Caput 13

Quod actus est simpliciter prior potentia.

DRimo, actum esse simpliciter priorem potentia in mobilibus T& non mobilibus, temporalibus & aeternis. Hoc ex prioribus satis patet, loquendo de primo actu simpliciter, qui est purissima, absolutissima, & actualissima essentia summi Dei, ex qua 3 velut ex radice posteriora pullulant, tanqua propagines, omnia attributa diuina, quibus mediantibus ex sua foecunditate inhausta germinat caeteras creaturas. Quare & Aristoteles 9. Metaph. 13. & post diffuse probat quod actus in omni motiuo & immobilitatiuo est prior potentia tribus modis, scilicet ratione, id est, definitione, sapientia, id est, perfectione, & tempore quodammodo, & quodammodo non; quodlibet enim indiuiduum generatum prius est in potentia quam in actu, sicque potentia prior est actum; sed illud a quo indiuiduum generatur est necessario prius in actu, sicque actus praecedit potentiam tempore, docente Philosopho: Semper enim ex potestate ente sit actu ens, ab actuente, semper mouente aliquo primo, mouens autem actuiam est. Et infra 17. Palam quia prior actus potentia, substantia, & tempore; semper enim praeaccipitur actus alius ante alium, vsque ad eum, qui est semper mouentis primum: At vero & magis proprie; Nam sempiterna priora substantia corruptibilibus; vbi dicit Auerroes, Actus qui est motor praecedit tempore rem motam, & ascendit hoc ad primum motum & primum motorem. Declaratum est enim in Physicis, quod omnia mota reducuntur ad primum motorem, qui est actus in quo non est potentia omnino, scilicet ad mutabilitatem aliquam in seipso, vt 5um capitulum praemonstrauit.

Quod esse est prius simpliciter, quam non esse.

VNde & secundo monstratur quod esse prius est simpliciter quam non esse; esse scilicet priV mi actus, sicut ex proximo satis patet. Vnde Auerroes super 9. Meta. comment. 13. vniuersaliter quia potentia est non esse, & actus esse, necesse est vt esse praecedat non esse. Rursum autem si hoc non est, verum est, & ita est, quod hoc non est; quare & secundum proximo huius praemissa, aliqua veritate & entitate priore verum est, & ita est, quod hoc non est. Dicitque Philosophus I. Post. 17. quod affirmatiua prior est negatiua, sicut esse prius est non esse.

Quod necessarium est prius possibili contradictionis.

TErtio quoque ex eodem colligitur, necessarium esse prius possibili contradictionis; hoc e¬ nim euidenter apparet ex I7a parte, & alijs primi huius. Necessarium etiam potest esse sine tali possibili, non e contra; Namper secundum omne tale possibile necessario conseruatur a Deo. Item si necessarium non sit prius possibili contradictionis; est igitur compar, vel posterius; sed non est compar & coaequaeuum cum eo, quia cum non sunt duo eque prima simpliciter, oporteret illa duo reduci ad aliquod prius ambobus, tanquam ad primum principium & primam causam illis communem, sed nihil tale poterit assignari; nec possibile contradictionis potest esse prius necessario, quia tunc potentia praecederet actum; & non esse, esse; quod est contra proximo nunc ostensa. Item si possibile contradictionis esset prius necessario, cum tale possibile non de necessitate causet tale necessarium, posset esse sine illo, quod est contra secundum huius, sicut superius est argutum. Item quod non habet causam prius est eo quod habet causam; sed secundum Auicennam 1. Metaph. 6. Necesse esse per se non habet causam, & quod est possibile esse per se habet causam; Et infra eodem 8. Necesse est id quod per seipsum est veritas, posse vero est slesse per aliud a se; & cap. 6. probat, quod necesse esse non habet aliquid sibi coaequale, nec aliquid prius eo; sed ipsum per seipsum est primum omnium aliorum.

Quod necessarium est prius impossibili.

QVarto vero ex hoc potest cognosci quod necessarium est prius impossibili: Possibile eQnim est prius impossibili sicut affirmatio negatione, habitus priuatione, & esse non esse, & necessarium est prius possibili, sicut nouissime probatur. Item necessarium se habet ad impossibile, sicut affirmatiuum ad negatiuum, habitus ad priuationem, & esse ad non esse; haec autem illa praecedunt.

Quod pure necesse esse, seu pura necessitas est prius simpliciter quolibet alio, ac radix pri¬ ma & fundamentum primarium omnium aliorum.

QVinto ex eodem colligitur, quod pure necesse esse, seu pura necessitas est prius simpliciter E quolibet alio, ac radix prima & fundamentum primarium omnium aliorum; hoc autem intellectis prioribus faciliter cognoscetur. Potest tamen ex abundanti breuiter sic ostendi; si non sit ita, aliquid aliud est prius naturaliter necessario, vel coaequale cum co; sed nullum non necessarium est prius eo, quia cum omne ens posterius constituatur in quolibet suo esse per ens primum, sequeretur quod necessarium constitueretur in esse necessario per ens non necessarium, sed possibile vel contingens, quod est impossibile manifestum, quia adhuc destructo possibili maneret necessarium per seipsum, & quia nihil potest dare alteri firmius esse quam habet. Item si vna pars contradictionis est possibilis, reliqua est possibilis, & si vna est necessaria, reliqua est impossibilis; & si possibile constituat necessarium ex posse non esse, sequitur necessarium non esse; ergo ex possibili sequitur impossibile & ex vero falsum. Tunc etiam possibile vel contingens esset prius necessario contra priora. Nec aliquid non necessarium est coaequale cum necessario, secundum precedentia documenta; est ergo necesse esse principium omnibus alijs, & omnium prima causa. Opponet se forsitan aliquis cotra ista, quia secundum priora Deum esse est run principium, & per consequens Deum simpliciter esse, prius est quam ipsum necessario esse, seu esse necesse esse, & quia sicut pars praecedit totum, sic esse necesse esse: Dicendum secundum priora, quod si Deus est, sit rum principium, hoc nomen Deus significat rum ens essentialissime & propriissime; quare & simili ratione maxime necesse esse, & praedicatum seu verbum significabit quantum poterit correspondenter, sicque Deum esse, si sit primum principium per se, & primo significat necesse esse sic esse. Et qualecunque esse, praedicatum seu verbum significet, cum subiectum sit prius naturaliter praedicato & verbo, & ipsum ex se primo est necesse esse, adhuc necesse esse praecedit aliud esse quodcunqe Quod autem assumitur consequenter quod esse praecedit necesse esse, vt pars totum, non est verum: Nam necesse esse non habet aliqua partem priorem, nec aliquid prius omnino quo constituatur in tali esse; sed ipsum per se & primo est simplicissime tale esse.

Quod principium primum complexum summe & pure necessarium est & firmum.

VNde & So patet indubie, quod principium primum complexum, summe & pure neces¬ sarium est & firmum; Hoc enim de summe & firmissime necesse esse correspondenter enuntiat esse, sicut praecedentia manifestant.

Quod necessarium nequaquam recte per possibile vel per impossibile definitur.

SEptimo concluditur manifeste, quod necessarium nequaquam recte per possibile, nec per impossibile definitur; Nihil enim recte definitur per aliquid posterius eo, sicut 2. Post. & 7. Metaph. demonstratur, sed vtrumque istorum est posterius necessario; Non ergo recte definitur necessarium per hoc quod non est possibilenon esse, vel per hoc quod impossibile est non esse. Ideoque Auicen. 1. Metaph. 5. reprobat definitiones Antiquorum de necessario. possibili, & impossibili, eo quod definiebant illa per se inuicem circulando, vt patet de definitionibus quas ibi recitat ab Antiquis; dicitque ex his tribus id quod dignius est intelligi est necesse esse, quoniam necesse esse significat vehementiam essendi; esse vero notius est quam non esse; esse enim cognoscitur per se, non esse vero per esse.

Quod necesse esse non potest simpliciter definiri.

VNde & octauo constare poterit euidenter, quod necesse esse, non potest simpliciter defi¬ niri, (Non enim habet aliquid simpliciter prius eo) Notificari tamen nobis & describi potest quodammodo per descriptionem a posterioribus, & ignotioribus, sed notoriotibus nobis sumptam, sicut in omnibus fere scientijs creberrime definitur.

Quod affirmatiua est prior qualibet negatiua, & quod quaelibet negatiua vera reducitur ad aliam affirmatiuam priorem & causam veritatis illius.

HInc nono similiter clare patet, affirmatiuam esse priorem qualibet negatiua, & omnem TInegatiuam veram reduci ad affirmatiuam priorem, quae sit causa veritatis illius. Primum namque principium quod est affirmatiuum est prima causa cuiuslibet alterius veritatis, sicut praehabita manifestant. Item hoc est verum de negatiua de qua minus videtur, de tali scilicet cuius vtrumque extremum est impossibile esse, vt Chimera non est Tragelaphus; Haec enim est vera, ergo habet aliquam causam veritatis; sed illa non est soli termini, quia illi soli per se non magis redderent propositionem veram quam falsam; imo nec veram, nec falsam; Nec illa causa potest esse Chimaera, nec Tragelaphus; haec enim nihil sunt & per consequens nihil causant; est ergo aliquid existens causa veritatis // illius: Hic autem potest quis instare, Nam propositio immediata non habet aliquam Propositionem priorem, quae sit causa veritatis illius, quoniam tunc per illam posset ostendi a priori; sed aliqua est Propositio negatiua immediata, vt patet in libro Post. quasi per totum. Dicendum quod Propositionem esse immediatam potest esse dupliciter, scilicet simpliciter, vel in aliquo determinato genere, seu etiam per priuationem medij simpliciter, vel in certo genere. Primo modo nulla propositio negatiua est immediata, sicut ratio suadere videtur; secundo modo est, scilicet non omnino & simpliciter sed in genere Propositionum negatiuarum, sicut per priuationem Propositionis negatiuae prioris, per quam a priori valeat demonstrari, & sic potest intelligi dictus liber¬

Quod prima causa cuiuslibet negationis verae est in Deo.

ET ex hoc videtur decimo, quod prima causa cuiuslibet negationis verae sit in Deo; Cuius Llibet enim negationis verae aliqua affirmatiua prior, est causa, sicut proximo est ostensum, & cuiuslibet affirmatiuae verae prima causa est primum principium complexum, scilicet Deum esse, sicut praecedentia docuerunt.

Quod Deus est prima Causa cuiuscunque non esse.

EX isto autem vndecimo videtur inferri, Deum esse primam causam cuiuscunque non esse: A quolibet enim non ente vere negatur esse; huius autem veritatis negatiuae Deus est prima causa, sicut ostensum est proximo; est ergo prima causa sic essendi vel non essendi, sicut significatur per illam; Nam in eo quod res est vel non est, oratio vera vel falsa dicitur, vt pre dicamenta Aristotelis docuerunt. Item Deus est prima causa cuiuslibet esse seu entis; & aliquod ens seu esse est causa alicuius non esse vel non entis, ergo Deus est prima causa alicuius non esse, vel non entis, ergo &et cuiuscunque per similem rationem. Bonum enim non esse malum est quoddam non esse, & huius causa est bonum esse bonum; et homo non est Asinus; quia est animal rationale seu homo. Et in pure non entibus patet idem; Aliquod enim factibile non est factum, nec est, quia nullum faciens fecit illud; Species enim vel res quaecunque factibilis a solo Deo, sicut alia stella in coelo, vel alius angelus, ideo non fiebat nec erat, quia Deus non fecit, sicut saluatio nauis non fuit, quia nauta non affuit, sed abfuit forsitan occupatus, vt patet per Aristotelem, 5. Metaph. 2. & per Anselmum de Conceptu virginali 5.

Quod prima causa cuiustibet impossibilitatis & repugnantiae est in Deo.

DVodecimo profertur ex isto, quod prima causa cuiuslibet impossibilitatis seu repugnan¬ tiae est in Deo: Si enim impossibilitas & repugnantia capiantur negatiue, patet per proximo nunc ostensa; si enim in Deo sit prima causa cuiuscunque negationis verae, & non esse, ergo & negationis, & non esse cuiuslibet impossibilis & repugnantis, & quia quaelibet negatiua vera reducitur ad affirmatiuam priorem, & sic ad primum principium, scilicet Deum esse, sicut ex superioribus satis patet. Si vero affirmatiue & positiue sumantur, patet similiter. cum per capitula proxima conster, Deum esse omnium talium causam primam. Item cuiuslibet impossibilitatis & repugnantiae est aliqua causa, & Deus est causarum omnium prima causa: Hoc etiam potest probari, sicut praecedentia probabantur; verum est enim, quod haec est impossibilis, quocunque impossibili demonstrato; huius autem veritatis, quare & sic essendi, prima causa est primum principium, scilicet Deum esse. Item verum est quod impossibile est Chimaeram esse Tragelaphum; huius autem veritatis causa non est soli termini, nec Chimaera, aut Tragelaphus, nec aliquod non ens; quia quod omnino non est, nihil omnino causare potest; aliquod ergo entium est causa illius, & Deus est omnium entium prima causa. Item omne quod est naturaliter & essentialiter prius alio, est aliqua causa eius; quia si non, tunc posset esse sine illo priori; quodlibet enim posterius potest esse sine quocunque priori, a quo causaliter non dependet in esse: Positis enim omnibus & solis illis prioribus, a quibus posterius causaliter dependet in esse, potest posterius illud poni; quia si non, hoc esset propter defectum alicuius causae essentialis, quae necessario praeexigeretur ad eausandum illud in esse; sed iam sunt positae omnes tales causae, nec potest fingi, quod hoc sit propter defectum alicuius causae accidentalis, cum non repugnet rei esse sine quocunque sibi accidentali. vt patet per illam definitionem accidentis notissimam superius memoratam. Patet ergo quodsi prius non sit causa posterioris, posterius potest esse sine illo priori; & si posterius aliquod potest esse sine priori signato, illud non est prius naturaliten & essentialiter illo posteriori, sed accidentaliter forsan tantum quod destruit hypothesim praeacceptam. Imo potius videturquod illa sint coaequalia, vel secundum nullum ordinem essentialem connexa: Si enim illud prius non sit causa posterioris, vtrumque potest esse sine reliquo, ergo non sunt naturalius necessentialius ad inuicem ordinata, quam vnitates Arithmeticae vel quaelibet inconnexa, quod etiam subuertit hypothesim prius fixam. Hoc ergo supposito, arguitur isto modo; Omne quod est naturaliter & essentialiter prius alio est aliqua causa eius: sed necessarium est naturaliter & essentialiter prius impossibili, sicut fuperius est ostensum; ergo necessarium est aliqua causa impossibilitatis & repugnantiae cuiuscunque, & omne necessarium est primum necessarium, scilicet ipse Deus, vel causatum & dependens ab ipso, sicut praecedentia docuerunt. I maginor enim quod sicut secundum praehabita primum omnium sit pura necessitas, siue purum necesse esse, stans omnino per se, non dependens ab alio quouismodo; a quo sicut per eius similitudinem & conformitatem omne aliud necessarium vel possibile, est necessarium esse, vel possibile esse: sic per eiusdem dissimilitudinem, & contrarietatem seu oppositionem, omne impossibile est impossibile esse; puto igitur quod omne impossibile esse, ideo est impossibile, quia ipsum necesse esse necessario sibi repugnat, & sic immobiliter prohibet illud esse. Sed ne forsan mihi dicatur, quod res non sequuntur imaginationem, sicque huius imaginationis imago ad nihilum redigatur, muniam eam aliqua ratione. Omne enim impossibile esse propterea est impossibile esse, quia necessario & firmiter repugnat sibi esse: sed in ipso impossibili esse, cum omnino non sit, non est aliquid; quare nec aliqua necessitas, firmitas, seu repugnantia; illa ergo necessitas seu repugnantia est in aliquo existente, ita quod impossibile est illud esse, quia aliquod existens per se primo & necessario sibi repugnat; illud vero impossibile repugnat huiusmodi existenti, no per se & primo, sed tantum per repugnantia existentis, quia scilicet illud existes sibi repugnat, sicut est in relatiuis tertij modi, quae dicuntur secundum mensurabile & mensuram, cuiusmodi sunt sensibile, scibile, & intelligibile, seu sensatum, scitum, & intellectum cum suis correlatiuis. Haec enim dicuntur relatiua, non quia per se, & essentialiter referuntur, sed quia accidit eis, quod alia, scilicet correlatiua per se & essentialiter referuntur ad illa, & mensurantur ab eis, vt patet quinto Metaphysicorum 20. & simi¬ liter in Commentar. Videtur ergo, quod omne impossibile esse, ideo sit impossibile esse, quia aliquod existens perse & primo sibi repugnans prohibet illud esse; omne autem: existens est prima & pura necessitas, seu necesse esse, vel causatum & dependens ab eo. Item impossibile & possibilu dicuntur ad inuicem relatiue secundum priuationem, vt patet 5. Metaph. vbi prius; sed de impossibili cum sit pure non ens, nulla relatio per se & essentialiter potest consurgere seu fundari, quia tunc duo pure non entia possent referri ad inuicem per se & essentialiter, sine coexigentia alicuius existentis omnino: Ista ergo resatio per se & primo fundatur in extremo positiuo, scilicet in pessibili, & emanet ab eo, & sic attribuitur, & aceidit quodammodo extremo alteri priuatiuo, sicut de relatiuis tertij modi proximo dicebatur. Possibile ergo causat istam relationem & impossibilitatem, & necesse esse est prius possibili esse, & causa illius, sicut superius est ostensum, & Deus est prima causa omnium possibilium & necessariorum, ac omnium causationum illorum. Item ideo impossibile est impossibilo quia repugnat possibili, imo quia possibile sibi repugnat. Possibile ergo est prima causa huius repugnantiae & impossibilitatis, Deus est prima causa omnis alterius causationis & causae: Istud potest confirmari per hoc quod omnia opposita reducuntur ad prima opposita, quae sunt habitus & priuatio, vt patet 10. Metaph. 15. & 12. Metaph 23. & ibi probatur, quod illa sunt in genere substantiae; habituale autem & positiuum est naturaliter prius alio; quare & aliqua causa eius sicut praecedentia manifestant. Primus ergo habitus in genere substantiae, scilicet Deus ipse, est prima causa cuiuslibet priuationis, quapropter & impossibilitatis & repugnantiae cuiuscunque. Item causa propinqua quare quicquam est possibile, est, quia Deus illud potest, sicut superius est ostensum: Ergo causa propinqua quare quicquam non est possibile, est quia Deus illud non potest; & quia Deus hoc non potest, non est propter defectum potentiae in eo, cum sit omnipotens. Vnde Auerroes super 8. Phys. 4. Agens non posse facere aliquid impossibile, non est diminutio agentis; Imo propter abundantiam suae potentiae infinitae, ideoque potentissime hoc non potest; hoc enim non potest quia repugnat suae potentiae infinitae; Imo quia sua, potentia infinita immobiliter sibi repugnat, sicque necessario prohibet illud esse. Et quia secundum prius ostensa, Actus etiam in Deo praecedit potentiam, ideo sua potentia impossibili tali repugnat, quia suus actus purissimus immobiliter & necessario sibi repugnat; & hoc est, quia est purum necesse esse, seu pura necessitas: Hoc enim est primum simpliciter omnium affirmationum & negationum, sicut superius est ostensum; & haec videtur totius impossibilitatis resolutio consummata. Haec autem ratio fundatur in dicto Philosophi 1. Post. 12. vbi inquirit medium negatiuum demonstratiuum propinquum conclusionis negatiuae; vt quare paries non respirat? ostendens non posse dici quia non est Animal, quia tunc esse Animal esset causa propinqua respirandi, & sic omne Animal respiraret: Si enim negatio est causa ipsius non esse, affirmatio est causa esse; sicut esse sine mensura calidi & frigidi est causa non sanandi, sic esse cum mensura eorum est causa sanandi; & similiter, si affirmatio est causa esse, & negatio est causa non esse. Item quodcunque est impossibile, Deus illud non potest: Vel ergo illud est impossibile, quia Deus illud non potest, & sic habetur propositum; vel ideo Deus illud non potest, quia est impossibile; & sic secundum proximo allegata, Ideo Deus potest quodcunque possibile, quia illud est possibile; sic quoque possibile esse possibile esset prius naturaliter, quam Deum illud posse, & causa prima, quare Deus hoc posset, quod praecedentia non permittunt, & tunc Deus reciperet potentiam & perfectionem ab alio, nec sufficeret plenissime sibi ipsi, nec esset omnium prima causaEtiam si sic esset, aliqua creatura, imo, quod videtur indignius, aliquod pure non ens non creatum nec creabile prohiberet, impossibilitaret, & ineuitabili necessitati supponeret omnipotetem vt faciat, vel ne faciat hoc vel illud, & similiter cogeret intellectum diuinum ad intelligendum huiusmodi & sciendum, & eius voluntatem potentissimam atque liberrimam ad volendum. Hanc autem sententiam tenet Henricus de Candauo 8. de quolibet quaest. 3. dicens quod non est verum dicere de aliquo impossibili simpliciter quod Deus non potest hoc facere, quia illud E non potest fieri: sed potius non potest fieri, quia Deus non potest illud facere; sicut & in asfirmatiua, non dicitur Deum posse aliquid facere, quia illud potest fieri, sed e contrario. Hoc idem probat similiter Ioannes Scotus super 1. senten. dist. 43. per rationem priorem fundatam ex primo Post. & per aliam similem, & hoc tenens finaliter dicit ibi, quod nihil est impossibilesimpliciter, nisi quod includit contradictoria, & incompossibilia, quae ex rationibus suis formalibus sunt incompossibilia, & ab eo sunt principaliter incompossibilia, a quo principiatiue habent suas rationes formales, scilicet ab intellectu diuino, formaliter tame ex se. Obiiciet forsitan aliquis contra dicta per dictos Doctores: Henricus enim tenet contrarium 6. de quolib. quaestione tertia manifeste, scilicet quod prima causa quare aliquid est possibile est ex Deo; sed prima causa quare aliquid est impossibile est ex se & ex natura rei, communissime loquendo de re, scilicet vt est communis ad omnia intelligibilia existentia vel non existentia; & ad hoc allegat Auicennam 4. Metaph. dicentem, quod ideo agens non potest, quia non est possibile in se. Idem quoque Iohannes probat contrarium vbi prius, & arguit isto modo; Nihil est impossibile simpliciter nisi cui simpliciter repugnat esse, & hoc primo ex se, quia ex suis primis & per se rationibus formalibus, circum. scribendo quodlibet aliud; imo & si per impossibile Deus non esset, adhuc illud esset impossibile. Dicitque ibidem quod possibilitas & impossibilitas, possibilium & impossibilium reducuntur principiatiue ad intellectum diuinum, non ad eius omnipotentiam seu potentiam, quod videtur praehabitis obuiare. Ad haec autem dico quod videtur mihi cum Iohanne praedicto vbi prius, quod Henricus per dictum secundum dictum primum corrigit, seu retractat. Posset tamen ipse Henricus, Auicenna, & Iohannes intelligere, quod nulla pura priuatio seu impossibilitas priuatiua per se & primo, quae non dependeat ab aliquo positiuo priori, est in Deo, quae sit causa priuationis & impossibilitatis impossibilium, sicut aliquid positiuum in eo per se & primo est causa cuiuslibet possibilitatis possibilium: sed impossibilitas ex parte rei impossibilis, id est, pura & prima necessitas non essendi rem impossibilem esse, est causa quare Deus & quodcunque actiuum non potest; haec autem necessitas positiua secundum praehabita est in Deo. Sed ratio Iohannis non procedit; Impossibili enim esse, non per se & primo repugnat esse, sed quia primum esse necessario sibi repugnat, sicut superius erat dictum. Nec est hoc primo ex rationibus formalibus quas imaginatur; Si enim illae rationes sint aliquo modo causae, reducuntur ad causam priorem, ad Deum scilicet causarum omnium causam ram; & hoc patet per ipsummet ibi dicentem quod talia sunt principaliter incompossibilia ab co, a quo habent principiatiue rationes suas formales, scilicet ab intellectu diuino. Quod autem dicit, & si Deus non esset, adhuc tale quid esset impossibsle, si impossibile sumatur affirmatiue, falsum est; quia si ipse non esset, nihil positiuum vel affirmatiuum esset; si autem sumatur pure negatiue scilicet pro non possibile esse, sic verum est: Ipse enim est prima & summa potentia, qua quodlibet possibile necessario est possibile, ideoque ipso non ente, nihil esset possibile, sed ex hoc non sequitur quod volebat: Vel aliter & forte melius potest dici, quod Deum non esse, necessarijssime contradictionem includit; quare & posito Deum non esse, nedum vna pars contradictionis in multis & forte in omnibus, sed & altera necessario consequetur. Potest. que similiter argui contra illum; Dicit enim quod intellectus diuinus est causa impossibilitatis in rebus. Licet enim Deus nihil intelligeret circa impossibile, quia secundum eum licet Deus non esset adhuc impossibile, esset impossibile; ergo per consequentiam propriam intellectus diuinus non est causa impossibilitatis illius. Et quod dicit, quod possibilitas, & impossibilitas reducuntur principiatiue ad intellectum Dei, non ad eius omnipotentiam seu potentiam, videtur mirabile, quoniam secundum modum suum imaginandi creberrimum, essentia diuina est principium potentiae in Deo: cum actus praecedat potentiam in eo, & ipsa est aliquo modo prior actuali intellectione eius. Ex hoc enim videtur potentissime & perfectissime intelligere gniuersa, quia habet potentia intellectiuam perfectissima & potentissimam. Videtur igitur essentia siue purum esse, principium potentiae siue posse, & hoc intellectionis actualis; & quicquid est principium principii, est principium principiati. Essentia ergo & potentia diuina sunt priora principia possibilitatis & impossibilitatis, quam intellectus diuinus. Probat autem hoc dictum suum sic, Per quodcunque in Deo possibile primo constituitur in esse intelligibili, illud est prima ratio possibilitatis; sed per omnipotentiam vt distinguitur contra intellectum, non constituitur creatura in esse intelligibili, sed per intellectum. Sed minor huius rationis videtur peccare; Si enim intellectus diuinus constituat aliquid in esse intelligibili, cum hoc non possit esse, non intelligendo illud, constituit ipsum in esse intelligibili, intelligendo illud; & cum constituere aliquod constitutum in aliquo esse, sit prius naturaliter quam illud constiturum esse tale, videtur quod Deus prius naturaliter intelligat quodcunque intelligibile, quam illud sit intelligibile, quod tamen non apparet, imo magis videtur contrarium. Videtur enim quod scibile in esse scibili praecedat scientiam, & intelligibile in esse intelligibili, intellectu. Videtur enim quod essentia diuina ex infinitate suae potentiae & virtutis, distinctissime & quodammodo nominatim constituit intelligibiliter & continet intelligibilia vniuersa, & eorum omnium primas, purissimas & proprijssimas rationes; & hae sunt ideae de quibus Philosophi & Theologi tot loquuntur, sicque quodammodo praeueniens intellectum diuinum, offert ista sibi vt obiecta, & sic intellectus intelligit omnia cosequenter. Et hoc videtur Esaias testari 40. de Deo sic dicens, Omnes ex nomine vocat, prae multitudine fortitudinis & roboris, virtutisque eius, neque vnum relictum fuit; vbi glossa interlinearis, prae multitudine fortitudinis sic exponit; quia est omni¬ potens; ergo eius omnipotentia est causa suae intellectionis, & prior ea, & hoc modo praedicto. Et ex hoc specialiter posset argui cotra Scotum. Si enim omnipotentia Dei sit causa suae intellectionis, & sua intellectio sit causa constituens intelligibilia in esse intelligibili, ergo &est sua omnipotentia ista constituit in hoc esse: Quicquid enim est causa causae est causa causati. Et hoc posset confirmari ex proprijs dictis ibi: Probat enim quod omnipotentia Dei est prior creatura, secundum quodlibet suum esse, siue existentia, siue intelligibile, per hoc, quod haec omnipotentia est ex se formaliter necessaria, creatura vero possibilis secundum quodlibet suum esse, & tale necessarium praecedit omne tale possibile, sicut ipse sibi supponit, & ego superius ostendebam, est ergo causa illius sicut praecedentia suaserunt. Item contra rationem aliam dicti sui; Dicit enim quod Intellectus diuinus producit aliqua duo intelligibilia in esse intelligibili, & illa sic producta ex rationibus suis formalibus, per se & primo repugnant, & sunt incompossibilia; videtur quod eadem ratione deberet consequenter hoc dicere, de compossibilibus, possibilibus, similibus, aequalibus, maioribus, minoribus, & vniuersaliter de omnibus positiuis, scilicet quod acceptis rationibus suis formalibus per se & primo sunt talia per seipsa, seu per rationes suas formales. Ratio namu; formalis albi tantum facit album esse album, sicut non esse nigrum, imo prius & magis. Album enim per hoc quod est album non est nigrum, & vniuersaliter omnis negatiua vera, reducitur ad aliquam affirmatiuam veram priorem, vt patet per priora; et sic nullius positiui citra Deum, prima causa seu ratio esset in Deo, cum tamen Deus sit omnium talium prima causa, & sicut ipsemet dicit, quod possibilia tatis cuiuslibet prima ratio est in Deo.