Quaestio 2

Articvlvs I. An scientia Dei imponat rebus scitis necessitatem. infallibilem.

AD primum sic proceditur. 1. Boet. lib. de consolatione, Si aliorsum quam praeuisae sunt retorqueri valent res praeuisae, non ia erit fu¬ turi firma praescientia, sed opinio potius incerta: sed praescientiam Dei necesse est firmam esse: etgo necesse est res secundum praescientia enemre

2. Praescientia Dei est causa rerum bonarum. futurarum: aut ergo mutabilis & contingene, aut immutabilis & necessaria: si primo modo, ergo mutabilitas & contingentia est in Deo: si secundo, ergo effectus eius est necessarius & immutabilis

3. Anselmus lib. de concordia praescientiae & liberi arbitrij Ea quae praesciuit Deus necesse est esse futura: ergo praescientia rmponit rebus praescitis necessitatem.

4. Deus praesciuit Autichristum fore huius oppositum aut est possibile, aut impossibile: su possibile, ergo praescientia Dei potest falli: si impossibile, ergo est necessarium.

5. Omne praescitum est verum: ergo omne ab aeterno praescitum ab aeterno verum: sed omne verum aeternum est necessarium: ergo omne praescitum a Deo est necessarium.

6. Non esse quod est, quando est, non potest. ergo non esse verum quod est verum, quando est verum, non potest ergo quod semel est verum, non potest non fuisse semel verum: sed si non euenit, nunquam fuit verum: ergo non potest non euenire.

7. Secundum Aristotelem lib. priorum, ex maiori de necessario & minori de inesse, sequitur conclusio de necessario: vt si omnis homo necessario est animal, & omne risibile est homo. omne risibile necessario est animal: sed haec est de necessario, omne praescitum necessario est furum: haec vero de inesse, Antichristum fore est praescitum: ergo sequitur conclusio de necessario, sic, ergo Antichiistum fore est necessario futurum.

Cotra. 1. Augustinus 3. de libero arb. Sicut memoria non cogit facta esse quae praetererunt, sic Deus sua praescientia non cogit futura esse quae futura sunt: ergo nullam imponit necessitatem rebus praescitis.

2. Deus scit futura esse non solum illa qua fient a natura, sed etiam illa quae fient ex libertate arbitrij: ergo scit ea futura ex libertate arbitrij, aut non: si non, ergo nescit ea vt futura sunt: si sic, ergo scit ea futura contingenter: non ergo necesse est ea futura esse.

3. Si praescientia inducit necessitatem, ergo 6. nia sunt necessaria & nihil voluntarium: ergo perit consilium, Iex, & laus, & vituperium.

4. Si praescientia Dei inducit necessitatem, aut ergo quia praescientia, aut quia Dei: si quia praescientia, contra, praescientia nihil ponit in re praescita: si quia Dei, contra,: ergo cum Deus praesciat etiam mala & peccata, inducit necessitatem ad illa, & est auctor peccati, quod est blasphemum. Respondeo. Vt dicit Boetius in fine lib. de consol. duplex est necessitas: quaedam absoluta, vt qua necesse est omnes homines esse mortales: & quaedam conditionalis, vt si aliquem ambulare scias, ipsum ambulare necesse est. Haec vero necessitas conditionalis minime secum illam simplicem trahit: hanc enim necessitatem non propria facit natura, sed conditionis adiectio. Idem dicit Anselm. lib. de concordia praescientiae & liberi arbitrij, distinguens duplicem necessitatem, scilicet antecedente quae est necessitas absoluta, & consequentem quae est uecessitas potius conditionata: primam vocant Doctores nece: sitatem consequentis; secundam, necessitatem consequentiae: primo modo non omnia praescita habent necessitatem, secundo modo habent.

Ad 1. De firmitate praescientiae. Resp. Non possunt aliorsum retorqueri quam praeuisae sint, scilicet coniunctim, id est, per comparationem ad praescientiam: possunt tamen in se simpliciter consideratae,

Ad 2. Aut est causa mutabilis. Resp. Praescientia Dei causa est immutabilis per se, rerum tamen mutabilium: sicut causa incorruptibilis corruptibilium.

Ad 3. Anselmi. Resp. Intelligit de necessitate conditionali, non absoluta.

Ad 4. Aut oppositum rei praescitae est possibile. Resp. Est possibile in se, sed non est compossibile praescientiae: idest, absolute quidem esse potest in se, non tamen coniunctum cum praescientia: sed quando ponitur esse, ponitur simul eius oppositum non esse praescitum.

Ad 5. Omne praescitum est verum &c. Resp. Praescitum ab aeterno est verum, & inquantum praescitum est necessarium, sed non absolute: non enim est simpliciter & pure aeternum, quia includit in suo intellectu temporale futurum.

Ad 6. Non esse quod est &c. Resp. Haec impossibilitas conditionalis est non absoluta.

Ad 7. Ex maiori de necessario &c. Resp. Minor non est de inesse simpliciter, sed vt nunc: vbi vero sic est, non sequitur conclusio de necessario: nam si omne quod currit, necessario mouetur, & Sortes currit, non tamen sequitur quod necessario moueatur, quia minor est de inesse vt nunc, non simpliciter.

Articvlvs II. An scientia Dei sit necessariorum tantum vel contingentium.

D secundum sic proceditur. 1. Praescientia Dei est bonorum ab eo scitorum: aut ergo causa mutabilis, & sic mutabilitas est in Deo aut immutabilis, & sic non est nisi immutabilium: non ergo contingentium.

2. Praescientia non est nisi verorum: sed futurorum contingentium, vt ait Aristoteles 2. Perihierm. neutrum verum est, quia de futuris conringentibus non est veritas determinata: ergo praescientia Dei non est eorum.

3. Oppositum contingentis praesciti aut est: possibile, aut non: si non, ergo contingens praescitum est necessarium, ab aequipollenti: si sic, sed possibile est quo posito nullum sequitur impossibile: ponatur ergo quod Deus praesciuit aliquid quod est nunquam futurum, ergo falsum.

4. Scientia nostra, eo quod certa, non potest esse contingentium, sed necessariorum tantum: sed scientia Dei multo est certior: ergo non potest esse nisi necessariorum.

5. Per causam necessariam & determinatam non possunt sciri contingentia, quia non habent talem causam.

6. Deus scit omnia per seipsum qui est causa determinata & necessaria: ergo non habet scien¬ tiam contingentium.

Contra. 1. Maxime contengentia sunt cogitationes hominum: proprium vero Dei est nosse cogitationes hominum.

2. Deus nouit omnia quorum est causa: sed causa est etiam contingentium: ergo &c.

3. Deus nouit mala: sed mala sunt contingentia, nam si essent necessaria non essent mala: ergo Deus habet scientiam contingentium.

Respondeo. Vt dicit Boetius lib. de consol. Omne iudicium, secundum sui naturam, ea quae subjecta sunt iudicat: si tamen vere iudicat, oporret quod iudicet de eis secundum quod sunt: iudicat ergo modo suo res se habere suis modis. Vnde quia natura Dei immutabilis est, de omnibus immutabiliter iudicat, sed nihilominus mutabilibus iudicatis non tollit naturam propriam: praescientia ergo Dei de necessarijs immutabilis est a parte rei, & a parte sui, quia etiam antequam sint habent causam determinatam: sed de contingentibus est immutabilis a parte Dei, non a parte rei. Vnde dicit Boet. lib. consol. quod futura contingentia ad intuitum relata Diuinum: necessaria sunt per conditionem Diuinae notionis, per se vero considerata absolutam naturae suae libertatem non deferunt. Contingentia enim etiam si vt futura non habeant necessitatem eo quod dependent ex causis indeterminatis, tamen iam prout actu sunt, necessitatem habent: Deus vero videt contingentia vt sunt praesentia in aeternitate; aeternitati vero totum tempus praesens est: homo vero vt futura, quia in parte temporis praecedente: ideo Deus videt ea infallibiliter & determinate: homo vero non potest. Sunt enim quaedam, quae omnino habent causam ad esse vel non esse determinatam, vt defectus luminarium: quaedam vero non omnino, sed magis ad vnam partem quam ad alteram, vt naturales euentus in inferioribus, scilicet pluuiarum & huiusmodis quaedam nullo modo, vt contingentia. Primum genus entium praesciri potest scientia certitudinis: secundum scientia coniecturae, vt contingit in iudicijs Medicorum & Astrologorum: tertium, nullo modo, sed tunc primo cum actu est, quia tunc primo determinatum est. Deus vero videt omnia praesentialiter, vnde videt omniavt actu existentia, vnde vt determinata, & ideo scit omnia siue sint in natura propria, siue praetetita, siue futura,

Ad 1. Praescientia Dei est causa &c. Resp. Quamuis sit immutabilis, non e st tamen sola causa, imo concurrunt multae causae contingentes cum ipsa, ideo effectus est contingens: sicut, quamuis Solis motus sit inferiorum necessaria causa, non tamen effectus est necessarius, quia concurrunt causae contingentes.

Ad 2. De singularibus & futuris &c. Resp. Licet in se non sit determinata veritas eorum, nec quoad nos, quia respicimus contingens vt uturum, & ideo vt indeterminatum, eo quod sumus in parte temporis praecedente partem illam inqua contingens est: tamen determinata est quoad intuitum Diuinum qui videt omnia vt praesentia, quia eius aeternitas continet totum tempus, sicut si coelum esset oculus videret totum mundum sibi praesentem: nam ex praesentia rerum nihil accrescit suae cognitioni, & scientia sua de rebus futuris appellatur scientia visionis.

Ad 3. Aut oppositum est possibile &c. Resp. Possibile in se, sed tamem diuinae praescientiae manenti est incompossibile, & ideo simul vtrumque non potest poni, sed vno posito alterum deponitur.

Ad 4. De scientia nostra. Resp. Non est causa huius certitudo nostrae scientiae, sod modus certitudinis nostrae, quia accipit certitudinem a rebus; vnde quia necessaria habent causas certas antequam siant, potest ea scire, sed non contingentia, vt Deus: quia scientia nostra non potest videre praesentialiter totum ordinem causarum. concurrentium ad esse actuale contingens, sicut Deus.

Ad 5. Per causam necessariam &c. Resp. Quamuis contingentia non habeant causam necellariam proximam habent tamen primam: quamuis etiam non habeant antequam fiant. habent tamen prout iam sunt, sic autem videt ea Deus sicut existentia.

ARTICVS III. An scientia Dei habeat esse necessarium.

AD vltimum proceditur sic. 1. Omne dictum de praeterito verum, est necessarium: sed Deum praesciuisse hoc vel illud est dictum de praeterito verum: est ergo necessarium.

2. Quod semel fuit verum semper erit verum: ergo non potest esse falsum: ergo est necessarium.

3. Licet antequam Deus crearet mundum. non fuerit necesse ipsum creare, tamen postqua creauit necesse est ipsum creasse: ergo a simili postquam praesciuit aliquid, necesse est ipsum esse.

4. Maior est immutabilitas praescientiae Dei, quam nostrae: sed si homo praeuidit aliquid, necesse est ipsum praeuidisse: ergo multo magis Deum.

5. Omne aeternum est necessarium: omne praescire diuinum est aeternum: ergo necessarium

Contra. 1. In omni conditionali vera, si antecedens simpliciter est necessarium, & consequens: sed consequens huiusmodi, si Deus praesciuit me peccaturum, ergo peccabo, non es necessarium, quia iam non esset peccatum: ergo nec antecedens.

2. Regula est, quod omne necessarium compatitur secum quodlibet contingens: duorum vero oppositorum, si vnum est contingens, & reliquum: ergo si me peccaturum est contingens similiter me non peccaturum: sed Deum praesciuisse me peccaturum non compatitur secum hoc contingens, scilicet me non peceaturum: ergo Deum hoc praesciuisse non est necessarium.

3. Oppositum cuilibet necessario est impossibile: sed oppositum contingentis praesciti non est impossibile: ergo cum opponatur praescientiae, praescientiam de ipso esse non est necessarium.

4. Omnis actio Dei quae respicit objectum deficiens, potest cessare, vt actio conferuationis huius rei vel illius: sed diuinum praescire de contingentibus respicit objectum deficiens: ergo potest cessare.

Respondeo. Circa hoc duplex est opinio. Nam secundum quosdam cum dicitur, Deus praescit, vel praesciuit aliquod contingens, duo importantur, scilicet aeternus actus; & objectum futurum, ratione praepositionis: est enim sensus, Deus intelligit hoc esse futurum: quorum alterum necessarium est, scilicet intelligere: alterum contingens secundum se, licet non inquantum intellectum, scilicet hoc esse futurum: Video hoc totum, Deus praescit, vel praesciuit hoc esse futurum, contingens iudicandum est, sicut totum dictum copulatum pro parte falsa, iudicatur falsum. Nec tamen per hoc contingentia in Deo ponitur, sed in re respectu cuius est praescientia Dei.

Ad 1. Omne dictum de praeterito verum &c. Resp. Hoc intelligitur de praeterito quod pure praeteritum est, non includens in suo intellectu futurum.

Ad 2. Quod semel fuit verum &c. Resp. Quamuis semper erit verum, sed non necessarium: quamuis enim nunquam aliter erit, tamen aliter esse posset,

Ad 3. De actu creandi. Resp. Non est simile, quia ibi est pure praeteritum, non includens in se futurum: contingit enim aliquid aliquando dici de praeterito, & pro praeterito, vt Antichristum natum esse: aliquando de futuro & pro futuro, vt Antichristum nasciturum esse: aliquando de praeterito pro futuro, vt Anticliristum fuisse nasciturum, & tale praeteritum non est necessarium, quia continet in se contingens futurum: quamuis enim me lecturum hodie fuisse, a mille annis fuerit verum; non tamen vnquam fuit verum necessarium vsque hodie quando actu lego. Sic dicitur de praeterito in comparatione ad futurum, Deum praesciuisse aliquid futurum, vnde non est necessarium.

Ad 4. De praeuisione hominis. Resp. Idem est iudicium, nam quamuis sit necessitas a parte praeuidentis, tamen contingentia est ex parte rei praeuisae, vnde totum efficitur contingens.

Ad 5. Omne aeternum est necessarium &c. Resp. Hoc est verum de pure & absolute aeterno, sed non de aeterno quod includit in se temporale futurum: hoc enim quamuis secundum se necessarium sit, tamen respectus eius ad temporale non est necessarius, quia contingentia est a parte rei: vnde quamuis diuinum praescire a parte Dei sit necessarium, tamen a parte rei praescitae est contingens

Alij vero nullo modo concedunt quod scire sit contingens, vel ex parte scientis, vel ex parte scibilis. Quia quamuis scibile in propria natura consideratum per se contingens sit, tamen relatum ad Diuinam notionem est necessarium, vt dicit Boetius, quia diuinae notioni subjacet vt actu existens & determinatum: vnde & quoad imniobilitatem actus ex parte scientis, & quoad respectum ex parte sciti, deum aliquid scire necessarium est simpliciter, quamuis scitum sit contingens in se consideratum. Hoc enim esse futurum cum non ponatur in dicto illo principaliter, sicut quaelibet pars ponitur in toto quolibet copulato, sed materialiter, non facit dictum contingens, vel necessarium: quia non secundum ipsum actum secundarium iudicatur propositio, sed secundum principalem actum maxime, quia actus ille non dependet ab objecto vt futurum est, quia respicit illud vt actu determinatum. Exemplum patet quod aequalis contingentia vel necessitas est huius enanciabilis, dico me cras lecturum, & huius, dico cras Solem oriturum: idem dicunt, si dicatur, Scio: sed patet quod non est simile, quia dici aliquid non concludit hoc esse verum, sed sciri aliquid concludit ipsum esse verum. Vnde dicere aliquid esse futurum, nihil ponit futurum, sed sciri ponit aliquid futurum, non enim potest sciri nisi sit verum.

Ad 1. In cotrarium. In omni conditionali vera est &c. Resp. Prout consequens est illius antecedentis, sic est necessarium: est enim consequens. illius prout est a Deo scitum, est autem scitum vt iam simul actu praesens & determinatum: vt vero iam est actu, sic est necessarium.

Ad 2. Omne necessarium compatitur secum. quodlibet contingens. Resp. Verum est vt contingens, sed oppositum sciti a Deo, quamuis in se consideratum contingens sit, tamen relatum ad Diuinam notionem est impossibile, sicut suum oppositum est necessarium.

Ad 3. Oppositum cuilibet necessario est impossibile. Resp. Oppositum contingentis praesciti, sicut & ipsum contingens, dupliciter potest considerari: vno modo in se, altero modo in relatione ad scientiam Diuinam: primo modo opponitur praescito secundum id quod est, non in quantum praescitum, vnde non opponitur praescientiae: secundo modo opponitur praescito in quantum praescitum est, & sic opponitur praescientiae, & sic ipsum est impossibile, & oppositum necessarium: nam praeteritum vt actu existens necessarium est, & oppositum impossibile: sic autem est praescitum.

Ad 4. Omnis actio Dei &c. Resp. Hoc est verum de actione exteriori, non de interiori: quia exterior actio conuotat effectum temporalem, ideo ratione effectus connotati temporalis iudicatur: sed actio interior vt scire, non, quia non transit in materiam extra Deum, ponendo scilicet in creatura aliquem effectum, sed tantum respectum.

Prima opinio videtur planior & communior.

EXPOSITIO LITERAE. TEc aliter cognoscit creata quam creanda.] NContra. Cognoscere rem non eodem modo quo est, non est vere cognoscere. Item alius est modus cognoscendi res fiendas, & factas, vt patet in angelo. Resp. Non aliter cognouit quoad modum cognitionis ex parte cognoscentis, tamen aliter quoadmodum cognoscibilis.

[Tunc eius quod aeternum est, aliquid existeret causa &c.]

Contra. 1. Praescientia dicit respectum ad teporale, qui respectus non est nisi in intellectu nostro: ergo ex tempore sicut & intellectus.

2. Sicut praesentia creaturae non est nisi in tempore, ita nec futuritio: ergo sicut ea quae dicuntur de Deo respectu creaturae praesentis, vt creator, pominus, non sunt nisi ex tempore, ita illa quae dicuntur respectu creaturae futurae.

Respondeo. Praescientia duo dicit, scilicet, quid aeternum, nempe diuinum intellectum; & respectum eius ad temporale futurum: & quoniam respectus fundatus super ordinem antecessionis aeterni ad temporale, aeternus est, praescientia etiam aetetna est.

Ad 1. De respectu illo &c. Resp. Respectus ille in intellectu etiam diuino est fundatus super realem ordinem antecessionis aeterni ad temporale, sed non addit aliquid reale super intellectum diuinum.

Ad 2. De futuritione. Resp. Futuritio aliquando notat successionem, sic est in tempore: aliquando ordinem antecessionis solum, sic est in aeternitate respectu temporis.

[Scientia non est causa rerum, si scientiam ad itotitiam referas.] Contra. Scientia notitiae vna est cum scientia approbationis quae est causa. Resp. Una est secundum rem, sed non vno modo dicta secundum rationem significandi, quia vna includit voluntatem, altera non.

[Praedixit infidelitatem Iudaeorum.] Contra. Deus nulli reuelat casum suum, ne desperet. Resp. Hoc est verum de casu irreparabili, casus vero reparabilis reuelari potest, aut in generali, vt casus Iudaeorum: aut in speciali, vt casus Petri: sed tamen ab eo cui reuelatur, semper accipitur quasi conditionaliter & comminatorie dictum, quia salua libertate arbitrij dictum est.