Quaestio 113

ARTICULUS PRIMUS UTRUM IUSTIFICATIO IMPII SIT REMISSIO PECCATORUM

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod iustificatio impii non sit remissio peccatorum, Peccatum enim non solum iustitiae Er, sed omnibus virtutibus; ut ex supradictis patet. Sed iustificatio significat motum quendam ad idstitiam. Non ergo omnis peccati remissio est iustificatio: cum omnis motus sit de contrario in contrarium.

2. PRAETEREA, unumquodque debet denominari 5 ab eo quod est potissimum in ipso, ut dicitur in II de Anima. Sed remissio peccatorum praecipue ' fit per fidem, secundum illud Act. XV Fide purificans corda eorum; et per carítatemi; secundum illud Prov. x, Universa delicta operit caritas. Magis ergo remissio peccatorum debuit denominari a fide vel a caritate, quam a iustitia.

3. PRAETEREA, remissio peccatorum idem esse. videtur quod vocatio: vocatur enim qui distat; distat autem aliquis a Deo per peccatum. Sed vocatio iustificationem praecedit; secundum illud: Rom. viu: Quos vocavit, hos et iustificavit. Ergo iustificatio non est remissio peccatorum....

SED CONTRA EsT quod, Atom. viu; super illud s Quos vocavit, hos et iustificavit, dicit Glossa: remissione" peccatorum. Ergo remissio peccatorum est iustificatio,

RESPONDEO DICENDUM. quod. iustificatio passive accepta importat motum ad iustitiam; sicut et calefactio motum ad calorem. Cum autem iustitia de sui ratione importet quandam rectitudinem ordinis, dupliciter accipi potest. Uno modo, secundum quod importat ordinem rectum in ipso actu hominis. Et secundum hoc iustitia ponitur virtus quaedam: sive sit particularis iustitia, quae ordinat actum hominis secundum rectitudinem in comparatione ad alium singularem hominem; sive: iustitia legalis, quae. ordinat secundum recti nem actum hominis in comparatione ad bonum | commune multitudinis; ut patet in V Ethic.

Alio modo dicitur justitia prout importat rectitudinem quandam ordinis in ipsa interiori dispositione hominis: prout scilicet. supremum hominis subditur Deo, et inferiores ? vires animae subduntur supremae, scilicet rationi. Et Hanc etiam positionem vocat Philosophus, in V hic., iustitiam metaphorice dictam. Haec autem justitia in homine potest. fieri dupliciter. Uno. quidem modo, per modum simplicis generationis, qua est ex privatione ad formam. Et hoc modo iustificatio posset competere etiam ei qui non esset in peccato, dum huiusmodi iustitiam a Deo: acciperet: sicut Adam dicitur accepisse originalem iustitiam.

Alio modo potest fieri huiusmodi iustitia in homine secundum rationem. motus qui est de contrario in contrarium. Et secundum hoc; iustificatio importat transmutationem quandam de statu iniustitiae ad statum iustitiae praedictae. Et hoc modo loquimur hic de iustificatione impii; secundum illud. Apostoli, ad. Rom. 1v. ': Ei qui non operatur, credenti autem in eum qui iustificat impium, etc. Et quia motus magis denominatur a termino ad quem quam a termino a quo, ideo huiustmodi transmutatio, qua aliquis transmutatur a statu iniustitiae per remissionem peccati ^, sortitur nomen a termino ad quem, et vocatur iustificatio impii.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod omne peccatum, secundum quod importat quandam inordinationem mentis non subditae Deo, iniustitia potest dici praedictae iustitiae contraria; secundum illud I Ioan. ni: Omnis qui facit peccatum, et iniquitatem facit: et peccatum est iniquitas. Et secundum hoc, remotio cuiuslibet peccati dicitur iustificatio.

AD SECUNDUM DICENDUM quod fides et caritas dicunt ordinem specialem mentis humanae ad Deum secundum intellectum vel affectum. Sed iustitia importat generaliter totam rectitudinem ordinis. Et ideo magis denominatur huiusmodi transmutatio a iustitia quam a caritate vel fide.

AD TERTIUM DICENDUM quod vocatio refertur ad auxilium Dei interius moventis et excitantis mentem ad deserendum peccatum. Quae quidem motio Dei non est ipsa remissio peccati, sed causa eius,

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM AD REMISSIONEM CULPAE, QUAE EST IUSTIFICATIO IMPII, REQUIRATUR GRATIAE INFUSIO

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod ad remissionem culpae, quae est iustificatio impii, non requiratur gratiae infusio. Potest enim aliquis removeri ab uno contrario sine hoc quod perducatur ad alterum, si contraria sint mediata. Sed status culpae et status gratiae sunt contraria mediata: est enim medius status innocentiae, in quo homo nec gratiam habet nec culpam. Ergo potest alicui remitti. culpa sine hoc quod perducatur ad gratiam.

2. PRAETEREA, remissio culpae consistit in reputatione divina; secundum illud Psalmi xxxi: Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum. Sed infusio gratiae ponit etiam aliquid in nobis, ut supra habitum est. Ergo infusio gratiae non requiritur ad remissionem culpae.

3. PRAETEREA, nullus subiicitur simul duobus contrariis. Sed quaedam peccata sunt contraria: sicut prodigalitas et iliberalitas. Ergo qui subiicitur peccato prodigalitatis, non simul subiicitur peccato illiberalitatis: Potest. tamen contingere quod prius ei subiiciebatur. Ergo peccando vitio prodigalitatis, liberatur Y a peccato illiberalitatis. Et sic remittitur aliquod peccatum sine gratia.

SED cowNTRA EST quod dicitur om. uu: Zustificati gratis per gratiam ipsius.

RESPONDEO DICENDUM quod homo peccando Deum offendit, sicut ex supradictis patet. Offensa autem non remittitur alicui nisi per hoc quod animus offensi pacatur offendenti. Et ideo secundum hoc peccatum nobis remitti dicitur, quod Deus nobis pacatur. Quae quidem pax consistit in dilectione qua Deus nos diligit. Dilectio autem Dei, quantum est ex parte actus divini, est aeterna et immutabilis: sed. quantum ad ? effectum quem nobis imprimit, quandoque interrumpitur, prout scilicet ab ipso quandoque deficimus et quandoque iterum recuperamus. Effectus autem divinae dilectionis in nobis qui per peccatum tollitur, est gratia, qua homo fit dignus vita aeterna, a qua peccatum mortale excludit. Et ideo non posset intelligi remissio culpae, nisi adesset infusio gratiae.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod plus requiritur ad hoc quod offendenti remittatur offensa, quam ad hoc quod simpliciter aliquis. non offendens non habeatur odio. Potest enim apud homines contingere quod unus homo aliquem alium nec diligat nec odiat ^; sed si eum offendat, quod ei dimittat offensam, hoc non potest contingere absque speciali benevolentia. Benevolentia autem Dei ad hominem reparari dicitur per donum gratiae. Et ideo licet, antequam homo peccet, potuerit esse sine gratia et sine culpa; tamen post peccatum, non potest esse sine culpa nisi gratiam habeat.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, sicut dilectio Dei non solum consistit in actu voluntatis divinae, sed etiam importat quendam gratiae effectum, ut supra dictum est; ita etiam et hoc quod est Deum non imputare peccatum homini, importat quendam effectum in ipso cuius peccatum non imputatur. Quod enim alicui non imputetur peccatum a Deo, ex divina dilectione procedit.

AD TERTIUM DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, in libro de Nuptiis et Concup., si a peccato desistere, hoc esset non habere peccatum, sufficeret ut hoc moneret Scriptura: « Fili, peccasti: non adiicias iterum. » Non autem sufficit ', sed ad- ditur: « Et de pristinis deprecare, ut tibi remittantur. » Transit enim peccatum actu, et remanet reatu, ut supra dictum est. Et ideo cum aliquis a Qv. uxsxwi, peccato unius vitii transit in peccatum contrari "", vitii, desinit quidem habere actum praeteriti, sed non desinit habere reatum: unde simul habet reatum utriusque peccati. Non enim peccata sunt sibi contraria ex parte aversionis a Deo, ex qua parte peccatum reatum habet.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM AD IUSTIFICATIONEM IMPII REQUIRATUR MOTUS LIBERI ARBITRII

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod ad iustificationem impii non requiratur motus liberi arbitrii. Videmus enim quod per sacramentum baptismi iustificantur pueri absque motu liberi arbitrii, et etiam interdum adulti: dicit enim Augustinus, in IV Confess., quod cum quidam suus amicus laboraret febribus, iacuit diu sine sensu in sudore letali; et dum desperaretur, baptizatus est nesciens, et. recreatus est; quod fit per gratiam iustificantem. Sed Deus potentiam suam non alligavit sacramentis. Ergo etiam potest iustificare hominem sine sacramentis absque omni motu liberi arbitrii.

2. PRAETEREA, in dormiendo homo non habet usum rationis, sine quo non potest esse motus liberi arbitrii. Sed Salomon in dormiendo consecutus est a Deo donum sapientiae; ut habetur III Reg. ui, et II Paral. 1. Ergo etiam, pari ratione, donum gratiae iustificantis quandoque datur homini a Deo absque motu liberi arbitrii.

3. PRAETEREA, per eandem causam gratia producitur in esse et conservatur: dicit enim Augustinus, VIII super Gen. ad litt., quod ita se debet homo ad Deum convertere, ut ab illo semper fiat iustus. Sed absque motu liberi arbitrii gratia in homine conservatur. Ergo absque motu liberi arbitrii potest a principio infundi.;

SED CONTRA EST quod dicitur Ioan. vi: Omnis qui audit a. Patre et didicit, venit ad me. Sed discere non est sine motu liberi arbitrii: addiscens enim consentit docenti. Ergo nullus venit ad Deum per gratiam iustificantem absque motu liberi arbitrii.

REsPONDEO DICENDUM quod iustificatio impii fit Deo movente hominem ad iustitiam: ipse enim est qui iustificat impium, ut dicitur Rom. 1v. Deus autem movet omnia secundum modum uniuscuiusque: sicut in naturalibus videmus quod aliter moventur ab ipso gravia et aliter levia, propter diversam naturam utriusque. Unde et homines ? ad iustitiam movet secundum conditionem naturae humanae. Homo autem secundum propriam naturam habet quod sit liberi arbitrii. Et ideo in eo qui habet usum liberi arbitrii, non fit motio a Deo ad iustitiam absque motu liberi arbitrii; sed ita infundit donum gratiae iustificantis, quod etiam simul cum hoc movet liberum arbitrium ad donum gratiae acceptandum, in his qui sunt huius motionis capaces.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod pueri non sunt capaces motus liberi arbitrii, et ideo moventur a Deo ad iustitiam per solam informationem animae ipsorum. Non autem hoc fit sine sacramento: quia sicut peccatum originale, a quo iustificantur, non propria voluntate ad eos. pervenit, sed per carnalem originem; ita etiam per spiritualem regenerationem a Christo in eos gratia derivatur. Et eadem ratio est de furiosis et amentibus qui nunquam usum liberi arbitrii habuerunt. Sed si quis aliquando habuerit usum liberi arbitrii, et postmodum eo careat vel per infirmitatem vel per somnum; non consequitur gratiam iustificantem per baptismum exterius adhibitum, aut per aliquod aliud sacramentum, nisi prius habuerit sacramentum in proposito; quod sine usu liberi arbitrii non contingit. Et hoc modo ille de quo loquitur Augustinus, recreatus fuit: quia et prius et postea baptismum acceptavit.

AD SECUNDUM DICENDUM quod etiam Salomon dormiendo non meruit sapientiam, nec accepit. Sed in somno declaratum est ei quod, propter praecedens desiderium, ei a Deo sapientia infunderetur: unde ex eius persona dicitur, Sap. vn: Optavi, et datus est mihi sensus. - Vel potest dici quod ille somnus non fuit naturalis, sed somnus prophetiae; secundum quod dicitur Num. xu: Si quis fuerit inter vos propheta Domini, per somnium aut in visione loquar ad eum. In quo casu aliquis usum liberi arbitrii habet.

Et tamen sciendum est quod non est eadem ratio de dono sapientiae et de dono gratiae iustificantis. Nam donum gratiae iustificantis praecipue ordinat hominem ad bonum, quod est obiectum voluntatis: et ideo ad ipsum movetur homo per motum voluntatis, qui est motus liberi arbitrii. Sed sapientia perficit intellectum, qui praecedit voluntatem: unde absque completo motu liberi arbitrii, potest intellectus dono sapientiae illuminari. Sicut etiam videmus quod in dormiendo aliqua hominibus revelantur: sicut dicitur Zob xxxui: Quando irruit sopor super homines et dormiunt in leclulo, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos instruit disciplina.

AD TERTIUM DICENDUM quod in infusione gratiae iustificantis est quaedam transmutatio animae: et ideo requiritur motus proprius animae humanae, ut anima moveatur secundum modum suum. Sed conservatio gratiae est absque transmutatione: unde non requiritur aliquis motus ex parte animae, sed sola continuatio influxus divini.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM AD IUSTIFICATIONEM IMPII REQUIRATUR MOTUS FIDEI

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod ad iustificationem impii non requiratur motus fidei. Sicut enim per fidem iustificatur homo, ita etiam et per quaedam alia. Scilicet per timorem; de quo dicitur Eccli. 1: Timor Domini expellit peccatum: nam qui sine limore est, non poterit iustificari. Et iterum per caritatem; secundum illud Luc. vu: Dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Et iterum per humilitatem; secundum illud Iac. iv: Deus superbis resistit, humilibus autem dat graliam. Et iterum per misericordiam; secundum illud. Prov. xv: Per misericordiam et fidem purgantur peccata. Non ergo magis motus fidei requiritur ad iustificationem quam motus praedictarum virtutum.

2. PRAETEREA, actus fidei non iE ad iustificationem nisi inquantum per fidem homo cognoscit Deum. Sed etiam aliis modis potest homo Deum cognoscere: scilicet per cognitionem naturalem, et per donum sapientiae. Ergo non requiritur actus fidei ad iustificationem impii.

3. PRAETEREA, diversi sunt articuli fidei. Si igitur actus fidei requiratur ad iustificationem impii, videtur quod oporteret hominem, quando primo iustificatur, de omnibus articulis fidei cogitare. Sed hoc videtur inconveniens: cum talis cogitatio longam temporis moram requirat. Ergo videtur quod actus fidei non requiratur ad iustificationem.

SED coNTRA EsT quod dicitur Rom. v: Iustificati igitur ex fide, pacem habeamus ad Deum.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut dictum est, motus liberi arbitrii requiritur ad iustificationem impii, secundum quod mens hominis movetur a Deo. Deus autem movet animam hominis convertendo eam ad seipsum; ut dicitur in Psalmo Lxxxiv, secundum aliam litteram: Deus, tu convertens vivificabis nos. Et ideo ad iustificationem impii requiritur motus mentis quo convertitur in Deum. Prima autem conversio in Deum fit per fidem; secundum illud ad Heb. x1: Accedentem ad Deum oportet credere quia est. Et ideo motus fidei requiritur ad iustificationem impii.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod motus fidei non est perfectus nisi sit caritate informatus: unde simul in iustificatione impii cum motu fidei, est etiam motus caritatis. Movetur autem liberum arbitrium in Deum ad hoc quod ei se subiiciat: unde etiam concurrit actus timoris filialis, et actus humilitatis. Contingit enim unum et eundem actum liberi arbitrii diversarum virtutum esse, secundum quod una imperat et alia imperatur: prout scilicet actus est ordinabilis ad diversos fines. Actus aufem misericordiae operatur contra f peccatum per modum. satisfactionis, et sic sequitur iustificationem: vel per modum praeparationis, inquantum misericordes misericordiam consequuntur, et sic etiam potest praecedere iustificationem; vel etiam ad iustificationem concurrere simul cum praedictis virtutibus, secundum quod misericordia includitur in: dilectione proximi.

AD SECUNDUM DICENDUM quod per cognitionem naturalem homo non convertitur in Deum inquantum est obiectum beatitudinis et iustificatio- nis causa: unde talis cognitio non sufficit ad iustificationem. Donum autem sapientiae praesupponit cognitionem fidei, ut ex supradictis patet.

AD TERTIUM DICENDUM quod, sicut Apostolus dicit, ad Rom. 1v, credenti in eum qui iustificat impium, reputabitur fides eius ad. iustitiam, secundum propositum gratiae Dei. Ex quo patet quod in iustificatione impii requiritur actus fidei quantum ad hoc, quod homo credat Deum esse iustificatorem hominum per mysterium Christi.

ARTICULUS QUINTUS UTRUM AD IUSTIFICATIONEM IMPII REQUIRATUR MOTUS LIBERI ARBITRII IN PECCATUM

AD QUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod ad iustificationem impii non requiratur motus liberi arbitrii in peccatum. Sola enim caritas sufficit ad deletionem peccati; secundum illud Prov. x: Universa delicta operit caritas. Sed caritatis obiectum non est peccatum. Ergo non requiritur ad iustificationem impii motus liberi arbitrii in peccatum.

2. PRAETEREA, qui in anteriora tendit, ad posteriora respicere non debet; secundum illud Apostoli, ad Philip. ui: Quae quidem retro sunt obliviscens, ad ea vero quae sunt priora extendens meipsum, ad destinatum persequor bravium supernae vocationis. Sed tendenti in iustitiam retrorsum sunt peccata praeterita. Ergo eorum debet oblivisci, nec in ea se debet extendere per motum liberi arbitrii ?.

3. PRAETEREA, in iustificatione impii non remittitur unum peccatum sine alio: impium enim est a Deo dimidiam sperare veniam. Si igitur in iustificatione impii oporteat liberum arbitrium moveri contra peccatum, oporteret quod de omnibus peccatis suis cogitaret. Quod videtur inconveniens: tum quia requireretur magnum tempus ad huiusmodi cogitationem; tum etiam quia peccatorum quorum est homo oblitus, veniam habere non posset. Ergo motus liberi arbitrii in peccatum non requiritur ad iustificationem impii.

SEp coNTRA EST quod dicitur in Psalmo xxxi: Dixi, Confitebor adversum me iniustitiam meam Domino: et tu remisisti impietatem peccati mei.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, iustificatio impii est quidam motus quo humana mens movetur a Deo a statu peccati in statum iustitiae. Oportet igitur quod humana mens se habeat ad utrumque extremorum secundum motum liberi arbitrii, sicut se habet corpus localiter motum ab aliquo movente ad duos terminos motus. Manifestum est autem in motu locali corporum quod corpus motum recedit a termino a quo P, et accedit ad terminum ad quem. Unde oportet quod mens humana, dum iustificatur, per motum liberi. arbitrii recedat a peccato, et accedat ad iustitiam. Recessus autem et accessus in motu liberi arbitrii accipitur secundum detestationem et desiderium: dicit enim Augustinus, super loann., exponens illud, « Mercenarius autem fugit »: Affectiones nostrae motus animorum x sunt: laetitia animi diffusio, timor animi fuga est; progrederis animo. cum appetis, fugis animo cum metuis. Oportet igitur quod in iustificatione impii sit motus liberi arbitrii duplex: unus quo per desiderium tendat in Dei iustitiam; et alius quo detestetur peccatum. som

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ad eandem virtutem pertinet prosequi unum oppositorum, et refugere aliud. Et ideo sicut ad caritatem pertinet diligere Deum, ita etiam detestari peccata, "x quae anima separatur a Deo.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ad posteriora non debet homo regredi.per amorem; sed quantum ad hoc debet ea oblivisci, ut ad ea non afficiatur. Debet tamen eorum recordari per considerationem ut ea detestetur: sic enim ab eis recedit.

AD TERTIUM DICENDUM quod in tempore praecedente iustificationem, oportet quod homo singula peccata quae commisit detestetur, quorum memoriam habet. Et ex tali consideratione praecedenti subsequitur in anima: quidam motus detestantis universaliter omnia peccata commissa, inter quae etiam includuntur. peccata oblivioni tradita: quia homo in statu illo est sic dispositus ut etiam de his quae non meminit, contereretur, si memoriae adessent. Et iste motus concurrit ad iustificationem.

ARTICULUS SEXTUS> UTRUM REMISSIO PECCATORUM DEBEAT NUMERARI INTER EA QUAE REQUIRUNTUR AD IUSTIFICATIONEM IMPII

AD SEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod remissio peccatorum non debeat numerari inter ea quae requiruntur ad iustificationem impii. Substantia enim rei non connumeratur his quae ad rem requiruntur: sicut homo non debet connumerari animae et corpori. Sed ipsa iustificatio impii est remissio peccatorum, ut dictum est. Ergo remissio peccatorum non debet computari inter ea quae ad iustificationem impii requiruntur.

2. PRAETEREA, idem est gratiae infusio et culpae remissio: sicut idem est illuminatio et tenebrarum expulsio. Sed idem non debet connumerari sibi ipsi: unum enim multitudini opponitur, Ergo non debet culpae remissio connumerari infusioni gratiae.

3. PRAETEREA, remissio peccatorum consequitur ad motum liberi arbitrii in Deum et in peccatum, sicut effectus ad causam: per fidem enim et contritionem remittuntur peccata. Sed effectus non debet connumerari suae causae: quia ea quae connumerantur quasi ad invicem condivisa, sunt simul natura. Ergo remissio culpae non debet connumerari aliis quae requiruntur ad iustificationem impli.

SED coNTRA EST quod in enumeratione eorum quae requiruntur ad rem, non debet praetermitti finis, qui est potissimum in unoquoque. Sed remissio peccatorum est finis in iustificatione impii: dicitur enim Isaiae xxvii: Zs/e est omnis fructus, ut auferatur. peccatum eius. Ergo remissio peccatorum debet connumerari inter ea quae requiruntur ad iustificationem impii.

REsPONDEO DICENDUM quod quatuor enumerantur quae requiruntur ad iustificationem impii: scilicet gratiae infusio; motus liberi arbitrii in Deum per fidem; et motus liberi arbitrii in peccatum; et remissio culpae. Cuius ratio est quia, sicut? dictum est, iustificatio est quidam motus quo anima movetur a Deo a statu culpae in statum iustitiae. In quolibet autem motu quo aliquid ab altero movetur, tria requiruntur: primo quidem, motio ipsius moventis; secundo, motus mobilis; et tertio, consummatio motus, sive perventio ad finem. Ex parte igitur motionis divinae, accipitur gratiae infusio; ex parte vero liberi arbitrii moti, accipiuntur duo motus ipsius, secundum recessum a termino a quo, et accessum ad terminum ad quem; consummatio autem, sive perventio ad terminum huius motus, importatur per remissionem culpae, in hoc enim iustificatio consummatur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod iustificatio impii dicitur esse ipsa remissio peccatorum, secundum quod omnis motus accipit speciem a termino. Et tamen ad terminum consequendum multa. alia requiruntur, ut ex supradictis patet.

AD SECUNDUM DICENDUM quod gratiae infusio et remissio culpae dupliciter considerari possunt. Uno modo, secundum ipsam substantiam actus. Et sic idem sunt: eodem enim actu Deus et largitur gratiam et remittit culpam. - Alio modo possunt considerari ex parte obiectorum. Et sic differunt, secundum differentiam culpae quae tollitur, et gratiae quae infunditur. Sicut etiam in rebus naturalibus generatio et corruptio differunt, quamvis generatio unius sit corruptio alterius. - |

AD TERTIUM DICENDUM quod ista non est connumeratio secundum divisionem generis in species, in qua oportet quod connumerata sint simul: sed secundum differentiam. eorum quae requiruntur ad completionem alicuius. In qua quidem enumeratione aliquid potest esse prius, et aliquid posterius: quia principiorum et partium rei cona sitae potest esse aliquid alio prius. "

ARTICULUS SEPTIMUS UTRUM IUSTIFICATIO.IMPII FIAT IN INSTANTI, VEL SUCCESSIVE

AD SEPTIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod iustificatio impii non fiat in instanti, sed successive. Quia ut dictum est, ad iustificationem impii requiritur motus liberi arbitrii. Actus autem liberi arbitrii est eligere, qui praeexigit deliberationem consilii, ut supra habitum est. Cum igitur deliberatio discursum quendam importet, qui successionem quandam habet, videtur quod iustificatio impii sit successiva.

2. PRAETEREA, motus liberi arbitrii non est absque actuali consideratione. Sed impossibile est simul multa intelligere in actu, ut in Primo dictum est. Cum igitur ad iustificationem impii requiratur motus liberi arbitrii in diversa, scilicet in Deum et in peccatum, videtur quod iustificatio impii non possit esse in instanti.

3. PnaETEREA, forma quae suscipit magis et minus, successive recipitur in subiecto: sicut patet de albedine et nigredine. Sed gratia suscipit magis et minus, ut supra dictum est. Ergo non recipitur subito in subiecto. Cum igitur ad iustificationem impii requiratur gratiae infusio, videtur quod iustificatio impii non possit esse in instanti.

4. PRAETEREA, motus liberi arbitrii qui ad iustificationem impii concurrit, est meritorius: et ita oportet quod procedat a gratia, sine qua nullum est meritum, ut infra dicetur. Sed prius est aliquid consequi formam, quam secundum formam operari. Ergo prius infunditur gratia, et postea liberum arbitrium movetur in Deum et in detestationem peccati. Non ergo iustificatio est tota simul.

5. PRAETEREA, si gratia infundatur animae, oportet dare aliquod instans in quo primo animae insit. Similiter si culpa remittitur, oportet ultimum instans dare in quo homo culpae subiaceat. Sed non potest esse idem instans: quia sic opposita simul inessent eidem. Ergo oportet esse duo instantia sibi succedentia: inter quae, secundum Philosophum, in VI Physic., oportet esse tempus medium. Non ergo iustificatio fit tota sitnul, sed successive.

SED CONTRA EST quod iustificatio impii fit per gratiam Spiritus Sancti iustificantis. Sed Spiritus Sanctus subito advenit mentibus hominum; secundum illud Act. n: Factus est repente de caelo sonus tanquam advenientis spiritus vehementis; ubi dicit Glossa quod nescit tarda molimina Spiritus Sancti gratia. Ergo iustificatio impii non est successiva, sed instantanea.

RESPONDEO DICENDUM quod tota iustificatio impii originaliter consistit in gratiae infusione: per eam enim et liberum arbitrium movetur, et culpa remittitur. Gratiae autem infusio ? fit in instanti absque successione. Cuius ratio est quia quod aliqua forma non subito imprimatur subiecto, contingit ex hoc quod subiectum non est dispositum, et agens indiget tempore ad hoc quod subiectum disponat. Et ideo videmus quod statim cum materia est disposita per alterationem praecedentem, forma substantialis acquiritur materiae: et eadem ratione, quia diaphanum est secundum se dispositum ad lumen recipiendum, subito illuminatur a corpore lucido in actu. Dictum est autem supra quod Deus ad hoc quod gratiam infundat animae, non requirit aliquam dispositionem nisi quam ipse facit. Facit autem huiusmodi dispositionem sufficientem ad susceptionem gratiae, quandoque quidem subito, quandoque autem paulatim et successive, ut supra dictum est. Quod enim agens naturale non subito possit disponere materiam, contingit ex hoc quod est aliqua disproportio. eius quod in materia resistit, ad virtutem agentis: et propter hoc videmus quod quanto virtus agentis fuerit fortior, tanto materia citius disponitur. Cum igitur virtus divina sit infinita, potest quamcumque materiam creatam subito disponere ad formam: et multo magis liberum arbitrium hominis, cuius motus potest esse instantaneus secundum naturam. Sic igitur iustificatio impii fit a Deo in instanti.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod motus liberi arbitrii qui concurrit ad iustificationem impii, est consensus ad detestandum peccatum et ad accedendum ad Deum: qui quidem consensus subito fit. Contingit autem quandoque quod praecedit aliqua deliberatio, quae non est de substantia iustificationis, sed via in iustificationem: sicut motus localis est via ad illuminationem, et alteratio ad generationem. is

AD SECUNDUM DICENDUM quod, sicut in prisioj dictum est, nihil prohibet duo simul intelligere actu, secundum quod sunt quodammodo unum: sicut simul intelligimus subiectum et praedicatum, inquantum uniuntur in ordine affirmationis unius. Et per eundem modum liberum arbitrium potest in duo simul moveri, secundum quod unum ordinatur in aliud. Motus autem liberi arbitrii in peccatum, ordinatur ad motum liberi arbitrii in Deum: propter hoc enim homo detestatur peccatum, quia est contra Deum, cui vult adhaerere. Et ideo liberum arbitrium in iustificatione impii simul detestatur peccatum et convertit se ad Deum: sicut etiam corpus simul, recedendo ab uno loco; accedit ad alium. fen

AD TERTIUM DICENDUM quod non est ratio quare forma subito in materia non recipiatur, quia magis et minus inesse potest: sic enim lumen non. subito reciperetur in aere, qui potest magis et minus illuminari. Sed ratio est accipienda ex parte dispositionis materiae vel subiecti, ut dictum est.

AD QUARTUM DICENDUM quod in eodem instanti in quo forma acquiritur, incipit res operari secundum formam: sicut ignis statim cum est generatus, movetur sursum; et si motus eius esset instantaneus, in eodem instanti compleretur. Motus autem liberi arbitrii, qui est velle, non est successivus, sed instantaneus. Et ideo non oportet quod iustificatio impii sit successiva.

AD QUINTUM DICENDUM quod successio duorum oppositorum in eodem subiecto aliter est consideranda in his quae subiacent tempori, et aliter in his quae sunt supra tempus. In his enim quae subiacent tempori, non est dare ultimum instans in quo forma prior subiecto inest: est autem dare ultimum tempus, et primum instans in quo forma sequens ? inest materiae vel subiecto. Cuius ratio est quia in tempore non potest accipi ante unum instans aliud instans praecedens immediate: eo quod instantia non consequenter se ha- beant in tempore, sicut nec puncta in linea, ut probatur in VI Physic. Sed tempus terminanatur ad instans. Et ideo in toto tempore praecedenti, quo aliquid movetur ad unam formam, subest formae oppositae: et in ultimo instanti illius temporis, quod est primum instans sequentis temporis, habet formam, quae est terminus motus. Sed in his quae sunt supra tempus, aliter se habet. Si qua enim successio sit ibi affectuum vel intellectualium conceptionum, puta in angelis, talis successio non mensuratur tempore continuo, sed tempore discreto, sicut et ipsa quae mensurantur non sunt continua, ut in Primo habitum est. Unde in talibus est dandum ultimum instans in quo primum fuit, et primum instans in quo est id quod sequitur: nec oportet esse tempus medium, quia non est ibi continuitas temporis, quae hoc requirebat.

Mens autem humana quae iustificatur, secundum se quidem est supra tempus, sed per accidens subditur tempori: inquantum scilicet intelligit cum continuo et tempore secundum phantasmata, in quibus species intelligibiles considerat, ut in Primo dictum est. Et ideo iudicandum "est, secundum hoc, de eius mutatione secundum conditionem temporalium motuum: ut scilicet dicamus quod non est dare ultimum instans in quo culpa infuit, sed ultimum tempus; est autem dare primum instans in quo gratia inest, in toto autem tempore praecedenti inerat culpa.

ARTICULUS OCTAVUS UTRUM INFUSIO SIT PRIMA ORDINE NATURAE INTER EA QUAE REQUIRUNTUR AD IUSTIFICATIONEM IMPII

AD OCTAVUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod gratiae infusio non sit prima ordine naturae inter ea quae requiruntur ad iustificationem impii. Prius enim est recedere a malo quam accedere ad bonum; secundum illud Psalmi xxxvi: Declina a malo, et fac bonum. Sed remissio culpae pertinet ad recessum a malo: infusio autem gratiae pertinet ad prosecutionem boni. Ergo naturaliter prius est remissio culpae quam infusio gratiae.

2. PRAETEREA, dispositio praecedit naturaliter formam ad quam disponit. Sed motus liberi arbitrii est quaedam dispositio ad. susceptionem gratiae. Ergo naturaliter praecedit infusionem gratiae.

3. PRAETEREA, peccatum impedit animam ne. libere tendat in Deum. Sed prius est removere id quod prohibet motum, quam motus sequatur. Ergo prius est naturaliter remissio culpae et motus liberi. arbitrii in peccatum, quam motus liberi arbitrii in Deum, et quam infusio gratiae.

SED CONTRA, causa naturaliter est prior effectu. Sed gratiae infusio causa est omnium aliorum quae requiruntur ad iustificationem impii, ut supra dictum est. Ergo est naturaliter prior.

RESPONDEO DICENDUM quod praedicta. quatuor quae requiruntur. ad iustificationem impii, tempore quidem sunt simul, quia iustificatio impii non est successiva, ut dictum est: sed ordine naturae unum eorum est prius altero. Et inter ea naturali ordine primum est gratiae infusio; secundum, motus liberi arbitrii in Deum; tertium est motus liberi arbitrii in peccatum; quartum vero est remissio culpae.

Cuius ratio est quia in quolibet motu naturaliter primum est motio ipsius moventis; secundum autem est dispositio materiae, sive motus ipsius mobilis; ultimum vero est finis vel terminus motus, ad quem terminatur motio moventis. Ipsa igitur Dei moventis motio est gratiae infusio, ut dictum est supra; motus autem vel dispositio mobilis est duplex motus liberi arbitrii; terminus autem vel finis motus est remissio culpae, ut ex supradictis patet. Et ideo naturali ordine primum in iustificatione impii est gratiae infusio; secundum est motus liberi arbitrii in Deum; tertium vero est motus liberi arbitrii in peccatum ( propter hoc enim ille qui iustificatur, detestatur peccatum, quia est contra Deum: unde motus liberi arbitrii in Deum, praecedit naturaliter motum liberi arbitrii in peccatum, cum sit causa et ratio eius); quartum vero et ultimum est remissio culpae, ad quam tota ista transmutatio ordinatur sicut ad finem, ut dictum est.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod recessus a termino.et accessus ad terminum dupliciter considerari possunt. Uno modo, ex parte mobilis. Et sic naturaliter recessus a termino praecedit accessum ad terminum: prius enim est in subiecto mobili oppositum quod abiicitur, et postmodum est id quod per motum assequitur mobile. Sed ex parte agentis, est e converso. Agens enim per formam quae in eo praeexistit, agit ad removendum contrarium: sicut sol per suam lucem agit ad removendum tenebras. Et ideo ex parte solis, prius est illuminare quam tenebras removere; ex parte autem vL illuminandi, prius est purgari a tenebris quarif consequi lumen, ordine naturae; licet utrumque sit simul tempore. Et quia infusio gratiae et remissio culpae dicuntur ex parte Dei iustificantis, ideo ordine naturae prior est gratiae infusio quam culpae remissio. Sed si sumantur ea quae sunt ex parte hominis iustificati, est.e converso: nam prius est naturae ordine liberatio a culpa, quam consecutio gratiae iustificantis. - Vel potest dici quod termini iustificationis sunt culpa sicut a quo, et iustitia sicut ad quem: gratia vero est causa remissionis culpae, et adeptionis iustitiae.

Ap SECUNDUM DICENDUM quod dispositio subiecti praecedit susceptionem formae ordine naturae: sequitur tamen actionem agentis, per quam f etiam ipsum subiectum disponitur. Et ideo motus liberi arbitrii naturae ordine praecedit consecutionem gratiae, sequitur autem gratiae infusionem.

Ap TERTIUM DICENDUM quod, sicut Philosophus dicit, in II Physic., in motibus animi omnino: praecedit motus in principium speculationis, vel in finem actionis: sed in exterioribus motibus remotio impedimenti praecedit assecutionem finis. Et quia motus liberi arbitrii est motus animi, prius naturae ordine movetur in Deum sicut in finem, ] quam ad removendum impedimentum peccati.

ARTICULUS NONUS UTRUM IUSTIFICATIO IMPII SIT MAXIMUM OPUS DEI

AD NONUM SIC PROCEDITUR, Videtur quod iustificatio impii non sit maximum opus Dei. Per iustificationem enim impii consequitur aliquis gratiam yiae, Sed per glorificationem consequitur aliquis gratiam patriae, quae maior est. Ergo glorificatio angelorum. vel hominum est maius opus quam. iustificatio impii,

2. PRAETEREA, iustificatio impii ordinatur ad bonum particulare unius hominis. Sed bonum: universi est, maius quam bonum unius hominis; ut patet in I hic. Ergo maius opus est creatio caeli et terrae quam iustificatio impii..

3. PRAETEREA, maius est ex nihilo. aliquid facere, et ubi nihil. cooperatur agenti, quam ex aliquo facere aliquid. cum aliqua cooperatione patientis; Sed in opere creationis ex nihilo fit. aliquid: unde nihil potest.cooperari agenti. Sed in iustificatione impii Deus ex aliquo. aliquid. facit, idest ex impio iustum: et est ibi aliqua cooperatio ex parte hominis, quia est ibi motus liberi arbitrii, ut dietum est, Ergo iustificatio i mpi non est maximum opus Dei...

SED CONTRA EST quod in Psalmo exuy. dicitur: Miseragtiones eius super omnia. opera eius. Et in. collecta dieitur; Deus, qui omnipotentiam luam. parcendo maxime et miserando. manifestas. Et Augustinus dicit exponens illud Ioan. xiv, Maiora horum. faciet, quod, maius. opus est ul ex impio iustus fiat, quam creare caelum. et. terram.

RESPONDEO DICENDUM quod opus aliquod potest dici magnum dupliciter. Uno modo, ex parte modi agendi. Et sic maximum est opus. creationis, in quo ex nihilo fit aliquid. — Alio-modo- potest dici opus magnum propter magnitudinem eius quod fit. Et secundum hoc, maius opus-est iustificatio impii quae terminatur ad bonum. aeternum divinae participationis, quam creatio caeli et terrae, quae ternunatur ad bonum naturae mutabilis. Et ideo: Augustinus, cum. dixisset quod maius est quod ex impio fiat iustus, quam creare caelum et terram, subiungit: Caelum enim et terra transibit: praedestinatorum aulem salus. et. iustificatio permanebit.

Sed sciendum est quod aliquid magnum dicitur dupliciter. Uno modo, secundum. quantitatem absolutam. Et hoe modo donum gloriae est maius quam donum gratiae iustificantis impium. Et secundum hoc, glorificatio iustorum est maius opus quam. iustificatio impii. -. Alio modo dicitur aliquid magnum quantitate proportionis; sicut dicitur mons. parvus, et milium magnum. Et hoc modo donum gratiae impium iustificantis est maius quam. donum. gloriae beatificantis iustum: quia plus excedit donum gratiae dignitatem impii,qui erat dignus poena, quam donum gloriae dignitatem. iusti, qui ex hoc ipso. quod est iustificatus, est dignus gloria. Et ideo Augustinus dicit ibidem: Zudicet qui potest, utrum maius sit iustos angelos creare quam impios iustificare, Certe, si aequalis est utrumque potentiae, hoc maioris est misericordiae,

Et per hoc patet responsio. ad primum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod bonum universi est maius quam. bonum particulare unius, si accipiatur utrumque in. eodem genere, Sed bonum gratiae -unius maius est quam bonum naturae totius universi.

AD TERTIUM DICENDUM quod ratio illa procedit ex parte modi agendi, secundum quem creatio est maximum opus Dei.

ARTICULUS DECIMUS: UTRUM IUSTIFICATIO IMPII SIT OPUS MIRACULOSUM

AD DECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod iustificatio impii sit opus miraculosum. 1 Opera enim miraculosa sunt maiora non Namiraculosis, Sed iustificatio. impii est maius opus quam alia opera. miraculosa; ut patet per Augustinum in- auctoritate inducta. Ergo iustificatio impii est opus miraculosum.

2. PRAETEREX, motus voluntatis ita est in anima, sicut inclinatio naturalis in rebus naturalibus. Sed quando Deus aliquid operatur in rebus naturalibus contra inclinationem naturae, est opus miraculosum: sicut cum illuminat caecum, vel suscitat mortuum. Voluntas autem impii tendit in malum. Cum igitur Deus, iustificando hominem, moveat eum in bonum, videtur quod iustificatio impii sit miraculosa.

3. PRAETEREA, sicut sapientia est donum Dei, ita et iustitia. Sed miraculosum est quod aliquis subito sine studio sapientiam assequatur a Deo. Ergo miraculosum est quod aliquis impius iustificetur a Deo.

SED cONTRA, opera miraculosa sunt supra potentiam naturalem. Sed iustificatio impii non est supra potentiam naturalem: dicit enim Augustinus, in libro de Praedest. Sanct., quod posse habere fidem, sicut posse habere caritatem, naturae est hominum: habere autem ? gratiae est fidelium. Ergo iustificatio impii non est miraculosa.

RESPONDEO DICENDUM quod in operibus miraculosis tria consueverunt inveniri. Quorum unum est ex parte potentiae agentis: quia sola divina virtute fieri possunt. Et ideo sunt simpliciter mira, Qu. cv, art.;. quasi habentia causam occultam, ut in Primo dictum est. Et secundum hoc, tam iustificatio impii quam creatio mundi, et universaliter omne opus quod a solo Deo fieri potest, miraculosum dici potest.

Secundo, in quibusdam miraculosis operibus invenitur quod forma inducta est supra naturalem potentiam talis materiae: sicut in suscitatione mortui:vita est supra naturalem potentiam talis corporis. Et quantum ad hoc, iustificatio impii non est miraculosa: quia naturaliter anima est gratiae capax; eo enim Zpso quod facta est ad imaginem Dei, capax est Dei per gratiam, cut " Augustinus dicit.

Tertio modo, in operibus miraculosis invenitur aliquid. praeter solitum. et consuetum. ordinem causandi effectum: sicut cum aliquis. infirmus sanitatem perfectam assequitur subito, praeter solitum cursum sanationis quae fit a natura vel arte. Et quantum ad hoc, iustificatio impii quandoque est miraculosa, et quandoque non. Est enim iste consuetus et communis cursus iustificationis, ut, Deo movente interius animam, homo convertatur ad Deum, primo quidem. conversione imperfecta, et postmodum ad perfectam deveniat: Y quia caritas inchoata meretur augeri, ut aucta mereatur perfici, sicut Augustinus dicit. Quan- sp.cuxxxvi, doque vero tam vehementer Deus animam mo- '' SYL aem vet ut statim quandam perfectionem iustitiae D.49. c7: assequatur: sicut fuit in conversione Pauli, adhibita etiam exterius miraculosa prostratione. Et ideo conversio Pauli, tanquam miraculosa, in Ecclesia commemoratur celebriter.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod quaedam miraculosa opera, etsi sint minora quam iustificatio - impii quantum ad bonum quod fit, sunt tamen praeter consuetum ordinem talium effectuum, Et ideo plus habent de ratione miraculi.

AD SECUNDUM DICENDUM quod non quandocumque res naturalis movetur contra suam inclinationem, est opus miraculosum, alioquin. miraculosum esset quod aqua calefieret, vel quod lapis Sursum proiiceretur: sed quando. ? hoc fit prae- à ter ordinem propriae causae, quae nata est hoc facere. Iustificare autem impium nulla alia causa potest nisi Deus: sicut nec aquam calefacere nisi ignis. Et ideo iustificatio impii a Deo, quantum ad hoc, non est miraculosa.

AD TERTIUM DICENDUM quod sapientiam et scientiam homo natus est acquirere a Deo per pro- j prium ingenium et studium: et ideo quando praeter hunc modum homo sapiens vel sciens efficitur, est miraculosum. Sed gratiam iustifi- aol wi cantem non est homo natus acquirere per suam. operationem, sed Deo operante. Unde non est simile.