Quaestio 1

Articvlvs I. An in Diuinis sit aequalitas

AD primum sic proceditur. 1. Proprium est quantitatis, secundum eam aequale vel inaequale dici, vt ait Philosophus lib. Praedicamen torum: sed in Deo non est genus quantitatis) quia vt ait Augustinus, ipse est sine quantitate magnus: ergo non potest dici aequalis vel inae qualis.

2. Vbicumque aliquorum est aequalitas, ibi est commensuratio, quia aequale est quod non excedit nec exceditur: in non habentibus mensuram non potest esse commensuratio: ergo nec aequalitas.

3. Ubi non est portio, nec proportio: ergo in Diuinis cum nulla sit portio, nulla est proportio: aequalitas vero species est proportionis quia aequalitas est proportio aliquorum haben tium vnam quantita tem: ergo nulla est aequalitas,

4. Aut penes essentialia attenditur in Deo aequalitas, aut penes personalia: si penes essentialia; contra: penes unitatem essentiae attenditur identitas, non aequalitas; si penes personalia; contra: in personalibus distinctio est non conuenientia: ergo nec aequalitas.

5. In Diuinis non est quantitas molis, sed virtutis: virtus vero potius est qualitas quam quantitas: secundum qualitatem vero dicitur similitudo non aequalitas: ergo conuenientia personarum in quantitate virtutis, potius debet dici similitudo, quam aequalitas: ergo nulla est ibi aequalitas.

Contra. 1. Omnem inaequalitatem oportet reduci in aliquam aequalitatem, quia inaequale per aequale cognoscitur, sicut priuatio per habitum; & omnem aequalitatem imperfectam ad perfectam aequalitatem, quia per comparationem perfecti imperfectum cognoscitur: sed non est inuenire perfectam aequalitatem in creatura, propter essentiarum gradus & diuersitatem: ergo oportet eam esse in creatore.

2. Sicut omins multitudo reducitur ad vnitatem primam, ita omnis aequalitas ad aequalitatem: sed vnitas, ad quam omnis multitudo reducitur, est vnitas increata: ergo similiter aequalitas

3. Pater Filio, cum vterque sit magnus aut est maior aut minor, aut aequalis: non maior nec minor, quia non sunt gradus in Trinitate: ergo aequalis.

4. Symbolum dicit quod tres personae coeternae sibi sunt & coaequales

Respondeo. Secundum Philosophum 5. Metaph. vnum in subitantia facit idem, vnum in quatitate facit aequale, vnum in qualitate simile: in Diuinis quidem quamuis totum quod est, sit fubstantia secundum rem, tamen secundum rationem aliquid ibi dicitur per modum substantiae, vt Deitas: aliquid per modum quantitatis, vt magnitudo, aeternitas: aliquid per modum qualitatis, vt sapientia, bonitas: quae omnia secundum rei veritatem sunt in Deo; sed difierentiam rei non habent in ipso, sed in intellectu nostro: secundum vero haec omnia, personae sunt, vnum. Ideo secundum ea quae dicuntur ibi per modum substantiae, dicitur identitas: secundum ea quae per modum quantitatis, aequalitas: secundum ea quae per modum qualitatis, similitudo: & sicut ea in quibus haec tria fundantur differunt ratione & non re, ita & haec tria differunt ratione no re. Sciendum tamen, quod vnum in quantitate potest dici dupliciter: vel vnum simpliciter, ferlicet indiuisibilitate: vel vnum secundum quid, scilicet proportione: secundum hoc aequalitas duplex: primo modo dicitur in Deo, secundo modo in creatura, per prius de Deo, per posterius de creatura.

Ad 1. Proprium est quantitatis &c. Resp. Quamuis quantitas secundum genus. suum non dicatur in Deo, quia, sic nil dicit perfectionis: tamen secundum speciem aliquam suam bene dicitur in Deo ratione differentiae quam importat. vnde magnitudo in Deo dicitur. Vel dicendum quod quantitas virtutis in Deo ponitur, licet no quantitas molis: & secundum eam aequalitas dicitur in Diuinis: quantitas enim molis habet diuisibilitatem secundum se intrinsecus, quod est imperfectionis, sed quantitas virtutis solum secundum objecta extrinsecus, quod est perfectionis: vnde secundum hoc quanto res nobilior, tanto dinisior: vnde quamuis habeat modum aliquem quantitatis, non tamen est proprie de genere quatitatis, Dicitur ergo aequalitas in Deo non secundum genus quantitatis, tamen secundum aliquam similitudinem generis.

Ad 2. De commensuratione. Resp. AEqualitas quae est conuenientia in vna quantitate, vnitate proportionis commensuratio est: sed alia non: commensuratio enim duo dicit, scilicet terminationem & adaequationem, primum est imperfectionis, secundum perfectionis: aequalitas vero importat vltimum tantum de suo intellectu, ideo ad Diuina transferri potest nomen aequalitatis, sed non commensurationis.

Ad 3. De proportione. Resp. Quamuis proortio sit genus aequalitatis secundo modo dictae, non tamen primo. Proportio etiam importat imperfectionem suo nomine, quam non aequalitas: ideo congrue ponitur in Diuinis ratio aequalitatis, sed non proportioms: sicut & ratio iustitiae, sed non qualitatis.

Ad 4. Aut penes essentialia. Resp. Penes essentialia attenditur aequalitas, non vt dicunt modum essentiae, sed modum quantitatis.

Ad 5. Virtus est qualitas. Resp. Virtus quamuis per comparationem ad subjectum, quod perficit, sit qualitas, tamen per comparationem ad objecta in quae potest, modum quantitatis habet

Articvlvs II. An sit aequalitas summa in Diuinis.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Dicit Augustinus lib. 83. quaestionum. Quod ideo fecitDeus bona creata diuersa & inaequalia, vt essent omnia: ergo inaequalitas facit ad vniuersi perfectionem: ergo cum Deus sit perfectis simus, oportet in ipso ponere aliquam inaequalitatem: non ergo summam aequalitatem.

2. Maior est aequalitas quae est secundum quantitatem continuam & discretam, quam quae secundum continuam tantum: sed si esset quaternitas personarum, & senarius notionum, esset aequalitas secundum vtramque: ergo maior: cum ergo non ita sit, non est in Deo summa aequalitas.

3. Maior est aequalitas quae est secundum omnem plenitudinem potentiae, sapientiae, & bonitatis, quam quae non secundum omnem: cum ergo de plenitudine bonitatis sit productio Spiritus sancti a Patre& Filio, maior esset aequalitas, si Spiritus sanctus haberet similem productionem: cum ergo non ita sit, non est in Deo summa aequalitas.

Contra. 1. Maius aliquid altero, secundum August. lib. de fide ad Pet. tripliciter dicitur aut quia praecedit aeternitate, aut excedit magnitudine, aut quia superat potestate: sed in Diuinis non est aliquis huiusmodi excessus: ergo nulla maioritas: ergo nulla inaequalitas: ergo summa aequalitas.

2. Augustinus de vera relig. dicit, quod nesciret anima iudicare de inaequalitate, nisi videret summam aequalitatem secundum quam iudicat. & de qua ei iudicare non licet: sed haec aequali¬ tas non est in creatura: ergo in creatore: ergo in eo est summa aequalitas.

3. In nulla rerum distinctione potest maior aequalitas cogitari, quam vt fingulum sit aequale singulis, & singulum omnibus: sed haec est in Deo: ergo in Deo est summa aequalitas.

4. Prima aequalitas est ad quam sit omnis aequalitatis reductio, & in qua est status: sed reductio & status non sit nisi in summo: ergo prima aequalitas est summa: sed haec est aequalitas Diuina: ergo &c.

Respondeo. Cum aequalitas attendatur penes vnum in quantitate, hoc potest esse dupliciter: vel vnitate, simpliciter, scilicet indiuisibili: vel secundum quid, scilicet proportionis: primo modo est in Deo, secundo modo est in creatura. Cum ergo in Diuinis sit summe vnum in eo quod dicitur ibi per modum quantitatis, quia vnum indiuisibile, in Deo est summa aequalitas. Quod patet ex hoc quod id in quo consistit aequalitas st aequalitein quolibet extremorum, & aequale omnibus extremis, & quodlibet extremum. aequale illi & alteri extremo, & omnibus alijs simul.

Ad 1. Inaequalitas facit ad perfectionem. Resp. Non facit ad perfectionem simpliciter, sed ad perfectionem vniuersi, quae est perfectio constituta ex multis: vniuersum enim dicitur quid constitutum ex multis: perfectio vero Dei constituitur ex vno simplici bono.

Ad 2. Maior est aequalitas. Resp. Ubi attenditur aequalitas secundum quantitatem continuam vel discretam, maior est quae est secudum vtramque quam quae secundum alteram tantum: sed neutra potest esse summa aequalitas, quia in neutra potest aequari vnum pluribus, vnde summa aequalitas secundum neutram est, sed super vtramque secundum quantitatem virtutis solam.

Ad 3. De Spiritu sancto &c. Resp. Eadem est plenitudo bonitatis in Patre & Filio & Spiritu sancto, non tamen oportet quod idem actus proprius in quolibet illorum: alius enim est actus in Patre propter proprietatem personae Patris. alius in Filio, alius in Spiritu sancto: sicut enim eadem anima tota est in pede & oculo; tamen quia in oculo cum potentia visiua, in pede vero cum potentia gressiua, ideo non est idem actus proprius pedis & oculi: sic plenitudo bonitatis Diuinae in Patre est cum paternitate, in Filio cum filiatione, in Spiritu sancto cum processione: ideo non est idem actus proprius illorum. Nec hoc contingit ex defectu plenitudinis bonitatis, sed ex proprietate personae: sicut quod pes non videt, non contingit ex defectu plenitudinis animae, sed ex proprietate potentiae quae est suim perfectio.

Articvlvs III. An in diuinis sit aequalitas mutua.

AD tertium sic proceditur. 1. Aug. Imago si perfecte implet illud cuius est imago, ipsa coaequatur ei, non illud imagini suae: ergo Filius aequatur Patri & non e conuerso.

2. Secundum Dyon. lib. de Diuin nom. In aequipotentibus possibile est haec adinuicem similia esse, sed in causalibus & in causatis non recipimus reciprocationem, vnde creatura di¬ citur similis Creatori, non e conuerso: ergo eademratione cum Pater sit principium Filij, Filius est aequalis ei & similis, & non e conuerso.

3. Heb. 1. Qui cum sit splendor gloriae. Glos Chrysost. dicit quod Filius est aequalis Patri. & non e conuerso.

4. Secundum Hylar. Pater est maior Filio: sed Filius non est minor Patre: ergo Filius est aequalis Patri, non e conuerso

Contra. 1. In relatiuis aequiparantiae sit reciprocatio: aequale dicit relationem aequiparantiae vnde dicitur secundum Philosophum lib. Praedicam, aequale aequali aequale: ergo in aequali fit reciprocatio: ergo sicut Filius est aequalis Patri. ita e conuerso.

2. Maior est aequalitas mutua & reciproca quam quae non sic est: sed aequalitas personarum Diuinarum est maxima: ergo mutua & re ciproca.

3. Omne quantum comparatum alteri quanto aut est maius aut minus aut aequale: ergo cum Pater sit magnus, & Filius magnus, Pater comparatur. Filio & e conuerso: aut ergo est maior, aut minor, aut aequalis: non maior aut minor, quia non sunt gradus in Trinitate: ergo aequalis: ergo est in personis Diuinis aequalitas mutua.

4. Symbolum dicit quod tres personae coeternae sibi sunt & coaequales.

Respondeo. AEquale dupliciter potest accipi: aut vt dicat solam relationem, aut vt cum relatione importet actum seu motum ad illam, id est coaequationem: primo modo Pater est aequalis Filio, & e conuerso: secundo modo Filius aequalis Patri, no e conuerso: quia Filius imitatur Patrem, non e conuerso. Simile est de societate qua aliquando importat relationem solam, aliquando accessionem addit: primo modo clericus est locius Episcopi, & e conuerso: secundo modo clericus est socius Episcopi: sed non e conuerso.

Ad 1. Filius aequatur Patri. Resp. Secundum quod aequari dicit quasi motum ad quantitatem eandem, quam consequitur aequalitatis relatio, Filius aequatur Patri, non e conuerso; secundum vero quod dicit solam relationem vterque aequatur vtrique

Ad 2. Dyon. Resp. Non est simile in causa & causato, & Patre & Filio: quia causatum Diuinum non perfecte recipit similitudinem eius ideo causa non assimilatur ei, sed e conuerso: sed Filius perfecte recipit totam perfectionem Patris, & ideo similis & aequalis potest dici ei, & e conuerso.

Ad 3. Chrysost. Resp. Chrysost. loquitur secundum quod aequale super relationem addit motum ad illam, id est coaequationem

Ad 4. De Hylario. Resp. Maiorem dicit Patrem, nonr atione inaequalis magnitudinis, sed ratione auctoritatis solum.

ARTICVLVS IV An una persona sit in alia.

AD quartum articulum sic proceditur. Quic¬ quid est in Patre est in Filio: ergo si Filius in Patre, Filius est in Filio. 2. Simplicium, quorum vnum est in altero vnum non distinguitur ab altero, vt si punctus sit in puncto: sed Pater distinguitur a Filio & e conuerso: ergo non est in illo, nec e conuerso.

3. Probat Damascenus, quod non possunt esse duo dij, quia vbi esset vnus non esset alius, & sic neuter esset vbique: quia ergo duorum Deorum. non potest esse vnus cum altero, ergo nec vnus in altero: ergo a simili duarum personarum vna non potest esse in altera

4. Si quid continetur totaliter in altero, quicquid erit in contento erit in continente: ergo si Pater est in Filio, quicquid est in Patre est in Filio: ergo paternitas est in Filio: hoc autem falsum est: ergo primum.

Contra Ioan. 14. Non credis quia ego in Patre. & Pater in me?

2. Vbicumque est essentia tota alicuius, ibi ipse est: ergo cum tota essentia Patris sit in Filio, totus Pater est in Filio:

3. Omne quod cognoscitur, est in cognoscente vel per essentiam vel per similitudinem: vna persona cognoscit aliam: ergo vna persona est in alia: non per similitudinem: ergo essentialiter.

4. Aut persona quaelibet est intra personam aliam, aut extra: si extra, ergo separatae sunt: sed hoc salsum est: ergo est intra,

5. Propter conuenientiam generis & specieigenus est in specie & e conuerso: sed multo maior est conuenientia Patris & Filij: ergo &c.

Iuxta hoc quaeritur, quam ratione dicatur alter esse in altero

Et videtur quod propter vnitatem naturae. 1. Dicit enim August. de fide ad Pet. Propter vnitatem naturae totus Pater est in Filio & e couerso.

2. Per vnitatem substantiae probat hic Augustinus Patrem esse in Filio & e conuerso.

Contra. 1. Esse essentiale conuenit cuilibet trium: si ergo propter essentiam Pater est in Filio, similiter Filius est in seipso.

2. Praepositio omnis transitiua est: secundum essentiam vero non est in Diuinis transitio, quia nulla distinctio.

3. Nunquid propter eandem rationem dicitur Pater esse in Filio & e conuerso.

4. Quinque modos essendi in ponit Philosophus lib. 4. Physic. Est enim totum in parte & pars in toto: item genus in specie & species in genere: item forma in materia: item motum in mouente sicut Regnum in manu Regis: item res in suo fine: item contentum in continente, item addit. Boet. modum nouum, scilicet accidens in subjecto, qui tamen secundum Aristotelem continetur sub modo quo forma est in ma teria. Quaeritur ergo si aliquo istorum modorur dicetur Pater esse in Filio & e conuerso.

Respondeo ad primum. Personam vnam est se in alia, duo importat, scilicet essentiae vnitatem secundum Ambrosium & Augustinum, & relatiuam habitudinem originis secundum Hylarium & Damascenum: propter primum non po test dici Pater carnalis esse in filio: propter se cundum non potest dici vna persona esse in seipsa

Ad 1. Quicquid est in Patre&c. Resp. Fallacia figurae dictionis est, quia mutatur quid in aliquid.

Ad 2. De punctis. Resp. Non est simile in simplicibus illis quae distinguuntur penes illud in quo sunt, vt punctus & vnitas, & ideo non possunt esse simul, & distingui: & in ijs quae in se distincta sunt, vt personae; vel penes suas origi¬ nes distinguntur vt dicit Dyonis. de duobus luminibus quae distincta in eodem aere manent, ita quod si luminare vnum tollitur totum lumen ab illo infusum amouetur.

Ad 3. De duobus Dijs. Resp. Non est simile, quia eorum non esset, nec secundum originem, relatiua habitudo, ideo vnus non posset in altero esse, sicut personae Diuinae.

Ad 4. De paternitate. Resp. AEquiuocatur esse in, aliter enim paternitas est, in Patre, aliter Pater in Filio: est enim paternitas in Pat e vt proprietas in eo cuius est proprietas.

Ad quaestionem secundam patet resp. Quod tam propter essentiae vnitatem, quam propter relatiuam habitudinem dicitur vna persona in altera esse.

Ad 1. & 2. De Augustino & auctoritatibus hic positis. Resp. Non dicunt tota causam, sed parte.

Ad 1. In contrarium. Resp. Non est pure essentiale.

Ad 2. Omnis praepositio transitiua est. Resp. Duplex est transitio seu distinctio, vel secundum rem, vel secundum rationem: nam cum dicitur essentia est in persona, notatur distinctio secundum rationem, non secundum rem,

Ad 3. Quod quaeritur, an eadem ratione &c. Resp. Quoad essentiae vnitatem eadem ratione propria dicitur: quoad habitudinem relatiuam vero eadem ratione communi, sed non propria quia Pater in Filio est vt eius principium, Filius, in eo vt in suo principio.

Ad vltimum de modo essendi in. Resp. In illis modis non continetur omnis modus creatus essendi in nisi per reductionem: modus eni, a quo motus est in tempore non continetur ibi expresse, sed reducitur ad modum essendi in loco, quia hoc est esse vt in mensura: multo minus continetur ibi modus increatus quo vna persona est in altera proprie, sed habet quandam similitudinem, quantum ad rationem vnitatis naturae, cum modo quo essentia communis dicitur esse in supposito suo, seu genus in specie: quantum vero ad rationem relatiuae originis, cum modo quo dicitur esse motum in mouente.