Quaestio 2

Articvlvs I. Quid sit frui, & cuius potentiae.

AD primum sic proceditur. 1. Augustinus dieit, quod visio est tota merces: sed fruitio est merces tota, vel pars mercedis: ergo pertinet ad actum visionis: ergo ad potentiam visiuam spiritualem: ergo ad intellectum.

2. Actus altissimus debet esse altissimae potentiae: altissima potentia est intellectiua, altissimus vero actus fruitio: ergo &c.

Contra 1. frui est delectari: ergo fruibile delectabile: delectabile dicit differentiam boni: ergo & fruibile: Bonum vero est objectum voluntatis: ergo fruibile est eius obiectum: ergo frui est eius actus.

2. Cuius est moueri eius est quiescere: sed voluntatis principaliter est moueri circa cognita, ergo & quiescere in eis: ergo frui, secundum definitionem Augustini.

Contra 1. praemium respondet merito: actu cuiuslibet potentiae contingit mereri: ergo & praemiari: ergo &c. praemium vero est fruitio: ergo & frui.

2. Augustinus dicit, quod sensus interior reficietur in contemplatione humanitatis: ergo fruetur. 3. Augnst. deSpiritu & anima. Sensus conuerte tur in imaginationem, imaginatio in rationem, ra¬

tio in intelligentia: ergo actus cogitatiuae in intelligentia: sed actus intelligentiae est frui: ergo &c.

Iuxta hoc quaeritur, cuius virtutis actus sit frui. Videtur, quod: solius charitatis actus sit frui

1. Quia secundum Augustinum frui est amore inhaerere,

2. Actus melior debet esse melioris virtutis: ergo optimus, optimae.

Contra 1. videtur, quod omnium Theologicarum, quia ad fruitionem exigitur cognitio, & apprehensio, & delectatio: quorum primum pertinet ad fidem, secundum ad spem, tertium ad charitatem. 2. Videtur quod sit omnium, etiam cardinalium. Oppositorum enim oppositi sunt actus, & effectus oppositi: omni vitio a Deo separamur: ergo omini virtute coniungimur: sed quo coniungimur Deo, eo fruimur. Respondeo. Si simplex ad simpliciter, & magis ad magis, & maxime ad maximum: ergo si actus elicitur a potentia habitu mediante, & perfectus a perfecta potentia mediante perfecto habitu: ergo perfectior a perfectiore: ergo & perfectissimus. a perfectissima: fruitio est actus creaturae rationalis perfectissimus, in quo quiescit totaliter desiderium eius: complementum vero felicitatis non est in solo habitu, sed in actu, cum actus sit perfectio potentiae: ergo oportet, quod sit perfectissimae potentiae & perfectissimi habitus: praestantissima potentia voluntas est, quae sola est Domina sui actus, & est respectu finis, & ideo mouet alias, & vtitur eis; & perfectissima virtus charitas est, quae sola Deo immediatius coniungitur, frui ergo voluntatis est vt potentiae, charitatis vt habitus, elicitiue dico, aliarum autem potest esse dispositiue.

Ad 1. Visio est tota merces. Resp. Dictum est per causam, vel concomitantiam, non per essentiam.

Ad 2. Intelligentia est altissima potentia. Resp. In genere cognoscitiuarum verum est, non simpliciter, quia motiua imperans, scilicet voluntas, superior est dominatione & potestate, quamuis non origitne.

Ad 1. In contrarium, Quod omnis potentia praemiabitur. Resp. Verum est, sed non praemio essentiali, quod est fruitio, sed aliquo alio causato ab illo.

Ad 2. de refectione sensus. Resp. Illa refectio non erit fruitio, quia non erit de ipsa apprehensione finis a sensu sed eorum, quae sunt ad finem.

Ad 3. quod obijcitur de conuersione virium Resp. Conuersio illa non est secundum substantiam, & operationem, sed secundum modum recipiendi, quia sicut modo intelligentia recipit, cognitionem ab inferioribus, ita tunc inferiores recipient influentiam gaudij ab ipsa: sicut & gaudium viri contemplatiui prorumpit in iubilum vocis.

Ad 1. contra determinationem quaest. Ad fruitionem requiritur cognitio &c. Resp. Delectatio vt essentians; alia vt disponentia.

Ad 2. omni vitio separamur. Resp. Verum est, inquantum quodlibet vitium opponitur charitati penes rationem auersionis vnam: non inquantum singulis virtutibus opponuntur singula vitia penes rationem conuersionis diuersam.

Articvlvs II. Quodnam sit obiectum fruitionis.

AD secundum sic proceditur. 1. Solo illo fruendum, quod propter se diligendum est: talis est solus finis vltimus, scilicet Deus: ergo solo Deo fruendum.

2. Solo illo fruendum est, in quo habito appetitus noster totaliter quiescit, & terminatur: hoc vero est solus Deus, quia omni bono finito maius potest cogitari, & appeti.

Contra 1. Omni eo fruendum, quod propter se diligendum: sed virtus, & scientia sunt huiusmodi: ergo &c. Probatio Mediae. Tullius in Rhet dicit, quod expetendorum tria sunt genera, vnum quod propter se expetendum est, scilicet scientia, & virtus: alterum, quod propter alterum tantum, vt pecunia: alterum, quod propter vtrunque, vt amicitia.

2. Augustinus. His fruendum est quae bonos faciunt: sed hoc facit virtus, & beatitudo creata.

3. Rom. 15. Si primum ex parte vobis fruitus fuero.

Iuxta hoc quaeritur si vno actu fruitionis fruemur tribus personis. Videtur quod sic. 1. Quia ratio objecti fruibilis eadem est in illis.

2. Quia non potest cognosci vnum correlatiuorum sine cognitione alterius: ergo nec diligi

Contra 1. Actus distinguuntur per objecta. 2. Triplex est distincta cognitio de tribus personis, quia noscuntur proprietatibus suis: distinctam vero cognitionem sequitur distincta dilectio: ergo & distincta fruitio.

Respondeo. Frui aliquo quatuor modis dicitur, vel effectiue scilicet potentia per quam fruimur; vel dispositiue, habitu charitatis per quam disponimur; vel formaliter, actu fruitionis quo quiescimus & hic est beatitudo creata; vel materialiter, & finaliter, vt objecto scilicet, in quo quiescimus, & sic folo summo bono fruendum est,

Ad 1. de virtute. Resp. Propter se diligi, vel appeti dicitur aliquid dupliciter; vel formaliter vt excludat per accidens, sic dicitur vinum dilig. propter dulcedinem, dulcedo propter se; vel finaliter, vt excludat propter aliud: primo modo, quod disponit ad finem, scilicet honestas, cum suis partibus, diligitur propter se: secundo modo solus finis vltimus.

Ad 2. His fruendum &c. Resp. Intelligit, quae bonos faciunt finaliter, & vt objectum cui propter se, amore inhaeremus, qualis est solus vltimus finis: non dispositiue aut formaliter, sicut virtus & beatitudo creata.

Ad 3. quod obijcitur de Apostolo Resp. glos. exponit, id est de fructo vestro laetatus, vnde sumitur fruitio large; non proprie.

Ad quaest. de fruitione trium personarum. Resp. Vno actu fruitionis fruendum est tribus personis, duplici ratione; vna est, quia ratio secundum quam sumitur objectum fruitionis, vna est in eis, scilicet ratio finis; altera est, quia vna est ipsarum cognitio, quia non cognoscitur vnum correlatiuorum sine altero.

Ad 1. In contrarium. Actus distinguuntur per objecta. Resp. Intelligendum est de objectorum distinctione secundum rationem formalem qua objecta sunt, non secundum id quod sunt Nam diuersa colorata actu vnius sensus videntur.

Ad 2. Distinctam cognitionem tanquam dispositionem sequitur fruitio distincta. Resp. Non est distincta cognitio trium personarum inquantum est dispositio fruitionis, sed vna; quia cognitio trium personarum non secundum quod tres sunt, sed secundum quod sunt vnum summum. bonum, est dispositio fruitionis.

Articvlvs III. Quis sit fruens.

AD vltimum sic proceditur. Deus diligit se propter se: ergo fiuitur se. Contra Augustinus. Si fruitur nobis, eget bono nostro: ergo onine quod fruitur, aliquo bono eget: sed Deus nullo bono eget, ergo non fruitur.

Iuxta hoc quaeritur primo si beati in patria fruuntur. Videtur quod non, quia si fruuntur, aliquo bono egent

Contra. Erui est amore inhaerere alicui rei propter se, sic autem beati inhaerent Deo.

Iuxta hoc quaeritur secundo, si sancti in via ruuntur. Videtur quod non. Quia secundum Augustinum. Fruimur cognitis, in quibus voluntas delectata propter se quiescit: sed in praesenti voluntas sanctorum non quiescit, quia semper tendunt in profectum ampliorem.

Contra Diligut in praesenti Deum: aut propualiud, & sic de fine faciunt viam, quod mortale est: aut propter se, & sic fruuntur.

Iuxta hoc queritur tertio, si peccatores fruuntur Deo. Videtur quod sic, quia in aliquo actu: quem propter Deum faciunt, amore inhaerent Deo propter se: ergo fruuntur.

Contra non habent charitatem, cuius est actus fruitio.

Iuxta hocquaeritur quarto, an bruta fruantur. Videtur quod sic, libro 83. quaestionum frui cibis non inconuenienter aestimantur bestiae. Contra. Non contingit frui sine apprehensione finis & ordinatione in finem, bruta non ap prehendunt finem, nec ordinant in illum: ergo &c.

Respondeo. Ad fruitionem tria requiruntur: oportet enim esse coiunctionem, delectationem, quietationem: quae tria tanguntur in diffinitione illa, Erui est amore inhaerere &c. non enim potest inhaerere mens sine coniunctione, nec amare sine delectatione, nec propter se diligere sine quietatione. Quietatio voluntatis potest esse vel secundum appetitum rectae rationis, sic fruutur boni summo bono; vel libidinis, sic mali bono creato; vel sensualitatis, sic bruta cibo. Secundum appetitum autem rectae rationis triplex est fruitio: coniunctio enim triplex potest esse, vel per idemtitatem naturae, vel per speciem gloriae, vel per inhabitationem gratiae. In primo modo nulla est indigentia, nullus enim indiget seipso: in secundo est indigentia necessitatis, quae est de bono habito: in tertio indigentia penuriae, quae est de bono non plene habito: primo modo fruitur Deus seipso; secundo modo fruuntur beati ipso; tertio modo fruutur& sancti in via.

Ad illud. Si Deus fruitur eget. Resp. Non quodcunque frui importat indigentiam, sed frui altero, quam seipso.

Ad illud quaest. primae, sancti non eget. Resp. in eis est indigentia necessitatis, non penuriae.

Ad arg. quaest. 2. Quod voluntas sanctorum non quiescit in praesenti. Resp. Imo quiescit aliquatenus, sed non plene: non enim tendit in aliud sed in idem plenius.

Ad arg. quaest. 3. Peccator inhaeret amore, &c. Resp. Ad inhaesionem non sufficit referre actu nisi referatur habitu, quod peccator non facit.

Ad arg. quaest. 4. de Brutis. Resp. Eruuntur communiter & large, non stricte, & proprie.

EXPOSITIO LITTERAE. vIrca literam dubitatur [Omnis doctrina de Crebus, vel de signis.] Contra. Doctrina de peccatis non est de rebus, nec de signis. Resp. Nomen rei accipitur large vt comprahendit tam species rerum, quam priuationes; quae tamen, quia cognoscuntur per habitus suos non per se, de eis nec est doctrina primo & per se; sed per accidens.

Omne signum res aliqua est.] Contra. Omnis diuisio est per oppositionem. Respondeo. Oppositio rei non fundatur super eodem subjecto; sed oppositio rationis potest, sicut ratio finis, & principij in eodem puncto. Res vero & signum opponuntur oppositione rationis, non rei: scilicet, quia res dicit esse rei absolutum, signum vero esse rei relatum ad alterum cognoscendum per illud.

[Non omnis res signum est.] Contra omnis creatura creatoris sui vestigium est, vel imago, vel vtrumque simul. Resp. Loquitur de signo, quod significat ab institutione, non quod a natura.

[Primum de rebus.] Contra per signum venitur in cognitionem rerum: ergo de signis prius est agendum. Resp. signa, quamuis sint priora secundum ordinem cognitionis, rebus quarum, sunt signa, non tamen alijs: res vero, de quibus agitur in tribus primis libris, non sunt res illorum signorum, de quibus agitur in quarto.

[Res aliae sunt, quibus fruendum est.] Contra omne commune diuisum simplicius est partibus diuidentibus, & diuidentia sunt partes diuisi: ergo aliquid est rebus fruibilibus, id est Deo, simplicius, & Deus erit pars alicuius. Respondeo Communitas haec non est naturae pure vniuoca, sed analoga analogia qua aliquid vnum est in diuersis inaequaliter, siue per participationem, vt ens in substantiis & in accidentibus; siue in altero per essentiam, in altero per participationem, vt ens in creatore & creatura: in diuisione talis communis, nec commune diuisum oportet esse simplicius, nec diuidens oportet esse partem diuisi, nisi secundum rationem apprehensionis. Sic aute diuiduntur res ab August.

[Res quae fruuntur, & vtuntur nos sumus. Contra nos sumus de numero rerum quibus vtedum est. Resp. Non est diuisio secundum oppositionem rei, sed rationis; differunt enim ratio qua aliquid est causa efficiens beatitudinis, aliquid suscipiens, aliquid disponens.

[Non enim facile potest inueniri nome. ]Ratio huius est quia sicut res nouimus, ita nomina eis imponimus: vnde, cum ad cognitionem diuinarum proprietatum, per proprietates creaturarum perueniamus, sic eis nomina imponimus: quae tamen proprietates nobiliori modo sunt in Deo quam in creaturis; vnde non per nomina concreta congruenter ipsum designamus, quia significant quid compositum, nec per abstracta, quia significant quid non per se actu subsistens.

Ibi proprie] ex parte medij, quia per essentia non per imedium extraneum [bene] ex parte fruentis cuius desiderium replebitur.

[Perfecte] ex parte fruibilis, de quo nihil erit, cuius creatura sit capax, quod non capiatur,

In homines spes ponenda non est) Contra. De Deata Virgine, Spes nostra salue. Resp. Spes suffragij potest poni in homine, sed non salutis, & de suffragando ad salutem, non de conferendo,

[Te fruar in Domino] Hyperanallage est, id est, Domino in te. Sed nunquid similiter in creatura qualibet, cum in ea sit Deus? Resp. Non est simile, quia in solis beatis erit Deus, vt objectum fruitionis, scilicet in ratione summi boni beatificantis.

] Quia bonus est Deus, sumus] Contra posita causa ponitur effectus: ergo si ab aeterno bonus,

Bonitas Dei causa ab aeterno sumus. Resp. est voluntaria non naturalis: illud autem intelligitur de causa naturali.

Item si, quia bonus sumus, ergo a simili, quia iustus, vel sapiens. Resp. Non est simile, quia bonitas est causa vel ratio finalis: finis vero mouet efficientem ad opera conuenientia fini: ideo quia bonus est sumus: non autem quia iustus, vel sapiens, quia huiusmodi attributa non dicunt rationem causae finalis mouentis.

[Pariunt gaudium spirituale] Contra. Eadem ratione illud gaudium, cum sit virtus, pariet aliud gaudium spirituale, & sic in infinitum. Resp. Duplex est gaudium spirituale: vnum deliboratiuum, quo gaudet anima de bonis proximi, & hoc est virtus, vel actus virtutis: aliud gaudium naturale quo gaudet anima in coniunctione virtutis perficientis cum potentia perfectibili: hic est status, vel fructus virtutis, nec parit aliud.