Quaestio 1

Articvlvs I. An in Deo sit potentia.

AD primum sic proceditur. 1. Omnis potentia aut est actiua, aut passiua: actiua potentia est principium transmutationis in aliud: potentia passiua est principium transmutationis e, altero, vt habetur 5. Metaph. sed in Deo non est principium transmutationis in aliud, quia non praesupponit materiam in quam agat; nec ex altero, quia ipse est forma sine materia: ergo nulla est in ipso potentia.

2. Sicut se habet primum patiens, scilicet prima materia ad actum; sic primum agens ad potentiam: sed in prima materia nullus est actus: ergo in primo agente nulla est potentia.

3. Quod agit per essentiam non agit mediante potentia aliqua, quia potentia est medium inter essentiam & operationem: sed primum agens agit per essentiam: non ergo mediante vlla potentia.

4. Si in Deo est potentia operatiua, aut ergo semper est coniuncta suo actui; aut non: si sic ergo ab aeterno operatus est omnia: si non, ergo potentia eius est imperfecta nam potentia distans ab actu est imperfecta.

5. Omnis potentia operatiua ordinatur ad opus aliquod, quod non est ipsa ded omne quod ordinatur ad aliud, imperfect; in est, in Deo vero nihil est imperfectum: ergo nulla potentia. operatiua.

Contra. 1. Omnis actus egreditur ab aliqua potentia: a Deo multi egrediuntur actus: ergo in Deo est aliqua potentia.

2. Deus est rerum omnium efficiens & exemplaris & finalis causa: omnis vero causa habet posse super causata sua: ergo in Deo est potentia.

3. Secundum Philosophum, principia minima sunt quantitate, & maxima virtute: Deus autem est principium principiorum: ergo eius est virtus maxima: ergo in ipso est potentia.

4. Scriptura sacra frequenter laudat Dei potentiam: ergo in Deo est potentia.

Respondeo. Nomen potentie primo inuentum est ad significandum principium actionis in alterum deinde ad significandum principium suscipiendi alterius actionem in seipso, vnde dicitur potentia actiua, & potentia passiua, & vtrique potentiae respondet suus actus: nam potentiae actiuae respondet actus qui est actio, potentiae passiuae actus qui est perfectio. Agere in alterum conuenit alicui secundum quod ipse est ens actu, pati vero ab altero, secundum quod non est pure in actu, sed partim in potentia: ergo quia Deus actus est, conuenit ei potentia actiua: quia vero purus actus est, remouetur ab eo potentia passiua, vnde secundum quod dicit Magistei omnipotens est quia potest omnia facere, & nihil pati.

Ad 1. Potentia praesupponit materiam &c. Resp. Hoc non est de ratione potentiae actiuae. in quantum est actiua, sed inquantum imperfecta quae non potest in totam rei substantiam: talis vero est omnis potentia actiua creata, & ideo Philosophus definit eam per comparationem ad materiam in quam agit. Vel dicendum quod in aliud accipit communiter adsubjectum transmutationis & ad terminum. Ad 2. Sicut se habet prima materia ad actum. Resp. De potentia paisiua & actu qui est perfectio, tenet similitudo; non de actiua, & de actu qui est actio, quia agens primum oportet omnino esse perfectum & ens actu vt possit perficere omnia: sed primum patiens oportet esse omnino imperfectum & ens in potentia tantum, vt ab omnibus denudatum possit recipere omnia.

Ad 3. De agente per essentiam. Resp. Quamuis tale agens non indigeat potentia inedia inter essentiam & operationem secundum rem tamen oportet vt eius essentia sit potentia inquantum est principium operationum, quia omnis operatio egreditur ab aliqua potentia.

Ad 4. Aut semper est coniuncta &c. Resp. Semper est coniuncta actui interiori, sed non exteriori effectui. Nec ex hoc sequitur imperfectio vlla, quia actus interior est perfectio potentiae, non exterior: sicut potentia Solis semper est in actu lucendi, non semper in actu illuminandi, & hoc sine vlla imperfectione sua.

Ad 5. Omnis potentia ordinatur &c. Hoc non est verum vniuersaliter, sed in naturis compositis tantum, in quibus differunt potentia, & substantia, & operatio: haec vero non differunt in natura Diuina.

Articvlvs II. An in Deo sit una potentia vel plures.

AD secundum articulum sic proceditur. 1. No potest esse vna & eadem potentia propria vni, & communis pluribus: sed in Deo est potentia propria vni, scilicet potentia generandi, & est potentia communibus pluribus, scilicet potentia creandi: non ergo tantum vna. 2. Potentiae distinguntur per actus: in Deo vero sicut in nobis, sunt tres specificae differentiae actuum, scilicet quorundam naturalium vt genitare, intellectualium vt intelligere, quorundam artificialium siue voluntariorum vt causare: ergo in Deo sunt tres potentiae differentes secundum speciem.

3. Substantiae separatae diuiduntur in duo secundum Philosophos, scilicet in rationem & voluntatem: sed non diuiduntur sic per essentiam: ergo per potentiam: ergo in substantijs separatis est ad minus duplex potentia: ergo in Deo.

Contra. 1. In Deo secundum Augustinum posse & esse idem est: sed esse in Deo non est nisi vnum: ergo nec posse.

2. Libro de causis dicitur quod omnis virtu vnica magis est infinita quam virtus multipli¬ cata: ergo cum potentia Diuina habeat summam infinitatem, habet & sunimam vnitatem.

3. Omne quod Deus agit aut agit tota sua potentia, aut non tota: si non tota, ergo eius potentia diuisibilis est secundum partem & partem: si tota, aut ergo sufficit vna, aut non: in non ergo aliquid est in Deo insufficiens: si sic, ergo superflueret altera. Resp. Potentia dupliciter potest considerari: aut secundum se, id est secundum id quod est, scilicet in radice sua: aut secundum inclinationem ad actum, scilicet inquantu coniuncta actui. Sic enim potentia in sole, qua lucet illuminat, liquefacit, indurat potest considerari, aut secundum se, aut secundum quod actui coniuncta: & primo modo, vna est: secundo modo multipliciter dici potest, sed quia magis conuenit ei quod conuenit in se, quam quod ex altero, ideo simpliciter & absolute est vna, tamen multiplex dicitur inquantum es multorum effectiua. Sic potentia Dei potest cosiderati dupliciter: aut secundum se in radic. sua quae est essentia Diuina, sic tantum vna est Dei potentia: aut secundum quod coniuncta suo actui, aut ergo interiori tantum, aut exterioriab exteriori quidem non recipit multiplicitatem aliquam, vnde non potest dici quod alia sit in Deo potentia creandi alia gubernandi mundum, quia vna simplici essentia aeque immediate operatur omnia: sed ab actu interiori potest recipere aliquam multiplicitatem; prout enim differunt ipsi actus interiores essentiales, & notionales, sic differt potentia actui essentiali, vel notionali coniuncta. Sicut ergo differunt in Deo intelligere & generare, secundum rationem, & modum se habendi absolutum, & relatum ad alterum: sic differunt potentia generandi & intelligendi. Quia vero actus essentialis interior includitur in exteriori, sicut actus intelligendi & volendi in actu creandi: ideo simili modo difi ferunt potentia creandi & generandi; quamuis effectus ipse connotatus per potentiam creandi. essentialiter differat ab ipsa potentia generandi. similiter enim differt essentialiter a potentia creandi.

Ad 1. Non est eadem potentia propria vni &c. Rsep. Quamuis in creatura commune & proprium ditierant secundum rem, in Deo tamen non differunt nisi secundum rationem, non qua sit tantum a parte ratiocinantis intellectus nostri, sed etiam a parte Dei: quae ratio est modus se habendi non essendi. Vnde potentia generandi & creandi in Deo idem sunt secundum modum essendi, sed differunt secundum modum se hahendi, quia potentia generandi nominat & continet principium distinctionis personae a persona: sed potentia creandi non.

Ad 2. Potentiae distinguntur per actus &c. Resp. Actus illi, quamuis in creatura differant secundum speciem, in Deo tamen non differunt nisi secundum rationem quantum ad significatum principale: licet id quod connotatur exterius, essentialiter differat a quolibet illorum,

Ad 3. De substantijs separatis. Resp. Illa diuisio rationis & voluntatis in substantijs separatis) aliter est quam in creatore: quia in illis secundum differentiam realem, quia non idem est in eis essentia & potentia, nec vno & eodem principio operantur omnia opera sua: in Deo secundum rationem intelligendi solum.

ARTICVLVS III. An potentia in Deo sit aequalis suae scientia & voluntati.

AD tertium articulum sic proceditur. 1. Ad plura se extendit scientia Dei, quam potentia, scilicet ad mala & ad essentiam propriam: ergo maior est Dei scientia quam potentia.

2. Maius est quod continet & non contiuetur quam quod continetur & non continet: tota Dei potentia in Dei scientia continetur, & non e conuerso; scit enim Deus omne quod potest, sed non potest omne quod scit: ergo maior est scientia eius quam potentia.

3. Dicit Anselmus lib. Cur Deus homo, quod in omnibus habentibus potestatem & voluntatem, potestas sequitur voluntatem, & non e conuerso, vnde quando dicitur possum aibulare, intelligitur si volo: ergo voluntas mouer potentiam: ergo est maior.

4. Hugo de sancto Victore. Voluntas mouet scientia disponit, potentia operatur: sed quod mouet prius est & maius moto: ergo voluntas est prior quam potentia.

Contra. 1. Deus nihil scit quod scire non possit: potest autem aliqua scire quae nescit: ergo potest facere quod non facit: ergo potentia Dei prior est & amplior quam scientia.

2. Vt ostondit Richardus de sancto Victore Potentia in multis est, in quibus non est scientia: scientia autem in nullo est in quo non sit potentia: tergo potentia prior est & amplior quam sit scientia.

3. Multa potest Deus quae non vult: quicquid ergo vult, potest: ergo adplura se extendit potentia, quam voluntas: ergo maior

4. Deus dicitur omnipotens, sed non omnis uolens: ergo vniuersalior est potentia quam voluntas: ergo maior.

5. E contra videtur quod sint omnino aequalia, 1. Quia non differunt in Deo scire posse & velle: ergo vnum non est altero, maius.

2. Probat Richardus de sancto Victore lib. de Trinit. quod si maior esset sua voluntas, vel suae scientia, quam sua potentia, aut e conuerso: ergo Deus esset maior seipso: sed hoc est falsum: ergo illa tria sunt omnia aequalia.

Respondeo. Potentia Dei, scientia, & voluntas adinuicem possunt comparari tripliciter: aut secundum id quod sunt, & sic omnino idem sunt: aut secundum actus ad quos sunt, sic aequalia sunt, quia se omnino continent & circumincedunt; Deus enim potest scire & velle, quicquid scit & vult; scit se posse & velle, quicquid potest & scit: aut secundum objecta respectu quorum sunt; & sic maior est Dei scientia, & potentia, quam voluntas. De scientia. vero Dei est: loqui tripliciter, secundum triplicem acceptionem scientiae diuinae: aut de scientia simplicis intelligentiae: sic scientia maior est, quia scit non tantum bona sed mala: aut de scientia approbationis; sic potentia maior est, quia potest multa quae non facit: aut de scientia visionis; sic se habent vt excedentia & excessa, quia scientia, visionis de aliquibus est de quibus non es potentia, scilicet de malis; & potentia est de aliquibus de quibus non est scientia visionis, id est de bonis quae possunt fieri sed non fient.

Ad 1. Scientia ad plura se extendit. Resp. Hoc est verum descientia simplicis intelligentiae, qua maior est quoad obiecta

Ad 2. Maius est quod continet &c. Resp. Scientia simplicis intelligentiae sola continet totam potentiam quae ad obiecta, & non continetur ab illa, vnde ipsa maior est,

Ad 3. Ansclmi de voluntate. Resp. Consecutio illa intelligitur secundum ordinem agendi, non essendi; & in ijs in quibus differunt potentia & voluntas: vnde cum voluntas moueat potentiam, voluntas est nobilior. Sed in Deo idem sunt, vnde vnum non est nobilius altero,

Ad 4. Voluntas mouet &c. Resp. Haec differentia secundum rem locum habet in ijs quae per essentiam non agunt, sed per motum: sed in Deo non, nisi secundum modum inte lligendi.

Ad ea quae opponuntur in contrarium, quod sunt aequalia. Resp. Quamuis secundum id quod sunt non differant, vnde non habent inaequalitatem: tamen eorum obiecta differunt, & ex illa parte habent inaequalitatem

ARTICVLVS IV An Deus sit omnipotens.

CIrca quartum articulum proceditur sic. 1. Prustra est actiua potentia, cui nulla potest respondere potentia passiua in quam agat: sed omnipotentiae actiue in Deo nulla potest respondere passiua omnipotentia: ergo.

2. Qui non potest oninia quae posse potentia est, non vere poscit dici oninipotens: sed Deus non potest ambulare, icqui, comedere, quae tamen posse potentiae est: ergo non est vere omlli3 oteris

3. Potentia passiua est aliqua potentia: ergo qui non habet potentiam paniuam, non habet omnipotentiam.

Contra 1. Exodi 12. Omnipotens nomen eius

2. Sunimo & vniuersali bono nihil simpliciter bonum deesse potest: sed Deus est sumnium & vniuersale bonum, & omnis potentia, vt ait, Philoscplius lib. Topic. de genere bonorum est ergo nulla potentia Deo deesse potest.

3. Qui potest infinita, potest omnia: Deus potest infinita: ergo omnia: ergo omnipotens.

Respondeo. Posse dicitur aliquis dupliciter: aut simpliciter & proprie a potentia quae est in ipso, vt Achilles potest vincere Hectorem: aut large & communiter a potentia quae est in alte ro, vt Hector potest vinci ab Achille: primo modo dicitur quis posse illud cuius principium actiuum est in ipso: secundo modo illud cuius principium passiuum est in eo. A primo posse dicitur quis simpliciter potens: a secundo vero, quamuis dicatur potens secundum vocem, tanmen melius potest dici impotens secundum rem. Quia ergo Deus habet potentiam actiuam res pectu omnium, congrue dicitur omnipotens, quamuis nihil possit recipere vel pati.

Ad 1. Prustra est actiua potentia &c. Resp. Hoc habet locum, in potentia de se imperfecta quae habet perfici actu suo: sed Dei potentia de se perfecta est, nec vllo actu perficitur; vnde etsi nullus esset effectus & nulla potentia passiua, ipsum recipiens, non ideo minus esset perfecta.

Ad 2. De actu ambulandi. Resp. Sicut dicit Dionysius, quaedam sunt potentiae & nobilitatis in inferioribus, quae essent impotentiae in superioribus: vt esse furibundum in cane est nobilitatis, in homine ignobilitatis: sic moueri in ijs quae habent per motum perfici, nobilitatis est: sed in rebus perfectis esset ignobilitatis. Vel potest dici quod si actus comparantur ad supposita sua dupliciter: scilicet vt ad causam, & vt ad subjectum: primum nobilitatis est, & pertinet ad potentiam actiuam, & sic comparantur etiam ad deum: secundum indignitatis, & pertinet ad potentiam passiuam, & sic non comparantur ad Deum.

Ad 3. De potentia passiua. Resp. Est potius impotentia quam potentia, vnde non includitur in omnipotentia.