Text List

Table of Contents

Only show available transcriptions

Summa theologiae

Pars 1

Prologus

Quaestio 1 : de sacra doctrina, qualis sit, et ad quae se extendat in decem articulos divisa

Quaestio 2 : de deo, an deus sit

Quaestio 3 : de dei simplicitate

Quaestio 4 : de dei pfererciione

Quaestio 5 : de bono in communi

Quaestio 6 : de bonitate dei

Quaestio 7 : de infinitate dei

Quaestio 8 : de existentia dei in rebus

Quaestio 9 : de dei immutabilitate

Quaestio 10 : de dei aeternitate

Quaestio 11 : de unitate dei

Quaestio 12 : quomodo deus a nobis cognoscatur

Quaestio 13 : de nominibus dei

Quaestio 14 : de scientia dei

Quaestio 15 : de ideis

Quaestio 16 : de veritate

Quaestio 17 : de falsitate

Quaestio 18 : de vita dei

Quaestio 19 : de voluntate dei

Quaestio 20 : de amore dei

Quaestio 21 : de iustitia et misericordia dei

Quaestio 22 : de providentia dei

Quaestio 23 : de praedestinatione

Quaestio 24 : de libro vitae

Quaestio 25 : de divina potentia

Quaestio 26 : de divina beatitudine

Quaestio 27 : de processione divinarum personarum

Quaestio 28 : de relationibus divinis

Quaestio 29 : de personis divinis

Quaestio 30 : de pluralitate personarum in divinis

Quaestio 31 : de his quae ad unitatem vel pluralitatem pertinent in divinis

Quaestio 32 : de divinarum personarum cognitione

Quaestio 33 : de persona patris

Quaestio 34 : de persona filii

Quaestio 35 : de imagine

Quaestio 36 : de persona spiritus sancti

Quaestio 37 : de nomine spiritus sancti quod est amor

Quaestio 38 : de nomine spiritus sancti quod est donum

Quaestio 39 : de personis ad essentiam relatis

Quaestio 40 : de personis in comparatione ad relationes sive proprietates

Quaestio 41 : de personis in comparatione ad actus notionales

Quaestio 42 : de aequalitate et similitudine divinarum personarum ad invicem

Quaestio 43 : de missione divinarum personarum

Quaestio 44 : de processione creaturarum a deo, et de omnium entium prima causa

Quaestio 45 : de modo emanationis rerum a primo principio

Quaestio 46 : de principio durationis rerum creatarum

Quaestio 47 : de distinctione rerum in communi

Quaestio 48 : de distinctione rerum in speciali

Quaestio 49 : de causa mali

Quaestio 50

Quaestio 51

Quaestio 52

Quaestio 53

Quaestio 54

Quaestio 55

Quaestio 56

Quaestio 57

Quaestio 58

Quaestio 59

Quaestio 60

Quaestio 61

Quaestio 62

Quaestio 63

Quaestio 64

Quaestio 65

Quaestio 66

Quaestio 67

Quaestio 68

Quaestio 69

Quaestio 70

Quaestio 71

Quaestio 72

Quaestio 73

Quaestio 74

Quaestio 75

Quaestio 76

Quaestio 77

Quaestio 78

Quaestio 79

Quaestio 80

Quaestio 81

Quaestio 82

Quaestio 83

Quaestio 84

Quaestio 85

Quaestio 86

Quaestio 87

Quaestio 88

Quaestio 89

Quaestio 90

Quaestio 91

Quaestio 92

Quaestio 93

Quaestio 94

Quaestio 95

Quaestio 96

Quaestio 97

Quaestio 98

Quaestio 99

Quaestio 100

Quaestio 101

Quaestio 102

Quaestio 103

Quaestio 104

Quaestio 105

Quaestio 106

Quaestio 107

Quaestio 108

Quaestio 109

Quaestio 110

Quaestio 111

Quaestio 112

Quaestio 113

Quaestio 114

Quaestio 115

Quaestio 116

Quaestio 117

Quaestio 118

Quaestio 119

Pars 2

Pars 1

Prologus

Quaestio 1 : de ultimo fine hominis

Quaestio 2 : de his in quibus hominis beatitudo consistit

Quaestio 3 : quid sit beatitudo

Quaestio 4 : de his quae ad beatitudinem exiguntur

Quaestio 5 : de adeptione beatitudinis

Quaestio 6 : de voluntario et involuntario

Quaestio 7 : de circumstantiis humanorum actuum

Quaestio 8 : de voluntate, quorum sit ut volitorum

Quaestio 9 : de motivo voluntatis

Quaestio 10 : de modo quo voluntas movetur

Quaestio 11 : de fruitione, quae est actus voluntatis

Quaestio 12 : de intentione

Quaestio 13 : de electione, quae est actus voluntatis respectu eorum quae sunt ad finem

Quaestio 14 : de consilio, quod electionem praecedit

Quaestio 15 : de consensu, qui est actus voluntatis in comparatione ad ea quae sunt ad finem

Quaestio 16 : de usu, qui est actus voluntatis in comparatione ad ea quae sunt ad finem

Quaestio 17 : de actibus imperatis a voluntate

Quaestio 18 : de bonitate et malitia humanorum actuum in generali

Quaestio 19 : de bonitate et malitia actus interioris voluntatis

Quaestio 20 : de bonitate et malitia exteriorum actuum humanorum

Quaestio 21 : de iis quae consequuntur actus humanos ratione bonitatis et malitiae

Quaestio 22 : de subiecto passionum animae

Quaestio 23

Quaestio 24 : de bono et malo in animae passionibus

Quaestio 25 : de ordine passionum ad invicem

Quaestio 26 : de passionibus animae in speciali. et primo, de amore

Quaestio 27 : de causa amoris

Quaestio 28 : de effectibus amoris

Quaestio 29 : de odio

Quaestio 30 : de concupiscentia

Quaestio 31 : de delectatione secundum se

Quaestio 32 : de causa delectationis

Quaestio 33 : de effectibus delectationis

Quaestio 34 : de bonitate et malitia delectationum

Quaestio 35 : de dolore, seu tristitia, secundum se

Quaestio 36 : de causis tristitiae seu doloris

Quaestio 37 : de effectibus doloris vel tristitiae

Quaestio 38 : de remediis tristitiae, seu doloris

Quaestio 39 : de bonitate et malitia tristitiae seu doloris

Quaestio 40 : de passionibus irascibilis et primo, de spe et desperatione

Quaestio 41 : de timore secundum se

Quaestio 42 : de obiecto timoris

Quaestio 43 : de causa timoris

Quaestio 44 : de effectibus timoris

Quaestio 45 : de audacia

Quaestio 46 : de ira secundum se

Quaestio 47 : de causa effectiva irae, et de remediis eius

Quaestio 48 : de effectibus irae

Quaestio 49 : de habitibus in generali, quoad eorum substantiam

Quaestio 50 : de subiecto habituum

Quaestio 51 : de causa habituum oqouantum ad generationem ipsorum

Quaestio 52 : de augmento habituum

Quaestio 53 : de corruptione et diminutione habituum

Quaestio 54 : de distinctione habituum

Quaestio 55 : de virtutibus, quantum ad suas essentias

Quaestio 56 : de subiecto virtutis

Quaestio 57 : de distinctione virtutum intellectualium

Quaestio 58 : de distinctione virtutum moralium ab intellectualibus

Quaestio 59 : de comparatione virtutis moralis ad passionem

Quaestio 60 : de distinctione virtutum moralium ad invicem

Quaestio 61 : de virtutibus cardinalibus

Quaestio 62 : de virtutibus theologicis

Quaestio 63 : de causa virtutum

Quaestio 64 : de medio virtutum

Quaestio 65 : de connexione virtutum

Quaestio 66 : de aequalitate virtutum

Quaestio 67 : de duratione virtutum post hanc vitam

Quaestio 68 : de donis

Quaestio 69 : de beatitudinibus

Quaestio 70 : de fructibus spiritus sancti

Quaestio 71 : De vitiis et peccatis secundum se

Quaestio 72 : De distinctione peccatorum

Quaestio 73 : De comparatione peccatorum ad invicem

Quaestio 74 : De subiecto peccatorum

Quaestio 75 : De causis peccatorum in generali

Quaestio 76 : De causis peccati in speciali

Quaestio 77 : De causa peccati ex parte appetitus sensitivi

Quaestio 78 : De causa peccati quae est malitia

Quaestio 79 : De causis exterioribus peccati et primo, ex parte dei

Quaestio 80 : De causa peccati ex parte diaboli

Quaestio 81 : De causa peccati ex parte hominis

Quaestio 82 : De originali peccato quantum ad suam essentiam

Quaestio 83 : De subiecto originalis peccati

Quaestio 84 : De causa peccati secundum quod unum peccatum alterius peccati causa est

Quaestio 85 : De effectibus peccati. et primo, de corruptione boni naturae

Quaestio 86 : De macula peccati

Quaestio 87 : De reatu poenae

Quaestio 88 : De peccato veniali et mortali

Quaestio 89 : De peccato veniali secundum se

Quaestio 90 : De essentia legis

Quaestio 91 : De legum diversitate

Quaestio 92 : De effectibus legis

Quaestio 93 : De lege aeterna

Quaestio 94 : De lege naturali

Quaestio 95 : De lege humana

Quaestio 96 : De potestate legis humanae

Quaestio 97 : De mutatione legum

Quaestio 98 : De lege veteri

Quaestio 99 : De praeceptis veteris legis

Quaestio 100 : De praeceptis moralibus veteris legis

Quaestio 101 : De praeceptis caeremonialibus secundum se

Quaestio 102 : De caeremonialium praeceptorum causis

Quaestio 103 : De duratione praeceptorum caeremonialium

Quaestio 104 : De praeceptis iudicialibus

Quaestio 105 : De ratione iudicialium praeceptorum

Quaestio 106 : De lege evangelica, quae dicitur lex nova, secundum se

Quaestio 107 : De comparatione legis nova ad veterem.

Quaestio 108 : De his quae continentur in lege nova

Quaestio 109 : De necessitate gratiae

Quaestio 110 : De gratia dei quantum ad eius essentiam

Quaestio 111 : De divisione gratiae

Quaestio 112 : De causa gratiae

Quaestio 113 : De effectibus gratiae. et primo, de iustificatione impii

Quaestio 114 : De merito

Pars 2

Prologus

Quaestio 1 : De obiecto fidei

Quaestio 2 : De actu interiori fidei

Quaestio 3

Quaestio 4 : De ipsa fidei virtute

Quaestio 5 : De habentibus fidem

Quaestio 6 : De causa fidei

Quaestio 7 : De effectibus fidei

Quaestio 8 : De dono intellectus

Quaestio 9 : De dono scientiae

Quaestio 10 : De infidelitate in communi

Quaestio 11 : De haeresi

Quaestio 12 : De apostasia

Quaestio 13

Quaestio 14 : De blasphemia in spiritum sanctum

Quaestio 15 : De caecitate mentis et hebetudine sensus

Quaestio 16 : De praeceptis fidei, scientiae et intellectus

Quaestio 17 : De spe

Quaestio 18 : De subiecto spei

Quaestio 19 : De dono timoris

Quaestio 20 : De desperatione

Quaestio 21 : De praesumptione

Quaestio 22 : De praeceptis pertinentibus ad spem et timorem

Quaestio 23 : De caritate secundum se

Quaestio 24 : De caritatis subiecto

Quaestio 25 : De obiecto caritatis

Quaestio 26 : De ordine caritatis

Quaestio 27 : De principali actu caritatis, qui est dilectio In octo articulos divisa

Quaestio 28 : De gaudio

Quaestio 29 : De pace

Quaestio 30 : De misericordia

Quaestio 31 : De beneficentia

Quaestio 32 : De eleemosyna

Quaestio 33 : De correctione fraterna

Quaestio 34 : De odio

Quaestio 35 : De acedia

Quaestio 36 : De invidia

Quaestio 37 : De discordia

Quaestio 38 : De contentione

Quaestio 39 : De schismate

Quaestio 40 : De bello

Quaestio 41 : De rixa

Quaestio 42 : De seditione

Quaestio 43 : De scandalo

Quaestio 44 : De praeceptis caritatis

Quaestio 45 : De dono sapientiae

Quaestio 46 : De stultitia

Quaestio 47 : De prudentia secundum se

Quaestio 48 : De partibus prudentiae

Quaestio 49 : Utrum convenienter assignentur partes prudentiae

Quaestio 50 : De partibus subiectivis prudentiae

Quaestio 51 : De partibus potentialibus prudentiae

Quaestio 52 : De dono consilii

Quaestio 53 : De imprudentia

Quaestio 54 : De negligentia

Quaestio 55 : De vitiis oppositis prudentiae quae habent Similitudinem cum ipsa .

Quaestio 56 : De praeceptis ad prudentiam pertinentibus

Quaestio 57 : De iure

Quaestio 58 : De iustitia

Quaestio 59 : De iniustitia

Quaestio 60 : De iudicio

Quaestio 61 : De partibus iustitiae

Quaestio 62 : De restitutione

Quaestio 63 : De acceptione personarum

Quaestio 64 : De homicidio

Quaestio 65 : De aliis iniuriis quae in personam committuntur

Quaestio 66 : De furto et rapina

Quaestio 67 : De iniustitia iudicis in iudicando

Quaestio 68 : De his quae pertinent ad iniustam accusationem in quatuor articulos divisa

Quaestio 69 : De peccatis quae sunt contra iustitiam ex parte rei

Quaestio 70 : De iniustitia pertinente ad personam testis

Quaestio 71 : De iniustitia quae fit in iudicio ex parte advocatorum

Quaestio 72 : De contumelia

Quaestio 73 : De detractione

Quaestio 74 : De susurratione

Quaestio 75 : De derisione

Quaestio 76 : De maledictione

Quaestio 77 : De fraudulentia quae committitur in emptionibus et venditionibus

Quaestio 78 : De peccato usurae

Quaestio 79 : De partibus quasi integralibus iustitiae

Quaestio 80 : De partibus potentialibus iustitiae

Quaestio 81 : De religione

Quaestio 82 : De devotione

Quaestio 83 : De oratione

Quaestio 84 : De adoratione

Quaestio 85 : De sacrificiis

Quaestio 86 : De oblationibus et primitiis

Quaestio 87 : De decimis

Quaestio 88 : De voto

Quaestio 89 : De iuramento

Quaestio 90 : De assumptione divini nominis per modum adiurationis

Quaestio 91 : De assumptione divini nominis ad invocandum per laudem

Quaestio 92 : De superstitione

Quaestio 93 : De superstitione indebiti cultus veri dei

Quaestio 94 : De idololatria

Quaestio 95 : De superstitione divinativa

Quaestio 96 : De superstitionibus observantiarum

Quaestio 97 : De tentatione dei

Quaestio 98 : De periurio

Quaestio 99 : De sacrilegio

Quaestio 100 : De simonia

Quaestio 101 : De pietate

Quaestio 102 : De observantia

Quaestio 103 : De dulia

Quaestio 104 : De obedientia

Quaestio 105 : De inobedientia

Quaestio 106 : De gratia sive gratitudine

Quaestio 107 : De ingratitudine

Quaestio 108 : De vindicatione

Quaestio 109 : De veritate

Quaestio 110 : De vitiis oppositis veritati

Quaestio 111 : De simulatione et hypocrisi

Quaestio 112 : De iactantia

Quaestio 113 : De ironia

Quaestio 114 : De amicitia seu affabilitate

Quaestio 115 : De adulatione

Quaestio 116 : De litigio

Quaestio 117 : De liberalitate

Quaestio 118 : De avaritia

Quaestio 119 : De prodigalitate

Quaestio 120 : De epieikeia

Quaestio 121 : De dono pietatis

Quaestio 122 : De praeceptis iustitiae

Quaestio 123 : De fortitudine

Quaestio 124 : De martyrio

Quaestio 125 : De timore

Quaestio 126 : De vitio intimiditatis

Quaestio 127 : De audacta

Quaestio 128 : De partibus fortitudinis

Quaestio 129 : De magnanimitate

Quaestio 130 : De praesumptione

Quaestio 131 : De ambitione

Quaestio 132 : De inani gloria

Quaestio 133 : De pusillanimitate

Quaestio 134 : De magnificentia

Quaestio 135 : De vitiis oppositis magnificentiae

Quaestio 136 : De patientia

Quaestio 137 : De perseverantia

Quaestio 138 : De vitiis oppositis perseverantiae

Quaestio 139 : De dono fortitudinis

Quaestio 140 : De praeceptis fortitudinis

Quaestio 141 : De temperantia

Quaestio 142 : De vitiis oppositis temperantiae

Quaestio 143 : De partibus temperantiae in generali

Quaestio 144 : De verecundia

Quaestio 145 : De honestate

Quaestio 146 : De abstinentia

Quaestio 147 : De ieiunio

Quaestio 148 : De gula

Quaestio 149 : De sobrietate

Quaestio 150 : De ebrietate

Quaestio 151 : De castitate

Quaestio 152 : De virginitate

Quaestio 153 : De vitio luxuriae

Quaestio 154

Quaestio 155 : De continentia

Quaestio 156 : De incontinentia

Quaestio 157 : De clementia et mansuetudine

Quaestio 158 : De iracundia

Quaestio 159 : De crudelitate

Quaestio 160 : De modestia

Quaestio 161 : De humilitate

Quaestio 162 : De superbia

Quaestio 163 : De peccato primi hominis

Quaestio 164 : De poena primi peccati

Quaestio 165 : De tentatione primorum parentum

Quaestio 166 : De studiositate

Quaestio 167 : De curiositate

Quaestio 168 : De modestia secundum quod consistit

Quaestio 169 : De modestia secundum quod consistit in exteriori apparatu

Quaestio 170 : De praeceptis temperantiae

Quaestio 171 : De prophetia

Quaestio 172 : De causa prophetiae

Quaestio 173 : De modo cognitionis propheticae

Quaestio 174 : De divisione prophetiae

Quaestio 175 : De raptu

Quaestio 176 : De gratia linguarum

Quaestio 177 : De gratia gratis data quae consistit in sermone

Quaestio 178 : De gratia miraculorum

Quaestio 179 : De divisione vitae per activam et contemplativam

Quaestio 180 : De vita contemplativa

Quaestio 181 : De vita activa

Quaestio 182 : De comparatione vitae activae ad contemplativam

Quaestio 183 : De officiis et statibus hominum in generali

Quaestio 184 : De statu perfectionis in communi

Quaestio 185 : De his quae pertinent ad statum episcoporum

Quaestio 186 : De his in quibus principaliter consistit religionis status.

Quaestio 187 : De his quae competunt religiosis

Quaestio 188 : De differentia religionum

Quaestio 189 : De ingressu religionis

Pars 3

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Quaestio 8

Quaestio 9

Quaestio 10

Quaestio 11

Quaestio 12

Quaestio 13

Quaestio 14

Quaestio 15

Quaestio 16

Quaestio 17

Quaestio 18

Quaestio 19

Quaestio 20

Quaestio 21

Quaestio 22

Quaestio 23

Quaestio 24

Quaestio 25

Quaestio 26

Quaestio 27

Quaestio 28

Quaestio 29

Quaestio 30

Quaestio 31

Quaestio 32

Quaestio 33

Quaestio 34

Quaestio 35

Quaestio 36

Quaestio 37

Quaestio 38

Quaestio 39

Quaestio 40

Quaestio 41

Quaestio 42

Quaestio 43

Quaestio 44

Quaestio 45

Quaestio 46

Quaestio 47

Quaestio 48

Quaestio 49

Quaestio 50

Quaestio 51

Quaestio 52

Quaestio 53

Quaestio 54

Quaestio 55

Quaestio 56

Quaestio 57

Quaestio 58

Quaestio 59

Quaestio 60

Quaestio 61

Quaestio 62

Quaestio 63

Quaestio 64

Quaestio 65

Quaestio 66

Quaestio 67

Quaestio 68

Quaestio 69

Quaestio 70

Quaestio 71

Quaestio 72

Quaestio 73

Quaestio 74

Quaestio 75

Quaestio 76

Quaestio 77

Quaestio 78

Quaestio 79

Quaestio 80

Quaestio 81

Quaestio 82

Quaestio 83

Quaestio 84

Quaestio 85

Quaestio 86

Quaestio 87

Quaestio 88

Quaestio 89

Quaestio 90

Prev

How to Cite

Next

Quaestio 49

Utrum convenienter assignentur partes prudentiae
1

QUAESTIO QUADRAGESIMANONA DE SINGULIS PRUDENTIAE PARTIBUS QUASI INTEGRALIBUS IN OCTO ARTICULOS DIVISA

2

DEINDE considerandum est de singulis prudentiae partibus quasi integralibus.

3

Et circa hoc quaeruntur octo. Primo: de memoria. Secundo: de intellectu vel intelligentia. Tertio: de docilitate. Quarto: de solertia. Quinto: de ratione. Sexto: de providentia. Septimo: de circumspectione. Octavo: de cautione.

Articulus 1

Utrum memoria sit pars prudentiae
4

ARTICULUS PRIMUS UTRUM MEMORIA SIT PARS PRUDENTIAE

5

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod memoria non sit pars prudentiae. Memoria enim, ut probat Philosophus, est in parte animae sensitiva. Prudentia autem est in ratiocinativa; ut patet in VI Ethic. Ergo memoria non est pars prudentiae.

6

2. PRAETEREA, prudentia per exercitium acquiritur et proficit 5. Sed memoria inest nobis a natura. Ergo memoria non est pars prudentiae.

7

3. PRAETEREA, memoria est praeteritorum. Prudentia autem futurorum operabilium, de quibus est consilium, ut dicitur in VI Ethic. Ergo memoria non est pars prudentiae.

8

SED CONTRA EST quod Tullius, in II Aet., ponit memoriam inter partes prudentiae.

9

RESPONDEO DICENDUM quod prudentia est circa contingentia operabilia, sicut dictum est. In his autem non potest homo dirigi per ea quae sunt simpliciter et ex necessitate vera, sed ex his quae ut in pluribus accidunt: oportet enim principia conclusionibus esse proportionata, et ex talibus talia concludere, ut dicitur in VI Efhic. Quid autem in pluribus sit verum oportet per experimentum considerare: unde et in II Ethic. Philosophus dicit quod virtus intellectualis habet generationem et augmentum ex experimento et tempore. Experimentum autem est ex pluribus memoriis; ut patet in I Metaphys. Unde consequens, est quod ad prudentiam requiritur plurium. memoriam habere. Unde convenienter memoria ponitur pars prudentiae.

10

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod quia, sicut dictum est, prudentia applicat universalem cognitionem ad particularia, quorum est sensus, inde multa quae pertinent ad partem sensitivam requiruntur ad prudentiam. Inter quae est memoria.

11

AD SECUNDUM DICENDUM quod sicut prudentia aptitudinem quidem habet ex natura, sed eius complementum est ex exercitio vel gratia; ita etiam, ut Tullius dicit, in sua Rhetorica, memoria non solum a natura proficiscitur, sed etiam habet plurimum artis et industriae. Et sunt quatuor per quae homo proficit in bene memorando. Quorum primum est ut eorum quae vult memorari quasdam similitudines assumat convenientes, nec tamen omnino consuetas: quia ea quae sunt inconsueta magis miramur, et sic in eis animus magis et vehementius detinetur; ex quo fit quod eorum quae in pueritia vidimus magis memoremur. Ideo autem necessaria est huiusmodi similitudinum vel imaginum adinventio, quia intentiones simplices et spirituales facilius ex anima elabuntur nisi quibusdam similitudinibus corporalibus quasi alligentur: quia humana cognitio potentior est circa sensibilia. Unde et memorativa ponitur in parte sensitiva. —- Secundo, oportet ut homo ea quae memoriter vult tenere sua consideratione ordinate disponat, ut ex uno memorato facile ad aliud procedatur. Unde Philosophus dicit, in libro de Mem.: A locis videntur reminisci aliquando: causa autem est quia velociter ab alio in aliud veniunt. — Tertio, oportet ut homo sollicitudinem apponat et affectum adhibeat ad ea quae vult memorari: quia quo aliquid magis fuerit impressum animo, eo minus elabitur. Unde et Tullius dicit, in sua Rhetorica, quod sollicitudo conservat integras simulacrorum figuras. — Quarto, oportet quod ea frequenter meditemur quae volumus memorari. Unde Philosophus dicit, in libro de Mem., quod rmeditationes memoriam salvant: quia, ut in eodem libro dicitur, consuetudo est quasi natura; unde quae multoties intelligimus cito reminiscimur, quasi naturali quodam ordine ab uno ad aliud procedentes.

12

AD TERTIUM DICENDUM quod ex praeteritis oportet nos quasi argumentum sumere de futuris. Et ideo memoria praeteritorum necessaria est ad bene consiliandum de futuris.

Articulus 2

Utrum intellectus sit pars prudentiae
13

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM INTELLECTUS SIT PARS PRUDENTIAE

14

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod intellectus non sit pars prudentiae, Eorum enim quae ex opposito dividuntur unum non est pars alterius. Sed intellectus ponitur virtus intellectualis condivisa prudentiae; ut patet in VI Ethic. Ergo intellectus non debet poni pars prudentiae.

15

2. PRAETEREA, intellectus ponitur inter dona Spiritus Sancti, et correspondet fidei, ut supra habitum est. Sed prudentia est alia virtus a fide, ut per supradicta patet. Ergo intellectus non pertinet ad prudentiam. |

16

3. PRAETEREA, prudentia est singularium operabilium, ut dicitur in VI Efhic. Sed intellectus est universalium cognoscitivus et immaterialium; ut patet in III de Anima. Ergo intellectus non est pars prudentiae.

17

SEp coNTRA EsT quod Tullius ponit intelligentiam partem prudentiae, et Macrobius intellectum, quod in idem redit.

18

RESPONDEO DICENDUM quod intellectus. non su- — mitur hic pro potentia intellectiva, sed prout importat quandam rectam aestimationem alicuius extremi principii quod accipitur ut per se notum: sicut et prima demonstrationum principia intelligere dicimur. Omnis autem deductio rationis ab aliquibus procedit quae accipiuntur ut prima. Unde oportet quod omnis processus rationis ab aliquo intellectu procedat. Quia igitur prudentia est recta ratio agibilium, ideo necesse est quod totus processus. prudentiae ab intellectu derivetur. Et propter hoc intellectus ponitur pars prudentiae.

19

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ratio prudentiae terminatur, sicut ad conclusionem quandam, ad particulare operabile, ad quod applicat universalem cognitionem, ut ex dictis patet. Conclusio autem singularis syllogizatur ex universali et singulari propositione. Unde oportet quod. ratio prudentiae ex duplici intellectu procedat. Quorum unus est qui est cognoscitivus universalium. Quod pertinet ad intellectum qui ponitur virtus intellectualis: quia naturaliter nobis cognita sunt non solum universalia principia speculativa, sed etiam practica, sicut nulli esse malefaciendum, ut ex dictis patet. — Alius autem intellectus est qui, ut dicitur in. VI. Ethic,, est cognoscitivus exíremi, idest alicuius primi singu laris et contingentis operabilis, propositionis scilicet minoris, quam oportet esse singularem in 8 syllogismo prudentiae, ut dictum est. Hoc autem: primum singulare est aliquis singularis finis, ut ibidem dicitur. Unde intellectus qui ponitur pars. prudentiae est quaedam recta aestimatio de aliquo. particulari fine.

20

AD SECUNDUM DICENDUM quod intellectus qui po- 45, ren nitur donum Spiritus Sancti. est quaedam acuta perspectio divinorum, ut ex supradictis. patet Aliter autem ponitur intellectus pars prudentiae, ut dictum est.. In corpore.

21

AD TERTIUM DICENDUM quod ipsa recta aestimatio de fine particulari et intellectus dicitur, inquantum est alicuius principii; et sensus, inquantum est particularis. Et hoc est quod Philosophus dicit, in VI Ethic.: Horum, scilicet singularium, epu oportet habere sensum: hic autem est intellectus. Non autem hoc est intelligendum de sensu particulari quo cognoscimus propria sensibilia: sed de sensu interiori quo de particulari iudicamus.

Articulus 3

Utrum docilitas debeat poni pars prudentiae
22

ARTICULUS TERTIUS UTRUM DOCILITAS DEBEAT PONI PARS PRUDENTIAE

23

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod docilitas non debeat poni pars prudentiae. Illad enim quod requiritur ad omnem virtutem intellectualem non de- bet appropriari alicui earum. Sed docilitas necessaria est ad quamlibet virtutem intellectualem. Ergo non debet poni pars prudentiae.

24

2. PRAETEREA, ea quae ad virtutes humanitas pertinent sunt in nobis: quia secundum ea quae in nobis sunt laudamur vel vituperamur. Sed non est in potestate nostra quod dociles simus, sed hoc ex naturali dispositione quibusdam contingit. Ergo non est pars prudentiae.

25

3. PRAETEREA, docilitas ad discipulum pertinet. Sed prudentia, cum sit praeceptiva, magis videtur ad magistros pertinere, qui etiam praeceptores dicuntur. Ergo docilitas non est pars prudentiae.

26

SEp coNTRA EST quod Macrobius, secundum sententiam Plotini 5, ponit docilitatem inter partes prudentiae.

27

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, prudentia consistit circa particularia operabilia. In quibus cum sint quasi infinitae diversitates, non possunt ab uno homine sufficienter omnia considerari, nec per modicum tempus, sed per temporis diuturnitatem. Unde in his quae ad prudentiam pertinent maxime indiget homo ab alio erudiri: et praecipue ex senibus, qui sanum intellectum adepti sunt circa fines operabilium.

28

Unde Philosophus dicit, in VI Ethic.: Oportet attendere expertorum et seniorum et prudentium indemonstrabilibus enuntiationibus et opinionibus non minus quam demonstrationibus: propter experientiam enim vident principia. Unde et Prov. iii dicitur: Ne innitaris prudentiae tuae; et Eccli. v1 dicitur: Zn multitudine presbyterorum, idest seniorum, prudentium sta, et sapientiae illorum ex corde coniungere. Hoc autem pertinet ad docilitatem, ut aliquis sit bene disciplinae susceptivus. Et ideo convenienter ponitur docilitas pars prudentiae.

29

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod etsi docilitas utilis sit ad quamlibet virtutem intellectualem, praecipue tamen ad prudentiam ', ratione iam dicta.

30

AD SECUNDUM DICENDUM quod docilitas, sicut et alia quae ad prudentiam pertinent, secundum aptitudinem quidem est a natura: sed ad eius consummationem plurimum valet humanum studium, dum scilicet homo sollicite, frequenter et reverenter applicat animum suum documentis maiorum, non negligens ea propter ignaviam, nec contemnens propter superbiam.

31

AD TERTIUM DICENDUM quod per prudentiam aliquis praecipit non solum aliis, sed etiam sibi ipsi, ut dictum est. Unde etiam in subditis locum habet, ut supra dictum est: ad quorum prudentiam pertinet docilitas. Quamvis etiam ipsos maiores oporteat dociles quantum ad aliqua esse: quia nullus in his quae subsunt prudentiae sibi quantum ad omnia sufficit, ut dictum est.

Articulus 4

Utrum solertia sit pars prudentiae
32

ARTICULUS QUARTUS UTRUM SOLERTIA SIT PARS PRUDENTIAE

33

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod solertia non sit pars prudentiae. Solentia enim se habet ad facile invenienda media in demonstrationibus; ut patet in I Poster. Sed ratio: prudentiae non est demonstrativa: cum sit contingentium. Ergo ad prudentiam non pertinet solertia.

34

2. PRAETEREA, ad prudentiam pertinet bene consiliari, ut dicitur in VI Ethic. Sed in bene consiliando non habet locum solertia, quae est eustochia quaedam, idest bona coniecturatio, quae est sine ratione et velox; oporlet autem consiliari tarde; ut dicitur in VI Ethic. Ergo solertia non debet poni pars prudentiae.

35

3. PRAETEREA, solertia, ut dictum est, est quaedam bona coniecturatio. Sed coniecturis uti est proprie rhetorum. Ergo solertia magis pertinet ad rhetoricam quam ad prudentiam.

36

SED CONTRA EST quod Isidorus dicit, in libro Etymol.: "Sollicitus dicitur quasi solers et citus". Sed sollicitudo ad prudentiam pertinet, ut supra dictum est. Ergo et solertia.

37

RESPONDEO DICENDUM quod prudentis est rectam aestimationem habere de operandis. Recta autem aestimatio sive opinio acquiritur in operativis, sicut in speculativis, dupliciter: uno quidem modo, per se inveniendo; alio modo, ab alio addiscendo. Sicut autem docilitas ad hoc pertinet ut homo bene se habeat in acquirendo rectam opinionem ab alio; ita solertia ad hoc pertinet ut homo bene se habeat in acquirendo rectam existimationem per seipsum. lta tamen ut solertia accipiatur pro eustochia, cuius est pars. Nam eustochia est bene coniecturativa de quibuscumque: solertia autem est facilis et prompta coniecturalio circa inventionem medii, ut dicitur in I Poster. Tamen ille philosophus qui ponit solertiam partem prudentiae, accipit eam com- muniter pro omni eustochia: unde dicit quod solertia est habitus qui provenit ex repentino, inveniens quod convenit.

38

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod solertia non solum se habet circa inventionem medii in demonstrativis, sed etiam in operativis: puta cum aliquis videns aliquos Y amicos factos. coniecturat eos esse inimicos eiusdem, ut ibidem Philosophus dicit. Et hoc modo solertia pertinet ad prudentiam.

39

AD SECUNDUM DICENDUM quod Philosophus veram rationem inducit in VI Efhic. ad ostendendum quod eubulia, quae est bene consiliativa, non est eustochia, cuius laus est in veloci con- sideratione eius quod oportet: potest autem esse aliquis bene consiliativus etiam si diutius consilietur vel tardius. Nec tamen propter hoc excluditur quin bona coniecturatio ad bene consiliandum valeat. Et quandoque necessaria est: quando scilicet ex improviso occurrit aliquid agendum. Et ideo solertia convenienter ponitur pars prudentiae.

40

AD TERTIUM DICENDUM quod rhetorica etiam ratiocinatur cirea operabilia. Unde nihil prohibet M idem ad rhetoricam et prudentiam 'pertinere. Et tamen coniecturatio hic non sumitur solum secundum quod pertinet ad coniecturas quibus utuntur rhetores: sed secundum quod in quibuscumque dicitur homo coniicere veritatem.

Articulus 5

Utrum ratio debeat poni pars prudentiae
41

ARTICULUS QUINTUS UTRUM RATIO DEBEAT PONI PARS PRUDENTIAE

42

AD QUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod ratio non debeat poni pars prudentiae. Subiectum enim accidentis non est pars eius. Sed prudentia est in ratione sicut in subiecto, ut dicitur in VI Ethic. Ergo ratio non debet poni pars prudentiae.

43

2. PRAETEREA, illud quod est multis commune non debet alicuius eorum poni pars: vel, si ponatur, debet poni pars eius cui potissime convenit. Ratio autem necessaria est in omnibus virtutibus intellectualibus: et praecipue in sapientia et scientia, quae utuntur ratione demonstrativa. Ergo ratio non debet poni pars prudentiae.

44

3. PRAETEREA, ratio non differt per essentiam potentiae ab intellectu, ut prius habitum est. Si ergo intellectus ponitur pars prudentiae, superfluum fuit addere rationem.

45

SED coNTRA EST quod Macrobius, secundum sententiam Plotini, rationem numerat inter partes prudentiae.

46

RESPONDEO DICENDUM quod opus prudentis est esse bene consiliativum, ut dicitur in VI Ethic. Consilium autem est inquisitio quaedam ex quibusdam ad alia procedens. Hoc autem est opus rationis. Unde ad prudentiam necessarium est quod homo sit bene ratiocinativus. Et quia ea quae exiguntur ad perfectionem prudentiae dicuntur exigitivae vel quasi integrales partes prudentiae, inde est quod ratio inter partes prudentiae connumerari debet.

47

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ratio non sumitur hic pro ipsa potentia rationis, sed pro eius bono usu.

48

AD SECUNDUM DICENDUM quod certitudo rationis est ex intellectu, sed necessitas rationis est ex defectu intellectus: ila enim in quibus vis intellectiva plenarie viget ratione non indigent, sed suo simplici intuitu veritatem comprehendunt, sicut Deus et angeli. Particularia autem operabilia, in quibus prudentia dirigit, recedunt praecipue ab intelligibilium conditione: et tanto magis quanto minus sunt certa seu determinata. Ea enim quae sunt artis, licet sint singularia, tamen sunt magis determinata et certa: unde in pluribus eorum non est consilium, propter certitudinem, ut dicitur in III Ethic. Et ideo quamvis in qui-: busdam aliis virtutibus intellectualibus sit certior ratio quam prudentia, tamen ad prudentiam maxime requiritur quod sit homo bene ratiocinativus, ut possit bene applicare universalia principia ad particularia, quae sunt varia et incerta.

49

AD TERTIUM DICENDUM quod etsi intellectus et ratio non sunt diversae potentiae, tamen de-D.:84. nominantur ex diversis actibus: nomen enim intellectus sumitur ab intima penetratione veritatis; nomen autem rationis ab inquisitione et discursu. Et ideo utrumque ponitur pars prudentiae, ut ex dictis patet.

Articulus 6

Utrum providentia debeat poni pars prudentiae
50

ARTICULUS SEXTUS UTRUM PROVIDENTIA DEBEAT PONI PARS PRUDENTIAE

51

AD SEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod providentia non debeat poni pars prudentiae. Nihil enim est pars sui ipsius. Sed providentia videtur idem esse quod prudentia: quia ut Isidorus dicit, in libro Etymol., prudens dicitur quasi porro videns, et ex hoc etiam nomen providentiae sumitur, ut Boetius dicit, in fine de Consol. Ergo providentia non est er prudentiae.

52

2. PRAETEREA, prudentia est solum - practica. Sed providentia potest etiam esse speculativa: quia visio, ex qua sumitur nomen providentiae, magis pertinet ad speculativam quam ad operativam. Ergo providentia non est pars prudentiae.

53

3. PRAETEREA, principalis actus prudentiae est praecipere, secundarii autem iudicare et consiliari. Sed nihil horum videtur importari proprie per nomen providentiae. Ergo providentia non est pars prudentiae.

54

SED CONTRA EST auctoritas Tullii et Macrobii, qui ponunt providentiam partem prudentiae, ut ex dictis patet.

55

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, prudentia proprie est circa ea quae sunt ad finem; et hoc ad eius officium proprie pertinet, ut ad finem debite ordinentur. Et quamvis aliqua necessaria sint propter finem quae subiiciuntur divinae providentiae humanae tamen prudentiae non subiiciuntur nisi contingentia operabilia quae per hominem possunt fieri propter finem. Praeterita autem in necessitatem quandam transeunt: quia impossibile est non esse quod factum est. Similiter etiam praesentia, inquantum huius- modi, necessitatem quandam habent: necesse est enim Socratem sedere dum sedet. Unde consequens est quod contingentia futura, secundum quod sunt per hominem in finem humanae vitae ordinabilia, pertineant ad prudentiam. Utrumque autem horum importatur in nomine providentiae: importat enim providentia respectum quendam alicuius distantis, ad quod ea quae in praesenti occurrunt ordinanda sunt. Unde providentia est pars prudentiae.

56

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod quandocumque multa requiruntur ad unum, necesse est unum eorum esse principale, ad quod omnia alia ordinantur. Unde et in quolibet toto necesse est esse unam partem formalem et praedominantem, a qua totum unitatem habet. Et secundum hoc providentia est principalior inter omnes partes prudentiae: quia omnia alia quae requiruntur ad prudentiam. ad hoc necessaria sunt ut aliquid recte ordinetur ad finem. Et ideo nomen ipsius prudentiae sumitur a providentia, sicut a principaliori sua parte.

57

AD SECUNDUM DICENDUM quod speculatio est circa universalia et circa necessaria, quae secundum se non sunt procul, cum sint ubique et semper: etsi sint procul quoad nos, inquantum ab eorum cognitione deficimus. Unde providentia non proprie dicitur in speculativis, sed solum in practicis.

58

AD TERTIUM DICENDUM quod in recta ordinatione ad finem, quae includitur in ratione providentiae, importatur rectitudo consilii et iudicii et praecepti, sine quibus recta' ordinatio ad finem esse non potest.

Articulus 7

Utrum circumspectio debeat poni pars prudentiae
59

ARTICULUS SEPTIMUS UTRUM CIRCUMSPECTIO DEBEAT PONI PARS PRUDENTIAE

60

AD SEPTIMUM SIC PROCEDITUR, Videtur quod circumspectio non possit esse pars prudentiae. Circumspectio enim videtur esse consideratio quaedam eorum quae circumstant. Huiusmodi autem sunt infinita, quae non possunt comprehendi ratione, in qua est prudentia. Ergo circumspectio non debet poni pars prudentiae.

61

2. PRAETEREA, circumstantiae magis videntur pertinere ad virtutes morales quam ad prudentiam. Sed circumspectio nihil aliud esse videtur quam respectus circumstantiarum. Ergo circumspectio magis videtur pertinere ad morales virpossunt circumstare sint infinita, tamen ea quae tutes quam ad prudentiam.

62

3. PRAETEREA, qui potest videre quae procul sunt multo magis potest videre quae circa sunt. Sed per providentiam homo est potens prospicere - quae procul sunt. Ergo ipsa sufficit ad considerandum ea quae circumstant. Non ergo oportuit, praeter providentiam, ponere circumspectionem partem prudentiae.

63

SED CONTRA EST auctoritas Macrobii, ut supra dictum est.

64

RESPONDEO DICENDUM quod ad prudentiam, sicut dictum est, praecipue pertinet recte ordinare aliquid in finem. Quod quidem recte non fit nisi et finis sit bonus, et id quod ordinatur in finem sit etiam bonum et conveniens fini. Sed quia prudentia, sicut dictum est, est circa singularia operabilia, in quibus multa concurrunt, contingit aliquid secundum se consideratum esse bonum et conveniens fini, quod tamen ex aliquibus concurrentibus redditur vel malum vel non opportunum ad finem. Sicut ostendere signa amoris alicui, secundum se consideratum, videtur esse conveniens ad alliciendum eius animum ad amorem: sed si contingat in animo illius superbia vel suspicio adulationis, non erit hoc conveniens ad finem. Et ideo necessaria est circumspectio ad prudentiam: ut scilicet homo id quod ordinatur in finem comparet etiam cum his quae circumstant.

65

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod licet ea quae circumstant in actu non sunt infinita: sed pauca quaedam sunt quae immutant iudicium rationis in agendis.

66

AD SECUNDUM DICENDUM quod circumstantiae pertinent ad prudentiam quidem sicut ad determinandum eas: ad virtutes autem morales inquantum per circumstantiarum determinationem perficiuntur.

67

AD TERTIUM DICENDUM quod sicut ad providentiam pertinet prospicere id quod est per se conveniens fini, ita ad circumspectionem pertinet considerare an sit conveniens fini secundum ea quae circumstant. Utrumque autem horum habet specialem difficultatem. Et ideo utrumque eorum seorsum ponitur pars prudentiae.

Articulus 8

Utrum cautio debeat poni pars prudentiae
68

ARTICULUS OCTAVUS UTRUM CAUTIO DEBEAT PONI PARS PRUDENTIAE

69

AD OCTAVUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod cautio non debeat poni pars prudentiae. In his enim in quibus non potest malum. esse non est necessaria cautio. Sed virtutibus nemo male utitur, ut dicitur in libro de Lib. Arb. Ergo cautio non pertinet ad prudentiam, quae est directiva virtutum.

70

2. PRAETEREA, eiusdem est providere bona et cavere mala: sicut eiusdem artis est facere sanitatem et curare aegritudinem. Sed providere bona pertinet ad providentiam $. Ergo etiam cavere mala. Non ergo cautio debet poni alia pars prudentiae a providentia.

71

3. PRAETEREA, nullus prudens conatur ad im- possibile. Sed nullus potest praecavere omnia mala quae possunt contingere. Ergo cautio non pertinet ad prudentiam.

72

SED CONTRA EST quod Apostolus dicit, ad Ephes. V: Videte quomodo caute ambuletis.

73

RESPONDEO DICENDUM quod ea circa quae est prudentia sunt contingentia operabilia, in quibus, sicut verum potest admisceri falso, ita et malum bono, propter multiformitatem huiusmodi operabilium, in quibus bona plerumque impediuntur a malis, et mala habent speciem boni. Et ideo necessaria est cautio ad prudentiam, ut sic accipiantur bona quod vitentur mala.

74

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod cautio non est necessaria in moralibus actibus ut aliquis sibi caveat ab actibus virtutum: sed ut sibi caveat ab eis per quae actus virtutum impediri possunt. |

75

AD SECUNDUM DICENDUM quod opposita mala cavere eiusdem rationis est et prosequi bona. Sed vitare aliqua impedimenta extrinseca, hoc pertinet ad aliam rationem. Et ideo cautio distinguitur a providentia, quamvis utrumque pertineat ad unam virtutem prudentiae.

76

AD TERTIUM DICENDUM quod malorum quae homini vitanda occurrunt quaedam sunt quae ut in pluribus accidere solent. Et talia comprehendi ratione possunt. Et contra haec ordinatur cautio, ut totaliter vitentur, vel ut minus noceant. Quaedam vero sunt quae ut in paucioribus et casualiter accidunt. Et haec, cum sint infinita, ratione comprehendi non possunt, nec sufficienter homo potest ea praecavere: quamvis per officium prudentiae homo contra omnes fortunae insultus disponere possit ut minus laedatur.

PrevBack to TopNext