Quaestio 4

ARTICULUS PRIMUS UTRUM HAEC SIT COMPETENS FIDEI DEFINITIO: FIDES EST SUBSTANTIA SPERANDARUM RERUM, ARGUMENTUM NON APPARENTIUM.

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod sit incompetens fidei definitio quam Apostolus ponit, ad Heb. xi, dicens: Est autem fides substantia sperandarum rerum, argumentum non apparentium. Nulla enim qualitas est substantia. Sed fides est qualitas: cum sit virtus theologica, ut supra dictum est. Ergo non est substantia.

2. PRAETEREA, diversarum virtutum diversa sunt obiecta P Sed IOS speranda est obiectum spei. Non ergo debet poni in definitione fidei tanquam. eius obiectum.

3. PRAETEREA, fides magis perficitur per caritatem quam per spem: quia caritas est forma fidei, ut infra dicetur. Magis ergo poni debuit in definitione fidei res diligenda quam res: .Speranda.

4. PRAETEREA, idem non debet poni ii diversis generibus. Sed substantia et argumentum sunt diversa genera non subalternatim posita. Ergo inconvenienter fides dicitur esse substatitia et argumentum.

5. PRAETEREA: per argumentum veritas manifestatur eius ad quod inducitur argumentum. Sed illud dicitur esse apparens cuius veritas est manifestata. Ergo videtur implicari oppositio in hoc quod dicitur argumentum non apparentium. Inconvenienter ergo describitur fides.

IN CONTRARIUM sufficit auctoritas Apostoli.

REsPONDEO DICENDUM quod, licet quidam dicant praedicta Apostoli verba non esse fidei definitionem, tamen, si quis recte consideret, omnia ex quibus fides potest definiri in praedicta descriptione tanguntur, licet verba non ordinentur sub forma definitionis: sicut etiam apud philosophos praetermissa syllogistica forma syllogi- D smorum principia tanguntur.

Ad cuius evidentiam considerandum est quod, cum habitus cognoscantur per actus et actus per obiecta, fides, cum sit habitus quidam, debet definiri per proprium actum in comparatione ad proprium obiectum. Actus autem fidei est credere, qui, sicut supra dictum est, actus est intetlectus atergatiat d eliaiti ex imperio voluntatis. Sic ergo actus fidei habet ordinem et ad obiectum voluntatis, quod est bonum et finis; et ad obiectum intellectus, quod est verum.' Et quia fides, cum sit virtus theologica, sicut supra dictum est, habet idem pro obiecto et fine, necesse est quod obiectum fidei et finis proportionaliter sibi correspondeant. Dictum est autem supra quod veritas prima est obiectum fidei secundum quod ipsa est non visa et ea quibus propter ipsam inhaeretur. Et seeundum hoc oportet quod ipsa veritas prima se habeat ad actum fidei per modum finis secundum rationem rei non visae. Quod pertinet ad rationem rei speratae, secundum illud Apostoli, ad Aom. vu: Quod non videmus .speramus: veritatem enim videre est ipsam habere; non autem sperat aliquis id quod iam habet, sed spes est de hoc quod non habetur, ut supra dictum est.

Sic igitur habitudo actus fidei ad finem, qui ^ est obiectum voluntatis, significatur in hoc quod dicitur: Fides est substantia rerum sperandarum. Substantia enim solet dici prima inchoatio cuiuscumque rei, et maxime quando tota res sequens. continetur virtute puta si in primo principio: dicamus. quod prima principia indemonstrabilia | sunt substantia scientiae, quia scilicet primum quod in nobis est de scientia sunt huiusmodi principia, et in eis virtute continetur tota scientia. Per hunc ergo modum dicitur fides esse substantia rerum sperandarum: quia scilicet prima ? inchoatio rerum sperandarum in nobis est per | assensum fidei, quae virtute continet omnes res sperandas. In hoc enim speramus beatificari quod videbimus aperta visione veritatem cui per fidem adhaeremus: ut patet per ea quae supra de felicitate dicta sunt.

Habitudo autem actus fidei ad obiectum intellectus, secundum quod est obiectum fidei, de- | signatur in hoc quod dicitur: argumentum non apparentium. Et sumitur argumentum pro argumenti effectu: per argumentum enim intellectus inducitur ad adhaerendum alicui vero; unde ipsa firma adhaesio intellectus ad. veritatem fidei non apparentem vocatur hic argumentum.. Unde alia littera habet convictio: quia, scilicet per auctoritatem divinam intellectus credentis convincitur ad assentiendum his quae non videt.

Si quis ergo in formam. definitionis huiusmodi verba reducere velit; potest dicere quod /ides est habitus mentis, qua inchoatur vita. aeterna, in nobis, faciens intellectum, assentire non. apparentibus. Per hoc autem " fides ab omnibus. aliis. distinguitur quae ad intellectum pertinent. Per hoc enim quod dicitur. argumentum, distinguitur fides ab opinione, suspicione et dubitatione, per. quae non est prima adhaesio intellectus. firma. ad aliquid. Per hoc. autem quod. dicitur. on apparenlium. distinguitur fides a. scientia et intellectu, per. quae..aliquid. fit; apparens. Per. hoc, autem quod. dicitur substantia, sperandarum. rerum, distinguitur virtus fidei a fide communiter Supp quae non. ordinatur, ad beatitudinem speratam..

Omnes autem. aliae definitiones quaecumque de fide dantur, explicationes sunt huius quam Apostolus ponit. Quod enim dicit Augustinus: Fides est virtus qua creduntur quae non videntur; et quod dicit Damascenus, quod fides est 2on inquisitus consensus; et quod alii dicunt, quod fides est certitudo quaedam animi de absentibus supra opinionem: el infra scientiam; idem est ei quod Apostolus dicit, argumentum non apparentium. Rss vero Dionysius dicit, vir cap. de Diy. Nom.. quod fides est manens credentium fundamentum, collocans eos in veritate et in ipsis veritatem, idem est ei quod dicitur, om sperandarum rerum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod substantia don sumitur hic secundum quod est genus generalissimum contra alia genera divisum: sed secundum quod in quolibet genere invenitur quaedam similitudo. substantiae, prout scilicet primum in quolibet genere, continens in se alia virtute, dicitur esse substantia illorum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, cum fides pertineat ad intellectum secundum quod imperatur a voluntate, oportet quod ordinetur, sicut ad:; ad obiecta illarum virtutum quibus perficitur. luntas. Inter quas est spes, ut infra patebit. Et ideo in definitione fidei ponitur obiectum spei. m. AD TERTIUM DICENDUM quod dilectio potest esse et visorum et non visorum, et praesentium. .et absentium. Et ideo res diligenda non ita pro adaptatur fidei sicut res speranda: cum spes sit semper. absentium. et non visorum. Wes AD QUARTUM DICENDUM quod substantia et argumentum, secundum quod in. definitione fidei ponuntur, non important diversa genera fidei. neque diversos .actus:.,sed diversas. habitudines. unius actus; ad. diversa. obiecta, ut. ex, dictis patet.

AD QUINTUM DICENDUM quod argumentum. quod sumitur 'ex propriis, principiis rei facit rem esse apparentem. Sed argumentum quod sumitur ex auctoritate. divina..non facit rem in.se esse rentem, Et. tale. argumentum pony: in de tione fidei. JmutniocmgTe

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM FIDES SIT IN INTELLECTU SICUT IN SUBIECTO

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod fides non sit in intellectu sicut in subiecto. Dicit enim Augustinus, in libro. de A Ns Praed. Sanct., quod fides in credentium. voluntate..consistit.. Sed "voluntas. est alia potentia ab intellectu. Ergo fides non est in intellectu sicut in subiecto.

2. PRAETEREA, assensus fidei ad aliquid credendum provenit ex voluntate Deo obediente.' Tota ergo laus fidei ex obedientia esse. videtur. Sed obedientia est in' voluntate. Erg" et fides. Non ergo est in. intellectu.

3. PRAETEREA, intellectus est vel speculativus vel practicus. Sed fides non est in intellectu s spe- culativuo, qui, cum nihil dicat de imitabili et fugiendo, ut dicitur in III de Anima, non est principium operationis: fides autem est quae per dilectionem operatur, ut dicitur ad. Gal. v. Similiter etiam nec in intellectu practico, cuius obiectum. est verum contingens factibile vel agibile: obiectum enim fidei est verum aeternum, ut ex supradictis patet. Non ergo fides est in intellectu sicut in subiecto.

SED coNTRA EsT quod fidei succedit visio patriae: secundum illud I. ad. Cor. xiu: Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Sed visio est in intellectu. Ergo et fides.

REseoNpEo DICENDUM quod, cum fides sit quaedam virtus, oportet quod actus eius sit perfectus. Ad perfectionem autem actus qui ex duobus activis principiis procedit requiritur quod utrumque activorum principiorum sit perfectum: non enim potest bene secari nisi et secans habeat artem et serra sit bene disposita ad secandum. Dispoitio autem ad' bene agendum in illis potentiis animae quae se habent ad opposita est habitus, ut supra dictum. est. Et ideo oportet quod actus procedens., 8X. uabus. talibus ' potentis sit perfectus abitu. aliquo praeexistente in utraque potentiarum. Dictum est autem supra quod credeest actus intellectus secundum quod movetur a voluntate ad assentiendum: procedit enim huiusmodi. actus et a voluntate et ab intellectu. Quorum uterque natus est per habitum perfici, secundum. praedicta. Et ideo oportet quod tam in voluntate sit aliquis habitus quam in intellectu, si debeat actus fidei esse perfectus: sicut etiam ad hoc quod actus concupiscibilis sit perfectus, oportet quod sit habitus prudentiae in ratione et habitus temperantiae in concupiscibili. Credere autem est immediate actus intellectus: quia obie- i4 ctum huius actus est verum, quod proprie pertinet ad intellectum. Et ideo necesse est quod fides, quae est proprium principium huius actus, sit in intellectu sicut in subiecto.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Augustinus fidem accipit pro actu fidei: qui dicitur consistere in credentium voluntate inquantum ex imperio voluntatis intellectus credibilibus assentit.

AD SECUNDUM DICENDUM quod non solum oportet voluntatem esse promptam ad obediendum, sed etiam intellectum esse bene dispositum ad sequendum imperium voluntatis: sicut oportet concupiscibilem esse bene dispositam ad sequendum imperium rationis. Et ideo non solum oportet esse habitum virtutis in voluntate imperante, sed etiam in intellectu assentiente,

AD TERTIUM DICENDUM quod fides est in intellectu speculativo sicut in subiecto: ut manifeste patet ex fidei obiecto. Sed quia veritas prima, quae est fidei obiectum, est finis omnium desideriorum et actionum nostrarum, ut patet per Augustinum, in I de Trin.; inde est quod per ca». vu, x. dilectionem operatur. Sicut etiam intellectus speculativus extensione fit practicus, ut dicitur in III de Anima.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM CARITAS SIT FORMA FIDEI

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod caritas non sit forma fidei. Unumquodque enim sortitur speciem per suam formam. Eorum ergo quae ex opposito dividuntur sicut diversae species unius generis, unum non potest esse forma alterius. Sed fides et caritas dividuntur ex opposito, I ad Cor. xii, sicut diversae species virtutis. Ergo caritas non potest esse forma fidei.

2. PRAETEREA, forma et id cuius est forma sunt in eodem: quia ex eis fit unum simpliciter. Sed fides est in intellectu, caritas autem in voluntate. Ergo caritas non est forma fidei.

3. PRAETEREA, forma est principium rei. Sed principium credendi ex parte voluntatis magis videtur esse obedientia quam caritas: secundum illud ad Rom. 1: ad obediendum fidei in omnibus gentibus. Ergo obedientia magis est forma fidei quam caritas.

SED CONTRA EST quod unumquodque operatur per suam formam.. Fides autem per dilectionem operatur. Ergo dilectio caritatis est forma fidei.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut ex superioribus patet, actus voluntarii speciem recipiunt a fine, qui est voluntatis obiectum. Id autem a quo aliquid. speciem sortitur se habet ad modum formae in rebus naturalibus. Et ideo cuiuslibet actus voluntarii forma quodammodo est finis ad uem ordinatur: tum quia ex ipso recipit speciem ? tum etiam quia modus actionis oportet quod: spondeat PEPRUCIORAT USE fini. Manifestum - est autem ex praedictis quod actus fidei ordinatur ad obiectum voluntatis, quod est bonum, sicut ad finem. Hoc autem bonum quod est finis fidei, scilicet bonum divinum, est proprium obiectu caritatis. Et ideo caritas dicitur forma fidei, inquantum per caritatem actus fidei perficitur et formatur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod caritas. dicitur esse forma fidei inquantum informat actum ipsius. Nihil autem prohibet unum actum a diversis habitibus informari, et secundum hoc ad diversas species reduci ordine quodam: ut supra dictum. est, cum de actibus humanis in communi agretur.

AD SECUNDUM DICENDUM quod obiectio illa ra cedit de forma intrinseca. Sic autem caritas. non est forma fidei: sed. prout Mr act ais ut supra dictum. est. ub

AD TERTIUM DICENDUM quod etiam ipsa ed tia, et similiter spes et quaecumque alia vi posset Y praecedere actum. fidei, formatur a caritate, sicut infra patebit, Et ideo. ipse. caritas ponitur forma fidei.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM FIDES INFORMIS POSSIT FIERI FORMATA, VEL E CONVERSO

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod fides informis non fiat formata, nec e converso. Quia ut dicitur I ad Cor. xim, acum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Sed fides informis. est imperfecta respectu formatae. Ergo, adveniente fide formata, fides informis excluditur, ut non sit. Noui habitus numero.

2. PRAETEREA, illud quod est mortuum non.. fit vivum. Sed fides informis est mortua: secundum illud Iac. II: Fides sine operibus mortua est. Ergo fides informis non potest fieri formata.

3. PRAETEREA, gratia Dei adveniens non habet minorem effectum in homine fideli quam in infideli. Sed adveniens homini infideli causat in eo habitum fidei. Ergo etiam adveniens fideli qui habebat. prius habitum fidei informis causat in eo alium habitum fidei.

4. PRAETEREA, sicut Boetius dicit, accidentia alterari non possunt. Sed fides est quoddam accidens. Ergo non potest eadem fides quandoque esse formata et quandoque informis.

SEb coNTRA EsT quod lac. rt, super illud, Fides sine operibus mortua est, dicit Glossa: quibus reviviscit. Ergo fides quae erat prius mortua et informis fit formata et vivens.

RESPONDEO DICENDUM quod circa hoc fuerunt diversae opiniones. Quidam enim dixerunt quod alius est habitus fidei formatae et informis, sed, adveniente fide formata, tollitur fides informis. Et similiter, homine post fidem formatam peccante mortaliter, succedit alius habitus fidei informis a Deo infusus. - Sed hoc non videtur esse conveniens quod gratia adveniens homini aliquod Dei donum excludat: neque etiam quod aliquod Dei donum homini infundatur propter peccatum mortale.

Et ideo alii dixerunt quod sunt quidem diversi habitus fidei formatae et informis, sed tamen, adveniente fide formata, non tollitur habitus fidei informis, sed simul manet in eodem cum habitu fidei formatae. - Sed hoc etiam videtur inconveniens $ quod habitus fidei informis in habente fidem formatam remaneat otiosus.

Et ideo aliter dicendum quod idem est habitus fidei formatae et informis. Cuius ratio est quia habitus diversificatur secundum illud quod per se ad habitum pertinet. Cum autem fides sit perfectio intellectus, illud per se ad fidem pertinet quod pertinet ad intellectum: quod autem pertinet ad voluntatem non per se pertinet ad fidem, ita quod per hoc diversificari possit habitus fidei. Distinctio autem fidei formatae et informis est secundum id quod pertinet ad voluntatem, idest secundum caritatem: non autem secundum illud quod pertinet ad intellectum. Unde fides formata et informis non sunt diversi habitus.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod verbum Apostoli est intelligendum quando imperfectio est de ratione imperfecti. Tunc enim oportet quod, adveniente perfecto, imperfectum excludatur: sicut, adveniente aperta visione, excluditur fides, de cuius ratione est ut sit non apparentium. Sed quando imperfectio non est de ratione rei imperfectae, tunc illud numero idem quod erat imperfectum fit perfectum: sicut pueritia non est de ratione hominis, et ideo idem numero qui erat puer fit vir. Informitas autem fidei non est de ratione fidei ?, sed per accidens se habet ad ipsam, ut dictum est. Unde ipsamet fides informis fit formata.

AD SECUNDUM DICENDUM quod illud quod facit vitam animalis est de ratione ipsius, quia est forma essentialis eius, scilicet anima. Et ideo mortuum vivum fieri non potest, sed aliud specie est quod est mortuum et quod est vivum. Sed id quod facit fidem esse formatam vel vivam non est de essentia fidei. Et ideo non est simile.

AD TERTIUM DICENDUM quod gratia facit fidem non solum quando fides de novo incipit esse in homine, sed etiam quandiu fides durat: dictum est enim supra quod Deus semper operatur iustificationem hominis, sicut sol semper operatur illuminationem aeris. Unde gratia non minus facit adveniens fideli quam adveniens infideli: quia in utroque operatur fidem, in uno quidem confirmando eam et perficiendo, in alio de novo creando.

Vel potest dici quod hoc est per accidens, scilicet propter dispositionem subiecti, quod gratia non causat fidem in eo qui habet. Sicut e contrario secundum peccatum mortale non tollit gratiam ab eo qui eam amisit per peccatum mortale praecedens.

AD QUARTUM DICENDUM quod per hoc quod fides formata fit informis non mutatur ipsa fides, sed mutatur subiectum fidei, quod est anima: quod quandoque quidem habet fidem sine caritate, quandoque autem cum. caritate.

ARTICULUS QUINTUS UTRUM FIDES SIT VIRTUS

AD QUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod fides non sit virtus, Virtus enim ordinatur ad bonum: nam virtus est quae bonum facit habentem, ut dicit Philosophus, in IL Ethic. Sed fides ordinatur ad verum. Ergo fides non est virtus.

2. PRAETEREA, perfectior est virtus infusa quam acquisita. Sed fides, propter sui imperfectionem, non ponitur inter virtutes intellectuales acquisitas: ut patet per Philosophum, in VI Ethic. Ergo multo minus potest poni virtus infusa.

3. PRAETEREA, fides formata et informis sunt eiusdem speciei, ut dictum est. Sed fides informis non est virtus: quia non habet connexionem cum alis virtutibus. Ergo nec fides formata est virtus.

4. PRAETEREA, gratiae gratis datae et fructus distinguuntur a virtutibus. Sed fides enumeratur inter gratias gratis datas, 1 ad Cor. xu: et similiter inter fructus, ad Gal. v. Ergo fides non est virtus.

SED CONTRA EST quod homo per virtutes iustificatur: nam zustilia est tota virtus, ut dicitur in V Ethic. Sed per fidem homo iustificatur: se- cundum illud ad Rom. v: Justificati ergo ex fide pacem. habemus etc. Ergo fides est virtus.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut ex supradictis patet, virtus humana est per quam actus humanus redditur bonus. Unde quicumque habitus est semper principium boni actus, potest dici virtus humana. Talis autem habitus est fides formata. Cum enim credere sit actus intellectus assentientis vero ex imperio voluntatis, ad hoc quod iste actus sit perfectus duo requiruntur. Quorum unum est. ut infallibiliter intellectus. tendat in suum bonum, quod est verum: aliud autem est ut infallibiliter ordinetur ad ultimum finem, propter quem. voluntas assentit vero. Et utrumque invenitur in actu fidei formatae. Nam ex ratione ipsius fidei est quod intellectus semper feratur in verum, quia fidei non potest subesse falsum, ut supra habitum est: ex caritate autem, quae format fidem, habet anima quod infallibiliter voluntas ordinetur in bonum finem. Et ideo fides formata est virtus.

Fides autem informis non est virtus; quia etsi habeat perfectionem debitam actus fidei informis ex parte intellectus, non tamen habet perfectio- nem debitam ex parte voluntatis. Sicut etiam si temperantia esset in concupiscibili et prudentia non esset in rationali, temperantia non esset vir- | tus, ut supra dictum est: quia f ad actum temperantiae requiritur et actus rationis et actus concupiscibilis, sicut ad actum fidei requiritur actus voluntatis et actus intellectus.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ipsum verum est bonum intellectus: cum sit eius perfectio. Et ideo inquantum per fidem intellectus determinatur ad verum, fides habet ordinem in bonum quoddam. Sed ulterius, inquantum fides formatur per caritatem, habet etiam ordinem ad bonum secundum quod est voluntatis obiectum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod fides de qua Philosophus loquitur innititur rationi humanae non ex necessitate concludenti, cui potest subesse falsum. Et ideo talis fides non est virtus. Sed fides de qua loquimur innititur veritati divinae quae est infallibilis: et ita non potest ei subesse falsum. Et ideo talis fides potest esse virtus.

AD TERTIUM DICENDUM quod fides formata et informis non differunt specie sicut in diversis speciebus existentes: differunt autem sicut perfectum et imperfectum in eadem specie. Unde fides informis, cum sit imperfecta, non pertingit ad perfectam rationem virtutis: nam viríus est perfectio quaedam, ut dicitur in. VII Physic.

AD QUARTUM DICENDUM quod quidam ponunt quod fides quae connumeratur inter gratias gratis datas est fides informis. - Sed hoc non convenienter dicitur. Quia gratiae gratis datae, quae ibi enumerantur, non sunt communes omnibus membris Ecclesiae: unde Apostolus ibi dicit: Divisiones gratiarum sunt; et iterum: Alii datur hoc, alii datur illud. Fides autem informis est communis omnibus membris Ecclesiae: quia informitas non est de substantia eius, secundum quod est donum gratuitum.

Unde dicendum est quod fides ibi sumitur pro aliqua fidei excellentia: sicut pro constantia fidei, ut dicit Glossa, vel pro sermone fidei. - Fides autem ponitur fructus secundum quod habet aliquam delectationem in suo actu, ratione certitudinis. Unde ad Gal. v, ubi enumerantur fructus, exponitur fides de invisibilibus certitudo.

ARTICULUS SEXTUS UTRUM FIDES SIT UNA

AD SEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non sit una fides. Sicut enim fides est donum Dei, ut dicitur ad Ephes. u, ita etiam sapientia et scientia inter dona Dei computantur: ut patet Isaiae xi. Sed sapientia et scientia differunt per hoc quod sapientia est de aeternis, scientia vero de temporalibus: ut patet per Augustinum, XII de Zrin. Cum igitur fides sit et de aeternis et de quibusdam temporalibus, videtur quod non sit una fides, sed distinguatur in partes.

2. PRAETEREA, confessio est actus fidei, ut supra dictum est. Sed non est una et eadem confessio fidei apud omnes: nam quod nos confitemur factum antiqui Patres confitebantur futurum, ut patet Isaiae vi: Ecce virgo concipiet. Ergo non est una fides.

3. PnaETEREA, fides est communis omnibus fidelibus Christi. Sed unum accidens non potest esse in diversis subiectis. Ergo non potest esse una fides omnium.

SED coNTRA EST quod Apostolus dicit, Ephes. v: Unus Dominus, una fides.

RrEsPONDEO DICENDUM quod fides, si sumatur pro habitu, dupliciter potest considerari. Uno modo, ex parte obiecti. Et sic est una fides: obiectum enim formale fidei est veritas prima, cui inhaerendo credimus quaecumque sub fide continentur. Alio modo, ex parte subiecti. Et sic fides diversificatur secundum quod est diversorum. Manifestum est autem quod fides, sicut et quilibet alius habitus, ex formali ratione obiecti habet speciem, sed ex subiecto individuatur. Et ideo, si fides sumatur pro habitu quo credimus, sic fides est una specie, et differens numero in diversis. - Si vero sumatur pro eo quod creditur, sic etiam est una fides. Quia idem est quod ab omnibus creditur: et si sint diversa credibilia m quae communiter omnes credunt, tamen omnia reducuntur ad unum P.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod temporalia quae in fide proponuntur non pertinent ad obiectum fidei nisi in ordine ad aliquod aeternum, quod est veritas prima, sicut supra dictum est. Et ideo fides una est de temporalibus et aeternis. Secus autem est de sapientia et scientia, quae considerant temporalia et aeterna secundum proprias rationes utrorumque.

AD SECUNDUM DICENDUM quod illa differentia praeteriti et futuri non contingit ex aliqua diversitate rei creditae: sed ex diversa habitudine credentium ad unam rem creditam, ut etiam supra habitum est.

AD TERTIUM DICENDUM quod illa ratio procedit ex diversitate fidei secundum numerum.

ARTICULUS SEPTIMUS UTRUM FIDES SIT PRIMA INTER VIRTUTES

AD SEPTIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod fides non sit prima inter virtutes. Dicitur enim Luc. xiii, in Glossa super willud, Dico vobis amicis meis, quod fortitudo est fidei fundamentum. Sed fundamentum | est prius eo cuius est fundamentum. Ergo fides non est prima virtus.

2. PRAETEREA, quaedam glossa dicit, super illum, Noli aemulari, quod spes introducit ad fidem. Spes autem est virtus quaedam, ut infra dicetur. Ergo fides non est prima virtutum.

3. PRAETEREA, supra dictum est quod intellectus credentis "inclinatur ad assentiendum his quae sunt fidei ex obedientia ad Deum. Sed obedientia etiam est quaedam virtus. Non ergo fides est prima virtus.

4. PRAETEREA, fides informis non est fundamentum, sed fides formata: sicuttmn Glossa dicitur, I ad Cor. m. Formatur autem fides per. caritatem, ut supra dictum est. Ergo fides a caritate habet quod sit fundamentum. Caritas ergo est magis fundamentum quam fides: nam fundamentum est prima pars aedificii. Et ita videtur quod sit prior fide.

5. PRAETEREA, secundum ordinem actuum inlallieitur ordo habituum. Sed in actu fidei actus voluntatis, quem perficit caritas, praecedit actum intellectus, quem perficit fides, sicut causa, quae praecedit effectum.. Ergo caritas praecedit fidem. Non ergo fides est prima virtutum.

SED coNTRA EST quod Apostolus dicit, ad Heb. quod fides es! substantia sperandarum rerum. Sed substantia habet rationem primi. Ergo fides est prima inter virtutes.

RESPONDEO DICENDUM quod aliquid potest esse prius altero dupliciter: uno modo, per se; alio modo, per accidens. Per se quidem inter omnes virtutes prima est fides. Cum enim in agibilibus finis sit principium, ut supra dictum est, necesse est virtutes theologicas, quarum obiectum est ultimus finis, esse priores ceteris virtutibus. Ipse autem ultimus finis oportet quod prius sit in intellectu. quam in. voluntate: quia voluntas non fertur in aliquid nisi prout est in intellectu apprehensum. Unde cum ultimus finis sit quidem in voluntate per spem et caritatem, in intellectu autem per fidem, necesse est quod fides sit prima inter omnes virtutes: quia naturalis cognitio non potest attingere ad Deum secundum quod est obiectum beatitudinis, prout tendit in ipsum spes et caritas.

Sed per accidens potest aliqua virtus esse prior fide. Causa enim per accidens est per accidens prior Removere autem prohibens pertinet ad. causam per accidens: ut patet per PHilosophum in VIII Physic. ET secundum hoc aliquae virtutes possunt dici per accidens priores fide, inquantum removent impedimenta credendi: sicut fortitudo removet inordinatum timorem impedientem fidem; humilitas autem superbiam, per quam intellectus recusat se submittere veritati fidei. Et idem potest dici de aliquibus aliis virtutibus: quamvis non sint verae virtutes nisi praesupposita fide, ut patet per Augustinum, in libro contra Iulianum

Unde patet responsio ad primum.

Ad SECUNDUM DICENDUM quod spes non potest universaliter introducere ad fidem. Non enim potest spes haberi de aeterna beatitudine nisi credatur possibile: quia impossibile non cadit sub spe, ut ex supradictis patet. Sed ex spe aliquis introduci potest ad hoc quod perseveret in fide, vel quod fidei firmiter adhaereat. Et secundum hoc dicitur spes introducere ad fidem.

AD TERTIUM DICENDUM quod, obedientia dupliciter dicitur. Quandoque enim importat inclinationem voluntatis ad implendum divina mandata. Et sic non est specialis virtus, sed generaliter includitur in omni virtute: quia omnes actus virtutum. cadunt sub praeceptis legis divinae, ut supra dictum est. Et hoc modo ad fidem requiritur obedientia. - Alio modo potest accipi obedientia secundum quod importat inclinationem quandam ad implendam mandata secundum quod habent rationem debiti. Et sic obedientia est specialis virtus, et est " pars iustitiae: reddit enim superiori debitum obediendo sibi. Et hoc modo obedientia sequitur fidem, per quam manifestatar homini quod Deus sit superior, cui debeat obedire.

AD QUARTUM DICENDUM quod ad rationem fundamenti non solum requiritur quod sit primum, sed etiam quod sit aliis partibus aedificii connexum: non enim esset fundamentum nisi ei aliae partes aedificii cohaererent. Connexio autem spi- | ritualis aedificii est per caritatem: secundum illud. Coloss. ui: Super omnia caritatem habete ', quae est vinculum perfectionis. Et ideo fides sine caritate fundamentum esse non potest: nec tamen oportet quod caritas sit prior fide.

AD QUINTUM DICENDUM quod actus voluntatis praeexigitur ad fidem, non tamen actus voluntatis caritate informatus: sed talis actus presupponit fidem, quia non potest voluntas perfecto amore in Deum tendere nisi intellectus rectam fidem habeat circa ipsum.

ARTICULUS OCTAVUS UTRUM FIDES SIT CERTIOR SCIENTIA ET ALIIS VIRTUTIBUS INTELLECTUALIBUS

AD OCTAVUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod fides non sit certior scientia et aliis virtutibus intellectualibus. Dubitatio enim opponitur certitudini: unde videtur illud esse certius quod minus potest habere de dubitatione; sicut est albius quod est nigro impermixtius. Sed intellectus et scientia, et etiam sapientia, non habent dubitationem circa ea quorum sunt: credens autem interdum potest pati motum dubitationis et dubitare de his quae sunt fidei. Ergo fides non est certior virtutibus intellectualibus.

2. PRAETEREA, visio est certior auditu. Sed fides est ex auditu, ut dicitur ad Rom. x: in intellectu autem et scientia et sapientia includitur quaedam intellectualis visio. Ergo certior est scientia vel intellectus quam fides.

3. PRAETEREA, quanto aliquid est perfectius in his quae ad intellectum pertinent, tanto est certius. Sed intellectus est perfectior fide: quia per fidem ad intellectum pervenitur, secundum illud Isaiae vit: Nisi credideritis, non intelligetis, secundum aliam litteram. Et Augustinus dicit etiam de scientia, XIV de Trin., quod "per scientiam roboratur fides". Ergo videtur quod certior sit scientia vel intellectus quam fides.

SED coNTRA EsT quod Apostolus dicit; Ll ad Thess. w: Cum accepissetis a nobis verbum auditus, scilicet per fidem, accepistis illud non ut verbum hominum, sed, sicut vere est, verbum Dei. | Sed nihil certius verbo Dei. Ergo scientia M est certior fide, nec aliquid aliud.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, virtutum intellectualium duae sunt circa contingentia, scilicet prudentia et ars. Quibus. praefertur fides in certitudine, ratione suae materiae: quia est de aeternis, quae non contingit aliter se habere. - Tres autem reliquae intellectuales virtutes, scilicet Sapientia, scientia et intellectus, sunt de necessariis, ut supra dictum est. Sed sciendum est quod. sapientia, scientia et intellectus dupliciter dicuntur: uno modo, secundum. Eve ponuntur virtutes intellectuales a: Philosopho, in VI Ethic.: alio modo, secundum quod ponuntur dona Spiritus Sancti. Primo igitur modo, dicendum est quod certitudo potest considerari dupliciter. Uno modo, ex causa certitudinis: et sic dicitur esse certius illud quod habet certiorem causam. Et hoc modo fides est certior tribus praedictis: quia fides innititur veritati divinae, tria autem praedicta innituntur rationi humanae. Alio modo potest considerari certitudo ex parte subiecti: et sic dicitur esse certius quod plenius consequitur intellectus hominis. Et per hunc modum, quia ea quae sunt fidei sunt supra intellectum hominis, non autem ea quae subsunt tribus praedictis, ideo ex hac parte fides est minus certa. Sed quia unumquodque iudicatur simpliciter quidem secundum causam suam; secundum autem dispositionem quae est ex parte subiecti iudi-. catur secundum quid: inde est quod fides est simpliciter certior, sed alia sunt certiora secundum quid, scilicet quoad nos. - Similiter etiam, si accipiantur tria praedicta secundum quod sunt dona praesentis vitae, comparantur ad fidem sicut ad principium quod praesupponunt. Unde etiam secundum hoc fides est eis certior.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod illa dubitatio non est ex parte causae fidei, sed quoad nos, inquantum non jlene assequimur per intellectum ea quae sunt fidei.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, ceteris paribus, visio est certior auditu. Sed si ille a quo auditur multum excedit visum videntis, sic certior est auditus quam visus. Sicut aliquis parvae scientiae magis certificatur de eo quod audit ab aliquo