Quaestio 1

Articvlvs I. An Deus velit omnes homines saluari.

D primum sic proceditur. 1. Timoth. 2. dicit Apostolus: "Qui vult omnes homines saluos fieri" &c. Aut ergo intelligit de voluntate absoluta, aut conditionata: si de conditionata, contra, voluntas conditionata est voluntas imperfecta, nihil vero imperfectum est in Deo: si de absoluta, ergo Deus absolute vult omnes homines saluari.

2. Deus omnem hominem creauit ad salutem: omnis vero sapiens vult quod opus suum. assequatur finem: ergo Deus vult quod homo assequatur finem: ergo Deus vult quod homo assequatur salutem.

3. Voluntas habentis charitate conformis est voluntati Diuinae: sed omnis homo habens charitatem vult saluari omnem hominem: ergo & Deus.

4. Nullus potest saluari nisi quem Deus vuli saluari. si ergo Deus non vult saluari hominem non omnis homo in hoc quod damnatur vituperandus est,

Contra. 1. Augustinus lib. de praedest. sanct praedestinatio est propositum miserendi: sed Deus non omnes praedestinat: ergo non omnibus vult. misereri: ergo non omnes vult saluari.

2. Vt dicit Augustinus, voluntas Dei est summa & sufficiens causa omnium: posita causa sufficienti ponitur effectus statim, vt in causis naturalibus, aut saltem aliquando vt in causis voluntariis: sed non omnes saluantur: ergo voluntas Dei non est vt omnes saluentur.

Respondeo Sicut dicit Damasc. duplex est Dei voluntas: antecedens, qua vult omnes homines in vniuersali saluari: & consequens, qua nonvult omnes, sed praedestinatos solum in particulari: vult saluari quidem omnem hominem inquantum homo est: sed non vult saluari istum hominem reprobum inquantum iste est. Sicu enim contingit aliquem scire in vniuersali, quod nescit in particulari: ita velle. Haec autem differentia voluntatis accipitur non ex parte vosentis sed ex parte voliti: quia voluntas antecedens respicit ordinem naturae in finem, prout a Deo condita est: voluntas vero consequens respicit ordinem personae, prout libero arbitrio suo vel alieno in finem disposita est. Ordo quidem naturae a solo Deo est institutus, & totus est bonus, & ideo ad illum respiciendo Deus dicitur velle saluari omnem hominem, hoc enim est iustum. Sed ordo personae partim est a libero arbitrio, in quo incidit malum: & ideo secun¬ dum hunc ordinem non est iustum saluari onem hominem, nec bonum; iustum enim & bonum est saluari se disponentem & obedientem, ideo secundum hunc ordinem non vult Deus saluari omnem hominem. Ratio vero huius denominationis sumitur per comparationem ad prius & posterius ex parte nostra, quia voluntas Dei ad merita nostra seu ad praescientiam meritorum potest comparari dupliciter: vel antecedenter, & sic dicitur antecedens, & eius objectum est bonum debitum naturae: vel consequenter, & sic dicitur consequens, & eius objectum est debitum personae seu voluntati. Effectus voluntatis antecedentis)est ordinatio naturae in salutemr: effectus verbo consequentis. actualis saluatio. Exemplum vero huius distinctionis patet in Rege iusto, qui omnes homines regni sui vult saluari, respiciendo ad conformitatem naturae: vnde emnibus necessaria salutis prouidet quantum in se est: sed tansen maleficos vult damuari prepter defermitatem culpae.

Ad 1. Vult on.nes homines saiuos fieri. Resp. Secundum Damascenum hoc intelligitur de voluntate antecedente, non consequente: secun dum Augustinum hoc intelligitui de omnibuqui saluantur, vt fiat distributio accemmoda, sicut cum dicitur omnis homo illuminari a Deo Ioan. 1. non generaliter. Secundum alios sit distributio pro generibus singulorum, non prosingulis generum, de quolibet genere hominum vult saluari aliquos, licet non singulos. Secundum alios intelligitur de voluntate conditionata, non de voluntate absoluta, id est vellem, sic ipsu vellent. Ad illud voluntas conditionata imperfecta est. Resp. Si conditio esset ex parte volentis, imperfecta esset tunc: sed non ponitur nisi ex parte voliti.

Ad 2. De sapiente. Resp. Sapiens vult vt opus suum assequatur finem, non qualitercumque, sed ordine debito, scilicet remotis dispositionibus contrariis: ille vero qui damnatur, permanet sub dispositionibus contrariis, ideo Deus voluntate consequente non vult cum saluari.

Ad 3. De habente charitatem. Resp. Habens charitatem conformat se voluntati antecedenti, quia non potest consequenti: eo quod nouit conditiones naturae in vnoquoque ad beatitudinem ordinatae: sed non personae, quibus deor dinatur quis a fine.

Ad 4. Nullus potest saluari &c. Resp. Propositio haec duplex est: quia hoc verbum, vult potest copulare voluntatem antecedentem, sic vera est simpliciter: vel consequentem, & tunc iterum distinguenda est: quia potest copulare praesens vt nunc, sic falsa est: vel praesens simpliciter, sic est vera

Ad 1. in contrarium. Praedestinatio est propositum miserendi &c. Resp. Differunt propositum & voluntas, quia voluntas quid commune est ad voluntatem antecedentem & consequentem: sed propositum dicit voluntatem consequentem, quia dicit voluntatem simplicitei, & praesupponit praescientiam meritorum, non vt causam a parte volentis sed vt rationem a parte voliti.

Ad 2. Posita causa sufficienti&c. Resp. Effectu voluntatis antecedentis non est saluari praecise: sed ordinari naturaliter in salutem.

Ad 3. Omne quod Deus vult, sit. Resp. Hoc intelligitur de eo quod Deus vult simpliciter Vel dicendum, quod per modum illum quoDeus vult, sit omne quod vult: vnde si vult simplicit ter, sit simpliciter: si vult quantum in se est, fit quantum in eo est: illud aut quod vult voluntate consequente dicitur velle simpliciter: sec non illud quod vult voluntate antecedente.

ARTCVLVS II. An Deus velit mala fieri.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Quod Deus non vult impossibile est fieri sed possibile est mala fieri: ergo Deus vult mala fieri.

2. Apocalypsis vltimo, Iustum est vt qui in fordibus est fordescat adhuc &c. ergo iustum est mala sieri: sed Deus vult omnem iustum: ergo &c.

3. Omnis sapiens si vult aliquid, vult & omne id sine quo illud esse non potest: sed Deus vult sanctos mala ab iniquis pati: ergo vult ea ab indquis fieri.

4. Augustinus in Enchir. dicit. Nihil sit nisi omnipotens fieri velit, vel sinendo vt fiat, veipse faciendo: ergo cum mala siant, Deus vult mala fieri.

5. De quolibet vera est affirmatio vel negatio: aut ergo vult mala fieri, aut non vuit mala fieri: si non vult, ergo cum fiant, aliquid sit contrarium suae voluntati: sed hoc est salsum: ergo vult mala fieri.

6. Aut vult fieri aut vult non fieri: si primo modo, ergo siunt Deo volente: si secundo modo, ergo, cum fiant, aliquid sit contra voluntatem Dei.

Contra. 1. Augustinus lib. 83. quaest. Idem est fieri Deo auctore, quod Deo volente: sed mala non siunt Deo auctore: ergo nec Deo volente,

2. Omnis voluntas aut denominatur a volito bona vel mala, aut denominat ipsum volitum vt sit bonum vel malum: sed voluntas Dei non denominatur a malo, vt dicatur mala; nec denominat malum vt dicatur esse bonum: ergo Deus non vult malum.

3. Omnis qui vult quod non potest miser est: sed Deus, beatus existens, mala non potest: ergo non vult ea

4. Voluntas bene ordinata non est nisi finis vel eorum quae sunt ad finem: sed voluntas Dei bene ordinata est, malum veronec est finis, nec ad finem: ergo non vult malum.

Respondeo. Circa hanc quaestionem tangit hic Magister opinionem duplicem. Quidam enim dixerunt quod Deus non vult mala, quia malum non est bonum: vult tamen mala esse ve fieri, quia mala esse vel fieri est bonum, quia est occasio multorum bonorum: sicut Deus nescit falsa, quia falsum non est verum, & scientia non est nisiverorum, scit tamen aliqua esse falsa, quia aliqua esse falsa est verum. Alij dicunt verius quod Deus non vult mala, nec vult mala esse ver fieri: sed vult ea ordinare in bonum, vt sint occasiones bonorum. Mala enim esse vel fieri, dicit comparationem mali, & sic mala sunt: sed mala esse occasiones bonorum dicit comparationem adbonum, quae bona est. Nec est simile de vero & falso, & bono & malo; quia secundum Phi¬ losophum verum & falsum sunt in anima, sec bonum & malum sunt in rebus: id est verum & falsum sunt in rebus per comparationem ad animam, sed bonum & malum absolute.

Ad 1. Quod Deus non vult, impossibile est fieri. Resp. Non velle accipitur dupliciter: vel negatiue & quasi orationaliter: vel priuatiue & quasi dictionaliter: primo modo dicit negationem voluntatis, secundo modo voluntatem negationis. Primo modo falsa est propositio; secundo modo vera: primo modo Deus non vult mala fieri, & tamen siunt: secundo modo si non vellet fieri, id est si vellet non fieri, numquam fierent.

Ad 2. Iustum est mala fieri. Resp. Deus vult simpliciter omne quod iustum est simpliciter: mala vero fieri non est iustum simpliciter, sed secundum quid: vnde nec est volitum a Deo simpliciter, sed secundum quid inquantum iustum.

Ad 3. Omnis sapiens si vult aliquid &c. Resp. Omnis sapiens si vult aliquid, vult & illud sine quo esse non potest causaliter: tamen sine quo occasionaliter, non est verum; nam quamuis sapienti ex peccato suo vel alieno aliquando proueniat bonum, non tamen vult illud

Ad 4. Augustini. Resp. Velle sinendo aliquid non est velle illud, vel velle sinere. Vel loquitur ibi generaliter de voluntate signi & beneplaciti, non de voluntate beneplaciti solum

Ad 5. Aut vult aut non vult. Resp. Non velle dupliciter accipitur vt dictum est: vel negatiue, & sic dicit negationem voluntatis: vel priuatiue, sic dicit voluntatem negationis. Primo modo opponitur ad velle contradictorie, & hoc modo concedendum est quod Deus non vult mala fieri: nec sequitur fieri aliquid contra voluntatem eius, sed praeter. Secundo modo opponitur quasi contrarie, & sic non est dicendum quod Deus non velit mala fieri, id est velit non fieri, quia nec fierent

Ad 6. Aut vult fieri aut vult non fieri. Resp. Quamuis fieri & non fieri opponantur contradictorie, non tamen velle fieri & velle non fieri, quia vtraque propositio affirmatiua est, quamuis sit de praedicato negatiuo. Unde neutrum concedendum est, sed concedendum est quod non vult fieri mala.

Articvlvs III. An iuste permittat Deus mala fieri.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Quicquid Deus facit vel permittit, iuste facit vel permittit: ergo iuste permittit mala fieri.

2. Psalmista vniuersae viae Domini misericordia & veritas: ergo & in opere permissionis malorum

3. Super illud Iob. 12. abundant tabernacul praedonum &c. dicit glos. Greg. Omnipotens Deus quod iuste fieri prohibet, iustum est vt fieri sinat: ergo iuste permittitmala fieri¬

4. Iustumest, vt liberumarbitrium relinquatur suae libertati: sed non relinqueretur suae libertati, nisi permitterentur mala fieri.

Contra. 1. Nullus Rex in regno suo potens impedire mala ne fiant, iuste ea fieri permittit: sed Deus in regno suo potest imped ire ne fiant mala: ergo non iuste fieri permittit.

2. Si iuste fieri permittit, aut iustitia, quae est exigentia meritorum, aut quae est condecentia Diuinae bonitatis: si primo modo, contra, primum malum nulla exigentia meritorum praecessit ergo illud non iuste fieri permittit: si secundo modo, contra, mala non decent bonita tem Diuinam: ergo non iuste ea fieri permittit.

3. Prohibere & permittere videntur opposita: ergo quod iuste prohibetur, non iuste permittitur.

4. Permissio signum est voluntatis: sed non iuste significat quis se velle quod non vult: ergo cum Deus mala non velit, non iuste ea permittit.

5. Dicit Canon. Tacere, perturbare cum possis peruersos, nihil aliud est quam fouere: ergo cum Deus possit mala perturbare, non iuste tacendo ea fieri permittit.

Respondeo. Deus quamuis mala non faciat tamen iuste ea fieri permittit, tam iustitia quae est exigentia meritorum; siue de condigno, siue de congruo; de condigno, inquantum de pecca to in peccatum ruere permittit; de congruo inquantum volentem primo peccare sibi ipsi res linquit: quam etiam iustitia quae est exigentia Diuinae bonitatis; & in comparatione ad malos inquantum eos ad penitentiam expectando diutius viuere in sua libertate, permittit; & in comparatione ad bonos inquantum eis de malis bona elicit.

Ad 1. in contrarium de Rege. Resp. Non est. simile, quia Rex terrenus non sic potest & nouit maiorade malis elicere bona, sicut Deus,

Ad 2. Aut iustitiae quae est exigentia meritorum. Resp. Vtraque iustitia iuste permittit: & quamuis primum malum non praecesferit imeritum de condigno, praecessit tamen de congruo scilicet non conuerti ad suum creatorem: & quamuis mala non decerant bonitatem, tamen mala permittere vt ex eis maiora bona elicianur, decet eam. Ad 3. Prohibere & permittere opposita sunt, Resp. Permissio multipliciter accipitur: vno modo pro concessione, & sic opponitur prohibitioni: alio modo pro non punitione, sic Deus mala non permittit: tertio modo pro non cohibitione, & sic Deus mala permittit,

Ad 4. Permissio est signum voluntatis. Resp. Non est signum voluntatis quae sit de mala faciendo, sed de ordinando in aliquod bonum.

Ad 5. De Canone. Resp. Hoc intelligitur in illo cui competit ex officio perturbare, & qui non potest ex malis peruersorum bona maiora elicere, sicut Deus,

ARTICVLVS IV An verum sit mala fieri.

AD quartum articulum sic proceditur. 1. Mala non fieri est falsum: ergo ab oppositis mala fieri est verum.

2. Veritas dicti causatur a veritate rei: sed dictum hoc, mala fieri, est verum: ergo & res dicta est vera

3. Si Sortes currit, Sortem currere est verum: ergo a simili si malum sit, malum fieri est verum.

Contra. 1. Ens, & bonum, & verum conuertuntur: sed mala fieri non est ens, nec bonum: ergo non est verum.

2. Dicit Ambrosius, quod omne verum a quocumque dicatur, a Spiritu sancto est. Et August. lib. 83. quaest. dicit quod a veritate prima verum est: sed mala fieri non est a Spiritu sancto, nec a prima veritate: ergo non est verum.

3. Omne quod est, a Deo est, verum est id quod est, vt dicit Augustinus lib. Soliloq. ergo omne verum a Deo est: sed mala fieri, a Deo non est: ergo non est verum.

4. Omne quod in tempore verum est, verum fuit ab aeterno: sed nullum verum fuit tunc, nisi veritas prima quae summum bonum est: ergo mala fieri non est verum in tempore.

5. Mala fieri nihil est, alioquin a Deo esset: quod autem nihil est, verum non est: ergo mala fieri non est verum.

6. Abeo quod res est vel non est, dicitur oratio vera vel falsa, vt ait Philosophus: cum ergo mala fieri nulla res sit, oratio significans mala fieri non est vera

Respondeo. Est veritas prima: & est veritas rei: & est veritas signi. Veritate prima verum fuit ab aeterno mala in tempore futura esse, vel fieri: sed quodammodo per accidens non per se, quia per speciem bonorum oppositotum. Veritas rei, duplex est: quaedam simpliciter, quae fundatur. in re naturae, vt veritas affirmationum: quaedam secundum quid, quae fundatur in re rationis, vt veritas priuationum & negationum: nam verum est id quod natum est de se facere veram apprehensionem, hoc autem facit res naturae simpliciter; sed res rationis non facit, sed ipsa anima de ea veram apprehensionem sibi facit: primo modo non est verum mala fieri: secundo modo verum est secundum quid, non simpliciter. Veritas aute signi consistit in adaequatione signi ad signatum, non in essendo, sed in significando, vel repraesentando: adaequatio vero haec non requirit existentiam rei simpliciter; quia quod non est potest perfecte fignificari non esse, sicut virga non mortua perfecte mesuratur corpus mortui. Hac veritate simpliciter verum est mala fieri. Veritate ergo rei simpliciter non est verum, sed secundum quid est verum; veritate signi simpliciter verum est mala fieri.

Ad 1. in contrarium. Ens, verum, & bonum. conuertuntur. Resp. Hoc intelligitur de ente simpliciter quod est ens naturae: non de ente rationis.

Ad 2. Omne verum est a Spiritu sancto, vel a veritate prima, vel a Deo. Resp. Ad hoc diuersi diuersimode dicunt.

Quidam enim assignant fallaciam aequiuocationis, quod cum dicitur: Omne quod verum est a Deo est, intelligitur de vero veritate rei, non de veritate signi. Sed contra, picit enim Ambrosius: Omne verum a quorumque dicatur a Spiritu sancto est: & Augustinus dicit quod veritas, scilicet significationis, a veritate prima est,

Ideo alij assignant fallaciam secundum quid & simpliciter, dicentes quod veritas signi triplex est: quaedam positionis, vt Caesar est homo: quaedam negationis, vt Caesar non est: quaedam priuationis, vt Caesar est homo mortuus. Prima simpliciter a Deo est, quia fundatur super ens simpliciter: secunda non est a Deo simpliciter, fundatur enim supra non ens simpliciter: tertia secundum quid est a Deo, fundatur enim super ens secundum quid, quia priuatio remouet actum & ponit aptitudinem. Cum ergo dicitur, Omne verum est a Deo, hoc intelligitur de veritate positionis quae est veritas simpliciter: sed cum dicitur, Mala fieri, vel Istum fornicari est verum intelligitur de veritate priuationis quae est veri tas secundum quid: cum ergo infertur, Ergo Mala fieri est a Deo, proceditur a dicto secundum quid, ad dictum simpliciter. Sed contra hoc opponitur, quod conditio signi non sequitur conditiones signati in essendo, vnde falsum potest vere significari.

Ideo dicunt alij quod ibi est fallacia compositionis & diuisionis. Cum enim dico, Verum est mala fieri, intelligitur hoc de veritate compositionis seu dicti, non de veritate attributiouis set rei; nec enim malo inest veritas, sed compositioni huic, Mala fieri: cum autem infertur, ergo Mala fieri est a Deo, proceditur a veritare dicti ad ve ritatem rei. Sic soluit Magister, & bene. Et est simile, Deus prohibet furtum fieri, sed furtum fieri est verum, ergo prohibet verum, Non se quitur. Prohibet enim Deus rem ipsam, scilicet, actionem furti, non compositionem huius dicti, Simile est si dico sic, Omne quod ego dico tu audis, sed ego dico angelos canere, ergo tu audis angelos canere.

Alij vero dicunt quod in argumento illo est fallacia accidentis: nam cum dico, Verum est mala fieri, additur accidens quoddam, scilicet quaedam deformitas, veritati, ratione cuius non potest concludi: Ergo mala fieri est a Deo. Et est simile si dicatur, Omne agere est a Deo, furari est. agere, ergo furari est a Deo. Item, Omnis aqua est naturalis, sed balneum est aqua, ergo balueum est naturale.

Ad 3. Verum est id quod est. Resp. Hoc intelligitur de veritate rei simpliciter, non rationis.

Ad 4. Omne quod est verum in tempore &c. Resp. Mala esse futura in tempore, fuit verum ab aeterno; sed per accidens, non per se, quia per speciem sui oppositi quod est bona fieri: vnde sicut, licet mala sciantur a Deo, non tamen sunt in Deo sciente, quia sciuntur per speciem sui opposit, non per se: ita quamuis mala fieri esset verum al aeterno, & veritate aeterna, non tamen erat ipsa veritas aeterna; quia verum erat veritate, aeterna. non per se, sed per accidens.

Ad 5. Mala fieri nihil est. Resp. Falsa est secundum quid: quamuis enim non sit simpliciter, est tamen secundum quid, sicut priuatio dicitur esse, & sic habet veritatem, scilicet secundum esse rationis non naturae.

Sed super quid fundatur illa veritas? Resp. Super hoc distingunt quidam veritatem triplicem, positionis vt Caesar est homo; priuationis, vt Caesar est homo mortuus; & negationis vt Cesat non est. Veritas ergo positionis fundatur super ens simpliciter: veritas priuationis super ens secundum quid: veritas negationis super non ens, quia nihil ponit. Sed non videtur hoc sufficere, quia verum praedicat aliquam conditione entis.

Ideo dicunt alij quod fundatur haec veritas super principia rei. Sed posito quod principia res omnino corrupta sint, nihilominus verum est Caesarem non esse.

Ideo alij dicunt quod fundatur super apprehensionem animae. Sed contra. Posito enim quod nullus sit intellectus apprehendens, adhuc propositio haec, Caesar non est, scripta in pariete vera est.

Ideo dicunt alij quod haec veritas non est absoluta, sed respectiua: nec potest fundari omninosuper apprehensionem animae, nec omnino super non ens: sed super ens quod est, & non ens quod fuit, in relatione ad animae apprehensionem aptitudinalem hon actualem

Ad 6. Ab eo quod res est vel non est &c. Resp. Propositio illa sic intelligenda est. Ab eo quod res est vel non est dicitur propositio significans eam esse vel non esse, vera vel salsa: si enim significat esse quod est, vel non esse quod non est, vera; si vero e contrario, falsa. Cum autem dico, Mala fieri, quamuis secundum vocem significetur aliquid esse, scilicet malum; tamen secundum rem significatur potius non esse, quia significatur priuatio boni: & hinc est quod quamuis, Mala fieri, non sit simpliciter: tamen Mala fieri est verum simpliciter.