Quaestio 14

ARTICULUS PRIMUS UTRUM PECCATUM IN SPIRITUM. SANCTUM SIT IDEM QUOD PECCATUM EX CERTA. MALITIA

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod peccatum in Spiritum Sanctum non sit idem quod peccatum ex certa malitia. Peccatum enim in Spiritum Sanctum est peccatum blasphemiae: ut patet Matth. xr Sed non omne peccatum ex certa malitia est peccatum blasphemiae: contingit enim multa alia peccatorum genera ex certa malitia committi. Ergo - peccatum in Spiritum Sanctum non est idem quod peccatum ex certa malitia.

2. PRAETEREA, peccatum ex certa malitia dividitur contra peccatum ex ignorantia et contra peccatum ex infirmitate. Sed peccatum in Spiritum Sanctum dividitur contra peccatum in Filium hominis: ut patet Matth. xii. Ergo peccatum in Spiritum Sanctum non est idem quod peccatum ex certa malitia: quia quorum opposita sunt di versa, ipsa quoque sunt diversa.

3. PRAETEREA, peccatum in Spiritum taion est quoddam genus peccati cui determinatae species assignantur. Sed peccatum ex certa malitia non est speciale genus peccati, sed est quaedam conditio vel circumstantia generalis quae potest esse circa omnia peccatorum genera. Ergo peccatum in Spiritum Sanctum. non est idem quod peccatum ex certa malitia.

SED cowTRA EsT quod Magister dicit, xrur dist. II lib. Sent, quod ille peccat in Spiritum Sanctum cui malitia propter se placet. Hoc autem est peecare ex certa malitia. Ergo idem videtur esse peccatum ex certa malitia quod peccatum in Spiritum Sanctum.

RESPONDEO DICENDUM quod de peccato seu blasphemia in Spiritum Sanctum tripliciter aliqui loquuntur. Antiqui enim doctores, scilicet Athanasius, Hilarius, Ambrosius, Hieronymus et Chrysostomus, dicunt esse peccatum in Spiritum Sanctum quando, ad litteram, aliquid blasphe- mum dicitur contra Spiritum Sanctum: sive Spiritus Sanctus accipiatur secundum quod est nomen essentiale conveniens toti Trinitati, cuius quaelibet persona et spiritus est et sanctus; sive prout est nomen personale unius in Trinitate personae. Et secundum hoc distinguitur, Matth. xit blasphemia in Spiritum Sanctum contra blasphemiam in Filium hominis. Christus enim operabatur quaedam humanitus, comedendo, bibendo et alia huiusmodi faciendo; et quaedam divinitus, scilicet daemones eiiciendo, mortuos suscitando, et cetera huiusmodi; quae 'quidem agebat et per virtutem propriae divinitatis, et per operationem Spiritus Sancti, quo secundum humanitatem erat repletus. ludaei autem primo quidem dixerant blasphemiam in Filium hominis, cum dicebant eum voracem, polatorem vini et publicanorum amatorem, ut. habetur Matth. x1. Postmodum autem blasphemaverunt in Spiritum. Sanctum dum opera quae ipse operabatur virtute propriae divinitatis et per operationem Spiritus Sancti, attribuebant principi daemoniorum. Et propter hoc dicuntur in Spiritum Sanctum blasphemasse.

Augustinus autem, in libro de Verb. Dom., blasphemiam vel peccatum in Spiritum Sanctum. En dicit esse finalem impoenitentiam, quando scilicet aliquis perseverat in peccato mortali usque. ad mor: tem. Quod quidem non solum verbo oris fit, sed etiam verbo cordis et operis, non uno sed multis. Hoc autem verbum, sic acceptum, dicitur esse contra Spiritum Sanctum, quia est contra remissionem. peccatorum, quae fit per Spiritum Sanctum, qui est caritas Patris? et Filii. Nec hoc Dominus di: t Iudaeis quasi ipsi peccarent in Spiritum Sanctum: nondum enim erant finaliter impoenitentes. Sed admonuit eos ne, taliter loquentes, ad hoc pervenirent quod in Spiritum Sanctum peccarent. Et sic intelligendum est quod dicitur Marc. III, ubi, postquam dixerat, Qui blasphemaverit in Spiritum. Sanctum etc., subiungit Evangelista: Quoniam dicebant, Spiritum immundum habet.

Alii vero aliter accipiunt, dicentes peccatum vel blasphemiam in Spiritum Sanctum esse quando aliquis peccat contra appropriatam bonum Spiritus Sancti, cui appropriatur bonitas, sicut Patri appropriatur potentia et Filio sapientia. Unde peccatum in Patrem dicunt esse quando peccatur ex infirmitate; peccatum autem in Filium, quando peccatur ex ignorantia; peccatum autem in Spiritum Sanctum, quando peccatur ex me malitia, idest ex ipsa electione mali, ut supra expositum est. Quod quidem contingit dupliciter.: Uno modo, ex inclinatione habitus vitiosi, qui malitia dicitur: et sic non est idem peccare ex malitia quod peccare in Spiritum Sanctum. Alio modo contingit ex eo quod per contemptum abii- - citur et removetur id quod electionem peccati | poterat impedire: sicut spes per desperationem, et timor per praesumptionem, et quaedam alia huiusmodi, ut infra dicetur. Haec autem omnia quae peccati electionem impediunt, sunt effectus Spiritus Sancti in nobis. Et ideo sic ex malitia peccare est peccare in Spiritum Sanctum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut confessio fidei non solum consistit in protestatione oris, sed etiam in protestatione operis; ita etiam blasphemia Spiritus Sancti potest considerari et in ore et in corde et in opere.

AD SECUNDUM DICENDUM quod secundum tertiam acceptionem blasphemia in Spiritum Sanctum distinguitur contra blasphemiam in Filium hominis secundum quod Filius hominis est etiam Filius Dei, idest Dei virtus et Dei sapientia. Unde secundum hoc, peccatum in Filium hominis erit peccatum ex ignorantia vel ex infirmitate.

AD TERTIUM DICENDUM quod peccatum ex certa malitia secundum quod provenit ex inclinatione habitus, non est speciale peccatum, sed quaedam generalis peccati conditio. Prout vero est ex speciali contemptu effectus Spiritus Sancti in nobis, habet rationem specialis peccati. Et secundum hoc etiam peccatum in Spiritum Sanctum est speciale genus peccati. - Et similiter secundum primam expositionem. - Secundum autem secundam expositionem, non est speciale genus peccati: nam finalis impoenitentia potest esse circumstantia cuiuslibet generis peccati.

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM CONVENIENTER ASSIGNENTUR SEX SPECIES PECCATI IN SPIRITUM SANCTUM

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod inconvenienter assignentur sex species peccati in Spiritum Sanctum: desperatio, praesumptio, impoenitentia, obstinatio, impugnatio veritatis agnitae et invidentia fraternae gratiae; quas species ponit Magister, XLIII dist. II lib. Sent. Negare enim divinam iustitiam vel misericordiam ad infidelitatem pertinet. Sed per desperationem aliquis reiicit divinam misericordiam, per praesumptionem autem divinam iustitiam. Ergo unumquodque eorum potius est species infidelitatis quam peccati in Spiritum Sanctum.

2. PRAETEREA, impoenitentia videtur respicere peccatum praeteritum, obstinatio autem peccatum futurum. Sed praeteritum vel futurum non diversificant speciem virtutis vel vitii: secundum enim eandem fidem qua credimus Christum natum, antiqui crediderunt eum nasciturum. Ergo obstinatio et impoenitentia non debent poni duae species peccati in Spiritum Sanctum.

3. PRAETEREA, veritas et gralia per lesum Christum facta est, ut habetur Ioan. 1. Ergo videtur quod impugnatio veritatis agnitae et invidentia fraternae gratiae magis pertineant ad blasphemiam in Filium hominis quam ad blasphemiam in Spiritum. Sanctum.

4. PRAETEREA, Bernardus dicit, in libro de. Dispensat. et Praecept., quod nolle obedire est resistere Spiritui Sancto. Glossa etiam dicit, Levit x, quod simulata poenitentia est blasphemia Spiritus Sancti. Schisma etiam videtur directe opponi Spiritui Sancto, per quem Ecclesia unitur. Et ita videtur quod non sufficienter tradantur species peceati in Spiritum Sanctum.

SED CONTRA, Augustinus dicit, in libro de Fide ad Petrum, quod illi qui desperant de indulgentia peccatorum, vel qui sine meritis de misericordia Dei praesumunt, peccant in Spiritum Sanctum. Et in Enchiridio dicit quod qui in obstinatione mentis diem claudit extremum, reus est peccato ? in Spiritum Sanctum. Et in. libro de Verb. Dom. dicit quod impoenitentia est peccatum in Spiri- Y tum Sanctum. Et in libro de Serm. Dom. in Monte dicit quod invidiae facibus fraternitatem. - impugnare est peccare in Spiritum Sanctum. Et. in libro de Unico Bapt. dicit quod qui veritatem contemnit, aut circa fratres malignus est, quibus veritas revelatur; aut circa Deum ingratus, cuius inspiratione Ecclesia instruitur; et sic videtur quod peccet in Spiritum Sanctum.

RESPONDEO DICENDUM quod, secundum quod pec 1 catum in Spiritum Sanctum tertio modo accipi tur, convenienter praedictae species ei assignantur. Quae distinguuntur secundum remotionem vel contemptum eorum per quae potest homo ab electione peccati impediri. Quae quidem sunt vel ex parte divini iudicii; vel ex parte donorum ipsius; vel etiam ex parte ipsius peccati. Avertitur enim homo ab electione peccati ex consideratione divini iudicii, quod habet iustitiam. cum misericordia, et per spem, quae consurgit ex consideratione misericordiae remittentis peccata et praemiantis bona, et haec tollitur per desperationem: et iterum per timorem, qui insurgit ex consideratione divinae iustitiae punientis peccata; et hic tolitur per praesumptionem, dum scilicet aliquis se praesumit gloriam adipisci sine meritis, vel veniam sine poenitentia.

Dona autem Dei quibus retrahimur a peccato sunt duo. Quorum unum est agnitio veritatis: contra quod ponitur zmpugnatio veritatis agnitae, dum scilicet aliquis veritatem fidei agnitam impugnat ut licentius peccet. - Aliud est auxilium interioris gratiae: contra quod ponitur invidentia fraternae gratiae, dum scilicet aliquis non solum invidet personae fratris, sed etiam invidet gratiae Dei crescenti in mundo.

Ex parte vero peccati duo sunt quae hominem | a peccato retrahere possunt. Quorum unum. est inordinatio et turpitudo actus, cuius consideratio inducere solet in homine poenitentiam de peccato commisso. Et contra hoc ponitur impoenitentia: non quidem eo modo quo dicit permanentiam in peccato usque ad mortem, sicut supra impoenitentia accipiebatur. (sic enim non esset speciale peccatum, sed quaedam. peccati circumstantia); sed accipitur hic impoenitentia secundum quod importat propositum non poenitendi. - Aliud autem est parvitas et brevitas boni quod quis in peccato quaerit, secundum illud Rom. vi: Quem | fructum | habuistis in. quibus. nunc. erubescitis? cuius consideratio inducere solet hominem ad hoc quod eius voluntas in peccato non firmetur. Et hoc | tollitur per. obstinationem: quando scilicet homo firmat suum propositum in hoc quod peccato in- | haereat. - Et de his duobus dicitur lerem. viu: ANullus est qui agat poenitentiam super peccato suo, dicens, Quid feci? quantum ad primum; Omnes conversi sunt ad cursum quasi equus impetu vadens | ad praelium, quantum ad. secundum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod peccatum desperationis vel praesumptionis non consistit in hoc quod Dei iustitia vel misericordia non credatur: sed in hoc quod contemnatur.

AD SECUNDUM DICENDUM quod obstinatio et impoenitentia non solum differunt secundum praeteritum et futurum: sed secundum quasdam formales rationes ex diversa consideratione eorum quae in. peccato considerari possunt, ut dictum gat.

AD TERTIUM DICENDUM quod gratiam et veritatem Christus fecit per dona Spiritus Sancti, quae hominibus dedit.

AD QUARTUM DICENDUM quod nolle obedire pertinet ad obstinationem; simulatio poenitentiae ad impoenitentiam; schisma ad invidentiam fraternae gratiae, per quam membra Ecclesiae uniuntur.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM PECCATUM IN SPIRITUM SANCTUM SIT IRREMISSIBILE

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod peccatum. in. Spiritum Sanctum non sit a irremissibile. Dicit enim Augustinus, in Libro de Verb. Dom.: De nullo desperandum est quandiu patientia Domini ad poenitentiam adducit. Sed si aliquod peccatum esset irremissibile, esset de aliquo peccatore desperan- | dum. Ergo peccatum in Spiritum Sanctum non est irremissibile.

2. PRAETEREA, nullum peccatum remittitur. nisi per hoc quod anima sanatur a Deo. Sed omnipotenti medico nullus insanabilis languor occurrit: sicut dicit Glossa super illud Psalm.. Qui sanat | omnes infirmitates tuas. Exgo. peccatum in Spiritum Sanctum non est irremissibile.

3. PRAETEREA, liberum arbitrium se habet ad bonum et ad malum. Sed quandiu durat status viae, potest aliquis a quacumque virtute excidere, cum etiam angelus de caelo ceciderit: unde dicitur Zob iv: In angelis suis reperit pravitatem: quanto magis qui habitant domos luteas? Ergo pari ratione. potest aliquis a quocumque peccato ad statum iustitiae redire. Ergo peccatum in Spiritum. Sanctum non est irremissibile.

SED cONTRA EST. quod dicitur Matth. xu: Qui dixerit verbum contra Spiritum Sanctum; non re- mittetur ei neque in hoc saeculo neque in futuro. Et Augustinus dicit, in libro de Serm. Monte, quod tanta est labes huius peccati quod humilitatem deprecandi subire non potest.

REsPONDEO DICENDUM quod secundum diversas acceptiones peccati in Spiritum Sanctum, diversimode irremissibile dicitur. Si enim dicatur peccatum in Spiritum Sanctum finalis impoenitentia, sic dicitur irremissibile quia nullo modo remittitur. Peccatum enim mortale in quo homo perseverat usque ad mortem, quia in hac vita non remittitur per poenitentiam, nec etiam in futuro dimittetur.

Secundum autem: alias duas acceptiones dicitur irremissibile, non quia nullo modo remittatur: sed quia, quantum est de se, habet meritum ut non remittatur. Et hoc dupliciter. Uno modo, quantum ad poenam. Qui enim ex ignorantia vel infirmitate peccat, minorem poenam meretur: qui autem ex certa malitia peccat, non habet aliquam excusationem unde eius poena minuatur. Similiter etiam qui blasphemabat in Filium hominis, eius divinitate nondum revelata, poterat habere aliquam excusationem propter infirmitatem carnis quam in eo aspiciebat, et sic minorem poenam merebatur: sed qui ipsam divinitatem blasphemabat, opera Spiritus Sancti diabolo attribuens, nullam excusationem habebat unde eius poena diminueretur. Et ideo dicitur, secundum expositionem Chrysostomi, hoc peccatum ludaeis non remitti neque in hoc saeculo neque in futuro, quia pro eo passi sunt poenam et in praesenti vita per Romanos, et in futura vita in poena inferni. Sicut etiam Athanasius inducit exemplum de eorum parentibus, qui primo quidem contra Moysen contenderunt propter defectum aquae et panis: et hoc Dominus sustinuit patien- ter, habebant enim excusationem ex infirmitate carnis. Sed postmodum gravius peccaverunt quasi blasphemantes in Spiritum Sanctum, beneficia Dei, qui eos de Aegypto eduxerat, idolo attribuentes, cum dixerunt: Hi sunt dii tui, Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti. Et ideo Dominus et temporaliter fecit eos puniri, quia ceciderunt ín die illo quasi tria millia hominum; et in futurum eis poenam comminatur, dicens: Ego autem in die ultionis visitabo hoc peccatum eorum.

Alio modo potest intelligi quantum ad culpam: sicut aliquis dicitur morbus incurabilis secundum naturam morbi, per quem tollitur id ex quo morbus potest curari, puta cum morbus tollit virtutem naturae, vel inducit fastidium cibi et medicinae;licet etiam talem morbum Deus possit curare. Ita etiam peccatum in Spiritum Sanctum dicitur irremissibile secundum suam naturam, inquantum excludit ea per quae fit remissio peccatorum. Per hoc tamen non praecluditur via remittendi et sanandi omnipotentiae et misericordiae Dei, per quam aliquando tales quasi miraculose spiritualiter sanantur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod de nemine desperandum est in hac vita, considerata omnipotentia et misericordia Dei. Sed considerata conditione peccati, dicuntur aliqui filiii diffidentiae, ut habetur ad Ephes.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ratio illa procedit ex parte omnipotentiae Dei: non secundum conditionem peccati.

AD TERTIUM DICENDUM quod liberum arbitrium remanet quidem semper in hac vita vertibile: tamen quandoque abiicit a se id per quod verti potest ad bonum, quantum in ipso est. Unde ex parte sua peccatum est irremissibile, licet Deus remittere possit.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM HOMO POSSIT PRIMO PECCARE IN SPIRITUM SANCTUM, NON PRAESUPPOSITIS; ALIIS PECCATIS

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod homo non possit primo peccare in Spiritum Sanctum, non praesuppositis aliis peccatis. Naturalis enim ordo est ut ab imperfecto ad perfectum quis moveatur. Et hoc quidem in bonis apparet, secundum illud Proverb. iv: Fustorum semita quasi lux splendens crescit et proficit usque ad perfectum diem. Sed perfectum dicitur in malis quod est maximum malum: ut patet per Philosophum, in V Metaphys. Cum igitur peccatum in Spiritum Sanctum sit gravissimum, videtur quod homo ad hoc peccatum perveniat per alia peccata minora.

2. PRAETEREA, peccare in Spiritum Sanctum est peccare ex certa malitia, sive ex electione. Sed hoc non statim potest homo, antequam multoties peccaverit: dicit enim Philosophus, in V Ethic., quod, si homo possit iniusta facere, non tamen potest statim operari sicut iniustus, Scilicet ex electione. Ergo videtur quod peccatum in Spiritum Sanctum non possit committi nisi post alia peccata.

3. PRAETEREA, poenitentia et impoenitentia sunt circa idem. Sed poenitentia non est nisi de peccatis praeteritis. Ergo etiam neque impoenitentia, quae est species peccati in Spiritum Sanctum. Peccatum ergo in Spiritum Sanctum ? praesupponit alia peccata.

SED CONTRA EST quod facile est in conspectu Dei subito honestare pauperem, ut dicitur Eccli. xi. Ergo e contrario possibile est, secundum malitiam daemonis suggerentis, ut statim aliquis inducatur in gravissimum peccatum, quod est ! in Spiritum Sanctum.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut dictum est, peccare in Spiritum Sanctum uno modo est peccare ex certa malitia. Ex certa autem malitia dupliciter peccare contingit, sicut dictum est. Uno modo, ex inclinatione habitus: quod non est proprie peccare in Spiritum Sanctum. Et hoc modo peccare ex certa malitia non contingit a principio: oportet enim actus peccatorum praecedere ex quibus causetur habitus ad peccandum inclinans.

Alio modo potest aliquis peccare ex certa malitia abiiciendo per contemptum ea per quae homo retrahitur a peccando ?: quod proprie est peccare in Spiritum Sanctum, sicut dictum est. Et hoc etiam plerumque praesupponit alia peccata: quia sicut dicitur Proverb. xvui, impius, cum in profundum peccatorum venerit, contemnit. Potest tamen contingere quod aliquis in primo actu peccati in Spiritum Sanctum peccet per contem- ptum: tum propter libertatem arbitrii; tum etiam propter multas dispositiones praecedentes; vel etiam propter aliquod. vehemens motivum ad malum et debilem affectum hominis ad bonum. Et ideo in viris perfectis hoc vix aut nunquam accidere potest quod statim a principio peccent in oppitets Sanctum. Unde dicit Origenes, in I Periarch.: Non arbitror quod aliquis ex his qui in summo perfectoque gradu constiterint, ad subitum evacuetur aut decidat: sed paulatim ac per parles eum decidere necesse est. - Et eadem ratio est si peccatum in Spiritum Sanctum accipiatur ad litteram pro blasphemia Spiritus Sancti. Talis enim blasphemia de qua Dominus loquitur, semper ex malitiae contemptu procedit.

Si vero per peccatum in Spiritum Sanctum intelligatur finalis impoenitentia, secundum intellectum Augustini, quaestionem non habet: quia ad peccatum in Spiritum Sanctum requiritur continuatio peccatorum usque in finem vitae.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod tam in bono quam in malo, ut in pluribus, proceditur ab imperfecto ad perfectum, prout homo proficit vel in bono vel in malo. Et tamen in utroque unus potest incipere a maiori quam alius. Et ita illud a quo aliquis incipit, potest esse perfectum in bono vel in malo secundum genus suum; licet sit imperfectum secundum seriem processus hominis in melius vel in peius proficientis.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ratio illa procedit de peccato ex malitia quando est ex inclinatione habitus.

AD TERTIUM DICENDUM quod, si accipiatur impoenitentia secundum intentionem Augustini, secundum quod importat permanentiam in peccato usque in finem, sic planum est quod impoenitentia praesupponit peccata, sicut et poenitentia. Sed si loquamur de impoenitentia habituali, secundum quod ponitur species peccati in Spiritum Sanctum, sic manifestum est quod impoenitentia potest esse etiam ante peccata: potest enim ille qui nunquam peccavit habere propositum vel poenitendi vel non poenitendi, si contingeret eum peccare.