Quaestio 3

ARTICVLVS. I. Vtrum filius sit de substantia Patris.

AD primum sic proceditur. 1. Dicit Damascenis quod gentrare est de sua substantia. sibi similem in natura producere: sed silius vere a Patre generatur: ergo vere de substantia eius producitur.

2. Omne quod producitur ab aliquo sibi consubstantiali, producitur de substantia eius: sed Filius sic producitur a Pater: ergo &c.

3. Pater homo, qui dat Filio partem fubstantiae, tere dicitur eum de substantia sua producere: ergo multo fortius Pater Deus, quia dat totam substantiam Filio, potest dici cum vero de sua substantia producere.

4. Pater peoduxit Fi lum, aut ergo de nihilo, & sic erit creatura, quod falsum est, aut de ali¬ quo, aut ergo de aliena substantia, & ita non erit consubstantialis Patri: aut de propria, & sic potest dici productus de Patris substantia.

Contra. 1. Praepositiones transitiuae sunt, & important diuersitatem aliquam: nulla vero est diuersitas inter Filium, & substantiam Patris: er go Filius non est de substantia Patris.

2. Haec praepositio de aut accipitur ibi materialiter, vt cultellus de ferro; aut originaliter, vt radius de sole, aut ordinaliter, vt de miane sit meridies: sed neutro horum modorum. Filius est de substantia Patris: ergo non debet contedi, quod sit de substantia Patris.

3. Aut dicitur hoc propter originem, aut propter consubstantialitatem: si propter originem, ergo Filius habet ortum de substantia Patris; se poopter consubstantialitatem, ergo similiter potest dicj quod Pater est de substantia Filij; quod falsum est.

4. Anselmus. Nec intellectus capit nec natura. permittit illum qui de aliquo est esse. illud, de quo est: sed Filius est substantia Patris: ergo &c.

Respondeo. Hac praepositio de multipliciter accipitur in oreaturis; aliquando pure materialiter, vt cultelus de ferro; aliquando pure originaliter, vt lumen de sole; aliquando pure ordinaliter, vt de mane sit meridies; aliquando vero mixtim, materialiter simul & originaliter, vt Filius de substantia Patris. In Diuinis vero non est materia, sed substantia, quae est purus actus: vnde proportionaliter: loquendo in Diuinis de aliquando accipitur substantialiter, vt filius,

de substantia diuina; aliquando ordinaliter, vt Christus factus est de aeterno temporalis, aliquando mixtim, substantialiter & originaliter, vt de substantia Patris: nam si tantum substantialiter acciperetur, sicut dicitur Filius de substantia Patris, ita Pater de substantia Filij.

Ad 1. De transitione praepositionum. Resp. Praepositio notat transitionem vel rei, vel rationis, vel vtriusque: non tamen semper importat transitionem respectu casus cui immediate adiungitur, sed vel respectu illius vel alterius qui cum illo construitur: sic dico quod haec praepositio, de transitionem notat respectu personae Patris, non respectu substantiae.

Ad 2. Aut accipitur materialiter. Resp. Insusficiens est diuisio, accipitur enim vtroque modo, videlicet substantialiter & originaliter simul.

Ad 3. Aut propter originem &c. Resp. Pro. pter vtrumque simul, sed consubstantialiter accipitur praepositio respectu naturae, originaliter respectu personae: vnde non est diuisio sufficiens.

Ad 4. de Ansel. Resp. Ibi accipitur de originaliter solum.

ARTICVLVS II An Filius sit de nihilo.

AD secundum sic proceditur. 1. Quia materia prima non est de aliqua materia facta. ideo dicitur esse facta de nihilo: ergo cum silius, non sit de aliqua materia, potest dici esse de nihilo.

2. Omne, quod habet esse ab alio, de se est non ens: ergo habet esse de nihilo: ergo cum Filius sit ab alio, de nihilo est.

Contra. 1. Si est de nihilo, ergo est creatura 2. Filius est de substantia Patris, non ergo de nihilo.

Iuxta hoc quaeritur An Pater sit de nihiloVidetur quod sic. 1. Quia secundum Augustinum, si Filius non esset de alia substantia, esset de nihilo: sed Pater non est de alia substantia: ergo de nihilo.

2. Omne id, de quo aliud, est prius illo: sed nihil prius est Patre: ergo ipse non est de aliquo: ergo est de nihilo.

3. Distinguntur personae, quia Filius a Patre solo; Spiritus Sanctus a Patre. & Filio; Pater a nullo: ergo Pater de nullo est: ergo de nihilo.

Contra. 1. Esse de nihilo importat habere esse post non esse? hoc autem non comienit aeterno.

2. In omni eo, quod est de nihilo, admixta priuatio est, qua potest in nihilum tendere: sed aeterno nulla est admixta priuatio.

Respondeo. Esse de mhilo secundum Ansel. in Monologio tripliciter accipitur: na negatio in clusa in hoc termino, nihil, si explicetur, vel cadit super verbum, & sic accipitur negatiue: aut verbum super negationem, & tunc dupliciter potest accipi, aut materialiter: aut ordinaliter. Primo modo quicquid non est de aliquo potest dici de nihilo esse, sicut homo tacens dlicitur loqui de nihilo, sed non est modus vsitatus in Scriptura sacra: secundo modo de nihilo nihil sit: tertio modo omnis & sola creatura est de nihilo, & sic accipitur communiter: nullo istorum modorum Filius potest dici esse de nihilo

Ad 1. De materia. Resp. Illa non est tota causa, sed quia materia habet esse post non esse simpliciter scilicet nec actu nec potentia.

Ad 2. Omne quod habet esse ab aliquo. Resp. Si haec praepositio, ab alio, dicat rationem principij differentis essentialiter, verum est: alias non: prout ergo Iy alio neutraliter accipitur, sic verum est, prout masculine non

Ad id quod quaeritur de Patre. Resp. Primo modo posset dici de nihilo esse: sed quia modus iste non est vsitatus in scriptura, ideo non depet dici simpliciter sine explanatione.

Ad 1. argumentum. Si Filius non esset de alia substantia &c. Resp. Non est similis ratio in Patre, & Filio, quia Filius est ab alio: omnis vero producens producit, vel de alio, vel de nihilo: Pater vero non est ab alio.

Ad 2. Omne id de quo aliquid est &c. Resp. Secundum quod de nihilo accipitur pure negatiue, si aliquid non est de aliquo, sequitur esse de nihilo; sed secundum alios duos modos, non, quia equiuocatur esse.

Ad vltimum. Pater est de nullo, ergo de nihilo. Resp. AEquiuocatur esse. de, quia in prima propositione accipitur originaliter, in conclusione vero ordinaliter.

EXPOSITIO LITTERAE[C Trelatiue diceretur, vel pro relatiuo pone¬

Oretur, non indicaret essentiam) Contra. Hio terminus Deus indicat essentiam, & tamen prorelatiuo ponitur, cum dicitur, Deus generat.

Resp. Non indicaret essentiam solum, quia licet, indicaret significando, non tamen etiam suponendo femper vt hoc nomen, Deus. Hoc autem esset inconueniens & al iemima: natura termini, quia imponitur essentiae, & ab essentia, terminus autem non supponit proprie, nisi pro eo cui imponitur, vel pro eo a quo imponitur; & ab vsu, quia non esset aliquod nomen appropriatum essentiae ad eam signifitandum, & supponandum pro illa sicut personis.

Cum Deus Pater sit Diuina essentia) Contra. Eadem ratione non posset dici quod genuit Deum, cum ipse sit Deus. Resp. Non est simile quia essentia, cum sit nomen abstractum, sem per supponit pro essentia, & ipsam significat: sed hoc nomen, Deus, aliquando supponit pro persona; vnde ex hoc, quod genuit Deum, non sequitur, quod genuit rem, quae est ipse, quia Iy Deum, supponit pro persona alia a persona generantis: sed ex hoc, quod essentiam genuisset illud sequeretur.

TEo quod generat est.] Contra eadem ratione videtur negandum, quod non genuit sapientiam cum sapere sit esse vt dicit hic Augustinus. Resp. Quamuis idem sint re, differunt tamen modo significandi, quia sapientia minus abstracte significat: vnde potest trahi ad supponendum pro persona, sed essentia nullo modo, nisi improprirssime.

[Gignenti genitum causa est.] Contra. Causa est secundum Philosophum ad cuius esse sequitur aliud: sed in Diuinis personis nihil tale est. Resp. Causa aliquando accipitur proprie, ad cnius esse sequitur aliud, aliquando large, quod est alicui principium existendi; primo modo non dicitur in dininis; secundo modo inuenitur esse dictum a Sanctis, vt a Chrysost. in gsos. Hebr. 1. super illud [qui cum sit splendor. ] Glos. Pater est causa Filij. Sed tamen minus proprie dicitur. Sed nunquid Filius potest dici causatum. Resp. Non, quia licet ea, quae perfectionis sunt sub aliqua improprietate tolerentur in Diuinis non tamen quae imperfectionis.

[Hoc ad seipsum indicandum) Contra. Indicatio temporalis est: temporale non est causa aeterni. Resp. Haec praepositio ad, ponitur consecutiue, non finaliter.

[Cum vna & summa quaedam res sit Diuina essentia, eadem res seipsam genuit) Contra obijciebat Abbas, Ioachim, si est in Diuinis vna summa res, quae nec generatur, nec procedit: ergo est ibi quaternitas rerum. Resp. Quam uis non generet, vel generetur, vel procedat. est tamen eadem cum re generante, & cum re genita, & cum re procedente: vnde non facit cum illis numerum.

Item obijciebat, quod eadem ratione, cum summa res sit Deus: si Deus generat Deum, idem generat seipsum. Resp. Non est simile, quia essentia semper significat essentiam, & supponit proea, vnde vna & eadem res est semper & quoad significanum, & quoad id pro quo supponit: sed Deus licet sit res vna quoad significatum, tamen multiplicatur quoad suppositum: & ideo non sequitur, quod eadem res seipsam gignat, quia gignere, & gigni attribuitur supposito eius, non significato.

[Consilium, de consilio] Contra Damasc. Cosilium non dicimus in Deo: ignorantis enim naturae est consiliari.

Respondeo. Consilium accipitur hic prout est indante, id est, recta ratio agendorum; non prout est inquaerente, id est deliberatio agendorum.

(Geniti honoris &c.] Id est mirabilis honor geniti patet ex honore generantis.

[Quod nascendo accepit) Contra. Quod accipitur nascendo, nascitur. Resp. Non omne tase nascitur, sed illud ad quod motus natiuitmtis terminatur vel primo & per se, vel per accidens & ex consequenti.

[Non refertur ad aliud) Contra. Filius refertur ad Spiritum Sanctum. Resp. Spiritus Sanctus non est aliud, sed alius: vel, per se loquendo non refertur Filius ad Spiritum Sanctum, scilicet sub nomine Filij.

[Naturam sequitur indemutabilis Deus Contra. Vbi est consecutio ibi est prius & posterius. Resp. Exponendum est priuatiue, idest non deferit: & per hoc probat, quod genitor est in genito, & e conuerso: quia vterque in eo est, in quo natura sua est.

[Semel de sua substantia.] Contra semel dicit infercisionem. Respondeo: Semel temporis dicit intercisionem, sed non semel aeternitatis, de quo loquitur hic.

[Sine initio.] Contra. Hilar. Si quis dicat, duo sine initio anathema sit. Respondeo Hic s loquitur de initio durationis, ibi de initio originis.

[Regnum Filij charitatis.] Contra. Aut charitas accipitur hic essentialiter, & erit Filius essentiae; aut personaliter, & erit Filius, Spiritus Sancti.

Respondeo, Essentialiter accipitur: non sequitur tamen quod sit Filius essentiae, quia genitiuus construitur in designatione essentiae, id est, Filij chari, sicut mulier egregiae formae: non in habitudine causae.

[Natura coeterna.] Duplex est hic improprietas, & quia dicitur natura de Deo esse, & quia dicitur esse coeterna. Sed exponendum est, id est, ille qui est natura, & coeternus

[Nonest vere Filius, si quod est Pater non est Filius] Cotra. Non est idem Filius, quod est Pater

Respondeo. Prout Iy quod, facit relationem simplicem, quod est Pater est etiam Filius; secundum quod facit personalem, non: vel dicendum melius quod Filius cum Patre est idem neutraliter, non masculine.

Tres personas eiusdem essentiae.] Contra. Ngn dicimus tres personas eiusdem Dei. Respondeo. Non est simile, quia Deus dicit naturam vt in supposito vnde significaretur constructio possessiua: sed essentia abstractiue quasi formam, vnde non est constructio possessiua, sed quasi, in desigatione essentiae.

[Natura Filius] Contra. Augustinus dicit quod Pater est Deus natura, sed proprietate Pater: ergo Filius similiter. Respondeo. Iy natura construitur in, habitudine causae efficientis, non formalis.