Quaestio 1

Articvlvs I. An persona una sit principium alterius.

AD primum sic proceditur. 1. Dicit Philosophus. 1. poster. Principium & primum. idem dico: in Diuinis personis non est ratio primi, quia primum dicitur respectu secundi, vel posterioris: ergo nec ratio principij.

2. Secundum Philosophum 5. Metaph. Principium & causa idem sunt re, sed differunt ratione, quia principij nomen dicitur maxime de causis extrinfecis, sed nomen causae de intrinsecis: sed vna persona non est causa alterius, quia causa est cuius esse sequitur aliud: ergo nec principium alterius.

3. Principium dicitur respectu principiati: sed nulla persona est principiata ab altera: ergo nulla persona est principium alterius.

4. Apocal. vlt. Ego sum alpha & o. ergo quorumcumque Deus est principium, eorundem est finis: sed non est finis respectu personae Diuinae, quia finis est melior ijs quae sunt ad finem: ergo nec principium.

Contra. 1. Omne illud a quoaliqu id oritur, est principium eius: persona vna ab altera oritur: ergo vna persona est alteri personae principium.

2. Dicit hic Augustinus, quod Pater est principium totius Diuinitatis

Respondeo. Differunt principium & causa, sic cut superius & inferius: omnis enim causa est: principium, & non conuertitur, nam mane est principium diei & non causa. Principium enim dicit ordinem quemcumque generaliter, siue originis, siue alterum: causa vero dicit ordinem semper essentialem essentialiter differentium, quia causa est cuius esse sequitur aliud, nam duae causae extrinsecae nihil dicunt de essentia causati: duae intrinfecae dicunt partem essentiae, & non quaelibet totam essentiam. Quia ergo in Diuinis personis est ordo originis naturalis, sed non ordo essentialis, ideo persona respectu personae principium potest dici, sed non causa proprie, nisi extenso vocabulo.

Ad 1. De primo & principio. Resp. Primum aliquando accipitur relatiue, id est post quod aliud: aliquando absolute, id est ante quod nihil: primo modo non est in Diuinis, secundo modo est. Vel dicendum quod illud Philosophi tantum verum est in principio essentialiter differente ab eo cuius est principium.

Ad 2. De causa. Resp. Loquitur ibi non de principio vniuersaliter, sed de principio causali.

Ad 3. De principiato. Resp. Principium non semper dicitur respectu principiati, cum principium sit nomen, & significet sine tempore; principiatum vero participium & significet cum tempore: sed dicitur respectu eius quod est a principio.

Ad 4. De fine. Resp. Illud intelligitur solum de principio essentialiter dicto, scilicet respectu creaturarum non respectu personarum.

Articvlvs II. An dicatur vniuoce principium respectu personae. & respectu creaturae.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Dicit Basilius. Filius accipere a Patre commune habet cum omni creatura; sed habere pernaturam, Filij proprium: sed super accipere Filij fundatur ratio principij personaliter dicti; super accipere creaturae ratio principij dicti essentialiter: ergo ratio principij communis est vtropique: ergo vniuoca.

2. Sapientia dicitur vniuoce de sapientia dicta essentialiter & personaliter similiter amor: ergo & principium.

3. Principium dictum essentialiter & personaliter significat idem, quia in Deo non differt essentia & persona: ergo est vniuocum.

Contra. 1. Si vnum oppositorum est multiplex alterum etiam est multiplex: sed ens respectu cuius principium dicitur essentialiter, & illud respectu cuius personaliter est multiplex, nec dicitur vniuoce: ergo similiter principium.

2. Plus differt principium aeternum & temporale quam leo pictus & verus: si ergo leo dicitur de vtroque aequiuoce, multo nmagis principium.

3. Actus essentialis & personalis non vniuocantur in aliqua vna ratione communi: ergo nec principium vtriusque actus

Respondeo. Terminus aliquis communis in Deo multipliciter accipitur, tribus modis: aut ratione suppositi, vt hic terminus, Deus, cum dico Deus creat & Deus generat: aut ratione significati, vt cum dicitur Pater Filij naturalis & Filiorum adoptiuorum: aut ratione connotatr. vt cum dicitur principium respectu personae & respectu creaturae: prima multiplicitas facit communitatem vniuocationis: secunda aequiuocationis: tertia analogiae, & haec est communitas principij.

Ad primum. Resp. Loquitur Basilius de communitate analogiae, non vniuocationis.

Ad 2. De sapientia. Resp. Sapientia non dicitur vniuoce, sed analogice: similiter & principium.

Ad 3. Significant idem. Resp. Quamuis significent idem re, sed non ratione. Praeterea cum signato est ibi connotatum, scilicet temporale.

Ad 1. In contrarium. Si vnum oppositorum est multiplex &c. Resp. Alterum oppositorum multiplex est multiplicitate analogiae, non aequiuocationis, similiter & principium.

Ad 2. De Leonevero & picto. Resp. Ratio aequiuocationis non est distantia quarumlibet rerum. significatarum quocumque modo, sed multiplicitas significatorum principalium: in principio vero dicto aeternaliter & temporaliter idem est principale significatum, quamuis aliud sit connotatum: in leone vero & picto aliud est principale significatum.

Ad 3. De actu essentiali & personali. Resp. Quamuis non vniuocentur in aliquo, tamen conueniunt communitate analogiae in aliqua vna ratione generali: sed non in speciali.

Articvlvs III. De quo principium dicatur per prius.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Comune est ante proprium: ergo essentiale ante personale: si ergo aliquid dicitur de vtroque, per prius dicitur de essentiali quam de personali¬

2. Absolutum est ante relatiuum: ergo essentiale ante personale: ergo principium dictum essentialiter prius principio dicto personaliter.

Contra. 1. Prius est aeternum temporali: ergo principium. dictum ab aeterno, principio dicto ex tempore: ergo principium personae principiocreaturae.

2. Sicut vult Anselmus & Augustinus, procesio personarum causa est, & ratio processionis creaturarum, vnde Gen. 1. Dixitque Deus fiat lux & facta ex lux: ergo ratio principij per prius dicitur in Deo respectu personarum, quaim res pectu creaturarum.

Iuxta hoc quaeritur de quo dicatur per prius aut secundum quod dicitur respectiu Filii, aut secundum quod respectu Spiritus sancti.

Respondeo ad primum. De principio est loqui dupliciter aut secundum id quod est principium, aut secundum ordinem ad id cuius est principium: primo modo per prius, secundum intellectum, dicitur principium respectu creaturarum quam personarum, sicut secundum modum intelligendi prior est essentia quam persona: secundo modo e conuerso. Secundum primam viam concludunt duo prima argumenta: secundum alteram, duo vltima.

Ad secundum quaesitum. Resp. Principium importat rationem originis communem: vnde vniuoce & aequaliter dicitur principium respectu Filij & Spiritus sancti secundum rationem principalem: quoad modum intelligendi solum per prius dicitur respectu Filij, quia modus originis Filij per modum naturae prior est & principalior secundum intellectum, non secundum rem, modo originis Spiritus sancti qui est semper per modum voluntatis: cum hic sit a duobus: ille ab vno solo: vnum vero prius est duobus.

ARTICVLVS IV An vna notione Pater & Filius sint principium Spiritus sancti.

AD quartum articulum proceditur sic. 1. Proprietates trahunt numerum a suppositis: ergo in duobus suppositis no est vna proprietas

2. Nihil quod est principium distinctionis est principium vnionis: sed proprietas est principium in Diuinis distinctionis: non ergo vnionis: ergo nulla proprietate vniuntur Pater & Filius,

3. Magis sunt vnum quae sunt vnum natura & proprietate, quam quae natura tantum: Pater & Filius non sunt magis vnum quam ipsicum Spiritu sancto: ergo non sunt vnum proprietate, sed natura solum.

t. Essentialier est comparatio proprietatis ad substantiam, quam ad obiectum: si ergo pene diuersa obiecta multiplicantur proprietates etia vnius subjecti, vt propriatates Patris, multo magis penes diuersa subjecta debet multiplicari Contra. 1. Pater & Filius in omnibus sunt, vnum, vt ait Anselmus lib. de processione Spiritus sancti, in quibus relationis oppositio non distinguit: sed in communi spiratione nulla oppositio eos distinguit: ergo in hac sunt vnum,

2. Pater totum Filio communicat quicquid eius proprietati personali non repugnat: sed talis est communis spiratio: ergo &c. Resp. Multiplicatio formae alicuius non potest esse nisi dupliciter: vel secundum specie, scilicet per differentias formales, sicut diuisio generis in species: vel secundum numerum per differentias materiales, sicut sneciei in indiuidua, nam essentia speciei constituitur per vltimam formam completiuam, sed per materiam multiplicatur essentia speciei in indiuiduis. Secundo modo nulla forma Diuina potest multiplicari, quia nihil est in Diuinis materiale: primo modo multiplicatur ratio proprietatis per speciales proprietates. Cum ergo communis spiratio in Patre. & Filio non multiplicetur primo modo, quia eiusdem rationis est in vtroque, oportet quod sit, vna numero.

Ad 1. De diuersis suppositis. Resp. Hoc verum est in suppositis per essentiam, vintutem, & operationem differentibus.

Ad 2. De principio distinctionis. Resp. Nihil est principium vnionis & dictinctionis respectu eorumdem: sed respectu diuersorum sic: nam humanitas vnit Petrum, & Paulum, & vtrumque distinguit ab asino. Similiter comunis spiratio vnit Patrem & Filium, & tamen vtrumque distiuguit a Spiritu sancto.

Ad 3. Magis sunt vnum &c. Resp. Non sunt magis vnum intensiuue, nam secundum relatiua non attenditur in Diuinis magis & auinus: sed tamem pluribus modis sunt vnum.

Ad 4. De comparatione ad substantiam. Resp. Proprietas in Diuinis non multiplicatur secundum esse simpliciter, sed secundum esse ad alterum: quamuis vero proprietas relatiua secundum esse magis se teneat a parte suppositi, quia accidentis esse est inesse; tamen secundum naturam magis a parte objecti, & ideo per respectum ad objecta multiplicatur, sed per respectum ad subjecta non, eo quod subjecta habent idem esse, in quibus proprietas habet esse.

ARTICVLVS V An Pater & Filius sine vnum principium spiritus, sancti.

AD quintum articulum sic proceditur. Si Pater & Filius sunt vnum principium Spiritus sancti, aut ergo principium quod est Pater, aut quod non est Pater: si quod est Pater ergo Filius est Pater: si quod non est Pater: ergo Pater non est Pater.

2. Si sunt vnum principium Spiritus sancti. aut ergo vnitate essentiae, aut personae, aut notio nis: si essentiae, ergo eadem ratione Spiritus saactus est cum Patre & Filio vnum principium sui: si personae ergo sunt vna persona: si notionis, contra, si vnitas notionis faciat duas personas esse vnum principium, e contrario dualitas notionum faciet vnam personam esse duo principia: ergo Pater poterit dici duo principia

3. Non sigit vnus spirator Spiritus sancti: nec sunt principium Spiritus sancti nisi inquantum spirant ipsum: ergo non sunt principium vnum Spiritus sancti.

Contra. 1. Augustinus. Fatendum est Patrem & Filium esse vnum principium Spiritus sancti.

2. Propter eandem rationem principiandi creaturam, tres personae dicuntur vnum principium creaturae: ergo a simili propter eandem rationem principiandi Spiritum sanctum, Pater & Filius debent dici vnum principium Spiritus sancti.

3. Unius rei simplicis in eodem genere non potest esse nisi vnum principium. Spiritus sanctus simplex est: ergo &c.

Respondeo. Concedendum est secundum omnes quod Pater & Filius sunt vnum principium Spiritus sancti: sed qua vnitate, diuersae sunt opiniones. Quidam enim dixerunt quod vnitate preportionis seu habitudinis simul ad Spiritum sanctum. Sed eadem ratione possent dici esse vnum suppositum essentiae diuinae propter vnitatem similis proportionis ad essetiam. Ideo dicunt alij quod vnica re naturae: dicit enim Anselmus quod ex eo quod vnus Deus sunt, spirant Spiritum sanctum. Sed eadem ratione ppiritus sanctus cum patre & Filio esset vnum principium sui. Ideo dicunt alij quod vnitate notionis. Sed eadem ratione dualitas notionum fateret duo principia. Ideo coniungendum est & dicendum quod sunt vnum principium vnitate proportionis, & essentiae simul & notionis. Sunt enim vnum vnitate spiratiuae potentiae, in qua vtraque vnitas importatur. Unde sensus est, sunt vnum principium Spiritus sancti id est vnus Deus vniformiter spirans Spiritum sanctum

Ad 1. Aut ergo principium quod est pater. Resp. Neutrum dandum est, quia non est diuisio per contradictionem opposita: sed sic, aut ergo sunt vnum principium quod est pater, nut non sunt vnum principium quod est pater, & hoc verum est: quia vnum principium supponit ibi consuse pro duabus personis, quae non sunt pater. Et est instantia, nam petrus & paulus sunt vnus homo in specie non tamen vnus homo qui est, aut qui non est petrus, sed sunt vnus homo qui est petrus & paulus simul. Est autem in argumento fallacia dictionis a suppositione confusa ad determinatam.

Ad 2. quod opponitur. Aut ergo vnitate essentiae &c. Resp. Vnitate essentiae & notionis simul, quia nisi haberent vnum esse, nulla vna proprietas posset eis inesse.

Ad 3. De pluralitate notionis. Resp. Non sola vnitas notionis facit vt possint dici vnum principium, sed etiam vnitas essentiae.

Ad 4. De spiratore. Resp. Non est simile, quia spirator, cum sit nomen verbale, significat rem suam adiectiue per modum actus qui in Deo numeratur secundum supposita: sed principium significat rem suam substantiue. vnde vnitatem recipit ab vnitate formae significatae.

ARTICVLVS VI. An Pater & Filius sunt idem principium spiritus sancti

AD sextum articulum sic proceditur. Idem & diuersum sufficienter diuidunt ens: rater & Filius non sunt diuersa principia Spiritus sancti: ergo idem principium.

2. Ab vnitate notionis & essentiae dicuntur vnum principium: ergo ab identitate vtriusque possunt dici idem principium.

3. Unitas alicuius rei non multiplicata facit idem: vnitas principij est in patre & Filio non multiplicata: ergo facit idem principium.

4. Relatio in Diuinis est substantia, non accidens: vnitas vero in substantia facit idem: ergo &c.

Contra. 1. Sequitur: Sortes & plato sunt idem an imal; ergo sunt idem: ergo a simili si pater & Filius sunt idem principium, ipsi sunt idem: sed hoc falsum: ergo primum.

2. Idem pronomen est relatiuum: pronomen aute relatiuum refert idem suppositum, quia pronomen relatiuum, vt ait philosophus, facit secundam notitiam suppositorum: sed pater & Filius non sunt idem suppositum.

Respondeo. Hoc pronomen idem refert idem suppositum, non tamen eandem formam suppositi: pater vero & Filius non sunt idem supposito, quamuis sint idem forma, ideo non possunt dici idem principium.

Ad 1. Idem &c. Resp. Quando idem & diuersum referuntur ad idem, verum est: secus falsum, vt in ente increato, quia ibi est eadem essentia quae impedit diuersitatem, & distinctio suppositorum quae impedit identitatem, vnde idem & diuersum non referuntur ad idem.

Ad 2. De vnitate essentiae. Resp. Non est simile, quia vnum non est relatiuum, vnde non refert suppositum, sed ponit rem suam circa formam sui substantiui: idem vero refert suppositum.

Ad 3. De vnitate non multiplicata. Resp. Hoc verum est, vbi vnitatem illius rei comitatur vnitas suppositi illius, aliter non.

Ad 4. De substantia. Resp. Ubi vnitas substantiae concomitatur vnitatem suppositi, & e conuerso verum est, aliter non. Vel dicendum, quod relatio in Diuinis quamuis sit substantia. secundum rem, non tamen secundum modum.

ARTICVLVS VII. Quid significet principium, cum principium de principio dicitur.

D septimum articulum sic proceditur. 1. posuit Augustinus pro regula, supra dist. 27. quod in solis terminis communibus dicitur hoc de illo: ergo in substantialibus: ergo cum dicitur principium de principio, principium significat substantiam.

2. Principium de principio commune est Filio & Soiritui sancto: principium autem dictum de Spiritu sancto significat substantiam: ergo cum dicitur principium de principio, principium significat substantiam.

Contra. Substantia non est de principio nec principium personae: ergo principium ibi non significat substantiam.

2. Si significaret substantiam, ergo Pater potost dici principium de principio: sed hoc est falsum: ergo primum.

Respondeo. Cum dicitur principium de principio, principium accipitur communiter, secundum significationem, ad substantiam & notionem: secundum suppositionem vero, accipitur personaliter, aut pro persona Filij, aut Spiritus sancti in recto: aut pro persona Patris. aut Filij in obliquo.

Ad 1. De regula. Resp. Augustinus dat regulam, non solum de terminis substantialibus; sed de ijs qui dicuntur communiter de personis, siue communitate rei, siue communitate rationis: potest enim dici lumen de lumine propter communitatemrei, & persona de persona.

Ad 2. De Spiritu sancto. Resp. Principium de principio commune est Filio & Spiritui sancto, vnde significat communem rationem principi ad vtrumque, vel secundum rem, scilicet, essentialem; vel secundum intellectum, sci¬ licet abstrahentem a notionali & essentiali, quae per aliquid additum potest determinati ad supponendum pro altero illorum.

Ad 1. in contrarium. Resp. Quamuis substantia non sit principium de principio, potest tamen ibi principium substantiam significare, sed non supponere: sicut & cum dicitur lumen de lumine, Deus de Deo.

Ad 2. Si significaret substantiam. Resp. Hoc non est verum: nisi etiam substantiam supponeret.

EXPOSITIO LITERAE. [DAter est principium totius Diuinitatis,.

Contra. Ergo Diuinitas habet piincipium. Resp. Exponendum est, id est Filij & Spiritus sancti in quibus est tota Diuinitas.

[Vel si melius dicitur Deitatis.] Quaeritur quare hoc melius dicitur. Resp. Quia Deitas dicit quid diuinum per essentiam quasi principaliter: Diuinitas vero per participationem quasi denominatiue.