Quaestio 2

Articvlvs I. An Deus vno cognoscat omnia.

AD primum sic proceditur. 1. Nihil quod est omnino vnum habet conformitatem ad multa vt multa sunt: ergo cum medium cognitionis necesse sit habere conformitatem ad ea quae per ipsum cognoscuntur, per vnum non possunt cognosci multa

2. Illud vnum quo Deus cognoscit multa, aut est vnum re & ratione, aut re sed non ratione: sire & ratione: ergo cum medium sit ratio eorum. quae per ipsum cognoscuntur, & vna ratio non possit esse multorum vt multa sunt, per illud non possunt cognosci: si vnum re sed multa ratione, aut :llae rationes multae sunt illud vnum, aut in isio; si sunt illud, contra, vnum & idem non patest esse ratio multorum vt sunt multa: susuns ini,, ergo in illo vno est diuerfitas aliqua: ei :on est vnum simpliciter.

3. Aut illud vnum quo Deus cognoscit omnia, est vnum absolute consideratum, aut in relatione ad multa: si primo modo, contra, sic non habet proportionem vllam ad scibilia, medium vero cognoscendi habet proportionem ad a quae cognoscuntur per ipsum: si secundo modo, aut illa relatio temporalis est; & sic per illam nulla est cognitio aeterna: aut est ab aeterno; aut ergo correlatiua sunt ab aeterno actu, & sic omnia a Deo scita sunt aeterna: aut potentia solum; aut ergo materiali solum, & sic materia esset aeterna: aut actiua solum, ergo cum in potentia agentis sint indistincta, respectus ad ipsa est respectus ad vnum indistinctum; ergo non est principium cognoscendi multa & distincta.

4. Quamuis per causas rei extrinfecas possit. haberi cognitio dere, an sit, vel quare sit; tamen per solas causas intrinfecas potest habericognitio de re, quid sit: illae autem plures sunt, scilicet materia & forma: ergo cognitio de re, quid sit, non potest haberi per vnum, sed per plura.

Contra. 1. Dyonisius dicit lib. de diu. nomin. quod Deus intelligit vno multa, immaterialiter materialia.

2. Intellectus Diuinus aut intelligit seipso, aut altero: si altero, ergo perficitur aliunde: si seipso, ergo vno.

3. Perfectius & nobilius est intelligere vno multa, quam multis multa: sed Deus intelligit modo perfectissimo: ergo &c.

Respondeo. Deus cognoscit omnia vno, quod tamen est ratio multorum: id est essentia sua quae est idea rerum omnium. Intellectus enim noster, quia possibilis est, indiget agente per quod educatur in actum, & forma seu specie qua informetur ad agendum: Diuinus vero intellectus actus purus est & pura forma; ideo nec altero agente, nec altera forma indiget: sed omnia intelligit per seipsum.

Ad 1. Vnum non habet conformitatem ad multa. Resp. De vno finito & determinato in aliquo genere verum est hoc: de vno infinito nec contento sub aliquo genere, non.

Ad 2. Aut est vnum re & ratione. Resp. Revnum est, sed multa ratione, ita quod multitudo ponitur non a parte eius, sed a parte illorum quorum est ratio, est enim vnum quod est ratio multorum. Et quamuis ratio vna rei intrinfeca determinata in genere non possit esse multorum, tamen ratio vna extrinseca existens non determinata in vllo genere, potest.

Ad 3. Aut est vnum absolute consideratum &c. Resp. Vnum est habens respectum ad multa, exiscentia ab aeterno, non in actu sed in potentia tolius agentis, in qua quamuis tunc non essent actu nisi vnum tamen potentia futura erant multa: illud autem vnum quo Deus ea cognoscit habet respectum ad ipse vt futura: ergo vs ad multa non vt ad vnum.

Ad 4. De causis extrinfecis. Resp. Hoc quod non possit sciri quidditas rei nisi per causas intrinfecas, verum est de scientia causata a rebus, non de scientia causante res, qualis est Diuina.

ARTICVLVS II. An ideae per quas Deus cognoscit, sint in ipso.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. Augustinus lib. 83. quaest. In Deo sunt rationes rerum stabiles & immutabiles, quae in diuina intelligentia continentur; & cum ipsae non priantur nec intereant, secundum eas tamen formari dicitur omne quod oriri & interire potest. 2. Ibidem: Singula proprijs rationibus sunt, causata, has rationes non est arbitrandum esse nisi in mente conditoris, non enim extra quicquam positum intuebatur: ergo rationes rerum. seu ideae sunt in Deo.

3. Augustinus lib. Retractationum: Non errauit Plato dicens esse mundum intelligibilem, vocans rationem secundum quam fecit Deus, mundum sempiternum & incommutabilem, quam qui esse negat, sequitur vt dicat Deum irrationabiliter fecisse quod fecit: ergo rationes omnium seu ideae sunt in Deo.

4. Ipse dicit, quod qui ideas negat, cum infidelem esse non ambigit: ergo ideae sunt in Deo.

5. Boetius lib. de consolat

Qui cuncta superno. Ducis ab exemplo, pulthrum pulcherrimus ipse Mundum mente gerens, similique imagine formas. Cui concordat Apostolus Heb. 11. "Fide intelligimus aptata esse saecula verbo Dei, vt ex inuisibilibus visibilia fierent". Ergo ideae totius mundi fiendi sunt in Deo.

6. Omnis agens secundum propositum, habet apud se rationem & speciem rerum agendarum: sed Deus est agens huiusmodi: ergo &c.

7. Omne illud in quo cognoscitur res cognitione verissima, habet in se speciem illarum rerum: sed tale est aeternum speculum: ergo &c.

Contra. 1. Dyonis. lib. de Diuinis nominipus: Cognoscit diuinus intellectus omnia, sed seipso & per seipsum; non secundum ideam singulis se immittens, sed secundum excellentiae causam omnia cognoscens & continens: ergo Deus non cognoscit per ideas: ergo frustra ponerentur ideae in ipso.

2. Idea seu forma exemplaris non est necessaria nisi ad dirigendum vel in cognoscendo, vel in operando: sed qui non potest errare non indiget forma aut regula dirigente: ergo in Deo, quierrare non potest, frustra essent ideae.

3. Deus eodem modo cognoscit se & alia: sed se cognoscit sine idea: ergo & alia.

4. Perfectius est agens quod in sua operatione non indiget ad exempla respicere, quam quod indiget: sed Deus est agens perfectissimum: ergo non indiget exterioribus formis: ergo non indiget ideis.

5. Secundum Augustinum, verius cognoscuntur res per essentiam, quam per similitudine: sed Deus verissime cognoscit omnia: ergo peressentiam eorum, non per similitudinem: ergo non per ideam

Respondeo. Sicut formae artificiales habent duplex esse: vnum in actu, secundum quod sunt, in materia: alterum in potentia, secundum quod sunt in mente artificis: ita & formae naturales habent esse duplex vt ait Comment. super 11. Met vnum in actu, secundum quod sunt in proprio¬ genere: alterum in potentia actiua, secundum quod sunt in primo motore, id est in Deo. Nam quicquid est in prima materia in potentia passiua, est in primo motore in potentia actiua, cum enim operetur omnia non ex naturali necessitate, sed secundum propositum, oportet quod habeat apud se omnium operatorum formas exteriores quae dicuntur ideae ab ydos quod est forma. Unde dicit Dionys. 5. Cap. de Diu. nomin. Exemplaria dicimus substantifieas rationes existentium in Deo vniformiter praeexistentes, quas Theologia praedefinitiones vocat existentium praedeterminatiuas & productiuas. Has autem formas seu ideas non separatas extra materiam & per se ponimus, vt Platonici, sed in mente Diuina, quae sunt in ipsa principium tam speculatiuae quam practicae cognitionis rerum, quia per ipsas cognoscit non tantum res fiendas sed factas: tamen secundum vsum magis dicuntur esse principia practicae seu pperatiuae cognitionis. Ad 1. in contrarium ex Dyonis. Resp. Non intendit excludere a Deo idearum veritatem, sed tarum realem diuersitatem secundum varietates singularium rerum, sicut sunt in mente creati artificis.

Ad 2. De regula dirigente. Resp. Idea differens ab intellectu in quo est, ponitur propter directionem: sed idea indifferens ponitur solum propter perfectam & distinctam operandorum. praecognitionem.

Ad 3. Deus eodem modo cognoscit se & alia. Resp. Hoc verum est de modo ex parte Dei cognoscentis, quia per idem medium: non de modo ex parte rei cognoscibilis: quia res causata se habet ad medium illud vt effectus ab illo exemplatus: sed Deus vt omnino idem cum illo.

Ad 4. De perfecto agente. Resp. Hoc intelligendum est de exemplari quod est extra agentem, non quod est idem cum agente, vel in ipso.

Ad 5. Augustini. Resp. Hoc intelligitur de cognitione accepta a rebus: sed Diuina cognitio non accipitur a rebus vnde non cognoscit res per ipsarum essentiam quae diuersa est & lux imperfecta, sed per essentiam suam quae vna est & lux perfectissima.

Articvlvs III. An sint in Deo plures idea, vel vna.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Omnis idea in Deo existens non est aliud quam Diuinus intellectus vel Diuina essentia: sed intellectus Dei non est nisi vnus, nec essentia nisi vna: ergo nec idea.

2. In omnibus causis contingit resoluere ad vnam primaim causam, & ibi stare: ergo sicut in genere causae materialis, efficientis, finalis, fit resolutio ad vnam primam materiam, & vnum primum efficientem, & vnum vltimum finem; ita in genere causae formalis sit resolutio ad vnam primam formam extra rem: ergo ad vnam ideam.

3. Idea medium est cognitionis Diuinae: sed perfectius est vno multa cognoscere & operari, quam multa multis: ergo hoc Deo est attribuendum: ergo non est in Deo nisi vna idea.

4. Pluralitas illa aut est a parte intellectus Diuini, aut a parte creaturarum: si a parte intel¬ lectus Diuini, contra, a parte illa est omnimoda vnitas & simplicitas, ii a parte creaturarum contra, pluralitas artificiatorum causatur a plus ralitate formarum in mente artificis, & non e conuerso.

5. Si sunt plures, aut se cundum esse absolutum, aut secundum relationem ad ideata: si primo modo ergo in Diuinis sunt plura esse, quod fali sum est: si secundo modo, contra, relationes Diuinae ad creaturam, realiter sunt in creatura non in Deo; creaturae vero non siunt ab aeterno; ergo nec relationes Dei ad creaturam; ergo nec pluralitas idearum.

6. Si ideae habent pluralitatem, aut ergo ratione principalis significati, aut rationem connotati: si propter significatum, contra, illud est intellectus Diuinus qui non est nisi vnus: si propter connotatum, contra, illud aut est tempoporale, aut aeternum: si temporale, ergo pluralitas idearum non est ab aeterno, vel temporale est causa aeterni: si aeternum, contra, in aeterno non est diuersitas, ergo in eo non est causa plu ralitatis idearum.

7. Si ideae sunt plures, aut ergo per comparationem ad id in quo sunt, aut ad ea quorum sunt: si primo modo contra, illud est vnum in quo nulla diuersitas: si secundo modo, aut ergo per comparationem ad ea vt sunt in natura propria aut vt sunt in potentia Diuina: si primo modo fic temporalia sunt, ergo pluralitas idearum non est ab aeterno, vel temporale est causa aeterni: si secundo modo, ergo cum in potentia Diuina sinvnum noncausant pluralitatem idearum.

8. Ideae aut sunt quid existens in Deo, aut non: si non, ergo Deus cognoscit & operatur per exemplar extra se positum: si sic, ergo sunt vel Diuina essentia, vel persona, vel notio aliqua: ergo vel sunt vna tantum, vel tres, vel quinque ad plus

9. Pluralitas idearum aut est secundum rem, aut secundum solam rationem: si primo modo. ergo componit intellectum Diuinum, sicut pluralitas formarum facit compositionem in intelilectu nostro: si secundo modo, ergo illa pluralitas cassa est & vana, quia vt dicit Boetius, cassa est ratio quae nullum habet in se fundamentum

Contra. 1. Augustinus lib S3. quaest. Non eadem ratione conditus est homo, qua equus, singula enim creata sunt proprijs rationibus: ergo in Deo est pluralitas rationum: ergo idearum.

2. Idea est similitudo repraesentans rem secundum se totam: sed non potest esse vna totalis & perfecta similitudo multorum, maxime oppositorum: ergo oportet esse multas ideas multorum.

3. In speculo creato fine sui compositione, vt videtur, relucet pluralitas formarum: ergo similiter in speculo increato sine sui compositione potest relucere multitudo idearum.

4. Vnumquodque cognoscens cognoscit se. cundum exigentiam medij: idea in Deo est medium cognoscendi: ergo si Deus distincte cognoscit, oportet ideas esse distinctas

3. Diuerfitas formarum creatarum causam habet: non diuersitatem materiae quae vna est, nec agentis qui vnus est, nec finis qui vnus est: ergo oportet quod habeat causam diuersitatem fomarum exemplarium.

6. Si idea tantum est vna omnium, aut ergo communis, aut propria: si communis, ergo non notificat rei proprium: si propria, ergo est diuer sa diuersorum.

Respondeo. Formae rerum habent esse in aliquo tribus modis: vno modo cum oppositione, compositione, & distinctione, vt in materia: altero modo sine oppositione, tame cum compositione & distinctione, vt in intellectu creato, siue humano, siue angelico: tertio modo cum sola distinctione in intellectu Diuino: In Deo vero reperitur triplex formarum distinctio: vna secundum oppositionem, vt relationum in diuersis personis: altera vero secundum disparationem, vt. plurium relationum in persona vna: tertia secundum solam rationem, vt plurium idearum, vel rationum in essentia vna: haec vero, sicut idearum creatarum in mente artificis, distinctio tripliciter intelligi potest: vel a parte eius in quo sunt, ab solute: vel a parte eorum quorum sunt, absolute: vel per comparationem eius in quo sunt ad ea quorum sunt: primo modo non distinguntur nec secundo, sed tertio. Deus quippe est causa efficiens, finalis, & exemplaris omnium, vnde omnes res imitantur ipsum tanquam principium & finem & exemplar suum: sed tamen perfectionem, quae in Deo est modo simplici, imitantur ex sua imperfectione secundum modum differentem & imperfectum: cum ergo esse, viuere, & intelligere in Deo sint idem, creatura aliqua imitatur secundum esse solum, altera secundum esse & viuere tantum, altera secundum essendi, & viuendi, & intelligendi modum. Ipsa ergo essentia Diuina accepta ab intellectu diuino vt exemplar diuersorum producendorum secundum diuersum imitationis gradum, quamuis sit vna secundum esse, tamen plures ideae dicitur aliquando r (plures dico secundum rationem, non secundum rem) quia est similitudo plurium diuersimodem ab eis imitabilis: F illae enim ideae plures nihil aliud sunt quam diuersi modi imitabilitatis Diuinae essentiae a rebus diuersis, in intellectu Diuino existentes ad diuersas creaturas producendas & cognoscendas

Si vero quaeritur vbi sit illa pluralitas rationum. Resp. Modi imitandi possunt considerar tripliciter: vel prout sunt absolute in natura Diuina imitabili, sic nullo modo distinguntur: vel prout absolute erunt in rebus, sic differunt etiam re quando sunt: vel prout sunt in intellectu: essentiam Diuinam: per modum exemplaris in comparatione ad modos rerum futuros accipiente, sic differunt ratione: sic autem apprehenduntur non solum ab intellectu humano ex tempore, vel angelico ab aeuo, sed etiam diuino ab aeterno. Isti vero modi causae sunt rerum, & non e conuerso.

Sed nunquid illa ratio cassa est. Resp. Non, fundatur enim super naturae diuinae plenitudinem, quamuis vno modo existentem secundum se, tamen diuersis modis imitabilem ab alijs: sicut ratio apprehendens vniuersale sicut vnum in multis, fundatur super naturam in singularibus repertam, quamuis non vnam numero,v tamen cum distinctione vniformem. 2 Sicut ergo in puncto est diuersitas rationum, quae no omnino fundantur super simplex esse puncti, nec omnino super diuersitatem linearum, quia sic essent diuersae secundum rem, sed super comparationem vnius ad alterum, & etiam si punctus intelligeret se in intellectu eius esset ista pluralitas rationum: ita ex hac parte contingit.

Ad 1. Intellectus Dei non est nisi vnus, nec essentia nisi vna. Resp. Quamuis non sit nisi vna, tamen est pluribus modis imitabilis, qui modi prout sunt in intellectu diuino sunt ideae.

Ad 2. De prima causa exemplari. Resp. Resolutio in causis sufficit quod stet in vno secundum rem, nec oportet quod in vno etiam secun dum rationem, maxime in causa exemplari quae respicit res secundum earum esse distinctum, scilicet secundum ra: ionem formalem

Ad 3. Perfectius est vno multa cognoscere Resp. Hoc verum est de vno secundum rem, non de vno secundum rationem, quia talis vnitas facit cognitionem indistinctam, quae imperfecta est.

Ad 4. Pluralitas illa aut est a parte intellectus diuini &c. Resp. Causatur ex multiplici respectu vnius essentiae ad res multas, qui respectus ab aeterno non est in essentia Diuina, nec in creatura, sed intellectu non humano vel Angelico: sed Diuino prout apprehendit essentiam suam. aut seipsum non absolute, sed vt causam in comparatione ad res diuersimode a diuersis imitabilem. Illa ergo idearum pluralitas quod ammodo fundatur super essentiae Diuinae plenitudinem, completur per operationem intellectus Diuinisub diuersis modis imitabilitatis eam apprehendentem, terminatur ad creaturam diuersis modis imitantem, vnde non causatur ab ea: sed nec ex hoc pluralitas ponitur in Deo rerum, sed rationum.

Ad 5. De esse absoluto. Resp. Pluralitas idearum est per relationem ad pluritatem creaturarum, quae reationes quamuis secundum rem non sint in Deo, tamen secundum rationem & considerationem sunt in intellectu Diuino.

Ad 6. De significato & connotato. Resp. Ex parte connuotati habent pluralitatem, scilicet, propter respectum connotatiuum plurium rerum: ille vero respectus aeternus est, sed terminatur ad temporale futurum.

Ad 7. Aut per comparationem ad illud in quo sunt &c. Resp. Plures sunt per comparationem, eius in quo sunt ad ea quorum sunt, non prout iam actu in natura propria sunt; nec solum prout sunt in potentia, sic omnia possibilia sunt; sed prout in potentia sunt iam ab aeterno & prout actu futura sunt in tempore, id est per comparationem potentiae ad actum futurum. Unde sola illa quae sunt in potentia Dei vt ordinata ad actum futurum, habent in Deo ideas distinctas. Et licet, actus in tempore futurus sit res temporalis, non tamen ideo respectus ideales temporales sunt, aut temporale est causa aeterni, sed potius effectus: quia ista distinctio respectuum fundatur, nec super aeternum absolute, nec semper tempor ale absolute, sed super habitudinem aeterni ad temporale, vt causae ad effectum, quae aeterna est, quamuis habeat alterum extremum temporale, sicut & respectus praescientie, qui tamen non multiplicatur quia refertur ad temporalia secundum rationem vnam inquantum quodlibet eorum est verum. Similiter aequalitas in Deo fundatur nec super essentiam absolute, nec super personas, sed super vtrumque comparatum. Similiter rationes punctales nec super punctum nec super lineas, sed super punctum ad linas comparatum.

Ad 8. Idea aut est in Deo &c. Resp. In Deo est, & diuina essentia: & tamen quamuis essentia sit vna, ideae sunt plures, quia idea non nominat essentiam per se, sed vt intellectam a Deo diuersis modis imitabilem.

Ad 9. Aut est pluralitas rerum &c. Resp. Secundum rationem est, non intellectus humanivel Angelici, sed diuini, tamen ratio cassa non est, quia fundatur super diuinae essentiae plonitudinem modis diuersis imitabilem, & terminatur ad creaturarum futuram actu differentem imitationem, non vt ad sui principium, sed vt ad sui effectum & terminum: non enim quia diuersis modis creaturae imitantur essentiam diuinam, ideo Deus intelligit eam diuersis modis imitabilem; sed potius e contrario, quia Deus intelligit essentiam suam a nullo altero perfecte sed diuersis modis imitabilem, ideo producuntur res diuersae ab eo ad eius imitationem. Pluralitas vero huiusmodi relationum vel rationum in intellectu diuino, non facit vllam compositionem in ipso, sicut nec pluralitas creaturarum, aut personarum, aut notionum, aut attributorum essentialium intellectorum ab ipso.

Ad illa quae opponuntur in contratium, quod in Deo sit similitudo idearum secundum rem, respondendum est sic.

Ad 1. Augustini. Non eadem ratione &c. Resp. Intelligit Augustinus quod non est eadem secundum esse rationis, licet secundum esse rei sit eadem.

Ad 2. Non potest esse vna similitudo multorum, &c. Resp. De similitudine accepta a rebus verum est hoc, eo quod illa recipit determinationem a rebus: sed de similitudine quae non est accepta a rebus falsum.

Ad 3. De speculo. Respondendum est, quod ipsae formae, si sunt in speculo creato vt in subjecto, compositionem in ipso faciunt, sicut & in intellectu: si vero non sint, non est simile de ideis, quia in Deo sunt vere, non tantum secundum apparentiam.

Ad 4. De medio distincto. Resp. Medium distinctum dupliciter esse potest: vel essentia: vel virtute, scilicet quia habet virtutem plurium mediorum distinctorum: vterque modus distinctionis sufficit ad distincte cognoscendum: primo modo idea non est medium distinctum, sed secundo.

Ad 5. De causa diuersitatis. Resp. Causa huius diuersitatis potest poni ex parte suscipientis quia nullum creatum est susceptibile omnium. biuinarum perfectionum, cum habeat esse terminatum: & ex parte agentisqui omni perfectione plenus est, & intelligit totam suam plenitudinem, & eius in creatura communicabilitatem; & secundum hoc disponit communicare secundum suam potentiam, sapientiam, & voluntatem.

Ad vltimum. Aut est idea omnium communis aut propria. Resp. Communis est auquo modo quantum ad indifferentem existentiam ex partesui: & propria altero, id est, quoad expressam vniuscuiusque illorum & distinctam repraesentationem ex parte ipsorum.

ARTICVLVS IV An in Deo sint idea omnium rerum, & quomodo,

AD quartum articulum sic proceditur. 1. Vnumquodque ideo malum est, quia a diuina imitatione recedit: ergo malum in Deo ideam non habet: non ergo omine cognitum, in Deo habet ideam

2. Oppositum speciei nunquam habet speciem: ergo nulla priuatio habet in Deo speciem: ergo nec ideam.

3. Sicut primum agens nullam habet materiam; ita primn materia nullam formam: ergo nec ideam.

4. Materia prima non cognoscitur nisi perpriuationem omnis formae, secundum Philosophos: non ergo per formam: ergo non per ideam

5. Omnia singularia eiusdem speciei habent vnam formam specificam, differunt enim per materiam: ergo habent vnicam exemplaiem formam in Deo: ergo sola vniuersalia non par ticularia habent in Deo formam

6. Augustinus in Epistola ad Nebridium: dico quantum quidem ad hominem pertinet, hominis tantum non meam vel tuam in Deo esse rationem: ergo tantum vniuersalium in Deo idea est, non particularium.

7. Sola illa quae essentiam Diuinam per imitationem participant, habent in Deo ideam: secd accidentia, quia non per se subsistunt, non par ticipant esse diuinum: ergo non habent in Deo ideam.

8. Vnumquodque sicut se habet ad esse, sic ad imitationem esse Diuini, & sicut ad imitationem esse diuini ita ad ideam: eroo accidentia, quia non habent esse per se sed solum in substantia, non habent in Deo ideam

9. Si omnia habent in Deo ideam propriam ergo nobiliora nobiliorem habent in Deo ideam sed hoc est falsum, quia in Deo non est magis nobile & minus: ergo non habent in Deo propriam ideam.

10. Si omnia habent ibi proprias ideas, aut ergo ordinatas adinuicem secundum ordinem rerum, aut non: si non, ergo cum omnis pluralitas sine ordine confusa sit, in Deo est aliquid confusum: si sic, ergo cum ordo requirat realem multitudinem, in Deo est realis multitude idearum, quod falsum est: ergo primum.

Contra. 1. Omnis cognitio rei alicuius aut est per eius essentiam, aut per similitudinem: sec a Deo cognita non sunt in ipso per essentiam ergo per similitudinem: ergo per ideam.

2. Deus cognoscit vnamquamque rem per se non vnam per alteram, sicut nos: ergo per propriam ideam.

3. Nihil producit artifex cuius non habet idea sed Deus omnia producit etiam materiam primam & accidentia omnia: ergo omnium habet ideam

4. Deus est omnium entium vniuersalites causa efficiens & finalis: ergo & exemplaris: er go habet ideam omnium.

Respondeo. Idea in Deo nihil aliud est quam ipsa diuina essentia, inquantum est exemplaris forma rerum, inquantum ad eius imitationeim non vniformem, sed multiformem creaturae prod ucuntur, per quam Deus omnia creata cognoscit & operutur. Quicquid ergo diuinam ilIam formam qualitercumque imitatur, habet ideam in Deo: id vero quod nullatenus imitatur. non habet. Quia ergo malum & priuatio diuinamformam nullatenus imitatur, nullam habet in Deo ideam: quia vero omne quod naturam entis participat aliquo modo imitatur eamm ideo omne tale in Deo ideam habet. Et quia forma ipsa quam imitatur, in eo ipso in quo imitatur, in Deo perfecta est; ideo ex parte Dei omnis idea perfecta est, perfectissime repraesentans etiam amperfecta: sed ex parte creaturarum aliqua perfectius, aliqua minus perfecte dicuntur habere in Deo ideam. Quaedam sunt enim quae sunt vel actus, vt forma: vel in actu completo, vt compositum ex materia & forma; & haec habent esse magis completum, & hoc magis ipsum compositum, deinde forma substantialis compositi. Quaedam vero sunt secundum se in potentia tantum, sed per aliud in actu vt materia per formam. Quaedam vero semper habent actum cum potentia mixtum, vt omnia de genere Mfuccessiuorum. Quaedam vero nunquam totaliter possunt exire in actum, vt infinitum. Quaedam vero semper sunt in actu contrario suae. potentiae, vt vacuum. Et haec omnia habent esse incompletum: vnde & a nobis sciri complete non possunt: Deus tamen habet complete cognitionem eorum, quia cognoscit ea non per formam acceptam ab eis, sed per ideam quae est causa illorum.

Ad 1. & 2. de malo & de priuatione. Resp. Talia inquantum huiusmodi non habent in Deo ideam, cognoscuntur tamen ab ipso per ideam non eorum, sed oppositorum habituum.

Ad 3. de materia prima. Resp. Quamuis secundum se non habeat materia prima formam intrinsecam perficientem, habet tamen extrinse¬. cam exemplarem; sicut & primum agens, scilicet Deus, habet materiam non in se, sed extra sibi subjectam, omne enim quod est in potentia causatur ab aliquo in actu existente.

Ad 4. Materia prima habet cognosci per priuationem omnis formae. Resp. Hoc habet locum in cognitione abipsis rebus accepta, non in diuina quae est causa rerum.

Ad 5. de singularibus. Resp. In Deo est idea tam vniuersalium quam particularium, quae tamen nec vniuerfalis est nec particularis: haec enim est differentia formarum quae abstrahuntur a rebus. Ad illud, non differunt nisi per materiam Resp. Non sola forma habet ideam in Deo, sed etiam materia.

Ad 6. Augustini. Resp. Augustinus loquitur de idea vniuersalium, non particuliarum quae inquantum huiusmodi non est alia Petri & Pauli. sed eadem: sed idee particularium non sunt egdem Petri & Pauli: vnde addit Augustinus ibidem, dico quantum ad hominem tantum faciendum vnam tantum esse hominis rationem, quantum vero ad ordinem temporis, varias hominum rationes in illa sanctitate viuere. Si quis enim velit facere angulum, sufficit habere anguli ra, tionem: si quis autem velit fingere quadrangu lum necesse est habere quatuor angulorum rationes. Ad 7. De accidentibus, quod non participant perfecte esse diuinum. Resp. Quamuis imperfecte participant illud, tamen quod participando imitantur a parte Dei perfectissimum. est.

Ad 8. Non habent esse per se. Resp. quamuis accidentia per se existendi ideam non habeant, habent tamen perfectam, per se subsistentem, & propriam ideam.

Ad 9. & 10. De nobilitate & ordine idearum. Resp. Idea exemplaris causa est rerum, & nihil ab eis recipit: & quia causa exemplaris rerum est, in Deo importat respectum ad res secundum dici, qui tamen secundum esse magis est rerum ad ipsam. Quia vero respectus ille rerum sine multiplicatione respectus oppofiti intelligi multipliciter non potest, ideo ad multiplicationem rerum sequitur multiplicatio idearum secundum dici: quae tamen quia a rebus nihil recipiunt secundum esse, ideo non sequuntur secundum esse conditiones rerum, nec ad rerum ignobilitatem vel ordinem sequitur ignobilitas vel ordo idearum. Idea enim seu quodcumque attributum Diuinum nihil a rebus accipit secundum modum essendi, sed tantum secundum modum intelligendi vel significandi. Vnde ad illud, ergo nobiliora nobiliorem. Resp. Ex hoc non sequitur quod nobiliora habeant nobilio¬ rem ideam, sed quod modo nobiliori imitantur illam.

Ad illud, Aut ordinatus &c. Resp. Non habent ordinem ideae, nec tamen confusionem, quia hoc locum habet vbi est pluralitas rei, non tantum rationis.

EXPOSITIOLITERAE. r VEc tamen omnia quae sunt in eius prae¬

Nscientia.] Contra. Nihil in eodem potest simul esse & non esse. Resp. Hoc verum est secundum idem, essentia vero & scientia quamuis significent idem secundum rem, non tamen secundum rationem: quia scientia addit respectum ad scibile, ratione cuius aliqua possunt, dici esse in Dei scientia, quae non sunt in eius essentia.

[In illo viuimus mouemur & sumus.] Contra. Quicquid est in Deo Deus est. Resp. In illo dicimur esse, moueri, & viuere vt in causa efficiente & conferuante, non vt in causa exemplari tantum; nec vt in subjecto, sic enim quicquid in Deo est, Deus est. Horum vero primum, scilicet viuere, pertinet ad virtutem: secundum,? scilicet moueri, ad operationem: tertium, scilicet esse, ad substantiam.