HIc restat consequenter inquirere, An Deus velit peccatum, Et videtur quod aliquo modo velit; Deus namque permittit peccatum; quare videtur per capitulum proximum quod aliqualiter illud velit. Item per capitulum vigesimum secundum, Deus habet velle vel nolle respectu peccati, & non nolse; quia tunc non fieret per capitulum 10. ergo velle. Item Deus voluntarie prouidet atque facit omnia opera voluntaria tam mala quam bona, cum omnibus suis circumstantijs positiuis, vt est ex prioribus manifestum, quae necessario peccatum important. Item peccatum esse est verum, & non est primum verum, sicut ex duodecimo huius patet; est ergo verum ex primo vero, sicut ex eodem 120. & 13o. clare liquet: Primum autem verum esti in Deo, vt patet ibidem; Deus ergo est causa huius veritatis, & non nisi voluntarie. Vult ergo Deus hanc esse veram, Peccatum est; quare & sic esse ex parte rei, sicut significatur per illam: vult ergo peccatum esse; quanquam Lumbardus I. sentent. dist. quadragesima sexta reputet hoc argumentum sophisticum, & responsione indignum, cui tamen videtur indignius respondere, & responsionem per instantiam indignissimam confirmare. Nam secundum Philosophum 2. Topic. Instantia est argumentum ad oppositionem; haec autem instantia nihil opponit contra positionem priorem: Dicit enim argumentum non tenere, sicut & in simili non sequitur, Deus prohibet furtum fieri, & furtum fieri verum est, ergo prohibet verum. Verum est, quod non sequitur, nec est instantia, sicut credit. Prohibere namque importat negationem, scilicet velle aut praecipere quiequam non fieri aut non esse, quare & confundit terminum sequentem confuse & distributiue, ita quod pro dici de nullo contingit descendere ad quodlibet suppositum negatiue, vt patet ex primo Priorum; modo non sequitur, Deus prohibet furari, & omne furari est aliquid operari, ergo Deus prohibet aliquid operari; quia iste terminus, aliquid operari, in Minore supponit seu significat confuse tantum, ita quod non contingit ibi descendere ad quodlibet cius suppositum; & in conclusione accipitur confuse & distributiue vt est dictum, ex qua mutatione suppositionis oritur fallacia figurae dictionis. Nec dubium quin illa conclusio non sequatur, quia si Deus prohibet aliquid operari, vult vel praecipit ne aliquid operetur, & sic non licet aliquid operari: Si tamen arguatur hoc modo, Deus prohibet furari, & furari est aliquid operari, ergo aliquid operari & aliqua operatio prohibetur a Deo, bene sequitur, & est conclusio illa vera. Et eodem medo videtur esse de vero & eius prohibitione; Veritas enim sequitur esse vel non esse rei: Si enim arguitur hoc modo; Deus prohibet hoc verum, vel hanc esse veram, Fur furatur, & hoc est verum, Fur furatur, ergo Deus prohibet verum, non sequitur; bene tamen sequitur, quod aliquod verum, vel aliquam propositionem esse ve¬ ram Deus prohibet. Quilibet enim tenetur cauere tale verum de se ipso, Iste furatur; & hoc est ratione alicuius prohibitionis diuinae; Deus enim posset rationabiliter prohibere, & ita effectualiter & realiter videtur prohibuisse cuilibet de seipso, ne talis vnquam sit vera, Iste furatur, Iste maechatur, & sic de omnibus malis similibus: Quare & Beatr sunt illi aduersum quos omne malum dixerunt mentientes. Amplius autem haec est vera, Peccatum est; Aliqua ergo est causa veritatis illius, & Deus est causarum omnium prima causa, & omnis causa secunda causat in virtute primae causae, sicut praecedentia docuerunt. Item aliqua est causa veritatis illius, & non soli termini, nec ipsum solum peccatum, cum ipsum nihil sit, vt patet per 28un huius: Est ergo aliqua causa positiua?; & Deus est omnium talium prima causa. Item peccatum est quaedam priuatio, vt patet 26o huius, & omni negatione & priuatione prior est affirmatio & habitus, & causa illius, sicut decimo tertio huius patet; & omnis affirmationis & habitis Deus est prima causa, vt patet ibidem. Item Deus est prima causa cuiuslibet esse & non esse, sicut Irum, 12um, I3um, & I4um probauerunt: Quare & non esse iustitiae debitae, & esse peccati. Item alias Deus non optime disponeret vniuersum, nec perfectissime ordinaret. Melius enim & perfectius est ordinare, & disponere, imo praedisponere & praeordinare, sicut capitulo proximo erat dictum, de omnibus, tam malis quam bonis, tam priuatiuis quam positiuis; quam de bonis & positiuis tantummodo. I/ Clius enim mala & priuatiua relinquerentur inordinata, ordinatione huiusmodi praecedente; & esset aliquid iniustum & indecorum simpliciter, quod ordinem vniuersi iustissimum & pulcherrimum non minimum deturparet, quod videtur contra praehabita capitulo praecedenti. Item omne quod bonum est esse, a primo bono bonum est esse, & Deus vult illud esse; Peccatum autem esse bonum est, vt patet per Autoritatem Augustini capitulo proximo allegatam. Hugo quoque 1. de Sacramentis 4. part. 14. ostendit quod Deus vult mala esse, quia hoc bonum est. Et supra 13. ita dicit; Si dicitur Deus vult malum, graue est auditui, & non recipit hoc pia mens de bono, quia vult malum. Et ideo refutat hoc pia mens, non quia quod dicitur, non bene dicitur, sed quia quod bene dicitur, non bene intelligitur: Habet enim zelum Dei, sed non secundum scientiam. Item omne quod expedit hominibus, est a primo bono vtili omnibus, & Deus vult illud expedire, & esse; sed peccata expediunt hominibus, nedum aliena, sicut superius est ostensum, sed etiam propria. Vnde ad Roman. 8. Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, his qui secundum propositum vocati sunt, sancti; Talibus enim vt ait Augustinus de correptione & gratia 35. vsque adeo Deus omnia cooperatur in bonum, vt si qui horum deuiant, & exorbitant, & hoc ipsum eis faciat proficere in bonum, quia humiliores // redduntur atque doctiores, vt Petrus; & Psalmo 82. Imple facies eorum ignominia, & quaerent nomen tuum Domine. Augustinus quoque 14. de Ciuitate Dei 13. Audeo dicere, superbis esse vtile incidere in aliquod apertum, manifestumque peccatum, vnde sibi displiceant, qui sibi placendo ceciderant: Salubrius enim Petrus sibi displicuit, quando fleuit, quam sibi placuit, liquando praesumpsit. Hoc dicit & sacer Psalmus, Imple facies eorum ignominia, &c. Item omne quod facit ad pulchritudinem vniuersi, Deus totius pulchritudinis pulcher Autor vult esse: Peccatum est huiusmodi; Nam secundum illam propheticam sententiam & famosam 2. de Coelo 40. & 3. Meteor. & 1. Elench. Contraria, siue opposita iuxta se posita magis apparent. Vnde & in De mundo 10. ita dicit; Quidam miratus est, quomodo mundus constans ex contrarijs principiis, dico autem siccis & humidis, frigidis, & calidis, non corruptus est olim; quasi quis miraretur ciuitatem quo pacto perseuerat, consistens ex contrarijs gentibus, egenis dico & diuitibus, iuuenibus, senibus, debilibus, fortibus, ex reprobis atque probis; in alia transtatione, ex malis atque bonis; sed ignorant, quod erat ciuilis vnanimitatis, in alia transtatione, concordiae mirabilissimum, dico autem quod e multis vna, & similis suscipitur omnis natura, & fortuna. Fortassis autem gliscit contrariorum natura, & ex his efficere consonum, non ex similibus. Velut ergo Marem foeminae copulauit, nec vtrumque proprio sexui, & primum foedus coniunxit per contraria non per // similia sicut videtur. Ars quoque naturam imitans facit hoc. Nam pictura alborum, nigrorum, citrinorum, & rubeorum colorum commiscens naturas, egit praecedentibus imagines consonas; Musica vero acutos pariter & gra ues, longos & breues sonos commiscens, in vocibus diuersis vnam harmoniam perfecit: Crammatica vero ex vocalibus & consonantibus literis mixturam faciens, totam artem ex eis constituit. Idem autem huic erat & quod ab obscuro dicebatur Heraclito, Coniungit conuersa, & non conuersa, conueniens, & differens, consonum & absonum, & ex omnibus vnum, & ex vno omnia. Sic igitur & omnium constitutionem, Coeli, dico, & terrae vndique totius permixtam, maxime contratiorum principiorum vna decorauit harmonia, siccum humido, calidum frigido, graue leui, rectum circulato decorauit: totam terram, & mare, aetherem, atque Solem & Lunam, & totum coelum decorauit vna, quae per omnia transit virtus; ex immixtis & diuersis, ex acre, terra, igne & aqua totum orbem creans & disponens vnius sphaerae superficiae; ac maxime contrarias in eo naturas cogens adinuicem concordare, & ex his ingenians vniuerso salutem. Et infra, eodem; De omnibus quasi contrarijs ita dicit. Haec autem omnia videntur causa boni facta, & praestare salutem per saecula. Alacen quoque 2. Perspectiuae suae ostendit; Quod nedum Iux & similitudo, verum & vmbra, obscuritas, & diuersitas facit pulchritudinem aliquando, vbi & exempli gratia dicit, quod pulchritudo stellarum non apparet, nisi in nigredine noctis, & quod stelle in noctibus obscuris sunt pulchriores, quam in noctibus Lunae. Cui concordat sapiens Ecclesiastici 33. ita dicens: Quare dies diem superat, & lux lucem, & annus annum, & Sol Solem; ct respondet; A Domini scientia separati sunt, facto Sole, & praeceptum custodiente, per Dei sapientiam diuiduntur; & immutauit, vel alias immutabit tempora & dies festos eorum, & I ex ipsis posuit in numerum dierum, & omnes homines de terra in multitudine disciplinae Domini separauit eos, & immutauit vias eorum, & ex ipsis benedixit & exaltauit, sanctificauit, & ad se applicauit; ex ipsis maledixit, & humiliauit, & conuertit illos ad separationem ipsorum, quasi lutum figuli in manu ipsius plasmare & disponere illud, omnes viae eius secundum dispositionem eius, sic homo in manu illius qui se fecit, contra malum bonum est, & contra vitam mors, sic & contra virum iustum peccator, & sic intuere in omnia opera Altissimi, duo contra duo, & vnum contra vnum. Dicitque Augustinus II. de Ciuitate Dei 18. Nullum Deus Angelorum vel hominum creasset, quem malum futurum esse praescisset, nisi pariter nosset, quibus eos bonorum vsibus commodatet, atque ita ordinem saeculorum, tanquam pulcherrimum carmen ex quibusdam quasi antithetis honestaret. Antitheta enim quae appellantur in ornamentis locutionis, sunt decentissima, quae latine appellantur opposita, vel contra posita. Sicut ergo ista contraria contrarijs opposita, sermonis pulchritudimem reddunt; ita quadam non verborum, sed rerum eloquentia contratiorum oppositione saeculi pulchritudo componitur. Apertissime hoc positum est in libro Ecclesiastici isto modo; Contra malum, bonum; & contra mortem, vita; sic contra pium, peccator. Et infra, eodem 23. Sicut pictura cum colore nigro v loco suo posita; ita vniuersitas rerum, si quis posset intueri, etiam cum peccatoribus pulchra est, quamuis per seipsos consideratos sua deformitas turpet. Idemque de vera religione 73. dicit, quod pulchritudo vniuersi non est consideranda in vna parte tantum, sed in omnibus, & in toto. Error quoque noster parti mundi adhaerens per se foedus est: sed sicut niger color in pictura cum toto sit pulcher, sic totum istum agonem decenter edit ex contrarijs incommutabilis diuina; prouidentia. Idem quoque Enchirid. 7. In vniuersitate illud quod malum dicitur, bene ordinatum & loco suo positum eminentius commendat bona, vt magis placeant, & laudabiliora sint, dum comparantur malis. Idem insuper de Natura boni 16. ita dicit, Priuationes sic in vniuersitate naturae ordinatur, vt non indecenter habeant vices suas. Nam & Deus certa loca & tempora non illuminando decenter tenebras facit; Si enim nos continendo vocem decenter interponimus silentium in loquendo, quanto magis ille quarundam rerum priuationes decenter facit, sicut rerum omnium perfectus Artifex. Vnde & in hymno trium puerorum, etiam Lux & tenebrae Iaudant Deum, id est, Iaudem eius in bene // confidentium cordibus pariunt. Item omne iustum a primo iusto scilicet Deo est iustum; et Deus vult illud esse iustum & esse. Omnis poena peccati est iusta, sicut patet 3I. huius, & vnum peccatum est poena alterius: Dicit enim Propheta, Non veniat mihi pes superbiae, &c. Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem, expulsi sunt, nec potuerunt stare Psalm. 35. Quare & Salomon; Fouea, inquit, profunda os alienae; cui iratus est Dominus, incidet in eam Parab. 22. Quod & patet ad Rom. 1. de illis qui cum cognouissent Deum, non sicut Deum glorificauerunt, aut gratias egerunt. Quapropter tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam. Vnde & Augustinus super illud Psalmi 35. praemissum, Audite, inquit, pedem superbiae, Qui cum cognouiscent Deum, non sicut Deum glorificauerunt. Venit ergo illis pes superbiae, vnde venerunt in profundum. Tradidit illos Deus in disideria cordis eorum, facere quae non conueniunt. Qui & super illud Psalmi 57. Sicut cera lique facta auferentur, sic dicit, Istas poenas pauci vident, propterea eas maxime commemorant Spiritus Dei. Audi Apostolum dicentem; Tradidit illos Deus, &c. Et enumerat multa quae peccata sunt, & poenas dicit esse peccatorum. Nam pmumpeccatum superbia est, uvltima poena ignis aut Infernus. Peccata vero damnatorum media inter illud primum peccatum, & hanc ultimam poenam, & peccata sunt, & poene, vt adulter sit, iam poena est, vt mendax, vt auarus, vt fraudulentus, vt homicida iam poene sunt. ? Cuius pecati poene? prioris Apostasiae: illius superbiae, qua dixerunt se esse sapientes, quia a se habere dicebant, quod a Deo acceperant: Quod & docet similiter, quinto contra Iulianum 3. & post diffuse & similiter libro sexto; Dicit quoque Gregorius super Ezechielem homil. 1I. Peccatum quod per poenitentiam citius non deletur, aut peccatum est, & causa peccati, aut peccatum, & poena peccati, aut peccatum simul & causa & poena peccati. Vnde Moses: Nondum completa sunt peccata Amorraeorum: & Dauid; Appone iniquitatem super iniquitatem eorum: & alius Propheta; Sanguis sanguinem tetigit, id est, peccatum peccato redditum est. Paulus quoque ait; Propterea tradidit illos, &c. Iohanni quoque per Angelum dicitur; Qui in fordibus est sordescat adhuc Quem sequitur Isidorus secundo De summo bono 19. dicens; Quod peccatum precedens est causa sequentis peccati, sequens vero peccatum poena est precedentis delicti, neque dum quicunque iusti sunt a Deo impelluntur vt mali fiant, sed dum mali iam sunt, indurantur, vt deteriores existant, sicut dicit Apostolus, Quoniam veritatem Dei non receperunt, vt salui fierent; immisit illis Deus spiritum erroris. Facit ego Deus quosdam peccare, sed in quibus iam talia peceata praecesserunt, vt iusto iudicio eius mereantur in desiderijs ire. Respondebitur forsitan quod vnum peccatum est poena alterius, sed secundum substantia puram actus, non secundum deformitatem ipsius; sed quomodo est hoc verum de actu peccati, cui magna delectatio, & nulla penitus tristitia admiscetur? cum etiam nullus actus sit essentialiter per se malus, per 26. huius. Et siquis dixerit, quod talis actus peccati est nociuus homini & poenalis, in quantum aufert ab eo iustitiam debitam quam habebat, & oppositam priuationem inducit, habet dicere consequenter, quod ablatio & priuatio talis passiua, est potius eius poena, & illa per se & proprie est peccatum, sicut 26. huius & Doctores plurimi contestantur: Alioquin etiam post peccare non remaneret peccatum. Quare & Petrus 2 Sent dist. 35. vlt. dicit, quod priuatio & corruptio boni dicitur poena secundum effectum, id est, secundum passionem, quae est effectus peccati, id est, peccare, ipsum & ipsam causantis, & dicit quod haec poena est Dei. Vnde & Augustinus de vera religione, 24. Defectus, inquit, iste qui peccatum vocatur, si tanquam febris inuitum occuparet, recte iniusta poena videretur quae peccantem consequitur, & quae damnatio nuncupatur. Qui & 5. contra Iulianum 14. loquens de malo homine male operante sic ait; Quod profecto illi peccatum est, quia malum facit, & poena peccati quia malum se patitur. Et si quis adhuc respondeat ad dictum Apostoli, & similia, sic glossando; Deus tradidit illos, &c. id est, deserendo tradi permisit, sicut etiam quidam Doctores glossare videntur, potest argui per cap. proximum, si permisit eos sic tradi, quod voluit eos sic tradi. Item dicit Augustinus, & concordant alij duo sancti, quod vt adulter sit, & mendax, &c. sunt poenae pec cati prioris. Sunt ergo aliquo modo iusta, volutaque a Deo. Item peccatum secundum est aliquo modo poena peccati prioris, vt patet per testimonia Scripturae, & Doctores praedictos; & si hoc non sit per intentionem nec voluntatem Dei, nec per intentionem nec volutionem peccantis, nec alicuius alterius hoc esset pure casualiter contra 29. huius; & etiam tunc non ordinate nec iuste puniret illud: Nihil enim ordinate vel iuste punit aliud, nisi ab aliquo iusto Iudice ordinetur in poena illius. Item tunc Deus non aliter traderet malos in desideria seu peccata quam bonos: Ambos enim tradit tantummodo permittendo, quod est contra Scripturam & Doctores praemissos. Propter namque pedem superbiae praecedentem ceciderunt, qui operantur iniquitatem, expulsi sunt, nec potuerunt stare. Quare & dicit Isidorus; Neque dum quicunoue iusti sunt a Deo impelluntur vt mali fiant, &c. innuendo quod aliqui dum iniusti sunt, sic impellantur a Deo, vt deteriores existant; & ideo dicit expresse quod Deus facit, tales peccare non alios; quod etiam sapiunt verba Apostoli allegata; Quoniam veritatem Dei non receperunt, immisit illis Deus spiritum erroris; vbi transtatio Ieronymi dicit expressius; Ideo immittet illis Deus operationem erroris, vt credant mendacio, 2. ad Thes. 2. Et Scriptura vbique loquens de talibus dicit; Propter quod, Ideo, Eo quod, vel aliquod simile, quod significat causam, ostendendo per hoc quod peccatum praecedens est causa sequentis. Item Lumb. 2. Sent. dist. 30. ostendit, quod vnum peccatum est poena alterius, & dicit; quod pec catum in quantum est poena peccati prioris est a Deo, non autem in quantum peccatum. Vel ergo intelligit, quod vt est poena peccati, est a Deo tautummodo permirtente, & sic est, vt est peccatum; differentia ergo nulla: vel quod est a Deo volente & ordinante, & tunc Deus vult peccatum fieri & esse, saltem in quantum est poena peccati prioris. Item ista videtur periculosa responsio, nisi per permissionem intelligat voluntatem Dei secundum quid, sicut capitulum proximum exponebat, sicut & Doctores, sic quandoque glossantes dictum Apostoli & similra. possunt exponi: Haec est enim responsio & exposito Iuliani haeretici, 5. libro contra eum ab Augustino diffusius reprobata. Iulianus enim sicut ibi 4. capitulo recitat Augustinus, sic exposuit dictum Apostoli; Tradidit illos Deus, &c. id est, tradidit deferendo, & non potentia, sed patientia. Contra quem sic inuehit Augustinus, Quaeris inaniter, quomodo intelligendus sit tradere Deus, multum laborans, vt ostendas eum tradere deserendo. Et infra, eodem. Dixit Apostolus quid mali ante fecissent, & adiunxit, Propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum. Proinde haec praecedentis est poena peccati, & tamen etiam ipsa pectum. Sed tu contra disserens eo modo tibi videris istam soluisse quaestionem, quia desiderijs suis Apostolus traditos dixit. Iam enim flagitiorum, iniquis desiderijs aestuabant, & adiungis quomodo per potentiam tradentis Dei, putandi sunt in talia facta cecidisse. Et Augustinus contra eum, Quid ergo plus factum est, obsecro te? aut vt quid diceret Apostolus, Aradidit illos Deus in desideria cordis eorum, sriam erant possessi quoquomodo malis deliderijs cordis sui? Nunquid autem consequens est, vt si quis habeat mala desideria, iam etiam consentiat eis ad committenda eadem mala? 7ac per hoc, aliud est habere mala desideria, aliud tradi eis, vt consentiendo eis possideatur ab eis, quod fit cum diuino iudicio traditur eis. Et infra 5. recitat multa de scriptura, per quae ostendit vnum peccatum esse poenam alterius. Dominus, inquit, miscuit illis spiritum erroris, & seduxerunt Aegyptum; Iterum, Quid errare fecisti nos, Domine, a via tua, obdurasti corda nostra vt non timeremus te; Iterum, Ecce tu iratus es, & nos peccauimus, propterea errauimus; Iterum, Per Dominum confortatum est, cor gentium, vt obuiam irent. Israel, vt exterminarentur; Iterum, Non audiuit Rex Roboam, &c. vt Dominus statueret verbum Prophetae; Iterum, Non audiuit Amasias, quoniam a Domino erat vt traderetur; Iterum, Pro eo quod dilectionem veritatis non receperunt, &c. Mirtet illis Deus operationem erroris, vti credant mendacio; Iterum, Propheta si errauerit, ego Dominus seduxi Prophetam, &c. Et iterum, Misit iram & indignationem per Angelos malos; & post testimonium de Amasia, dicit alia multa se posse commemorare, in quibus liquido apparet, occulto indicio Dei fieri peruersitatem cordis, vt non audiatur quod verum dicitur & inde peccetur, & sit ipsum peccatum praecedentis etiam poena peccati. Nam credere mendacio, & non crodere veritati, vtique peccatum est: Venit tamen ab ea caecitate cordis, quae occulto iudicio Dei, sed tamen iusto etiam peccati poena monstratur. Et infra, eisdem, sic alloquitur Iulianum, Quid est autem quod dicis, cum desiderijs traditi dicuntur, relicti per diuinam patientiam intelligendi sunt, & non per potentiam in peccata compulsi, quasi non simul posuit haec duo idem Apostolus, & patientiam & potentiam? vbi ait, Si autem volens Deus ostendere iram, & demonstrare potentiam suam attulit in multa patientia vasa ire, quae perfecta sunt in interitum. Et Infra 6. Quis dicat non peccasse Achab spiritui credendo mendacij? Quis dicat hoc peccatum non fuisse poenam peccati venientem de iudicio Dei, ad quem legitmendacem spititum siue missum, siue permissum? quis harum aliquid dicit, nisi qui dicit quod vult, & quod verum est audire non vult? quis vero ita desipiat, vt cum audierit quod in Psalmo canitur, Ne tradas me Domine a desiderio meo peccatori, hoc dicat orasse hominem, ne Deus sit patiens erga eum, si Deus non tradit vt mala fiant; nisi patientem bonitatem praebendo cum fiunt? Quid est autem quod quotidie dicimus, De hos inferas in tentationem, nisi vt non tradamur concupiscentijs nostris? vnusquisque enim temptatur; a concupiscentia sua abstractus & illectus. An forte hoc a Deo petimus, vt non sit erga nos patiens bonitas eius? Non ergo eius inuocamus misericordiam, sed potius iracundiam prouocamus? Quis ista sapiat sanus, imo vel quis furiosus haec dicat? Traditer: go Deus in passiones ignominiae, vt fiant quae non conueniunt, sed ipse conuenienter tradit, & fiunt eadem peccata & peccatorum supplicia praeteritorum, & suppliciorum merita futurorum: Sriquis gutem dixerit cum Lumbardo, quod Deus vult peccatum sub ratione, qua est prena, non sub ratione qua est peccatum, potest sic argui contra eum; Ista poena & peccatum perse, scilic etsub ratione qua est peccatum necessario & inseparabiliter contunguntur, & illa necessitas & infeparabilitas est a Deo, sicut ex praecedentibus satis patet:, Ipscenim, est prima necessitas ii & primum necesse esse. Vult ergo illa sic coniungi & esse coniuncta, & esse; vult ergo percatum esse. Item quicunque scit aliqua duo esse necessario & inseparabilitencopulata, & vult illa¬ taliter copulari, & scienter ac rationabiliter vult vnum, vult ¬ reliquum, maxime si circa vtrumque habeat aliquem actum voluntatis, sicut vigesimum secundum ostendit de Deo; Deus autem scit & vult ista duo taliter copulari, & scienter ac rationabiliter vult vnum, scilicet poenam peccati, ergo &st peccatum. Hoc statim potest patere, quia si A & Btaliter copulentur, & Deus vult A fieri & potest, A fit, & Bnecessario fit cum eo; & Deus nihil casualiter operatur; sed totum, ex intentione, sapientissima omnisuauiter disponente, sicut vigesimum nonum docet. Deus ergo vult B. & quodammodo facit illuda. Adhuc autem in consequentia necessaria qui vult antecedens, fuit consequens vt videtur; saltem in vniuersalii, licet non in particulari, & sub propria forma sua. Qui namque vult aliquod totum, vult aliquo modo omnes necessarias partes eius: Do¬ cet quoque Philosophus 2. Priorum, quod quicunque opinatur aliquod antecedens, & quod libet eius consequens similiter opinatur, saltem in vniuersali, licet fortassis quandoque in particulari, & sub forma propria opinetur oppositum cuiuspiam consequentis. Cur ergo nequaquam de volutione similiter iudicandum? Sed absit quod Deus quicquam velit in vniuersali & confuse, & illud nolit in particulari & distincte, aut sic oppositum eius velit, sicut praecedentia clare monstrant. Scit enim Deus distinctissime quicquid in antecedente quolibet continetur: Omnem enim consequentiam bonam nouit, vultque omnem bonam consequentiam esse bonam. Quomodo ergo Deus quodlibet suum volutum rationabiliter summe volens, vult aliquod antecedens, & aliquod consequens eius non vult, non solummodo priuatiue, sed etiam positiue, per actum videlicet volutioni contrarium positiuum. Si enim quicquam non velit, cur non potest rationabiliter illud sic nolle? Sed quis tantam conB trarietatem & irrationabilitatem in Deo vel leuiter suspicatur? Nonne & si Deus velit quic¬ quam, cui multa necessario sunt annexa, quomodolibet fieri a quocunque, illud sic fiet ab eo cum annexis huiusmodi vniuersis, decimo huius teste? & si aliquod tale annexum Deus non velit, potest rationabiliter illud nolle, nolutione videlicet positiua; quod si ponatur per indem decimum illud non sit. Simul ergo illud fit & non fit, & similiter illud totum. An non & si Deus vult aliquod antecedens, illud est iustum saltem respectu voluntatis iustitiaeque diuinae? quare & quodlibet consequens eius est simili modo iustum. Quapropter & a Deo totius Autore iustitiae volutum & amatum, sicut priora testantur, & Psalmus 10. contestatur, Iustus, inquiens, Dominus, & iustitias dilexit: Alioquin etiam posset Deus simul velle aliquod antecedens, & aliquod consequens eius nolle, imo & velle oppositum consequentis, quare & aliquod iustum nolle, & oppositum iusti velle. Nonne & secundum omnem rationem & legem, Logicam, Philosophicam, humanam, & diuinam, qui concedit, fatetur, dat, aut diE cit aliquod antecedens, facit & similiter omnia & singula, quae necessario consequuntur, nec debet admitti, neque permitti in opposito alicuius huiusmodi consequentis. Quis enim opposita, repugnantia, contradictoriaue admittet rationabiliter ab eodem, quia nec veritas haec admittit? Quomodo ergo Deus per suam rationabilissimam voluntatem aliquid ordinat, dat, aut dicit, & aliquid ipsum necessario consequens nullatenus ordinat, nec dat, aut dicit; quinimo vult, & dicit oppositum huius consequentis? & licet ista per se satis perspicua videantur; Ecce tamen testimonium Philosophi 2. Topic. dicentis, Omnis qui dixit quidlibet, quodammodo multa dixit, eo quod plura sunt vnumquodque ex necessitate consequentia, vt si hominem esse dixit, & quoniam animal est, dixit, & quoniam animatum est, & quoniam bipes, & quoniam mentis & disciplinae susceptibile. Quare quolibet vno interempto consequentium, interimitur & quod in principio est. Vnde & Thomas 1. contra Gentiles 8i, sic ait; Sapientis voluntas ex hoc quod est de causa, est de effectu, qui ex causa de necessitate sequitur: Stultum enim esset velle Solem existere super terram, & non esse dici claritatem. Et infra 83. Quicunque vult aliquid, necessario vult ea quae necessario requiruntur ad illud, nisi sit ex parte eius defectus, vel propter ignorantiam, vel quia a recta electione eius quod est ad finem intentum, abducitur per aliquam passionem, quae de Deo dici non possunt. Si ergo Deus volendo se, vult aliquid aliud a se, necessarium est eum velle omne illud quod ad volutum ab eo de necessitate requiritur, sicut necessarium est Deum velle animam rationalem esse, supposito quod velit hominem esse. Et infra 84. Si igitur Deus necessario vult ea quae requiruntur ad hoc quod supponitur velle, impossibile est eunt velle ea quae eis repugnant. Hoc etiam testatur Philosophus 3. Ethic. 12. sub his verbis, Trrationabile iniusta facientem non velle iniustum esse, aut stuprantem, incontinentem. Si autem non ignorans aliquis operatur ex quibus erit iniustus, volens iniustus vtique erit. Item alias posset quis simili ratione, duorum taliter coniunctorum, puta vnius rei spiritualis & alterius temporalis, emere vnum vel vnam rem scilicet temporalem, reliquum vel reliquam non emendo, sed eam quasi gratis recipiendo, sine aliqua Symonia, cuius contrarium videtur determinatum per Dominum Papam Paschalem, sicut recitatur in Canone, Causa I. quaest. 3. Si quis obiecerit, in haec verba: Si quis obiecerit, non consecrationes enim, sed res quae ex consecratione proueniunt, penitus desipere probatur. Nam quisquis eorum alterum vendiderit sine quo nec alterum prouenit, neutrum inuenditum dereliquit. Et recitat hoc Lumbardus 4. sentent. distinct. 25. Ad hoc etiam facit Augustinus 83. quaest. 15. arguens isto modo; Intellectus intelligit se, ergo est finitus sibi, nec infinitus esse vult, quamuis possit, quia notus sibi esse vult. Amplius autem potest similiter argui de actibus homicidij, furti, & similibus; [cum quibus / cum suis omnibus circumstantijs positis ne¬ cessario conunctum est peccatum. Quod si Deus sic vuit illos, imo & facit, sicut praecedentia docuerunt, quod etiam vult peccatum. Istam quoque sententiam & Iohannes Scotus, super 1. Sentent. distinct. 41. tenere videtur 18. huius praescriptus. Oppositum autem huius multipliciter suadetur: Si Deus vult peccatum, Deus est Autor peccati, teste Augustino 83. Quaest. 3. sic dicente, Deo Autore cum dicitur, illo volente dicitur; Et tunc Deo Autore fieret homo deterior, contra Augustinum supra, eodem, taliter arguentem; Nullo homine sapiente autore, fit homo deterior; est autem Deus omni homine sapiente praestantior, multo minus: Igitur autore Deo non fit homo deterior. Et infra Quaest. 2I. probat, quod Deus non est autor mali, quia non est causa deficiendi, nec tendendi ad non esse quod sit peccando, cum ipse sit summum bonum & causa essendi. Item si Deus vellet peccatum, cum per decimum voluntas sua non possit esse non efficax, ipse esset aliqua causa peccati, & cum in omni causatione ipsius cum creatura, ipse sit causa prima; vt videtur, sequeretur, quod Deus esset prima causa peccati, contra Augustinum 3. De libero arbitrio 28. disputatione inuestigantem p primam causam peccati, & sic finaliter concludentem; Aut igitur voluntas est prima causa peccandi, aut nullum peccatum est causa peccandi, nec est cui recte imputetur peccatum nisi peccanti: Non est ergo cui recte imputetur nisi volenti. Et infra 35. Peccata, vt iamdiu // disseruimus, non nisi propriae voluntati animarum tribuenda sunt, nec vlla vlterior peccatorum causa quaerenda est. Item si Deus vult peccatum, & per 10. voluntas sua est efficax, Deus facit peccatum, & qui facit peccatum seruus est peccati, Ioh. 8. Deus ergo est seruus peccati & peccat. Item August. in de Confutatione haereticorum 16. falsa capitula sibi imponentium, responsione 5. dicit; Quod a Deo prorsus non est peccatum, nec cuiusquam peccati autor est, sed naturae Creator; et fere in qualibet responsione, dicit expresse, quod nullus ex Dei voluntate cadit in peccatum, nec praedestinauit aliquos ad peccandum. Item tunc posset quilibet licite gaudere de peccato proprio, & similiter alieno quocunque: Scit enim quod Deus vult illud. Item tunc omnis male volens habet rectitudinem voluntatis; haec enim est velle sicut Deus vult eum velle, vt patet per Anselmum de libero arbitrio 8. & de concordia 5. & quilibet talis vult sicut Deus vult eum velle. Item tunc quilibet sciens hanc partem deberet, vel saltem licite posset velle peccare,; quia illa est voluntas Dei iusta cui cognitae debet homo quantum potest, se licite conformare. Quare & sic faciens non peccaret, simul ergo peccaret & etiam non peccaret. Vnde & Augustinus 3. de libero arbitrio 26. Si hoc debet quisque quod ac cepit, & sic homo factus est vt necessario peccet, hoc debet vt peccet. Cum ergo peccat, quod debet, facit; quod si scelus est dicere; neminem natura sua cogit vt peccet, sed nec aliena. Et infra 28. loquens de prima causa malae voluntatis, sic ait; Quaecunque illa causa est voluntatis, aut iusta profecto est, aut iniusta; si iusta, quisquis ei obtemperauerit, non peccabit. Et Anselmus De veritate duodecimo. Quicquid debet esse recte & iuste est, nec aliquid recte & iuste est nisi quod debet esse. Item nullus iuste est accusator, aut vltor facti, cuius est autor; sed Deus iuste est accusator & vltor peccati. Item Psalmo quinto; Non Deus volens iniquitatem tu I es; & 44. dilexisti iustitiam, & odisti iniquitatem; & Parab. 6. Sex sunt, quae odit Deus, & septimum detestatur anima eius &c. Et Abacuc 1. Domine, mundi sunt oculi tui, ne videas malum, & respicere ad iniquitatem non poteris; Et Ioh. 1. Sine ipso factum est nihil, id est, peccatum, secundum Augustinum homilia prima. Imo & istam sententiam tota Scriptura Canonica, & omnes sancti, & doctores videntur profiteri concorditer, & vnanimiter sustineres Haec igitur que videtur discordia, si per distinctionem de voluntate praemissam capit. proximo, reducatur ad medium, forsitan concordatur: Deus enim nequaquam simpliciter vult peccatum, sed secundum quid tantummodo, vt est dictum. Deum namque velle simpliciter aliquod factum, vt sonat in communi modo loquendi, est diligere illud approbare tanqua bonum & finaliter premiare, & quia Scriptura & Sancti sic loquuntur, negant Deum velle peccatum. Vulgus etiam intelligit sic & non aliter, ideoque illud non est dicendum coram eis, quia illud nimis abhorrent; & bene, secundum intellectum que habent. Tantum enim intelligunt Deum velle secundum primum membrum distinctionis premissae. Vnde dicit Hugo I. de Sacraa. part. 13. Cum dicitur, Deus vult bonum, bene sonat, si vero dicitur Deus vult malum, graue est auditui, & non recipit hoc pia mens de bono, quia vult malum. Videtur enim hoc solum dici cum dicitur, Deus vult malum, quia bonus malum diligit, & approbat quod prauum est, & amicam sibi reputat iniquitatem, & gaudet de consimili & bonum putat quod malum est; & ideo // refutat hoc pia mens, non quia quod dicitur non bene dicitur, sed quia quod bene dicitur, non bene intelligitur. An non etiam dici posset, quod in toto vniuerso non est inordinatio, deformitas aut peccatum simpliciter, sed secundum quid tantum? non simpliciter, quia non in respectu causae primae & summae, omnia positiua & priuatiua, entia & non entia cum summa sapientia, pul¬ chritudine, & iustitia suauiter disponentis, sicut praemissa decimo tertio huius, 140. & 330. suaserunt. Nonne & 33. huius ostendit, quod nullus actus est iniustus simpliciter, imo quod omnis actus est iustus respectu voluntatis diuinae, licet aliquis sit iniustus respectu voluntatis creatae, a voluntate diuina, squantum ad ipsam attinet licet non possit simpliciter) delirantis: Docetque vicesimum sextum huius, quod omnis actus secundum substantiam ipsam actus, non est malus, sed bonus, & factus a Deo, quod & nonum huius confirmat. Quilibet ergo actus respectu Dei autoris est iustus; quare & omne necessario consequens actum quemcunquee Si enim antecedens est iustum, & quodlibet ipsum necessario consequens iustum erit, sicut & verum; Et aliquis talis actus, & aliquod ipsum necessario consequens est peccatum. Videtur ergo quod non sit aliqua inordinatio, deformitas, aut peccatum simpliciter in toto vniuerso, sed secundum quid tantummodo, respectu videlicet inferiorum causarum, ordinationem superioris causae volentium, licet non valentium perturbare. Quare & quantum in eis est, ipsam violant & perturbant, sicut ex vicesimo sexto, & proximo huius patet. Quapropter & potest non improbabiliter aestimari, quod Deus saltem secundum quid vult peccatum, licet non simpliciter, quia non secundum seipsum, sicut tricesimum tertium hoc verbum simpliciter exponebat. Non enim vult peccatum nisi forsan sicut Medicus in medicaminibus suis? venenum, in quantum scilicet valet ad exercitium bonorum, ad punitionem malorum, ad pulchritudinem vniuersi per antiperistasin contemplandam, & ad similia superius recitata. Quare & Ammonius superius recitatus dicit; quod Dij habent cognitionem omnium, etiam contingentium, velut omnia, quae in mundo producentes, nedum substantias, sed & operationes earum, eas quae secundum naturam, & eas quae praeter naturam. Et addit: Quod quidem praeter naturam simul intrauit cum necessario ordine subiecto decurrentiae entium, in his quae nata sunt hoc participare, non priacipaliter, sed secundum modum qui dicitur, parypostaseos. scilicet, secus existentiae. Algazel etiam quinto Metaphysicorum vlt. agens de prouidentia Dei, & malo, sic ait; Bonum prouisum est per se, malum vero prouisum est accidentaliter. Vnumquodque igitur ordinatum est, & haec est similiter sententia Auicennae. Nonne & Scriptura & Ecclesiae sic loquitur, saepe dicens; Deum nolle mortem peccatoris aut impij, nec in hominum perditione laetari? An non Dominus ipse dicit; Nunquid voluntatis meae est mors impij? Exe. 18. An non & Sap. 1. sic scribitur; Deus mortem non fecit, nec laetatur in perditione viuorum; quibus & occurrunt multa similia in Scriptura. Annon & cosimilia Ecclesiae sepe canit?

Sed quomodo debent ista sane intelligi? certum est enim quod Dominus damnabit impios, maledictos, & filios perditionis, ad mortem & perditionem aeternam, & hoc volendo non volutione noua sed aeterna, nec volutione tristi sibi, sed laeta, quinimo summe laeta, sicut 39a. pars corollarij primi huius, 9. huius, & 23. cum tertia parte corollarij primi huius, Scriptura Canonica, & fides Ecclesiae clare docent. Annon & Scriptura testatur, quod fames & mors ad vindictam creata sunt, Ecclesiast. 39. Annon & Deuteronom. 28. Moses ita dicit; Quod si audire nolueris vocem Domini tui, &c. venient super te omnes maledictiones istae, &c. Et sicut ante laetatus est Dominus super vos, bene vobis faciens, sic laetabitur disperdens vos atque subuertens. Annon & Sapientia Dei dicit rebellibus; Ego in interritu vestro rideboParabol. 1. nec mirum: Laetabitur enim Dominus in omnibus operibus suis, Psalm. 103. Et quomodo ista contrarietas, vt videtur, ad concordiam reducetur, aut nulla esse monstrabitur, nisi suffragio distinctionis praemissae? Quare & Augustinus 5. contra Iulianum 15. Haec, inquit Iuliano, asseueras esse contraria, quasi fieri non possit, vt vnum atque idem malum, & Diaboli iniquitate, & Dei aequitate peccantibus ingeratur; neque hinc sibi ipsa diuina aduersantur eloquia, quia scriptum est; Deus mortem non fecit; itemque scriptum est; Vita & mors a Domino Deo, quia deceptor hominis causa mortis est Diabolus, quam non vt primus autor eius, sed vt peccati vltor intulit Deus. Huic quoque modo loquendi de velle, & nolle, concordant nonnulla Philosophica, & Theologica proximo huius scripta. Secundum distinctionis igitur biuium praelibatae, currunt, vt videtur, nec obuiantiam obiecta. Illud nempe Augustini, Deo autore, non fit homo deterior, videtur posse intelligi modo dicto, videlicet Deo autore principaliter, id est, principaliter hoc volente. Et si cuipiam hoc non placet, dicat mihi quomodo, Deo autore, facit homo omnem actum peccati, secundum substantiam totam actus, sicut tertium huius, & 4. 26. 27. & sequentia manifestant? & quomodo istud Deo conueniat, & non illud? & si Deo autore homo haec facit, quomodo Deo autore non fit homo deterior? & certe per hoc vnum potest ad omnia poene obiecta quod amodo responderi. Verum est tamem & aliter, & veraciter dici posse, quod videlicet, Deus no est autor peccati, sicut recte facti; huius enim sic est autor, quod ipse solus supernaturaliter creat, & dat recte facienti fidem, spem, & charitatem, & forsita alios habitus ad meritum inclinantes, & omne meritum facientes, non sic autem ex parte peccati. Vt tamen intentio Augustini & aliorum Sanctorum magis appareat, aduertendus est modus eorum loquendi & intelligendi, cum negant Deum velle peccatum, & causa negationis huius est pensanda. Causa autem huius negationis videtur ista, quia Apostolus, & Augustinus, ac alij Sancti posuerunt praedestinationem, praescientiam, & similia exparte Dei, voluerunt Pelagiani, & alij haeretici excusare. peccantes a suis peccatis, & retorquere causam & culpam in Deum, qui sic praedestinauit vel praesciuit, Volunt igitur Sancti dicere, quod Deus per suam praedestinationem, praescientiam vel aliquid huiusmodi non cogit eos contra voluntatem suam ad peccandum; sed quod ipsi peccant libere & propria voluntate; & quod Deus praedestinando, praesciendo, seu volendo peccata non peccat, nec facit iniuste, nec est prima causa imputabilis, seu culpabilis peccatorum, sed quod prima causa imputabilis & culpabilis est propria voluntas peccantis. Vnde Anselmus de Concordia 5. dicit; Conqueruntur multi quia putant ad salutem vel ad damnationem nihil valere liberum arbitrium, sed solam necessitatem propter Dei praescientiam. Et infra 7. Qui¬ B dam clamant, dicentes, Sic praescitum & praedestinatum erat a Deo, & ideo necessitate factum est, nec aliter fieri potuit, quos & redarguit consequenter. Et infra vlt. dicit, quod solam cuspa hominis mala fiunt, quae operatur, non culpa Dei. Quare & Augustinus 3. de libero arbitrio a& in sententijs Prosperi 38I. Deus, inquit, neminem ad peccandum cogens, praeuidet tamen eos qui propria voluntate peccabunt. Cur ergo non iudicet iustus, quae fieri non cogit praescius? Sicut enim memoria tuam non cogis facta esse, quae praeteriere; sic Deus praescientia sua non cogit facienda quae futura sunt. Et sicut tu quaedam, quae fecisti, meministi, nec tamen quae meministi omnia fecisti: Ita Deus omnia quorum autor est, praescit, nec tamen omnium, quae praescit, ipse autor est: quorum autem non est malus autor, iustus est vltor. Ecce quod negat Deum praescium peccatorum cogere ad peccandum; & quod prius dixit simpliciter, quod Deus non omnium, quae praescit, quia non malorum est autor, statim determinat & exponit, Quorum, inquiens, non est malus autor; & subdit, Iustus est vltor: sicque Deum a peccato excusat, & peccatorem accusat. Item Apostolus ad Rom. 9. tractans de praedestinatione Iacob, & reprobatione Esau, non ex operibus, sed secundum electionem Dei vocantis; Quid ergo dicemus, nunquid iniquitas apud Deum? Absit; Et supra, 3. Quid siquide illorum non crediderunt, nunquid incredulitas illorum fidem Dei euacuabit? Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax, sicut scriptum est, vt iustificeris in sermonibus tuis, & vincas cum iudicaris. Si autem iniquitas nostra iustitiam Dei commendat, quid dicemus? nunquid iniquus est Deus, qui infert iram? Absit: Si enim veritas Dei in meo mendacio abundauit in gloriam ipsius, quid adhuc & ego tanquam peccator, iudicor? Vbi remouet a Deo iniquitatem, infidelitatem & iniustitiam; vbi Glossa recitat quosdam carnaliter sapientes, qui ex illo dicto prophetico, Peccaui, vt iustificeris in sermonibus tuis, & vincas cum iudicaris, arguebat, quod Deus voluit nos peccare, vt comparatione nostri, iustus appareret, & dum dimitteret nobis peccata, misericors; & quod peccata nostra illi proficiunt atque prosunt; & quanto amplius peccamus, tanto magis ei placet, & amplius iustitia & sanctitas eius crescit, Vbi & dicit Ambrosius sicut recitat ibi Glossa, Manifestum est, quod si ad gloriam Dei proficit mendacium hominum, vt ille solus verus appareat, peccatores non sunt dicendi, qui peccant, quia non voluntate, sed impulsu eius videbuntur peccare, quod absit; & est sensus, Si Deus meo mendacio, id est peccato, verax appareat, quare me iudicat tanquam peccatorem? Item Augustinus Enchirid. 78. Cum, inquit, respondisset Apostolus, Absit, id est, Absit vt sit iniquitas apud Deum; mox vt probaret, nulla hoc Dei iniquitate fieri dicit: Mosi enim ait, Miserebor cui misertus ero, & misericordiam praestabo cui misericors fuero. Idem de praedestinatione contra Pelagianos 9. sic ait, Qui absque praedestinationis gratia sunt, id est, alieni a proposito Dei, & perdurant in operibus malis; si etiam ex hac migrauerint vita, vt vos putatis, non eos dicimus ita a Deo hominum opifice ordinatos, vt perirent, tanquam ipse illis mores malae vitae creauerit, ipse ad omne opus mortis inuitos praecipitauerit. Absit hoc ap diuino proposito: Non enim volens iniquitatem est Deus, nec mandauit cuipiam impie agere. Ecce intellectus & glossa autoritatum talium in scriptura. Et infra vlt. Quoniam hicilliquide vtraque pars dicere nihil valemus, credamus tantum reum mortis ex Iudicis voluntate pendere, ne quisqua putaret, diuino vitio fieri, non omnes saluari, dixit Apost. Qui vult omnes saluos fieri. Quapropter omnes homines qui saluantur, Deo volente saluantur: Deus enim noster, Deus saluos faciendi, & Domini, exitus mortis, & quia ira in furore eius, & vita in voluntate eius. Et de praedestinatione Sanctorum 12. Praedestinatione quippe Deus ea praesciuit, quae fuerat ipse facturus. Praescit autem quae non facit, sicut quaecunque peccata, quia etsi sint quaedam, quae peccata sunt & poenae peccatorum, vnde dictum est, Tradidit illos Deus in reprobam mentem vt faciant, quae non conueniunt, non ibi peccatum Dei est, sed iudicium. Et 5. contra Iulianum 5. loquens de Achab decepta per falsos prophetas, sic dicit, Rex ipse peccauit, falsis credendo prophetis: At haec ipsa ilerat & poena peccati, Deo iudicante & mittente Angelum malum, vt apertius intelligeremus, quomodo in Psalmo dictus sit misisse iram indignationis suae per Angelos malos. Sed nunquid errando? nun quid iniuste quicquam, vel temere iudicando, siue faciendo? Absit: Sed non frustra illud dictum est, Iudicia tua, sicut multa abyssus, & o altitudo diuitiarum sapientiae & scientiae Dei &c. Idem 1. Retract. 21. dicit, Dixi, nullius mortem Deus quaerit, quod sic accipiendum est, quia homo acquisiuit sibi mortem, deserens Deum, vel non recurrens ad Deum secundum quod scriptum est, Deus mortem non fecit. Ecce, secundum quid, id est, non secundum illud, seu illum modum qui peccatum importat, est mors a Deo, secundum // quid, vel // quod est ab homine; & addit, Sed etiam illud non minus verum est vita & mors a Domino Deo est. Et infra 26. Ne male intelligatur quod dixi, Deus mali autor non est, quia omnium quae sunt, autor est, quia in quantum sunt omnia, in tantum bona sunt, & ne hinc putetur non ab illo esse poenam malorum, quae vtique malum est his qui puniuntur; sed hoc ita dixi, quemadmodum dictum est, Deus mortem non fecit, cum alibi scriptum sit, Mors & vita a Domino Deo est. Malum est quidem malum, sed in bonis operibus Dei, quoniam iustum est, vt mali puniantur; & vtique bonum est omne quod iustum est. Item Greg 25. Moral. 15. super illud Iob 34. Regnare facit hypocritam, &c. quod ergo tunc Antichristus super impios regnabit, non est ex iniustitia iudicantis, sed ex culpa patientis. Et infra, Qui malum rectorem patitur, culpam proprij magis accuset operis, quam iniustitiam gubernantis. Lumbardus quoque tales autoritates intelligit modo dicto, pro quo I. sent. dist. 38. adducit Augustinum super Iohannem dicentem, Deus futu rorum praescius per Prophetam praedixit infidelitatem Iudaeorum, sed non fecit: Non enim ideo quenquam ad peccandum cogit, quia futura hominum peccata praenouit; Illorum enim peccata praesciuit, non sua. Idemque de gratia, & libero arbit. 3. contra excusantes peccantes, & accusantes Deum, sic dicit; Sunt homines, qui etiam de ipso Deo se excusare conantur, quibus dicit Iacobus Apostolus, Nemo, cum tentatur, dicat, quoniam a Deo tentatur; Deus enim intentator malorum est. Item de ipsis se excusare volentibus respondet liber Prouerb. Salomo nis, Insipientia viri violat viam eius. Deum autem causatur in corde suo: Et liber Ecclesiastici dicit, Ne dixeris, quia propter Deum recessi; ne dixeris, quia ipse me induxit. Et infra5 Nemo causetur Deum in corde suo, sed sibi imputet quisque cum peccat, neque cum aliquid saeuum operatur, alienet hoc a propria voluntate. Et si quis arguat, quod eadem ratione esset dicendum, quod Deus non vult, nec facit merita nostra bona, quia neminem cogit inuite mereri; Dicendum quod merita aliter tribuuntur Deo quam peccata, scilicet propter habitus a solo Deo creatos, & nobis infusos ad merita excitantes, & merita omnia facientes; & quia Deus in merito cuiuscunque est ra causa imputabilis & laudabilis, propter illud & meritum diligit & approbat, & praemium ei parat; non sic ex parte peccati. Vnde Ansel. de concordia 6. Facit, inquit, Deus in omnibus volutatibus, & operibus bonis, & quod essentialiter sunt, & quod bona sunt; In malis vero non quod mala sunt, sed tantum quod per essentiam sunt. Quomodo autem Deus bona faciat sola sua bonitate, & mala solam culpa hominis, vel diaboli; & qualiter homo bona faciat, per liberum arbitrium praestante gratia & malum sola sua operante propria voluntate; & quid habeat Deus in malis sine culpa sua, & homo in bonis cum Iaude sua, vt tamen bona hominis videantur aperte imputanda Deo, & mala homini, cum de gratia & libero arbitrio tractabimus, vt puto, Deo donante apertius patebit. Similiter intelligendum est quod dicit Scriptura Sacra & Doctores saepissime, scilicet poenam esse a Deo, non culpam: Poena enim est a Deo tantum sine homine coagente, non sic culpa; & poena similiter est a Deo puniente, imo prima & principali causa puniente; sed culpa vel peccatum non sic est a Deo, tanquam a prima causa culpabili vel peccante. Et si adhuc dicatur quod semper male sapit multis dicere, Deum qualitercunque velle peccatum, pro certo verum est, & hoc forsan secundum Hugonem vbi prius, non quia quod dicitur, non bene dicitur, sed quia quod bene dicitur, non bene intelligitur. Vtinam igitur acciperent sal sapientiae saperent & intelligerent sapidam sano gustui veritatem, scirentque nullum esse malum in mundo, quod non est propter aliquod magnum bonum, & forsitan propter aliquod maius bonum. Cur ergo subtraheretur a mundo & a Deo totius mundi autore, iste modus benefaciendi, seu benefactionis mirus & magnus; Imo miraculosius videtur, & maius facere bona ex malis, quam ex bonis, aut facere bona sola. Et proculdubio ita male sapit multis, si dicatur Deum velle & facere actum incestus patris cum filia, filij cum matre, professi continentiam cum professa, parricidij, seditionis, blasphemiae, & caeterorum similium; & tamen tam Sancti, quam Philosophi ita dicunt, sicut praehabita manifestant: Quis enim in tali A incaestu praeparat semen & mouet, creat & infundit animam faetui, nisi Deus? Et quomodocunque sonet, sic loquuntur Sancti Dei, imo Spiritus Dei qui loquitur in eis, sicut erat superius recitatum. Et Esaiae 26. Domine, omnia opera nostra operatus es in nobis; Et infra 43. Ego Dominus formans lucem & creans tenebras, faciens pacem & // creans malum, Et Amos 3. Si erit malum in Ciuitate quod Dominus non fecit? Dicitque Apostolus 2. ad Corinth. 5. quod Christum pro nobis peccatum fecit Deus, quod non paucorum simplicium auribus secundum superficiem literae iudicantium multum horribilius insonaret; Ideoque Iudex noster iustissimus sic prohibuit, & aliter docuit iudicare, Nolite inquit, iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate Ioh. 7. Per haec patet ad obiecta, quae arguunt de autorizatione peccatoris a Deo, & quomodo Deus non sit prima causa peccati, quia non est prima causa imputabilis ad culpam, & de tali loquitur ibi plane autoritas Augustini, & sumitur fortassis modus ille loquendi ex illo Psalmi 31. Beatus vir, cui non imputauit Dominus B peccatum. Ad aliud quod arguit, quod Deus facit peccatum, redarguendum similiter de actu reali peccati: Respondendum tamen per distinctionem penes secundum modum amphiboliae. Potest enim illa sumi proprie vel transmutiue, & secundum vsualem modum loquendi, & sicut dicit Philosophus I. Elench. quando soliti sumus sic dicere. Primo modo non est vera, quia peccatum proprie nihil est nec esse potest per 26. huius; quare nec est factibile aquocunque; Quapropter & sicut idem 26. recitat ab Augustino, Peccatum sic non habet aliquam causam efficientem, sed tantum deficientem. Transumptiue potest adhuc intelligi dupliciter; Primo, sicut est vsitabilior modus loquendi, secundum quod dicimus, quod facere peccatum est peccare, & qui facit peccatum peccat; & sic loquitur Euangilista, & sic Deus non facit peccatum; Secundo quod Deus facit alique actum positiuum in creatura rationali, ex quo consequitur, vel cum quo coniungitur peccatum illius creaturae, non Dei, & sic Deus facit peccatum: Ipse enim omnia opera nostra facit, sicut superius est ostensum. Ad aliud Aug. de confut haeret, respondetur similiter instantiue per actum positiuum peccati, alia tamen responsio patet ex processu ibi & alibi, sicut iam fuerat allegatum: Cum enim dicit peccatum non esse a Deo & similia, intelligit modo dicto, scilicet quod peccatum non est Deo cogente, seu impellente quenquam inuite, & ita quod reddat hominem excusatum, & Deum accusatum. Vnde responsione 16. ita dicit, Non perseueraturi, cum a pietate deficiunt, non ex Dei opere, sed ex sua voluntate deficiunt. Ecce non ex Dei opere, secundum quod voluntatem eorum excludat, aut ei contrarietur, sed aduersatiue, & contrarie ex sua voluntate deficiunt. Et sequitur, Nec impelluntur vt cadant, nec eijciuntur vt deserant. Ecce per hoc negat coactionem aut violentiam a Deo inferri talibus ad peccandum. Item supra, ponitur haec obiectio vndecima contra eum, quod quando incestant patres filias, & filij matres, ideo fiat, quia Deus ita praedestinauit vt fieret. Respondet Augustinus, Si Diabolo obijceretur, quod talium facinorum ipse autor, ipse esset incentor, puto quod aliqua ratione exonerare se D hac posset inuidia, & alium scelerum patratorem, de ipsorum voluntate vinceret, quia & si delectatus est furore peccantium, probaret tamen se non intulisse vim criminum. Qua ergo insipientia, quauc dementia definitur ad Dei esse referendum consilium, quod nec Diabolo intotum ascribi potest? Ecce quod ad intellectum Augustini, Diabolus etiam non est autor peccati humani, ita quod homo per illum se posset totaliter excusare, quia non infert vim criminum, nec peccatum Diabolo potest ascribi in totum, quia homo consentit, & cooperatur libere & propria voluntate. Aliud quod quilibet posset licite gaudere, procedit similiter de essentia actus mali, & nihilominus non procedit. Ponatur enim quod Deus velit te tristari & non gaudere, & facias hoc scienter, ergo debes de hoc gaudere; quomodo sequitur? Et sicut forsan bonus filius & gratus non debet gaudere de morte patris sui temporali vel aeterna, quamuis sciat illam sibi a si Deo infligi, sicut nec forte beata Maria, neque Discipuli de occisione Christi gaudebant, sed magis dolebant, sicuti & caeteri Christiani deuoti, scientes nihilominus nihil circa Christum casualiter aut fortuitu contigisse, sed totum ex voluntate diuina & prouidentia disponente. Et si adhuc forsitan replices, Si Deus vult peccatum, debes tu aut potes similiter licite illud velle, quare & similiter gaudere de illo, dicente Scriptura, Desiderium si compleatur, delectat animam, Parabol. 13. Potest secundum Anselmi, Augustini, & aliorum Patrum sententiam responderi, quod rectitudo voluntatis non semper est quenquam velle quod Deus vult, sed quod Deus vult eum velle cum circumstantijs requisitis, quapropter & similiter de gaudere. Vel forsitan posset dici, quod peccatum in quantum est poena, & a Deo, est illius tamen quodam modo, sicut ex praemissis hic & tricessimo secundo huius apparet. & sic forsan potest homo gaudere de illo, non autem in quantum est peccatum liberae voluntatis. Pro quo dicit Gregorius, vicesimo secundo, Moral. 10. super illud Iob tricesimo primo, Si gauisus sum ad ruimam eius qui me oderat; Cum peruersum quenquam omnipotens Deus percurit, condolendum est miseriae pereuntis, & congaudendum iustitiae Iudicis. Illud autem Anselmi, quod rectitudo voluntatis est quenquam velle, sicut Deus vult eum velle, procedit similiter de ipsa substantia actus mali. Constat quoque quod illa definitio secundum illa verba praecise non est conuertibilis cum rectitudine voluntatis, illa, inquam, rectitudine, quae reddit volentes rectos corde, & iustos moraliter: Sic enim equus, pueri, moriones, & similes, quodcunque volentes, essent moraliter recti corde & iusti, sicut ex nono huius, 27. & sequentibus plane constat. Neque si Deus velit quippiam fieri per Iohannem, & ipse voluntatiem, sed ignoranter, & non intendenter hoc facit, ignorando videlicet, quod Deus hoc velit fieri per eum, neque habendo intentionem directam ad Deum, sed praeter eum vel contra, sicut frequenter contingit, sicuti 32. huius praemissa testantur, dicendus est velle recte moraliter neque iuste, sicut Philosophis moralibus, & Theologis satis constat: Quis enim nesciat opera exintentione operantium iudicanda, sicut tota secta Stoicorum concorditer attestatur. Philosophus etiam septimo Politicorum 15. Duo, inquit, sunt in quibus sit bene omnibus; vnum quidem in eo quod est intentionem & finem actionum poni recte; vnum quidem inuenire actiones ferentes ad finem. Et sexto Ethicorum 10. Opus perficitur de secundum prudentiam, & secundum moralem virtutem: Virtus quidem enim intentionem facit rectam, prudentia autem quoad hanc. Et infra; Iusta dicimus operantes quosdam nequaquam iustos esse, puta a legibus ordinata facientes, vel nolentes, vel propter ignorantiam, vel propter alterum quid, & non propter ipsa, quamuis operantur quidem quae oportet, & quaecunque oportet studiosum, sed vt sic videtur, & qualiter habentem operari singula, velut sit bonus, Dico autem puta propter electionem, & ipsorum // gratiam operatorum. Qui & secundo Ethicorum, quarto, ponit conuenientia artis & virtutis in isto, quod ad hoc, quod aliquis sit artifex, puta Grammaticus, non sufficit quod faciat opus artis, puta opus grammaticum, sed & requiritur, quod faciat illud artificialiter, puta grammatice secundum grammaticam scilicet existentem in eo: Dicit enim; Contingit grammaticum quidem facere & a casu, & alio supposito. Tunc igitur grammaticus, si grammaticum quidem faciat, & grammatice, hoc autem est secundum eam, quae in ipso est, grammaticam, innuens quod contingit similiter in virtute. Vbi & statim ponit differentiam artis & virtutis sic dicens; Adhuc neque simile est in artibus & virtutibus. Quae enim ab artibus fiunt, bene habent in eis, sufficit igitur haec qualiter habentia fieri: quae autem secundum virtutes fiunt, neque si haec oualiter habeant, iuste vel temperate operata sunt, sed & si operans qualiter habens operetur: Primum quidem si sciens, deinde si eligens, & eligens propter hoc. Quis insuper nesciat operationes morales nequaquam ex sola substantia operis, sed multo per amplius ex circumstantijs discernendas; quarum vna est, nec minima, qua intentione, cuius finis obtentu, cuius finaliter gratia opus fiat. Quare & Philosophus tertio Ethicorum. 3. septem circumstantias morales enumerat, quis, quid, circa quid, & in quo, quo, cuius gratia, & qualiter. Istam quoque sententiam plane monstrant multae autoritates Catholicae recensitae in ostensione 32. partis corollarij primi huius; imo & totius fidei Catholicae summus Autor, sub Metaphora oculi simplicis atque nequam: Hanc enim quis vspiam dubitat ad intentionem interioris oculi referendam. Quapropter & ipsemet Anselmus qui de veritate 12. docet, quod veritas, rectitudo & iustitia sunt idem realiter, imo & quod inuicem sese definiunt, De libero arbitrio 3. & 8. & de concordia, 3. & 8. definit iustitiam esse rectitudinem voluntatis propter se seruatam, videlicet propter ipsam rectitudinem siue iustitiam, quod fieri nusquam potest nisi per intentionem directam finaliter ad rectitudinem seu iustitiam propter ipsam. Quare & de concord. 8. sic ait: Sed ne quis existimet autoritate diuina dici iustum illum vel rectum, qui non nisi propter aliud tenet rectiE tudinem voluntatis, Dicimus iustitiam esse rectitudinem voluntatis propter se seruatam: Qui enim solum propter aliud illam seruat, non eam diligit, sed illud propter quod illam seruat, & ideo non est dicendus iustus, nec talis rectitudo nominanda est iustitia. Idem & de veritate I2. praemisso, quod quicquid debet esse recte & iuste est, nec aliquid recte & iuste est nisi quod debet esse; quaerit, an lapis descendens debeat dici iustus, quia facit quod debet? & respondet quod non, quia non vult quod facit. An etiam equus volens pascere, valeat dici iustus quia volens facit quod debet? & respondet, quod non, quia iustitiam seu rectitudinem non agnoscit. An insuper quicunque homo volens quod debet, recte velit & habeat rectitudinem voluntatis? & respondet quod non, quia potest hoc facere nesciens, vt si quis vult claudere ostium contra illum, qui, ipso nesciente, vult alium in domo occidere. Amplius autem an ille qui scit se debere velle quod vult, semper recte velit, & habeat rectitudinem voluntatis? & respondet quod non, quia potest contingere vt intelligens velit quod debet, & nolit se debere, sicut cum latro cogitur ablatam pecuniam reddere. Adhuc autem, An omnis qui scit & vult se debere velle quod vult, habeat rectitudinem voluntatis, & respondet quod non, sicut est de illo qui cibat pauperem esurientem, propter inanem gloriam consequendam. Et addit, Omnis voluntas sicut vult aliquid, ita vult propter aliquid; Nam quemadmodum considerandum est quid velit, sic videndum est cur velit; quippe non magis recta debet esse volendo quod debet, quam volendo propter quod debet. Quapropter omnis voluntas habet & cur, & quid. Omnino namque nihil volumus, nisi sit cur volumus; Iustus autem cum vult quod debet, seruat voluntatis rectitudinem, non propter aliud, in quantum iustus dicendus est, quam propter ipsam rectitudinem. Ex his igitur omnibus clare patet, non omnem volentem, sicut Deus vult eum velle, ideo semper necessario simpliciter recte velle, nisi scienter, scientia saltem in moralibus requisita, & intendenter hoc velit, vt scilicet credat Deum sic velle, & ideo finaliter, secundum intentionem & propositum suum sic velit, vt diuinam non suam perficiat voluntatem. Posset autem qui vellet, multo breuius exponere sic Anselmum, cum dicit: Quod rectitudo voluntatis, est quenquam velle, sicut Deus vult eum velle; quod accipit ibi, vult, pro vult simpliciter, diligit, & approbat, non secundum quid, vt est dictum; & non quilibet qui vult aliquid, vult sicut Deus vult, simpliciter diligit, & approbat eum velle. Et si adhuc replices contra istud ponendo quenquam scire, Deum velle ipsum committere peccatum adulterij, quod ideo scienter & intendenter modo praedicto committat, qui tunc peccat, & non peccat; peccat enim peccatum adulterij committendo, non peccat cum hoc agendo recte velit & agat, & habeat rectitudinem voluntatis & operationis, sicut ex praemissis videtur. Si per peccatum adulterij intelligas actum, quisolet esse adulterium & peccatum, videtur quod aliquis ex dispensatione seu iussione diuina posset ipsum committere, non peccando, sicut videtur fuisse ad literam de Hosea; qui Domino imperante accepit vxorem fornicationum, & fecit filios fornicationis ex ea, sicut Hoseae primo apparet, sicut & quidam Doctores intelligunt, quanquam & quidam sentire contrarium videantur: Constat siquidem ex praemissis vigesimo sexto huius, talem actum non esse per se peccatum. Et si adhuc obstare coneris, ponendo quenquam scire, Deum velle ipsum committere aliquod peccatum existens peccatum, actum peccati cum malitia conuolutum; qui ideo scienter & intendenter modo praedicto ipsum committat, tunc peccat, sicut hypothelis clare probat, & non peccat secundum resposionem praemissam: Positio tua repugnantiam & contradictionem patenter includit, videlicet ipsum peccare, & similiter non peccare. Quilibet enim cognoscens voluntatem diuinam, & faciens aliquid propter eam tantum modo & secundum eam in omnibus, videtur bene facere & non peccare. Sed ex hoc forsitan argues, Deum habere aliquam voluntatem circa hominem & liberum actum eius, cui homo non potest se meritorie conformare, quantumcunque Deus illam cognoscendam illi reuelet, & reuelare conetur, volutatem videlicet qua vult hominem peccare, commirtereue peccatum, existens peccatu. Nonne & tufateberis Deum habere aliqua voluntatem circa Angelum & hominem confirmatos, cui se scienter non possunt meritorie conformare? Constat enim confirmatos in beatitudine consummata, non posse vlterius in merito proficisci, & si promeritorie, posueris, recte seuiuste, constat adhuc Deum posse velle quepiam non se conformare iuste & recte voluntati diuinae, cui voluntati quomodo scienter, iuste & recte se poterit conformare? Potest quoque Deus velle quempiam facere quippiam ignoranter, cui voluntati quomodo posset quis se scienter aptare? Potest etiam Deus velle hominem errare, credendo hoc falsum vel illud, & quomodo huic voluntati potest se scienter aliquis conformare? Quomo¬ do namque potest quis scienter errare credendo in particulari, & sub propria forma sua distincte falsum quodcunque? Quis etenim ita? sciens aliquid esse falsum, credit illud similiter esse verum? Potest insuper Deus velle, quempiam velle & orare meritorie, sancte, & iuste, iuste, inquam, respectu ipsius volentis aliquid fieri, credendo ignoranter & erronec illud fieri, Deo placere, aut Deum hoc velle, Deo volente contrarium & non illud, cui voluntati quomodo quisquam conformauerit se scienter? Adhuc autem fortassis non desines obiectare, ponendo quenquam scire Deum velle, peccare ipsum, tunc talis debet, aut licite potest peccare. Debet namque potestue licite diuinae se subdere voluntati; & ipsi se plenarie conformare, praesertim cum eam cognoscit. Sed istud procedit similiter de essentia actus turpis, & nihilominus soluitur per praemissa. Neque adhuc fortassis cessabis, sed dices, Tubene scis aut credis, quod aliquando peccabis; scis ergo aut credis secundum praemissa Deum hoc velle. Quare & tu ipse debes aut potes licite idem velle. Sed istud procedit similiter de substantia actus mali; soluitur etiam per praemissa. Ad aliud patet per idem, per substantiam scilicet actus turpis, & per alia iam praemissa. Consequentia insuper claudicat, nec procedit: Ponatur enim quod scias, Deum velle te nihil velle, vel quod velit te velle ipsum solum, ergo debes hoc velle, quomodo sequitur? Illud autem Augustini & Anselmi de debere, ad confirmationem huius adductum, soluitur per praemissa: Procedit enim similiter de ipsa essentia actus mali: neque etiam quicunque facit quod debet, ideo statim iuste facit, aut recte, nisi scienter & intendenter hoc faciat modo dicto, sicut praecedentia manifestant; quod & testatur Auselmus superius recitatus. Veruntamen debitum fieri, potest dupliciter attendi, respectu videlicet voluntatis diuinae, & respectu voluntatis rationalis creatae; Respectu voluntatis diuinae omnia debent fieri sicut fiunt, & iustum & rectum est cuncta sic fieri sicut fiunt, sicut praehabita clare monstrant; Respectu vero voluntatis rationalis creatae, illud solum in actionibus eius est debitum fieri, iustum, & rectum, quod facit scienter, & intendenter ad Deum, & ex eius amore finaliter propter eum, sicut per hic praemissa, & per 3oam partem Corollarij, primi patet. Ad illud etiam Augustini; Si voluntas est iusta, quisquis ei obtemperauerit, non peccabit, similiter respondendum: Pro alio autem constat, quod quis potest iuste & rationabiliter accusare atque vlcisci aliquod factum, cuius est aliquo modo autor, puta si faciens nequaquam hoc faciat scienter, intendenter, & animo exequendi autoritatem, seu voluntatem sui autoris, sed modo contratio, & animo malignandi, sicut praehabita docuerunt. Ad autoritates Scripturae patet per praedicta: Potest tamen sic obijci, Deus vult peccatum, ergo aliquo modo diligit peccatum, & odit omne peccatum; ergo idem diligit atque odit: Dicendum, quod loquendo de diligere & odire secundum quid, conclusio est vera de Deo, sicut & de homine: Potest enim quis diligere aliquem tanquam patrem, & odire eum tanquam punientem; Deum autem diligere aliquem, est velle ribi bonum, & odire eum, velle sibi malum, sicut ex 25o constat, & sic vult electis suis bonum aeternum & malum temporale; reprobis autem contrarie; & ipsi diabolo vult magnum bonum naturae, & magnum malum poenae, & miseriae sempiternae: Vel potest dici in his omnibus, sicut dicitur a nonnullis, quod sicut peccatum & omnis priuatio non intelligitur per se, sed in comparatione ad suum habitum, & non proprie positiue, sed quodammodo priuatiue, sicut ?cum tradit; sic etiam peccatum est a Deo volutum priuatiue; quilibet tamen actus secundum id quod est, quia, vt sic, bonus est, est volutus a Deo proprie positiue. Haec autem responsio, si plene susficiat, & maioribus placeat, placet mihi: Mallem enim in huius magnitudine quaestionis maiores audire, quam ipse minimus respondere

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 34