Quaestio 4

Articvlvs I. An angelus sit in loco.

AD primum sic proceditur. Boetius lib. de Trinit. Communis animi conceptio est, quae incorporalia sunt, in loco non esse: ergo angeli non sunt in loco.

2. Augustinus lib. 83. quaest. Quod alicubi est continetur loco, quod continetur loco corpus est: sed angelus non est corpus: ergo non est alicubi.

3. Locus est accidens corporale: sed substantia spiritualis non est susceptibilis accidentium corporalium: ergo &c.

4. Spiritus humanus potest esse sine corpore proprio: ergo multo fortius sine alieno: ergo sine loco: ergo multe magis angelus qui est spiritus magis absolutus a corpore.

5. Omne quod non depende: a situ, vel materia, non dependet a loco: ergo angelus non dependet a loco: ergo potest esse sine loco: ergo non est in loco.

6. Vltimum corpus, scilicet coelum, propter sui nobilitatem non est in loco: ergo cuin angelus sit multo nobilior &c.

Contra. 1. Damascenus: Coelum est continentia visibilium & inuilibilium creaturarum:

rgo creatura inuisibilis, scilicet angelus, continetur coelo: ergo continue est in coelo.

2. Damasc. Angelus essentialiter adest, & circumscribitur vbi operatur. Et dicit quod cum sunt angeli in coelo, non sunt in terra: ergo definiuntur loco¬

3. Augustinus lib. de definitionibus rectae fidei: Angelos & omnes substantias intellectuales ideo corporeas dicimus, quia loca circumscribuntur. ergo sunt in loco.

4. Angelus aut est vbique, aut nusquam, aut alicubi & alicubi non: si primo modo est, ergo est Deus, secundum Ambrosium: si secundo modo, ergo nihil est, secundum Anselmum: si tertio modo, ergo definitur loco: ergo &c.

5. Quaecumque carent differentia loci, simui sunt: Angeli non sunt simul plures: ergo differunt loco: ergo &c.

6. Angeli non sunt extra mundum, cum sint partes mundi: ergo in mundo tantum: sed non in toto: ergo in parte: ergo sunt in loco determinato.

Ad haec dicunt aliqui quod angelus est in loco determinato, non per essentiam, sed per operationem

Sed contra hoc opponitur. 1. Quia quod conuenit alicui per aliud, conuenit primo illi alteri: sed operationi non conuenit esse in loco: ergo nec angelo per operationem.

2. Quamuis operatio Dei sit in loco definitiuo, vt suscitatio mortui: non tamen propter hoc Deus dici potest esse in Poco definitiuo: ergo a simili nec angelus.

3. Aut dicitur hoc ratione operationis spiritualis, aut corporalis: si rationem spiritualis, Contra, illa nullam habitudinem habet ad locum: si ratione corporalis, Contra, angelus, in coelo nihil corporaliter operatur: ergo non est difinitiue in coelo.

Respondeo. Circa hanc quaestionem alia est: opinio Thilosophorum antiquorum: alia quorundam Theologorum: alia Theologorum communiter. Prima est, quod angelus siue Intelligentia cum sit substantia pure denudata ab omnimateria & materialibus conditionibus, nullo modo est in loco nec per essentiam, nec per operationem: quia Intelligentia separata sine vllo suo motu mouet, vt desideratum mouet desiderantem, animam orbi alicui coniunctam, & illa orbem sibi coniunctum mouet, & ille mouet elementalem materiam. Secunda est, quod angelus per essentiam numquam est in loco, nec per accidens in corpore assumpto: sed per operationem solum, in quantum circa locum aliquem vel locatum aliquid operatur quocunqe modo. ita quod si nullo modo operatur circa corpus aliquod, non est in loco corporeo. Sed Spiritus Diuinus dicitur esse in loco quia operatur ipsum esse loci & locati in loco & locato: spiritus angelicus, quia operatur aliqua esse consequentia, no esse in loco vel locato: spiritus humanus, quia pperatur esse? sui in locato, scilicet corpore proprio, (& per ipsum aliqua operatur in loco. Tertia opinio est, quod angelus, & per operationem corporalem, & per essentiam est in loco, sed definitiue non circumscriptiue. Prima opinio contradicit fidei, quae ponit angelos eirca nos operari. Secunda videtur non bene consentire auctoritatibus sanctorum, qui ponunt eos circumscribi, id est, determinari. Tertia videtur verior quae ponit eos loco determinato definitiue contineri.

Hanc ergo sequendo, dico quod secundum Philosophum lib. Phys. locus proprie dicitur esse superficies corporis rem ambientis: vnde ad completam rationem existendi in loco, tria concurrunt. quod enim ambitur, vndique commensuratur: intra rem ambientem includitur & continetur; intus ipsi rei ambienti praesens habetur: requirit ergo esse in loco proprie commensurationem, determinationem, praesentialitatem: praesentialitatem dico per se suosistentem, quam non habent accidentia rei locatae: & separatam, quam non habent partes locati, vnde nec per se sunt in loco: & internam, quam non habent locata contigua. Quia ergo solae substantiae completae talem praesentiam possunt habere ad corporalia loca, ideo solae possunt dici esse per se in locis corporalibus: sed haec secundum maiorem vel minorem proprietatem, secundum quod plus participant rationem loci dicti: corpora enim sic sunt intra superficies aliquorum corporum, quod habent ad eas commensurationem, & determinationem, & praesentialitatem: spiritus vero creati sic sunt intea superficies aliquorum corporum (quia vniuersum componitur ex corporibus sese contingentibus) quod habent ad eas non commensurationem, sed tamen determinationem, non enim sant extra ipsas) & praesentia. litatem: spiritus vero increatus fic est intra superficies quorumlibet corporum, quod non habet cum eis commensurationem, nec determinationem, quin sit etiam extra illas, vel esse possit simul intra alteram superficiem sed solam praesentialitatem: ideo proprie dicuntur corpora esse in loco, scilicet circumscriptiue; spiritus creati large, scilicet difinitiue solum; Spiritus Diuinus largissime scilicet praesentialiter solum, Corpas enim suostantia partibilis est & termina ta termino eiusdem generis, ideo loco commensuratur & definitur: angelus substantia impartibilis est, sed terminata termino non eiusdem generis, ideo non commensuratur, sed definitur: Deus vero substantia nec partibilis, nec terminata, ideo nec commensuratur nec definitur, sed interius praesentialiter per totum adest. Exemplum huius triplicis locationis potest poni in homine, cuius corpus circumscriptiue est in loco intrinseco: anima est quasi definitiue in corpore suo, non circumscriptiue, quia vtrumque terminatum est, sed non termino eiusdem generis: ipsa eadem quasi praesentialiter, non circumscriptiue, nec difinitiue, est in qualibet parte corporis. Et si anima esset in corpore vt separata ab ipso, tunc esset magis perfecta similitudo; sed quia vnita est corpori vt forma & motor, non dicitur proprie esse in corpore vel parte corporis tanquam in loco, sed tanquam perfectio in suo perfectibili, vel motor in moto. Id quod in loco est praesentialiter tantum vt Deus, sic est in loce quod nullo mudo dependet a loco, sed locus ab ipso. Id quod definitiue tantum, vt angelus, sic est in loco quod non dependet a loco secundum aliquam virtutem loci proprie dictam, nec locus ab ipso; vnde locus potest esse sine vllo spiritu creato, & spiritus creari potuit sine loco, si crearetur in mundo intelligibili non sensibili sed quia creatus est in mundo sensibili, nunquam potest esse in mundo quin sit in loco, non quod locus ipse determinet ipsum, sed Deus in loco Id quod circumscriptiue est in loco, vt corpus dependet a loco & locus ab ipso, ita quod non est locus sine corpore, nec corpus circum scriptibile fine loco¬

Ad 1. De auctoritate Boetij. Resp. Loquitur de esse in loco stricte & proprie, id est circumscriptiue, non definitiue tantum,

Ad 2. Augustini. Resp. Loquitur de esse alicub circumscriptiue, non definitiue solum.

Ad 3. Locus est accidens corporale. Resp. Locus non est in locato. Et cum dicitur quod vbi est accidens corporale. Resp. Hoc verum est de vbi circumscriptiuo, non definitiuo.

Ad 4. De spiritu humano. Resp. Esse sine corpore dupliciter potest intelligi, scilicet vt separatum a corpore secundum esse, vel secundum vbi: primo modo esser sine corpore magis conuenit angelo quam anime:: secundo modo e contrario, quia anima est pars alicuius totius, vnde non conuenit vt est pars esse in loco nisi per accidens, sed post separationem a corpore conuenit: sed angelus est substantia absoluta. Vel dicedum, quod primo modo maius est esse sine corpore proprio, quam alieno: secundo modo minus est: sicut esse in hoc loco minus est, quam esse in loco simpliciter; vnde non sequitur, potest esse sine hoc loco, ergo simpliciter sine loco.

Ad 5. Omne absolutum a materia & situ &c. Resp. Absolutum est a loco circum scriptiuo, sed non definitiuo.

Ad 6. De vltimo corpore. Resp. Non est hoc propter coeli nobilitatem solam, vel independentiam: sed ratione vltimitatis & ratione maioritatis, quia corpus est maximum; vnde non potest includi intra corpus alterum: sed tamen aliud corpus nobilius, eo quod minus est ipso, vt corpus glorificatum, includitur intra ipsum.

Articvlvs II. An angelus possit esse in pluribus locis simul.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Corpus magis determinatum est ad locum quam angelus: aliquod corpus, scilicet Christi, potest esse simul in pluribus locis: ergo & angelus.

2. Secundum Damascenum, ibi est angelus vbi operatur: sed potest operari alibi quam in loco vno determinato, quia omne agens cuius virtus excedit illud circa quod agit, potest & cit ca aliud operari: ergo potest esse in pluribi locis,

3. Angelus cum assumit corpus & mouet illud simul totum & aequaliter, ipse simul est & aequaliter in qualibet parte corporis, quia ibi est vbi operatur: ergo cum plures sint partes, ipse est in pluribus locis.

4. Angelus est in aliquo loco vt in domo: aut ergo solum in simplici, vt in puncto, aut in composito: si in simplici, Cotra, non operatur in puncto: si in composito; aut in toto, ita quod non in qualibet parte, Contra, ergo extensiue est in loco: si in qualibet, ergo in pluribus locis simul

5. Angelus secundum quosdam mouetur subito: ergo in eodem instanti est in loco, & in medio, & in termino ad quem: ergo simul in pluribus locis,

Contra. 1. Angelus definitiue est in loco: ergo ita hic quod non alibi.

2. Nihil habens terminatum esse, potest esse simul in pluribus, ergo nec angelus, 3. Damascenus dicit, quod cum sunt in coelo, non sunt in terra: ergo &c.

Respondeo. Circa hoc duplex est opinio: Quidam enim dicunt quod angelus non potest esse per essentiam nisi in vno loco impartibili cum sit impartibilis: nec est simile de anima qua est in toto corpore suo, quia est corporis totius non tantum motor, sed perfectio. Ab illo autem loco influit angelus per virtutem in ea quae proxima sunt, quando vult operando, in eis sicut adamas in ferro remoto a se. Alij dicunt quod potest esse in loco vno, etiam quanto, ita quod sit in qualibet parte eius totus, sicut aninia in corpore toto. Et huic opinioni videtur attestari. Guillelmus Altissiodorensis. Non tamen ideo potest esse angelus in diuersis locis, nec in vno quantolibet loco, sed in tanto in quanto potest immediate operari: sicut anima in tanto corpore, quantum potest viuificare. In angelo enim secundum Dionysium, tria est reperire, scilicet, substantiam, virtutem, & operationem: & sicut corpus ab alio habet vt sit in loco vno determinato circumscriptiue, scilicet a communi termino substantiae suae, quia est substantia corpores finita: ab altero vt sit in loco terminato, quia a termino propriae quantitatis dimensiuae: ab altero vt sit in hoc loco, scilicet a termino proprij. motus, vel operationis: ita angelus habet ab alio vt sit definitiue praesens in loco vno determinato, scilicet quia est substantia spiritualis finita: ab alio vt possit esse in tanto vel tanto loco, scilicet a termino suae quantitatis virtualis: ab alio vt sit in loco hoc deteriminato, scilicet a sua voluntate & a sua operatione determinata. Quatum est ergo de essentia, quia nita est, determinatur ad locum vnum, ita quod non possit in pluribus esse: quia vero etiam simplex est, non video quare non possit non solum in composito. secundum quosdam, sed etiam in simplici, id est in puncto, secundum alios esse. Quantum est de virtute, in tanto loco potest esse, quanto loco potest esse praesens immediate; & in tanto potest esse praesens, inquanto potest operari immediate, licet non operetur: vel in minori si vult, Quantum est de operatione, si operatio spiritualis est, non indiget ad operandum loci determinata quantitate vel qualitate: si est corporalis indiget tanto loco in quanto loco vult operari immediate. Esse ergo in loco determinato debetur ei per essentiam: posse esse in aliquanto loco, per virtutem: esse actu in loco hoc determiate, per determinationem voluntatis, vel operationis, & ita per accidens. Quia vero nec eius operatio immediate terminati potest nisi ad vnum, nec eius virtus nec eius essentia esse nisi in vno: ideo non potest esse in pluribus locis. Est. ergo commune & necessarium omnibus esse in loco determinato per essentiam: 1 posse esse in loco maiori vel minoriedefinitur secundum virtutem maiorem vel minorem: esse in toto vel in parte loci illius, vel in simplici puncto:v determinatur: secundum voluntatem (quia virtus illa voluntati conformatur) & secundum operationis necessitatem.

Ad 1. De corpore Christi. Resp. Hoc est ex mitaculo transsubstantiationis plurium substantiarum in idem corpus, no exvirtute ipsius corporis Ad 2. De operatione. Resp. Non potest angelus simul operari immediate nisi in vno, sed me¬ diate potest per illud in plura: dicitur autem ibi esse vbi operatur, scilicet immediate,

Ad 3. De corpore assumpto. Resp. Totum illud corpus non est sibi nisi vt locus vnus, quamuis sit in singulis partibus eius: quia non est in partibus singulis vt singulae sunt, sed vt coniunguntur in suo toto, sicut anima in partibus corporis.

Ad 4. De loco simplici &c. Resp. Secundum motum voluntatis & finem propter quem determinatur specialiter ad locum aliquid potest esse vel in simplici vel in composito. Ad illud: Non operatur in simplici. Resp. Quando operatur opera corporalia immediate, tunc oportet quod sit in loco quanto: sed quando spiritualia, non oportet. Ad illud: Si est in qualibet parte &c. Resp. Dico quod est in qualibet parte, non tamen vt est quaelibet per se, sed vt coniunguntur omnes in suo toto, vnde in omnibus partibus est vt in loco vno

Ad 5. De motu subito. Resp. Non ideo oportet quod sit in pluribus locis simul, quia vel non pertransit niedium secundum ipsos: vel totum medium in vno nunc est ei vnus locus, sicut totum corpus assumpium. v lmouetur secundum quosdam in diuersis iuinc immediatis: ita quod in alio nunc est in termino a quo: in alio, in medio: in alio, in termino ad quem, vt plenius dicetur infra eadem distinctione.

Articvlvs III. An possint plures angeli simul esse in eodem loco.

AD tertium sic proceditur. 1. Magis repletiuum loci est corpus, quam spiritus: sed vbi est aliquod corpus, nihilominus potest cum eo esse spiritus: ergo multo magis cum vno spiritu alius,

2. Quamuis daemon non illabatur animae, illabitur tamen corpori: ergo cum anima sit in toto corpore & in qualibet eius parte, simul sunt daemon & anima: ergo eadem ratione duo daemones simul possunt esse: ergo eadem ratione duo angeli

3. Spiritus non replet locum: ergo non impedit quin alius possit esse in eodem loco.

4. Maior est conuenientia & propinquitas angeli ad angelum, quam ad Deum: si ergo potest esse simul in eodem cum Deo, multo magis cum a ngelo altero.

5. Duo corpora, quorum alterum est glorificatum, alterum non, possunt esse simul in eodem loco: ergo & duo spiritus: ergo saltem potest esse angelus in eodem loco cum spirituhumano.

Contra. 1. Damascenus probat lib. primo quod non possunt esse duo Dij, quia vnus non esset simul vbique cum altero: ergo multo minus angeli, qui loco habent definiri, possunt esse simul in eodem loco.

2. Sicut se habet corpus ad locum circumscribentem, ita creatus spiritus ad definientem: sed vt probat Philosophus 4. Phys. duo corpora naturaliter non possunt esse in eodem loco simul circumscribente: ergo nec duo spiritus in eodem loco definiente.

3. Duo spiritus humani non possunt simul esse in eodem corpore: ergo nec duo spiritus angelici. Respondeo. Locus angelorum tripliciter dicitur: vno modo locus eorum dicitur terminans. eos & continens Spiritus Diuinus, sic omnes sunt in eodem loco & intra Deum currunt, vt ait Gregorius, quocumque mittantur. Alio modo terminus naturalis suae substantiae virtutis, & operationis, & hoc modo singuli sunt in loco proprio, non plures in eodem. Tertio modo locus corporalis definiens eos, & sic plures angeli non possunt esse in eodem loco proprio, licet in eodem loco communi possent. Et hoc intelligo siue determinetur eis proprius locus secundum terminum substantiae, siue secundum terminum virtualis quantitatis, siue secundum terminum operationis: quia cum quilibet eorum sit per se sufficiens in operatione huiusmodi, superfluum esset vnum esse cum altero.

Ad 1. Magis repletiuum &c. Resp. Repletio non impedit, sed definitio vniuscuiusque se cundum substantiam, virtutem, & operationem.

Ad 2. De daemone. Resp. Non est simile cum anima: quia anima est in corporis substantia, sed daemon in poris vel vacuitatibus, vel in humore vel aere incluso.

Ad 3. De repletione. Resp. Non est: ausa repletio, sed definitio vt dictum est,

Ad 4. De maiori conuenientia. Resp. Non est causa disconuenientia, sed distinctio tam substantiae, quam virtutis, quam operationis: sed Deus oportet quod sit praesens omnibus his modis cuilibet, ita tamen quod sufficienter a re qualibet distinguitur seipso, non loco, vel tempore, vel altero extrinseco modo.

Ad 5. De duobus corporibus. Resp. Non est. simile: quia vnum, cum sit spirituale penetrat aliud, sed non sic spiritus spiritum.