Caput 26

CAP. XXVI. Quod tota vniuersitas rerum est bona, & nulla res per se mala.

HIc autem in mediastino pro praecedentibus & sequentibus ostendendum, totam vniuersitatem rerum omnium esse bonam, nec esse in ea aliquid quod sit malum. Huius enim oppositum Empedoeles, Pictagoras, Manes, & Manichaei haeretici dicere videbantur, sicut iSa pars Corollarij primi docet. Omne siquidem per se volubile & amabile a bono & sapiente, est aliquo modo bonum, vt tam Philosophi, quam Theologi pariter contestantur: & quaelibet pars mundi est per se voQXl subilis & amabilis a Deo, sicut & per se creabilis, & conseruabilis est ab eo, sicut ex capitulis 2. 3. 6. 8. & 9. poterit apparere. Item omnis veritas est bona, quia recta, iusta, & sancta; & omnis essentia est veritas, veritatemue habens, quoniam ens & verum conuertuntur, sicut ex praemissis 2. & II. huius apparet. Vnde & Aristoteles 2. Metaph. 4. Vnumquodque sicut se habet, vt sit, ita ad veritatem; & 5. Metaph. vbi distinguitur ens, Esse significat quia verum; non esse autem quia non verum sed falsum. Et idem recitat 6i. 40. & eodem 50. vbi falsum distinguitur, dicitur, quod falsum dicitur quod non est; quare & quod est dicitur verum. Et Auicenna 8. Metaph. 6. Necesse est veritas, veritas autem cuiuscunque rei est proprietas sui esse, quod stabilitum est ei. Anselmus quoque in libello suo de veritate probat, quod omnis essentia, & omnis actio, est veritas, iustitia, & rectitudo, vt patet capit. 6. 7. & 8. & quasi per totum libellum; & Augustinus 83. quaestionum 1. Omnis anima, eo anima est, quo vera anima est; Omnis ergo anima a veritate habet, vt omnino sit. Cur ergo non ita de alia re quacunque? Quare & 7. Confess. 15. dicit ita, Omnia vera sunt, in quantum sunt, nec quicquam est falsitas, nisi cum putatur esse quod non est. Item Deus quia est summe ens, est summe bonus & perfectus, quoniam tam Philosophi, quam Theologi, probantes Deum esse, probant vnum primum ens; & ex hoc ostendunt illud esse maxime ens & perfectissimum & optimum; quare & omnia alia entia, quantum participant suo esse, tantum proportionaliter sunt bona naturaliter & perfecta. Et hoc innuit Aristoteles obscure I. de Coelo 100. cum dicit, Totius Coeli finis, & omne tempus infinitatem continens, & perfectio aeternum est, a semper esse sumens denominationem immortalis & diuinus, vnde & alijs communicatum est, his quidem clarius, his autem obscurius esse & viuere. Augustinus quoque 1. de doctrina Christiana penult. dicit idem satis clare, Quia Deus bonus est, sumus, & in quantum sumus boni sumus, & in quantum mali sumus, in tantum minus sumus. Ille summe ac primitus est, qui omnino incommutabilis est, & qui plenissime dicere potuit, Ego sum, quisum: Caetera, nisi ab eo, esse non possunt; & in tantum bona sunt, in quantum acceperunt vt sint. Item si aliquid sit per se malum, illud est contrarium per se bono; illud ergo, vel saltem primum in genere malorum, est aequale primo in genere bonorum; quoniam contraria sicut constat, posita sunt sub eodem genere & maxime distant; Ideoque sicut dicit Aristoteles 1. de Coelo 44. Contrariorum si alterum est determinatum, & alterum determinatum erit; vbi Auerroes in comment. probat hoc dicens; Hoc manifestum est ex descriptione contrariorum, quae sunt in fine remotionis, & cum vtrumque eorum maxime distat, necesse est vt sit aequaliter in contrarietate, scilicet vt neutrum sit fortius reliquo; sed cum posuerimus alterum eorum finitum, & alterum infinitum, tunc non contrariabuntur sibi aequaliter. quoniam forma contrarietatis quae est in altero eorum non erit aequalis formae contrarietatis g alterius: & addit, Et manifestum est per se vt sint in eodem gradum contrarietatis; & si non, non in fine distabunt. Possibile enim esset addere super minus, vt esset magis contrarium, quod probat tripliciter esse falsum; Primo, quia tunc idem haberet plura contraria, scilicet summa: secundo, quia tunc illud quod positum erat in maxima distantia, non erit ita, quod est contrarium positionis: tertio, quia tunc non esset eadem proportio vnius contrariorum ad reliquum, & e contra, cuius oppositum asserit esse notum. Si igitur haec sint ita, malum est infinitum, & aeque forte cum Deo omnipotenti, apud quem non erit impossibile omne verbum. Posset ergo impedire & frustrare Deum bonum ab omni opere suobono, & sic non esset omnipotens cum alijs absurditatibus infinitis. Hoc idem probat Aug. 83. qu. 6. hoc modo, Omne quod est aut corporeum est aut incorporeum; Corporeum sensibili, incorporeum autem intelligibili specie con¬ tinetur: Omne ergo quod est, sine aliqua specie non est; vbi autem aliqua species est, necessario aliquis modus est; et modus aliquid boni est; summum ergo malum nullum modum habet; Caret enim omni bono; Non est igitur quia nulla specie continetur, totumque hoc nomen mali, de speciei priuatione repertum est. Item si sit aliquid per se malum, illud est contrarium summo bono, Domino Deo bono contra Aristotelem 12. Metaphys. cap. vltim. sic scribentem, Non est contrarium primo nihil; Et Augustinus 12. de Ciuit Dei 2. Ei naturae quae summe est, contraria nulla est, nisi quae non est. Ei quippe quod est contrarium non est, et propterea Deo & supernae essentiae, & Autori omnium qualiumcunque essentiarum, essentia nulla contraria est. Amplius autem quod naturaliter appetit & amat bonum, est aliquo modo bonum. Si enim esset per se, & perfecte malum, esset per se & perfecte contrarium bono: sed nullum talium contrariorum naturaliter appetit & amat aliud, sed magis odit & fugit; sed quilibet naturaliter appetit bonum. Nam 1. Eth. 1. dicitur, quod bene enuntiauerunt bonum, quod omnia appetunt. Et 20. de anima 34. Omnia appetunt diuinum & immortale. Quod & ratio manifestat; Omne enim habens finem naturalem naturaliter appetit illum; sed Deus est finis vltimus omniumentium, sicut ex secunda Suppositione posset ostendi, & probatur expresse I2 Met, & alibi multis locis in Philosophia Arist. & similiter Auicennae; vnde & Parab. 16. omnia propter semetipsum operatus est Dominus; & Apocal. 1. Ego sum Alpha & Omega, principium & finis. Auicenna quidem hoc totum de communi appetitu boni clare testatur 8. Metaph. 6. dicens, Necesse esse per se est bonitas pura, & bonitatem desiderat omnino quic quid est; Id autem quod desiderat omnis res est esse, & // perfectum in esse in quantum est esse, & esse est bonitas pura & perfectio pura; et omnino bonitas est id quod desiderat omnis res iuxta modulum suum, quoniam per eam perficitur eius esse. Item quidlibet vel est operatio, vel habet aliquo modo operationem aliquam naturalem, sed omnis operatio, quare & causa operans, appetit aliquo modo bonum. Nam secundum Aristotelem 1. Eth. 1. Omnis ars & omnis doctrina, similiter autem & actus, & electio, bonum quoddam appetere videtur; Ideo s bene enuntiauerunt bonum, quod omnia appetunt. Et I. Politic. 1. Eius, quod videtur, boni gratia, omnia operantur omnes. Et Augustinus super illud Psalmi 32. Beata gens cuius est Dominus Deus eius, post magnum processum concludit; Depellendae ergo miseriae causae, & acquirendae beatitudinis causae, faciunt omnes homines, quicquid vel boni faciunt, vel mali. Boetius quoque 3. de Consolatione Philosophiae prosa secunda sic dicit, Omuis mortalium cura, quam multiplicium studiorum labor exercet, diuerso quidem calle procedit, sed ad vnum tamen beatitudinis finem nititur peruenire; Et secundo de Coelo 34. Natura semper facit contingentium quod optimum; Et secundo de generatione penult. In omnibus, in quimus, quod melius, desiderare naturam semper. Hoc idem potest aliter sic ostendi. Omnis agens appetit aliquem finem proprium, vt patet 2. Phys. diffuse; et 1. Eth. 1. & 9. Metaph. 16. & alibi multis locis; Finis autem semper habet rationem boni, vt patet 2. Phys. 23. vbi dicitur, Non omnino vltimum esse finem, sed optimum; et simile habetur infra, eodem 3I. I Dicitur, quod finis est potissima causa, & semper est, vel videtur bona; et 2. Metaph. 8. Qui auferunt finem, auferunt boni naturam; et 3. Metaph. 3. et2. Phys. 74. & alibi saepissime eadem sententia reperitur. Rursum sic ad idem, Omne agens desiderat naturaliter finem vltimum communem cuiuslibet actionis, qui est sine dubio summe bonus, & propter hoc est finis cuiuslibet entitatis & factionis. Dicit enim Philosophus 3. Met. 3. Quod est bonum secundum se & propter suam natura finis est, ita quod illius causa & fiunt, & sunt caetera. Item sicut vult secunda Suppositio, & in Philosophia ostenditur multis locis quod non est infinitus processus in finibus; oportet ergo quod sit vnus finis primus, & vltimus, communisque toti generi finium, & causa finalis omnium finium aliorum, sicut est in quolibet alio genere, vt 2. & 10. Met. Arist. demonstratur: sed nullus talis finis citra Deum poterit assignari. Et hoc est quod Philosophus autoritatibus pluribus cotestatur. Dicit enim 12. Met. 37. Quod autem est cuius gratia, id est, causa finalis, in immobilibus definitio ostendit, id est definitio causae finalis quam I statim adiungit, dicens, Est enim alicui quod cuius gratia, quorum hoc quidem est, hoc vero non est; Mouet autem vt amatum; Motum vero, scilicet primum motum ab eo alia mouet. Vbi Auerroes declarans definitionem finium, dicit ita, Perfectionum propter quas mouetur perfectum, quaedam sunt qualitates vt sanitas, quaedam sunt substantiae extrinsecae a re, quae monetur ad eas, vt assimiletur eis, vt inueniuntur omnes actiones seruorum, quoniam sunt erga intentionem Domini sui, ergo dicuntur esse propter Dominum, & similiter entia cum hoc primo principio. Hoc autem primum mouens mouet primum motum, sicut primum amans primum amatum. Primum enim coelum mouetur ab isto motore secundum desiderium, vt assimiletur ei secundum suum posse, sicut amans mouetur vt assimiletur suo amato Alia vero corpora coelestia mouentur secundum desiderium ad motum primi corporis, & ideo plene habent motum duplicem; ea autem quae sunt sub istis mouentur mediantibus istis motibus: Generationem vero & corruptionem fuciunt motus duplices oppositi, continuationem vero vnus motus aeternus. Et supra eadem particula textus: Quod bonum, & propter ipsum eligibile in eadem coelementatione, & optimum semper & probabile quod primum, vt dicit textus quem Commentator exponit: aliud autem quod eligitur propter se in vniuersitate electorum, est valde nobile cum primo acquiritur. Vbi Auerroes; Illud quod diligitur & desideratur propter se inter haec principia abstracta, est illud quod est in fine nobilitatis, & simplicitatis, & vnitatis; & versus ipsum mouetur omne motu velociori & maiori motibus propriis vnicuique eorum. Est enim electum per se, & amatum omnibus; tale autem est perfectum in fine, & illud acquiritur per se, & omnia quae acquiruntur, propter ipsum acquiruntur. Vnde Philosophus 2. De coelo & mundo 63. Quod est optime habens nihil indiget actionis; est enim ipsum quod cuius gratia, scilicet finis: actio autem semper est in duobus, cum & cuius gratia fit, & quod huius gratia: aliorum autem animalium pauciores, plantarum autem parua quaedam & vna forte. Aut enim vnum aliquid est quo focietur vtique quemadmodum & habet, aut & multa: omnia autem praeuia sunt ad optimum; vt textus quem Commentator exponit; Actiones hominis // multipliciter, & non sunt propter se, sed propter aliud, quoniam non est perfectae nobilitatis. Res autem perfectae nobilitatis non indiget operatione qua sit nobile: nam ipsum est illud propter quod fit operatio; & omnis actio, & perfectio operationis, erit per id quod facit operationem propter aliquid, & propter id propter quod est operatio facientis, scilicet propter finem istum nobilem & perfectum. Et secundo De anima 34. Animalfacit animal, & planta plantam, quantum ipso semper diuino & immortali participent secundum quod possunt: Omnia enim illud appetunt, & illius causa agunt omnia quaecunque agunt secundum naturam. Boetius 3. de Consol. Philosoph. pros. 1I. ostendit diffuse quodlibet entium appetere finem & bonum proprium & commune; non commune propter proprium, sed e contra. Dicit ergo quod id ad quod vniuersa festinant, est omnium summum bonorum, & illud est finis omnium rerum quod defideratur ab omnibus, quod quia bonum esse collegimus, oportet rerum omnium finem bonum esse fateamur. Et infra prosa 12. Cum Deus bonitatis clauo omnia gubernare iure credatur, eademque omnia sicuti docui ad bonum naturali intentione festinent; vnde dubitari non potest quin voluntarie regantur, seque ad disponentis nutum veluti conuenientia, contemperataque rectori sponte conuertantur. Ita inquam necesse est. Nihil ergo est quod naturam // seruans Deo contraire conetur; nihil inquam; nec est aliquid quod summo huic bono vel possit, vel velit obsistere. Qui & in de Hebdomadibus, tenet, inquit, communis sententia doctorum, omne quod est ad bonum tendere; omne autem tendit ad simile; quae igitur ad bona tendunt, ipsa bona sunt. Item posset confirmari per Augustinum, qui vult multis locis quod omnes homines necessario velint beatitudinem, & propter ipsam volunt & agunt vniuersaliter quicquid volunt vel agunt, vt erat superius allegatum. Ideoque non potest dici, quod haec omnia dicta Autorum intelliguntur de actionibus naturalibus non voluntarijs. Quaedam enim autoritates loquuntur expresse de Angelis & hominibus, & etiam eadem ratio est hinc inde. Aliter quoque, entia nobiliora, scilicet voluntaria, & actiones nobiliores, & nobilioris potentiae, puta voluntariae negligentius disponerentur, & peius, cum tamen secundum Philosophum. 2. De coelo & mundo 50. Natura non curet vilia, despiciens pretiosa. Vnde videtur mirabile quoddam sequi, omnem videlicet actionem cuiustibet creaturae esse frui vel vti, & nullam abuti. Sed ad mentem Sanctorum istud non sequitur, quia licet quaelibet actio creaturae quodammodo referatur in Deum, non tamen praecise cum circumstantijs debitis, vt oportet. Item pax est tam magnum bonum, vt nullus dubiter quin sit bonum, nec confulat circa ipsam; sed omnes ipsam propter se appetunt sicut finem. Vnde Philosophus 3. Eth. 8. Consiliamur non de finibus, sed de his quae ad fines. Neque enim consiliatur Politicus si pacem faciat, neque reliquorum aliquis de fine, sed ponentes finem aliquem, qualiter & per quae erit, intendunt. Item omnia entia natur aliter appetunt quandam pacem, concordiam scilicet naturalem, & debitam harmoniam, tam intrinsece quam extrinfece circumquaque, sicut patet in simplicibus & in mixtis, similibus, & contrarijs vniuersis, sed in hominibus maxime. Nam pacifici volunt pacem, & similiter bellicosi. Nam sicut dicit Philosophus 10. Eth. II. Bellamus, vt pacem duca mus: nullus enim eligit bellare eius quod est bellare gratia, neque praeparare bellum; videretui enim omnino violentus occisor quis esse, si amicos oppugnatores faceret, vt pugnae & occisiones fierent. Quare & teste rege maximo Artaxerxe; Pax cunctis mortalibus est optata. Vnde & Augustinus 15. de Ciuit. Dei II. Pax est tam magnum bonum, vt nihil gratius so¬ seat audiri, nihil desiderabilius concupisci, nihil melius inueniri; & pacem omnia bona & mala, in omni operatione, bona, & mala, desiderant & amant, nec pacem vllo modo poterunt non amare. Hoc autem totum Augustinus 19. de Ciuit. Dei 12. & 13. plane dicit, & probat. Amplius autem ordo naturalis est bonum, & omnia habent ordinem naturalem, quare & omnia bonum habent. Haec autem ratio fere tota patet 13. Metaph. 2. vbi Aristoteles distinguens de bono, & redarguens Aristippum, & caeteros tales Sophistas ponentes non esse bonum in Mathematicis, sicut 3. Metaph. 3. recitatur, ostendit in Mathematicis esse bouum, sic dicens; Quoniam autem bonum & optimum, alterum hoc quidem est semper in operatione; bonum autem & in llmobilibus, dicentes nihil dicere Mathematicas scientias de bono aut & optimo, mentientur. Dicunt enim, & demonstrant maxime: Boni autem maxime species & ordo, commensuratio, & determinatum quod maxime ostendunt Mathematicae scientiae. Et quoniam multorum causa videntur haec, dico autem puta ordo & determinatum. Idem patet 3. de Coelo, & Mundo 24. vbi dicitur, Inordinate nihil est aliud quam paeter naturam; Ordo enim propria sensibilium natura est. Item illud est bonum quod tribuit cuique quod est suum, sed hoc facit ordo: Augustinus enim 19. de Ciuit. Dei 13. ordinem sic definit, Ordo est parium dispariumque rerum sua cuique loca tribuens dispositio, quod satis concordat dicto Aristotelis praecedenti: Quare et 15. de Ciuit. Dei 22. definit breuiter sic virtutem quod est ordo amoris. Item nisi ordo esset magnum bonum, non tam diligenter in Sacris literis notaretur. In rationali quidem Iudicij debuerunt poni 4. ordines lapidum, & nomina filiorum Israel secundum ordinem natiuitatis suae & lucernae per ordinem collocari. Regina quoque Saba videns ordinem ministrantium Salomonis, dixit, Beatisserui tui. Ordo similiter Melchisedechi non minimum commendatur; & quasi tota lex & prophetia locis varijs talibus est respersa. Apostolus quoque monet Corinthios, vt omnia fiant in eis secundum ordinem & honeste, Et Colossensibus scribens dicit Apostolus se gaudere videndo ordinem eorum. Quod autem omnia habeant aliquem ordinem naturalem, per hoc ostenditur, quia omnia habent vnum finem naturalem, vt proximo est ostensum; & quia omnia essentialiter & naturaliter ad inuicem ordinantur essendo aequaliter plus vel minus. Aristoteles quoque 12. Metaph. capite vltimo inquirit, in quo consistat naturale bonnm & optimum vniuersi, vtrum scilicet in aliquo bono separato, aut in ordine? & respondendo, ostendit quod in vtroque, sicut bonum exercitus consistit in ordine, & duce, & ponit ibi duplicem ordinem omnium entium naturalem, ad inuicem scilicet, & ad primum; & hoc pulchre ostendit ibi Auerroes comment 52. Et 1. Metaphys. capite nono recitat Aristoteles rationem Antiquorum ab ista veritate coactorum, vt dicit, ad ponendum, licet non satis distincte vnam causam finalem communem omnibus entibus. Videbant enim quod omnibus entibus est, ou, & bene in ordine naturali; & quod hoc non posset esse ab aliquo elemento, nec a casu aut fortuna; quare concludebant vnum esse principium generale bonitatis totius. Ideoque Anaxagoras dixit intellectum quendam esse in Animalibus, & in natura causam terrae & mundi, & ordinis totius; & causam sic dicendi accepit ab Hermitimo Dacomenio, sicut statim consequenter capite decimo recitatur; & hanc sententiam Philosophus approbat. Quare videtur quod haec sit Philosophorum sententia generalis. Dicitque Boetius 4. de Consol. Philos. prosa 6. Ordo quidem cuncta complectitur, nequid in Regno prouidentiae liceat temeritati. Adhuc autem Aristoteles in de Secret. Secretorum 1. part. 23. dicit quod Creator cuncta, sua sapientia aequali pondere, & certo numero, & ordine destinauit. Cui & concorditer Sapiens Sapient. 1I. Omnia in mensura, & numero, & pondere disposuisti, quare & in ordine naturali. Haec etiam tria magnum bonum important, vt patet per Augustinum 4. super Gen. 4. & infra 2. de libero arbitrio 19. & vlt. 5. de Ciuit. Dei II. De praedestinatione Sanctorum 4. & alibi multis locis: Qui & II. de Ciuit. Dei 15. Non est, inquit, vlla natura, quam non ille constituit, a quo est omnis modus, omnis species, omnis ordo, sine quibus nihil rerum inueniri, vel cogitari potest, & quodlibet horum trium est bonum; quaelibet, ergo res existens aliquod bonum habet, & est similiter ipsa bona. Amplius autem omne vere ens est vere cognoscibile positiue, quia secundum Philosophum 2. Metaph. 4. vnumquodque sicut se habet vt sit, ita ad veritatem, quare ad cognitionem: sed malum non est cognoscibile positiue & per se, sed priuatiue & per comparationem ad bonum, sicut priuatio per suum habitum. Dicit enim Philosophus 3. de Anima 25. quod priuatio, malum & nigrum suo contrario aliquo modo monstratur & cognoscitur; vbi dicit Auerroes, quod vniuersaliter omnes priuationes non cognoscuntur nisi per sua contraria, scilicet per cognitionem habitus, & per cognitionem defectus habitus, & hoc intendebat per nigredinem priuationem albedinis; & 12. Metaphys. 37. innuit Philosophus illud idem, In¬ telligibilis, inquiens, altera coelementatio, & huius substantia prima; quare constat eum loqui de coelementatione boni, cum dicit, quod illa est intelligibilis per se, iunuens, quod coelementatio contraria, scilicet mali, non est intelligibilis per se, sed per accidens, quod exponens Auerroes, allegat ab Alexandro quod illa quae sunt intellecta per se sunt de Allastochia boni; quae autem mali per accidens sunt intellecta, scilicet per priuationem boni, & omnium principiorum contrariorum cuiuscunque transmutationis, vnum est quasi forma, & aliud quasi priuatio. Allastochia autem quae est quasi forma est intellecta per se, quae autem est ouasi priuatio est intellecta, sed non per se: Priuatio enim non intelligitur nisi in respectu habitus, qui est forma. His autem concordat Augustinus 12. de Ciuitate Dei 7. dicens, quod velle inuenire causas peccati malae voluntatis & defectionum talium, est ac si quis velit, videre tenebras, aut audire silentium; quod tamen vtrumque nobis notum est per oculos, & per autes, non in specie, sed in speciei priuatione. Nemo ergo ex me scire quaerat, quod me nescire scio, nisi forte vt nescire discat, quod sciri non posse sciendum est. Amplius autem si aliquid esset per se malum, hoc maxime videretur de actu malo moraliter; sed quilibet talis est aliquis motus; quare & actus, & perfectio mobilis seu moti in quantum huius, vt patet 3. Phys. Aristotelis satis diffuse. Item ad idem, Omnis actus est finis, complementum, & perfectio naturalis potentiae, cuius est actus. Dicit enim Aristoteles 9. Metaph. 15. finis autem actus, & huius gratia potentia sumitur. Non enim vt visum habeant vident Animalia, sed vt videant, visum habent; & hoc ibi per magnum processum ostendit. Quare & omnis actus est bonum aliquod naturale: & haec est ratio Auicennae 9. Metaph. 8. dicen tis, Nihil in actionibus inuenitur dici malum, quod non sit perfectio causae agentis; & fortassis non est malum nisi in respectu patientis tristitiam per illam actionem; vel in respectu causae superioris, quae deberet prohibere, sicut iniuria illata a virtute irascibili est propria perfectio illius virtutis, & quantum ad illam est actio talis bona, sed est malum iniuriati, vel animae rationalis quae deberet fugere hanc virtutem. Idem ostendit per aliud exemplum satis conueniens de combustione facta per ignem, quae est perfectio propria formae ignis, & per consequens bonum eius, sed est forsan malum combusti, vel illius qui ignem accendit. Item homicidium & adulterium non sunt per se mala, nec aliqui actus exteriores, quia non in pueris, morionibus, dormientibus, seu etiam furiosis, cum careant arbitrio libero voluntatis causalis. Haec patet ex secundo huius praemissis. Ad idem, si homicdium sit per se malum, homicidium secundum quod homicidium est malum, quoniam ad per se, siue secundum se sequitur secundum quod, vt patet 5. Metaph. 23. vbi illa definiuntur; & si homici dium secundum quod homicidium est malum, omne homicidium est malum vt patet 1. Prior, cap. de reduplicatiuis; & Auerroes super 5. Metaph. comment. 3. Homo secundum quod est homo, non est artifex idolorum, quoniam tunc omnis homo esset artifex Idolorum. Item quicquid inest alicui per se, inest ei essentialiter, vt patet 1. Post. & 5. Metaphys. vbi prius, & quicquid inest alicui essentialiter, inest necessario omnibus suppositis. vt patet 2. de Coelo 59. vbi arguitur quod si vna stella est sphaericae figurae, ergo &st omnis. Vbi dicit Auer roes, Necesse est vt illud quod existit in aliquo indiuiduorum speciei ex rebus essentialibus, existat in omnibus indiuiduis illius speciei, & figura est ex rebus essentialibus. Venerabilis quoque Anselmus Cantuariensis de casu diaboli 19. ostendens quod omnis voluntas, actus scilicet voluntatis, in quantum est, bonum est, & nulla res malum, sic probat: quod voluntas primi Angeli, qua voluit esse similis Deo, non fuit malum, scilicet essentialiter & per se, quia tunc filius Dei non vellet similis esse Patri: & addit, Aut si velle quaslibet infimas voluptates esset malum, // malum diceretur voluntas brutorum. Item si homicidium per se sit malum non per accidens, cum semper & vbique homicidium sit ipsummet, & habeat se totum, semper & vbique est malum: Si enim nunc vel hic non sit malum, & tunc vel ibi sit malum, hoc est propter aliquid quod accidit sibi nunc & hic, ratione cuius nunc & hic est malum; quod cum alibi, & alias ab eo fuerit separatum, tunc & ibi non erit malum; Non est ergo malum solummodo per seipsum, nec per aliquid sibi essentiale, vt est anima, vel risibilitas homini; talia enim separari non possunt; est ergo tantum malum per accidens, quia per aliquid tale, quod potest sibi adesse, & abesse praeter corruptionem subiecti. Venerabilis quoque Anselmus Cantuariensis in De conceptu virginali 4. arguit isto modo; Si appetitus concupiscentiales per se iniusti essent, quoties illis consentiretur, iniustum facerent, sed quando brura animalia illis consentiunt, non dicuntur iniusta. Item si actus adulterij & homicidij per se sint mali, cum actus secundum essentiam similis sit in coniugatis, & non co iugatis, in innocentibus & reis mortis, erit & peccatum in istis. Ad ide ponatur, quod propter nimiam similitudinem, vel aliam causam ex ignorantia inculpabili vir cognoscat vxorem alieaa credens eam esse propriam, & similiter occidat innocentem positum in carcere loco nocentis, iuste damnati, & debite custoditi, neuter peccat, sed meretur in casu. Ergo tales actus per se, & secundum suam substantiam non sunt mali, sed aliquando sunt boni, sicut actus carnales cum propria vxore, dum creditur aliena, est peccatum mortale, & occisio nocentis crediti innocentis, Istud apparet Genes. 29. de Rachel & Lea; et in Canone 290. Quaest. 1. & 4. Sent. Petri, dist. 30. de similibus manifeste. Adhuc autem ad idem, Iustitia & iniustitia sunt priuatiue opposita, quare & nata sunt fieri circa idem, vt patet in praedicamentis; et 5. Metaph. Aristotelis: sed iustitia est in sola rationali creatura; ergo & iniustitia, & non in talibus actibus exterioribus; Imo non videtur magis per se peccatum in talibus actibus, quam in similibus actibus bestiarum. Haec autem quasi tota ratio est Anselmi de Conceptu virginali, vbi similiter ostendit peccatum originale per hoc quod est iniustitia non esse in semine, aut corpore, sed tantum in anima rationali. Amplius autem videtur, quod nullus actus interior per se est malus, quia nec blasphemia, nec odium Dei, quod potest ostendi, sicut de actibus exterioribus est ostensum in morionibus, & I etiam furiosis; & quia quilibet talis actus est quaedam perfectio naturalis talis potentiae naturalis. Praeterea intelligere & velle sunt operationes diuersae; Ponatur ergo quod Deus creet aliquam naturam, quae possit libere velle & nolle, & facere caetera opera voluntatis, & non intellectualiter nec rationabiliter iudicare, sed simpliciter comprehendere sicut bruta, tunc talis natura blasphemando, vel odiendo Deum non peccaret, quia non faceret contra iudicium, seu regulam rationis. Tales ergo actus non sunt per se mali, sicut ex praeostensis apparet. Amplius autem homo potest sine culpa sua aliqua praecedente multipliciter decipi per apparentias plurimas, & Sophistica argumenta. Ponatur ergo quod ille Behemot callidissimus Sophistarum cuius argutiae sunt perplexae, aliquem simplicem, sine culpa sua priori, inuoluat, & illaqueet tam perplexe, vt sibi videatur omnino, quod nisi blasphemet Deum, vel odiat, necessario plus peccabit, iste tunc secundum iudicium rectissimae rationis tenetur blasphemare Deum, vel odire, ne alias incidat in maius peccatum, quoniam secundum communem animi conceptionem, de duobus malis, minus malum est eligendum, cuius causa est, quia in bonis est e contrario, scilicet quod maius est magis eligendum. Vnde 5. Eth. 5. In boni ratione fit minus malum ad maius malum, est minus magis eligibile maiori; eligibile autem bonum, & magis maius. Idem patet per beatum Gregorium 32. Moral. 17. super illud Iob. 40. Nerui testiculorum eius perplexi sunt, dicentem, Horum testiculorum nerui perplexi sunt, quia suggestionum eius argumenta implicitis innexionibus alligantur, vt plerosque ita peccare faciant, quatenus si fortasse peccatum fugere appetant, hoc sine alio peccati laqueo non euadant; vel culpam faciant, dum vitant, ac nequaquam se ab vna valeant soluere, nisi in alia consentiant se ligari. Et hoc ostendit per multa exempla, quorum primum est, Siquis iurauerit se caelaturum secreta alterius, qui indicat sibi post iuramentum, quod intendit committere secretum homicidium, quod ille iuratus, non nisi prodendo hoc secretum propositum valeat impedire, tunc tantae perplexitatis laqueis alligatur; quod si secretum prodiderit, videatur sibi reus periutij, si non prodiderit, reus homicidij. Aliud exemplum ponit de aliquo simplici, qui promittit obedientiam integram praelato, qui // primo praecipiat ei facere quod non decet, tunc talis est perplexus: Si enim obediat, facit peccatum & peccat, si non obediat incurrit inobedientiam, sicut credit. Vbi contra omnes tales perplexitates ponit remedium generale, scilicet vt perplexus semper eligat minus malum. Dicit enim sic; est tamen quod ad destruendas eius versutias vtiliter fiat, vt cum mens inter minora & maxima peccata constringitur, si omnino nullus sine peccato euadendi aditus patet, minora semper eligantur; quia & qui murorum ambitu ne fugiat, vndique clauditur, ibi se in fuga praecipitat, vbi murus breuior inuenitur, & hoc totum allegatur in Can. dist. 13. Nerui, & simile scribitur 22. Quaest. 4. Non solum; & multa similia multis capitulis post & ante. Item ad idem, est illud capitulum supra, eadem distinctione, Duo mala; & sumitur a Concilio Toletano 8. Duo mala, inquit, licet cautissime sint praecauenda, tamen si necessitas periculi vnum ex eis perpetrare compulerit, ad id debemus resoluere, quod minori nexu noscitur obligari: Quid autem leuius ex his, quidve grauius sit, purae rationis acumine inuestigemus. Et ad hoc facit, quod in capite illius distinctionis premittitur; scilicet quod aduersus naturale ius, nulla dispensatio admittitur, nisi forsan duo mala ita vrgeant, vt alterum eorum necesse sit eligi. Ide docet planissime Isid. 3. de sum. bono 5. Ponatur ergo quod alicui simplici qui voluit & iurauit alicui praelato obedientia in omnibus integra, preciniatur ab illo prelato, vel a diabolo qui transfigurat se in illum prelatum, quod odiat Deum & blasphemet, & iudicet quod talis actus contra Deum sit minus malum, quia ibi est vnum peccatum tantum, & contra Deum tantum, & multum excusatum per praeceptum praelati, credatque quod non obedire in hoc casu sit maius peccatum, quia contra praelatum suum, & contra Deum, cuius vices gerit, & quod sit violare iuramentum, & apostatare a voto. Vel ponatur, quod Diabolus, qui tranffigurat se in Angelum lucis, tranffiguret se in magni consilij Angelum, Dominum Iesum Christum, & praecipiat alicui simplici credenti quod sit Christus, quod blasphemet, & odiat Deum per momentum, quod si non fecerit, blasphemabit Deum, & odiet in aeternum damnatus, credatque minus malum esse blasphemare vel odire Deum in hoc casu, quam non obedire mandanti, & hoc fiat sine culpa talis aliqua praecedente. Videmus enim, quod multi Sancti per argumenta sophistica decipiuntur frequenter. Et saltem hoc est possibile de diuina potentia absoluta. Et si dicatur quod hoc est ad minus propter peccatum originale praecedens, sit peccatum originale baptismo deletum, & sit talis in charitate, tunc nunquam in poenam peccati originalis incidet in ignorantiam, quae inducat eum necessario in mortale peccatum. Item talis credulitas est vnus // actus possibilis fieri, vt patet per consilium, & per textum Iob; qui non potest intelligi sicut litera primo sonat, eo quod Beemot talia membra non habet, patetque per Gregorium, & per Gratianum similiter vbi prius, & ratio docet idem. Potest enim quis credere falsum manifestius & minus verisimile, vt oppositum primi principii, vel quod omnia mouentur vel quiescunt, & similia, sicut 4. Metaphysicorum, & alibi recitatur: sed talis actus credulitatis perplexae nec in fieri, nec in esse dependet a culpa priori, tanquam ab aliqua sua causa, sicut inductiue patebit. Est ergo absolute possibile sine culpa priori credulitatem huiusmodi fieri & manere. Item ponatur, quod Deus crearet hominem sine peccato originali vel alio in gratia, talis conditionis, qualis nos sumus, de quo sic decepto arguatur, vt prius. Et ad omnia subterfugia obstruenda, ponatur quod talis sit perplexus, credat, quod si expectet, deliberet, consulat, vel oret Deum, peccabit grauius eo ipsosit enim haec credulitas pars perplexitatis illius, ponaturque quod praecipiatur sibi, quod statim faciat hoc vel illud, & credat se obligari ad statim faciendum, sine omni expectatione vel aliquo huiusmodi; vel ponatur in carcere, vbi non possit habere consilium: & praeterea licet oret Deum, ex quo Deus non tenetur, nec per preces cogitur ad agendum, sed quicquid agit ad extra, libere semper agit, ponatur de sua potentia absoluta quod non exaudiat deprecantem. Talis ergo sic perplexus si eligat, & faciat quod credit esse minus malum, non peccat: nullus ergo talis actus per se est peccatum. Sed aliquis forsan dicet, quod si sic eligat, in hoc casu, nihilominus ipse peccat, quia ipse eligit, & facit minus peccatum, secundum autoritates superius allegatas, quare & aliquo modo peccat. Hoc autem non videtur: Nullus enim faciendo quod debet peccat, talis antem facit quod debet. Nullus etiam faciendo secundum rectissimum iudicium rationis, Sanctorum, Canonis, & Concilij generalis peccat; hic autem sic facit. Itemque si talis peccet, hoc est mortaliter in multis casibus, vt videtur, & si non sic eligat, ipse peccat mortaliter: talis ergo in charitate, in iustitia, & in rectitudine voluntatis, haeres regni coelestis, haec omnia de necessitate amirteret, & inuitus, quod multis Sanctorum & Doctorum testimonijs reprobatur. Et hoc videtur expresse contra beatum Gregorium vbi prius, & allegatur in Canone vbi prius: Dicit enim, cum in dubijs constringimur, vtiliter in minimis subdimur, ne in magnis sine venia peccemus. Augustinus quoque de mendacio 13. sentit idem, vbi post longam disputationem praehabitam sic concludit; Ita igitur coneludendum est, vt quaecunque aliena peccata, exceptis his quae immundum faciunt, in quem committuntur non euitet quisque peccatis suis neque pro se, neque pro quoquam, sed ea sufferat potius fortiterque patiatur; illa vero quae ita committuntur in hominem, vt eum faciant immundum, etiam peccatis nostris euitare debemus; ac per hoc neque peccata dicenda sunt, quae propterea fiunt vt illa immunditia deuitetur. Quicquid enim ita fit, vt, nisi fieret, iuste reprehenderetur, non est peccatum, nullumque peccatum esset, quicquid propter talia vitanda factum esset. Propter ergo haec euitanda quisquis mentirus fuerit, non peccat. Et infra, eodem 26. Haec certe omnis disputatio quamuis alternet // affirmationi & negationi de esse mentiendum, nemo tamen potest dicere, hoc se in exemplo, aut verbo Scripturae inuenire, vt diligendum vel non odio habendum vllum mendacium habeatur, sed interdum mentiendo faciendum esse quod oderis, vt quod amplius detestandum est deuitetur. Sed in hoc errant homines, quod subdunt pretiosa vilioribus: Cum enim concesseris admittendum esse aliquod malum, ne aliud grauius admittatur, non ex regula veritatis, sed ex sua quisque cupiditate atque consuetudine metitur malum, & hoc putat grauius quod ipse amplius exhorrescit, non quod amplius reuera fugiendum est. Et addit27. consequenter: Quae sanctitatis religionisque causa seruantur, cum haec violare iniuriosi voluerunt, etiam peccatis minoribus, non tantum iniurijs aliorum, si conditio proponitur, & facultas datur, redimenda sunt; & tunc, iam desinunt esse peccata quae propter grauiora vitanda suscipiuntur. Sicut enim in rebus vtilibus, velut in pecunia, alioue commodo non vocatur damnum, quod prop¬ ter maius lucrum amittitur: sic & in rebus sanctis non vocatur peccatum; quod admittitur ne grauius admittatur; aut si & illud damnum dicitur quod aliquis perdit, ne amplius perdat, vocetur & hoc peccatum, dum tamen suscipiendum esse, vt amplius euitetur, ita nemo dubitet, sicut nemo dubitat cauendi maioris damni causa, patiendum esse quod minus est. Item 22. q 4. Si aliquid; allegatur a venerabili Beda in homilia, 44. hoc modo, Si aliquid nos incautius iurasse contigerit, quod obseruatum peiorem vergat in exitum, libere illud salubri consilio mutandum nouerimus ac magis instante necessitate peierandum nobis, quam pvitando periutio, in aliud crimen grauius esse diuertendum. Denique iurauit Dauid per Deum occidere Nabal, sed ad intercessionem Abigail mox remisit, nec aliquid culpae se pro tali periurio contraxisse doluit. Et hoc idem ratio manifestat, nam quicunque eligit minus malum, vt sic fugiat maius malum, non censetur eligere minus malum, sed fugere maius malum; quare nullum peccatum incurrit. Dicit enim Philosophus. 9. Eth. 1. Propter delectationem & vtilitatem amicitia existente, dissolutio sit cum non fiant, quorum gratia amabant; non enim ipsos amabant, sed existentia; Cui & concordanter Anselmus de casu Diaboli: 13. Qui vult aliquid propter beatitudinem, non aliud vult, quam beatitudinem; Et de concordia. 8. Quisolum propter aliud rectitudinem voluntatis seruat, non eam diligit, sed illud propter quod eam seruat, & ideo non dicendus est iustus, nec talis rectitudo nominanda est iustitia. Dicitque Augustinus, II. de Trinit. 6. Quod si quis voluntatem videndi referat ad aliud, vult vtique aliud, nec iam videndi voluntas erit, aut si videndi, non hoc videndi, tanquam si velit quis videre cicatricem, vt inde doceat vulnus fuisse, aut si velit fenestram videre vt per fenestram videat transeuntes. Et infra, eodem, Recte sunt voluntates omnes sibimet religatae, si bona est illa quo cunctae referuntur; si autem praua est, prauae sunt omnes. Et 83. quaest. 36. Si placere vis hominibus vt eis prosis ad diligendum Deum, non iam hoc sed aliud cupis. Et haec videntur sonare Autoritates de mendacio iam praemissae: Quod etiam: ex Scriptura canonica videtur haberi; Dicit enim Esaias in persona Dei Holocausta Arietum, &c. talia nolui & certum est quod illa aliqualiter voluit, quia illa praecepit in lege, sed noluit ista propter se, sed propter alium finem, quem satis exprimit infra, eodem, ennaesic dicit Lauamini, mundi estote &c. quaerite iudicium, & subuenire oppresso, &c. Et hoc est quod Michaeas clarius manifestat; Quid, inquit, dignum offeram Domino? Nunquid offera ei Holocausta, & vitulos aniculos? Nunquid placari potest Deus in millibus Arietum, aut inanultis millibus hircorum pinguium? Indicabo tibi o homo quid sit bonum, & quid Dominus requirat a te; vtique facere iudicium & diligere misericordiam, & sollicitum ambulare cum Deo tuo. Et Psalmo a7o: Si voluisses sacrificium, dedissem: Vtique Holocaustis non delectaberis: Sacrificium Deo spiritus contribulatus. Et Marc. 9. Quisquis vnum ex huiusmodi pueris receperit in nomine meo, me recipit; & quicunque me susceperit, non me suscipit, sed eum qui misit me. Et sic loquitur Apostolus I. ad Cor. sic dicens, Si volens hoc ago; scilicet Euangelizauero, mereedem habeo; Sin autem inuitus, dispensatio mihi credita est, innuens quod si praedicet Euangelium T pro suero temporali, praedicet illud inuitus, scilicet non volens Euangelium, sed lucrum; quod patetibi expressius per Augustinum in glossa dicentem, Si coactus inopia earum rerum quae temporali vitae sunt necessariae, praedico Euangelium, alij per me habebunt mercedem; ego autem non, quia non ipsum Euangelium diligo, sed eius praetium in illis temporalibus constitutum. Quare videtur quod perplexus eligens suo iudicio minus malum, vt fugiat maius malum, ad mentem Autorum istorum non el igit vllum malum, sed quantum in eo est; fugit potius omne malum; quare nec videtur peccare. Autoritates vero dicentes quod talis debet eligere minus peccatum, intelligunt, quod debet eligere illud, quod videtur sibi minus peccatum, & quod in omni alio casu esset peccatum: Tantum enim in hoc casu licet homini eligere & facere quod credit esse peccatum, & cum hoc sit ius naturale, vt omnis homo fugiat, & non eligat sibi malum, contra istud ius naturale dispensatio admittitur tantummodo, in hoc casu, sicut superius recitatur. Amplius autem & istam sententiam Autoritates quamphires E Philosophicae & Theologicae innuunt & confirmant. Aristoteles siquidem, 1Eth. 6. dicit, quod bonum equaliter dicitur enti, & hoc ostendit inductiue per omnia praedicamenta: Vbi Auerroes sic dicit, Cum nomen boni synonime dicatur nomini entis, dicetunambigue de ropraedicamentis, id est, non secundum intentionem vnam. Itemi4i. Eth. 12. Malum seipsum destruit, & si integrum sit, importabile fit. vbi Auerroes, malum corrupriu: est fui ipsius, quando aggregatae fuerint omnes eius partes, cum non sit hoc tolerabile. Item Auicenna, 8 Metaph. 6. necesse esse per se est bonitas pura, & bonitatem desiderat omnino quicquid est; Id autem quod desiderat omnis res est esse, & perfectio in esse in quantum est esse; Priuatio veroin quantum est priuatio, non desideratur, nisi in quantum eam sequitur esse & perfectio. Idigitur. quod vere desideratur est esse. Esse est bonitas pura & perfectio pura; & omnino bonitas est id quod desiderat omnis res iuxta moduln:suum, quonia per eam perficitur eius esse, malitia vero non habet essentiam, sed est priuatio substantiae, & vtilitatis dispositionis suae. Idem 9. Met 7. & 8i distinguit de malo & dicit, quod dicitur quadrupliciter, scilicet opus abhorribile, principium eius, seslicet mores, aristitia & dolor, & defectus rei a sua perfectione: Et infra cap. 8. probat, quod nulla actio est per se mala, quia quaelibet actio est perfectio agentis, vt erat superius allegatum: Et infra eodem, facta definitione entis per bonum; & malum, subdit, quod autem totum est malum, vel in quo praeualet, vel est aequale malum bono nondum inuenitur. Istam quoque sententiam Auicenna, & Algazel 5. Metaph. vlt. profitetur. Boetius quoque 3. de Consolat. Philosoph. prosa vlt. hoc sic probat, Deus omnipotens nihil non potest & facere malum non potest; Malum ergo nihil est. Idem infra eiusdem 4. prosa 6a. sic dicit; Naturarum omnium conditor Deus, ad bonum dirigens cuncta disponit, dumque ea quae protulit in sui similitudinem retinere festinat, malum omne de Reipublicae suae terminis; per fatalis seriem necessitatis eliminat. Venerabilis etiam Anselmus Cantuariensis, in De conceptu virginali idem probat diffuse, sicut superius erat tactum; Vnde cap. 4. dicit, Nihil enim siue substantia, siue actio, siue aliquid aliud per se consideratum est iustum nisi iustitia; vel iniustum, vel peccatum, nisi iniustitia. Et quinto, Ex his ergo facile cognoscitur quia iniustitia nullam habet essentiam, quamuis iniustae voluntatis affectus & actus, qui per se considerutialiquid sunt, vsus iniustitiam vocet. Hac ipsa ratione intelligimus malum esse nihil: sicut entm iniustitia non est aliud quam absentia debitae iustitiae, ita malum non est aliud quam absentia debiti boni: & de casu diaboli 8. Idem ex intentione demonstrat & in fine capituli sic coneludie; Neque ergo voluntas praua, neque praua voluntatis conuersio est ipsum malum, quo Angelus vel homo sit malus, quod nihil esse dicimus. Et 9. dicit, quod illud malum est iniustitia quae est priuatio iustitiae; & malum nihil aliud est quam boni priuatio. Et 16. Omnino nihil aliud reprehendo in voluntate mali Angeli, quam absentiam iustitiae, siue non habere iustitiam. Et 19 ostendit idem per duas rationes superius recitatas, & concludendo dicit; Vnde sequitur fisillam voluntatem esse malum sed esse bonum in quantum est, quia opus Dei est. Et 20. ponit distinctionem de malo, Est enim malum simplex, quod non est aliud quam malum, quod nihilest, scilicet ipsa iniustitia; aliud vero est malum, scilicet natura, in qua est iniustitia, quoniam est aliquid & aliud quam iniustitia, quae malum & nihil est: Et 20. iterum distinguens de malo, dicit, malum esse duplex, scilicet malum iniustitiae quod semper nihil est; & malum incommoditatis, quod & subdiuidit; quoddam enim tale malum nihil est vt caecitas, quoddam vero est; vt tristitia & dolor. Idem de Concordia6. Bonum quod est iustitia, aliquid vere est; malum vero quod est iniustitia, omni caret existentia; quod in tractatu de casu diaboli., & insibello, quem de conceptu virginali, & de originali peccato titulaui, apertissime monstraui, non est iniustitia qualitas, aut actio, aut aliqua essentia, sed tantum absentia debitae iustitiae. Hoc idem & Hugo fide Sacramis. part. 26. docet. Item si malum esset aliquid, hoc maxime videretur de mala voluntate, & cum illa non sit aeterna, haberet causam efficientem, quod nogat Augustinus 12. de Ciuit. Dei 9. ostendens quod Deus fuit causa efficiens voluntatis bonae in Angelis iam beatis, & quod voluntatis malae in Angelis reprobatis non fuit aliqua causa efficiens, sed deficiens, & quod talem voluntatem nihil facit nisi defectio, qua deseritur Deus, euius defectionis etiam causa vtique deficit. Et supra 8. post longam ratiocinationem concludit; Nemo ergo quaerat efficientem causam malae voluntatis. Non enim est efficiens sed deficiens, quia nec illa est affectio sed defectio. Idem quoque quasi per totum librum de Natura boni eandem coficiufionem ostendens, quod malum nihil est, & quod omnia in quantum fune, bola sunt, & aDeo, vnde cap. 1. dicit, Bona omnia siue magna, siue parua per quoslibet terum gradus non possunt esse nisi a Deo. Omnis natura in quantum natura est, bonum est; omnis igitur natura non potest esse msi a Deo. Et infra 3. & 13. dicit, quod a Deo est omnis modus siue magnus, siue paruus; & ita de specie & ordine: Et 4. Malum nihil aliud est, quam corruptio modi, speciei, vel ordinis naturalis; mala itaque natura dicitur quae corrupta est. Et 5. Corruptio autem si omnem modum, speciem, & ordinem in rebus corporalibus auferat, nulla irmatura remanebit. Idem 7. confess: quasi per totum, non breui disputatione ostendit malum non esse aliquid, & cap. 12. sic cocludit; ergo si corruptibilia omni bono priuabuntur, omnino non erunt, ergo quamdiu sunt, bona sunt; ergo quaecunque sunt, bona sunt, quia fingula sunt bona, & simul omnia valde bona. Et cap. 13. subdit, dicens; Tibi non est malum, nec vniuerse creaturae tuae, quia extra non est aliquid, quod corrumpat, & irrumpat ordine quem imposuisti eiItem 4. super Gen. ad literam 14. Si Deus bona facete non posset, i nulla esset potentia, si autem posset nec faceret, magna esset inuidentia, quia ergo omnipotens & bonus, omnia valde bona fecit. Idem patet Enchirid. 6. & 7. tertij de libero arbitrio 19. 1ai de Ciuit. Dei. 6. & alijsiocis multis. Vnde & Ecclesiastici 39. Opera Domini vniuersa bona valde; Et infra eodem, Non est dicere, hoc illo nequius est, omnia enim in tempore suo comprobabuntur. Item Ambrosius in libro quem de Isaale, & Anima conscribebat, sic ait; quid ergo est malum nisi boni indigentia; & iterum, Ex bonis igitur mala orta sunt. Non enim sunt mala nisi quae priuantur bonis. Item huic sententiae fauet Lumbardus 2. Sentent. Dist. 25. dicens, Quidam autem diligenter attendentes verba Augustini, nec indocte tradunt voluntatem malam, & actus malos in quantum sunt, vel in quantum actus sunt, bona esse; & omnem voluntatem & actum, bonam Dei naturam esse dicunt: Et simile huic videtur sentire infra eodem, Dist. 36. & similiter Dist. 45. primi. Istam quoque sententiam plane docet beatus Dionysiis de diuinis nominibus multis locis, per nonnullas rationes praemissas, specialiter autem 40. Vt autem tractatum de malo quibusdam ambiguum certo fine concludam, ecce breuissimum & certissimum argumentum; Illud pro certo debet teneri Catholicum, cujus oppositum pro certo habetur Haereticum; Talis autem est praesentis capituli conclusio principalis. Dicit enim Ietonymus lib. 12. super Esaiam, exponens illud Esaiae 45. Ego Dominus formans lucem, & creans tenebras, faciens pacem, & creans malum. Confundatur haeresis quae malorum arbitratur conditorem Deum, cum hic malum non contrarium bono, sed pro afflictione ponatur & bello: secundum illud quod in Euangelio scriptum est; Sufficit dici malitia sua. Confundatur Marcion duos Deos intelligens, vnum bonum & iustum, alium malum & iniustum, alterum inuisibilium, & alterum visibilium conditorem, a quibus prior lucem faciat, secundus tenebras; ille pacem, hic malum, cum vtrunque pro diuersitate meritorum vnus Deus idemque condiderit. Et accipit hic Hieronymus malum non pro homine vel Angelo denominatiue malo, & quodammodo subiecto malitiae, sed pro per se malo, siue pro ipsa per se & pura malitia, juxta hoc quod alibi loquitur & definit. Nam supra eodem, lib. 1. super illud Esaiae 2. Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius, quia excelsus reputatus est ipse, sic dicit in isto loco: Bama apud Hebraeos non excelsus dicitur, sed excelsum, id est, ipsa altitudo atque subli mitas, quasi diceretur, non est diuinus sed diuinatio, non riuus sed fons, non homo sed humanitas. Est ergo haereticum arbitrari Deum conditorem malorum culpae, vt Propheta & seronymus hic loquuntur, cum tamen secundum capitulum tertium, d secundum eos sit conditor omnium, etiam malorum, afflictionis & bellorum; quare & est haereticum arbitrari malum culpae esse aliquam rem omnino. Isidorus etiam 8. Ethic. 5. seu 12. haereses varias ab haereticis varijs recitando, sic dicit; Colitani seu Colicitani, dicunt Deum non facere mala contra illud quod scriptum est; Ego Dominus creans mala, & statim subiungit, Floriani dicunt e contrario, Deum creasse mala, contra hoc quod scriptum est, Fecit Deus omnia bona, & recitatur in Canone 24. q ult. Quidam autem, vbi Haeretici cum suis haeresibus numerantur, & Deum esse Creatorem omnium, & factorem allegata iam probant, nec quisquam Catholicorum ignorat; hoc enim Symbolum Nicenum nomine totius Ecclesiae generaliter profitetur, credo inquit, in vnum Deum Patrem omnipotentem, factorem coeli & terrae, visibilium omnium & inuisibilium, sicut & capitulum tertium ostendebat.