertate proueniunt, praesentia contuetur; haec igitur ad intuitum resata A diuinum necessaria fiunt per conditionem diuinae notionis, per se autem considerata absoluta naturae suae libertatem non deserunt. Et iterum, haec si ad diuinam notitiam referantur, necessaria; si per se considerentur, necessitatis esse nexibus absoluta. Quid autem aliud sapiunt haec verba, nisi, ea quae in sui natura sunt ad vtrumlibet contingentia flexibilia & mutabilia in Dei notitia esse inuariabilia, non propter rerum inuariabilitatem, sed propter scientiae Der immutabilitatem? Adhuc autem pro intellectu Boetij est sciendum, quod per necessitatem conditionis seu conditionalem potuit rationabiliter intelligere necessitatem consecutiua inter causam non impedibilem & suum causatum, quia sicut in conditionali verbali ex antecedenti verbali necessario verbaliter sequitur consequens suum verbale; sic & in conditione, seu colligatione reali causae non impedibilis & causati, ex causa, quae naturaliter antecedit, velut ex antecedenti reali, necessario realiter sequitur, quia posterius naturaliter suum causatum, qd est consequens suum reale, & haec est necessitas respectiua, respectu scile superiorum & inferiorum causarum, quarum I. concedit in actibus liberis, 2. vero negat, sicut superius est ostensum. Hunc autem ideo verisimiliter arbitror esse intellectum Autorum, qui dicunt qd. quicquid, vel si quid Deus vult, praescit, aut prouidet, de necessitate eueniet, quia secundum eos Dei voluntas, praescientia, siue scientia & prouidentia sunt causae rerum, & causae non impedibiles, sed efficaces omnino & necessariae in causando, sicut 9. & 15. 27. & sequentia cum 10. 1. docent. Glossa vero Decreri potuit intelligi iuxta secundum intellectum Boetij supradictum; potuit tamen glossa exposuisse propinquius textum suum per necessitatem sequentem, siue per necessitatem consecutiuam causarum superiorum, sicut praefert superficies literae, sicut & praemissa exponunt. Sed fortassis quia illa expositio fuisset difficilior nimium & multum diffusior, ipsam sub silentio transiens, faciliore & breuiore elegit, non praeiudicans meliori. Veruntamen si quis huic glossae pertinaciter innitatur, caueat sibi, quaeso, ne forte innitatur baculo arundineo, qui intret & perforet manum eius. Ecce namque quid dicit in fine; Haec, inquit, est duplex. Necessarium est hoc euenire qd. Deus praeuidit: de dicto est vera, de re est falia. Istud enim, qd. Deus praeuidit, non est necesse euenire. Et nota, qd. haec argumentatio non valet, Si Deus praeuidit aliquid, necessario illud eueniet; ergo si Deus praeuidit aliquid, necessarium est illud euenire, quia modo haec dictio, necessarium, non potest determinare illam consequentiam, sed tantum consequens. Vult igitur ista glossa negare omnia talia, illud qd. Deus praescit aut praesciuit, prouidet aut prouidit, vult aut voluit aliquid necesse seu necessarium est illud euenire, quia necessitas secundum ipsam in omnibus talibus refertur non ad consequentiam, sed ad consequens, non ad dictum, sed ad re tantum. Sed ecce quam diligenter respexit textum Boetij & Decreti, que glossando exponit, Si quid, inquit textus amborum, prouidentia praesens videt, id necesse est esse, siue id esse necesse est Ecce similiter quam diligenter respexit verba Scripturae canonicae & Doctorum, Nam Luc. vlt. veritas ipsa dicit, Necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege Mosis & Prophetis, & Psal¬ D mis de me: & Mat. 18. Necesse est vt veniant scandala; qd. & Luc. 17. aequipollenter exponens, Impossibile est, inquit, vt non veniant scandala. Aug. etiam 3. de libero arbitrio II. Tantum, inquit, abest a vero, quod Creatori deputanda existimantur peccata creaturae, quamuis necesse fiant, quae ipse futura praesciuit, vt cum dixeris non te inuenire, quomodo non ei deputetur quicquid in eius creatura fieri necesse est; ego contra non inueniam modum, nec inueniri posse, atque omnino no esse confirme, quo ei deputetur quicquid in eius creatura ita fieri necesse est, vt voluntate peccantium fiat. Simile quoque sentetia cum simili modo loquendi proferunt autoritates eius quamplurimae cap. proximo allegatae; Dicitque Anselm. de concord. 2. Quod Deus praescit futurum, necesse est esse futurum; & infra; Si praescit Deus aliquid, necesse est illud esse futurum, qui & 2. cur Deus homo. 17. Nihil, inquit, est necessarium aut impossibile, nisi quia ipsa vult: In Meditatione quoque sua de redemtione humana sic ait, Anima Christiana, anima de graui morte resuscitata; omnis necessitas & impossibilitas eius subiacet voluntati, quippe qd. vult. necesse est esse, & qd. non vult, impossibile est esse. Simile quoque sententia similiter proferunt E multi // docti. Pro intellectu vero Anselmi sciendum, qd. secundum suam sententia duplex est necessitas, scilicet praecedens & sequens, & vtraque istarum triplex. Praecedens autem necessitas secudum eum est causa actiua indefectibilis in agedo, quam scilice posita necessario sequitur suus effectus; & haec duplex, quia quaedam copatiens libertatem, quaedam vero perimens libertatem: & haec duplex: quaeda enim est talis necessitas naturalis, quaedam vero est talis necessitas violenta. Hi autem tres modi ex secundo huius & decimo sunt satis noti; qui & 2. de concord. possunt elici manifeste. vbi & in rebus liberi arbitrij primum istorum concedit, sicut cap. proximum recitauit, & alios duos negat. Necessitas quoque seques est duplex; vna dictionalis, siue cosequetialis & coplexa, altera vero realis & incomplexa. Necessitas autem sequens dictionalis seu consequentialis & complexa est necessitas alicuius dicti & enuntiationis compositae, seu coniunctim scile in sensu compositionis, vel necessitas conditionalis aut consequentiae: & haec secundum Logicam Anselmi De concord. 2. est tanta necessitas, quod eius oppositum contradictionem formaliter implicat & inuoluit, sicut eius autoritas allegata indicat euidenter: Quare & habet consequenter concedere, quod talis est necessitas penitus absoluta; in re vero & in consequente non est necessitas absoluta, sicut in secunda expositione Boetij fuit dictum. Veruntamen secundum probabilem Logicam Modernorum Oxoniae, non omnes illae propositiones necessariae reputantur, in quibus idem dicitur de eodem, sicut supponit Anselmus, & antiquiores Doctores. Haec enim non esset necessaria, nec vera, sed falsa, nullo homine existente, Homo est homo; sequitur enim, homo est homo, ergo homo est animal rationale; hoc enim est de per se intellectu illius; ergo homo est animal; ergo animal est homo; cum tamen uullo homine existente, sed animalibus alijs, sicut ante creationem Adae fuit, omne animal esset irrationale & non homo; & nullum animal esset rationale nec homo. Ad hoc autem quod solent obijcere, ergo quidem homo non est homo, dupliciter respondetur. Quidam enim simpliciter hanc concedunt, & si arguatur vlterius, ergo ll aliquid est homo, & illud non est homo, consequentiam illam negant, quia antecedens est simpliciter negatiuum, nec quicquam ponit vel implicat, sicut dicunt, sicut nec ista, Chymaera non est animal, vel non est homo. Alij vero negantes hanc, Homo est homo, concedunt contradictoriam eius talem; Non homo, vel nullus homo est homo, & ita semper praeponendo negationem, contradictoriam dicunt dandam; aequipollentias vero Philosophi dicunt semper tenere, nisi aliquid speciale impediat & repugnet. Sed quia ista magis ad Logicos, quam ad Theologicos pertinent, sufficiat isto loco haec breuiter tetigisse. Necessitas vero sequens realis & incomplexa est duplex: quaedam est enim praesentialis, quaedam autem causalis seu effectualis, vt quam popinquius potero. licet aliquantulum transumtiue, nomina eis imponam: Sequens autem necessitas realis & praesentialis a re praesente siue a praesentia dici potest. Haec enim omnem rem praesentem necessario sequitur isto modo, quod omne quod est, quando est, hac necessitate necesse est esse, sicut in tertia expositione 8oetij dicebatur. Pro hac autem sententia dicit Anselmus 2. de concord. isto modo, quia ponitur res esse, dicitur ex necessitate esse; aut quia ponitur non esse, affirmatur non esse ex necessitate: Et infra, Quod vult libera voluntas, & potest, & non potest non velle, & necesse est eam velle. Potest namque non velle antequam velit, quia libera est; & cum iam vult, non potest non velle, sed eam velle necesse est, quoniam impossibile est illi idipsum simul & velle & non velle. Et sequitur, Opus vero voluntatis cui datum est, vt quod vult, sit, bifariam est necessarium; quia voluntate cogitur fieri, & quod sit non potest simul non fieri. Qui & infra 3. dicit futura esse necessaria in aeternitate & apud Deum, cuius causam assignat, quia ibi sunt praesentia non futura, sicut superius est ostensum. Idemque 2. Cur Deus homo i7. Esse, inquit, rei facit necessitatem esse. Est namque necessitas praecedens, quae causa est vt sit res, & est necessitas sequens quam res facit. Praecedens & efficiens necessitas est, cum dicitur Coelum volui, quia necesse est vt voluatur; sequens vero & quae nihil efficit, sed sit, est cum dico te ex necessitate loqui, quia loqueris. Haec autem sequens necessitas non potest tantum exponi per necessitatem dictionalem seu consequentialem. quoniam siue res sit, siue non sit, siue loquaris, siue non loquaris, secundum eius sententiam 2. de concordant. superius recitatam, hoc dictum semper est necessarium de re quacunque; talis res est talis res, & tu loquens loqueris; & consequentia ista similiter, Si talis res est, talis res est; & si tu loqueris, tu loqueris. Haec ergo non est illa sequens necessitas, quam dicit factam a rebus, sed illa realis necessitas supradicta, que necessario sequitur ex re omni. Hoc etiam verba fua sequentia contestari videntur, Haec est, inquit, illa necessitas, quae, vbi tractat Aristoteles de propositionibus singularibus & futuris, videtur vtrumlibet destruere, & omnia esse ex necessitate astruere. Sed 1. peri hermenias vlt. vbi Aristot. ista tractat, non apparet poni aliqua talis necessitas quae possit videri vtrumlibet destruere, & omnia esse ex necessitate astruere, nisi necessitas realis & praesentialis praedicta, quae affirmat, quod omne quod est, quando est, necesse est esse; & similiter de eo quod non est: vnde sic ait, Esse quod est, quando est, & non esse quod non est, quando non est, necesse est. Hunc quoque intellectum Anselmi de necessitate sequente testatur autoritas Roberti Lincoln superius recitata, in qua primo allegat duplicem necessitatem ab eo; praecedentem scilicet & sequentem: & infra ostendit, quod necessitas conditionis, quam Foetius asserit, non est necessitas consecutionis, sed necessitas sequens quam praedixit, necessitas scilcetpraesentialis, sicut in 3. expos. Boetij est ostensum: necessitas vero sequens, causalis, seu effectualis, potest dici a causa vel ab effectu; & videtur esse illa necessitas consecutiua inter causam non impedibilem & suum effectum, in 4. expositione Boetij supradicta, propter rationem & causam ibi similiter assignatam; & hunc intellectum satis attestari videntur Autoritates Anselmi cap. proximo allegatae. Et si quis obijciat, quod tunc eadem esset necessitas antecedens & consequens; dicendum, hoc esse satis possibile, imo & necessarium diuersis respectibus rationibusque diuersis. Necessitas tamen praecedens proprie & stricte accepta tantum est causa siue in causa indefectibili in causando, de qua secundo huius est dictum, & haec correspondet antecedenti logicali in consequentia logicali: necessitas vero sequens, realis, causalis, seu effectualis dupliciter potest sumi; vno modo, vt sit tantum effectus, seu in effectu huiusmodi causae non impedibilis in causando, & correspondet necessitati praecedenti praedictae, sicut effectus efficienti, & passum agenti; & haec assimilatur consequenti logicali in consequentia logicali: alio modo, vt quodammodo complectatur vtramque, vt videlicet sit necessitas consecutiua, siue consecutio, seu consequentia ipsa realis inter causam huiusmodi & suum causatum, sicut consecutio, seu consequentia logicalis non est in solo antecedente vel consequente, sed vtrumlibet complectitur, & est quaedam habitudo media inter illa; & haec necessitas sequens realis correspondet toti consequentiae necessariae logicali. Veruntamen est sciendum, quod necessitas antecedens siue praecedens habet duplicem intellectum. Nam vno modo accipitur, sicut hic est dictum, & sicut secundum huius eam definit, alio modo pro necessitate simpliciter & penitus absoluta; haec enim omnem aliam necessitatem naturaliter antecedit; vel pro necessitate naturali effectus naturaliter necessarios praecedente; quod & videtur innuere Robertus Lincolniensis de libero arbitrio 3. vbi ait, Ex necessario secundum Boetij sententiam sequi videtur contingens, non tamen ex necessario absoluto siue antecedente, quod cogit rem esse, sed ex necessario conditionis & sequente, quod permittit rei liberum esse. Qui & infra 10. necessitatem antecedentem & simplicem reputat pro eadem; Qui etiam in quadam questionum suarum de scientia Dei quaerente, Qualiter Deus scit ea quae contingunt a casu, vel ex libera voluntate, distincta duplici causa, scilicet antecedente & coniuncta, definiendo causam antecedentem; Est, inquit, causa antecedens, scilicet praeordinatis, vt secundum cursum naturae eueniat aliqua res de necessitate, vt eclipsis Solis & Lunae; & infra, responso, quod Deus non est causa antecedens huiusmodi effectuum, sed coniuncta, vnam obiectionem possibilem fieri remouendo, subiungit; Facere Dei & eius scire idem est; & non sequitur, Scientia Dei, quae est causa rei, est aeterna, ergo est antecedens; antecedentia enim, de qua fit hic sermo, est euentus futuri secundum cursum naturae necessaria praeordinatio. Hoc etiam videtur consonare verbis & menti Anselmi de concor. & 2. Cur Deus homo. vbi fuerat allegatus. De concordia namque 2. negans necessitatem antecedentem in actibus liberis, in ortu Solis eam concedit. Et 2. Cur Deus homo. 17. negans similiter necessitatem antecedentem a rebus liberi arbitrij, concedit eam in volubili motu Coeli. Nam violentia, sicut dicit, naturalis conditionis cogit coelum // volui. Intellectus etiam sancti Thomae ex praemissis potest elici manifesteconcedit enim necessitatem dicti, non rei, necessitatem consequentiae, conditionis, & ex suppositione aliam vero negat. Necessitas namque conditionis, & ex suppositione ad modum suum loquendi, & ad communem modum loquendi Doctorum Parisiensium dupliciter potest exponi. Quaedam namque est dictionalis & complexa; quaedam vero realis & incomplexa: & haec duplex, quaedam praesentialis, quaedam autem consecutiua, causalis, seu effectualis, sicut de necessitate sequente Anselmi superius est distinctum. Consequentia namque atque consecutio est duplex, dictionalis seu logicalis, & realis: & haec duplex, praesentialis & causalis seu effectualis, propter rationem & causam in expositione Boetij & Anselmi superius assignatam. Concedit igitur S. Tho. necessitatem dicti & consequentie pro necessitate simpliciter absoluta, secundum logicam Anselmi & antiquorum Doctorum superius recitatam. Necessitatem vero rei & consequentis negat ad similem intellectum; quod & verba sua indicant manifeste; bona, inquit, est distinctio, quod est necessarium necessitate consequentiae & non E necessitate consequentis; vel necessitate conditionata non absoluta, sicut erat superius allegatum. Qui & I. contra Gentiles 97. loquens de huiusmodi necessario, Hoc, inquit, non est necessarium absolute, sed sub conditione, & necessitate consequentiae. Et infra 83. Licet Deus circa causata nihil necessario velit absolute, vult tamen aliquid necessario ex conditione, vel ex suppositone. Et infra 85. Necessitas ex suppositione in causa non potest concludere necessitatem absolutam in effectu; Deus autem vult aliquid in creatura non necessitate absoluta, sed solum necessitate, quae est ex suppositione: ex voluntate igitur diuina non potest concludi in rebus creatis necessitas absoluta; haec autem sola excludit contingentia. Vult ergo S. Tho. tantum negare necessitatem absoluta cotingetiam excludete. Necessitatem aute cosequetiae, conditionis, & suppositionis reale, praesentiale concedit, sicut in assignatione causae necessitatis, quam ponit, recitata superius clare patet. Necessitatem quoque consequentiae, conditionis, & suppositionis realem, causalem, seu effectualem innuit & affirmat, si sententia eius & verba intime perscrutentur, quod & euidenter ostendit causa in 4a. expositione Boetij superius assignata. Aliter autem & breuius potest dici, quod necessitas secundum eum non dicitur secundum causas superiores, sed inferiores tantummodo sicut cap. proximum recitauit. Quando ergo negat necessitatem ab actibus liberis, intelligit de necessitaterespectu inferiorum causarum, sicut & cap. proximum allegauit. Secundum has quoque expositiones praemissas, aliquamue illarum intelligi potest Lumbardus caeterique Doctores distinctiones huiusmodi facientes.